Logo DBNL
Naauwkeurig onderwys in de tooneel-poëzy (1765)

Naauwkeurig onderwys in de tooneel-poëzy

(1765)–Lodewijk Meyer, Andries Pels–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Achtste hoofdstuk.
Van den Naam der Tooneelspelen.

De beste Naam is, welke, op het volmaaktst, de zaak, die te benoemen staat, aan den Leezer of Toehoorder vertoont.

Dewyl nu in alle Tooneelspelen de zaak een Geschiedenis ofte Daad is, zal dezelve met den naam des Tooneelspels uirgedrukt moeten worden; En zullen dienvolgens, die naamen, welke dat niet doen, gebrekkig zyn.

De Actien nu der Toneelspelen verkeeren omtrent persoonen alleen, ofte omtrent persoonen en zaaken te zaamen, zo verkeert in het Tooneelspel van Lucifer, van Salmoneus(a), enz. de Actie of Geschiedenis omtrent Lucifer en Salmoneus alleen, zonder

bykomst van eenige zaak; maar in het Treurspel van 'tGulde Vlies(b), verkeert de Actie omtrent den persoon van Jason, en daar by omtrent bet Gulde Vlies, dat hy wint.

De persoonen (zo wel als de Actie omtrent hun bezig is, met de zaak, als zonder de zaak) zyn altemets een, altemets twee, en zelden drie Hoofdpersoonen: zo worden in Horace en Curace, in Granida en Daifilo(c), in Diana en Endimion, twee Hoofdpersoonen uitgedrukt.

Drie dingen dad kunnen 'er in een Tooneelspel zyn, van dewelken de naam kan genoomen worden, en dat wel van allen te zaamen, ofte zommigen, ofte een alleen: zo dat 'er in alles zeven wyzen van een Tooneelspel te benoemen zyn: want men drukt

ze of alle drie uit, of twee, een achter laatende, of een, de twee overigen voorby gaande.

De Eerste benaaming dan is, wanneer, in den naam des Tooneelspels, de Actie, Hoofdpersoon en zaak uitgedrukt worden, als de Wapenftrydt van Ajax en Ulisses, Jasons winft van 't Gulde Vlies, enz.

De Tweede is, als de Actie met den Hoofdpersoon ofte persoonen uitgedrukt wordt, wanneer 'er geen zaak in 't spel beoogd wordt, als Didoos doodt, Davids Ballingschap(d), de Liefde van Diana en Endimion(e), enz.

De Derde is, als de Actie met de zaak uitgedrukt wordt, wanneer de persoonen van weinig' nadruk zyn; als 't Beleg van Leiden(f), Jerusalem Verwoest(g), de Brandt van Trooijen enz.

De Vierde is als de Hoofdpersoon met de zaak uitgedrukt wordt, als Warenar met de Pot(h), enz.

De Vyfde is, wanneer alleen de Actie uitgedrukt word, als de Malle wedding(i), de Voorzichtige dolheidt(k), Reukelooze Stoudt-beidt enz.

De zesde is, wanneer alleen de Hoofdpersoon ofte persoonen uitgedrukt worden, en dat geschiedt.

I.Door een eigen naam alleen, als Salomon(l), Genoveva(m), Horace en Curace enz.
II.Door een eigen naam met byvoeging, als Josef in Dotban, in Egipten, in 't Hof(n), Hercules Oeteus enz.
III.Door een gemeenen naam, gehaald van 't Vaderland, als Andria(o), Troas, Persa enz.
IV.Door een gemeenen naam, ziende op de voornaame Actie, en dat alleen, als de Logenaar(p), enz.

Of met byvoeging van omstandigheden, als de Gedwonge Vriendt(q), de Spookende Minnaar(r), de Gelyke Tweelingen, enz.

De Zevende is, wanneer de zaak uitgedrukt wordt, als het Gulde Vlies, Aulularia, Cistellaria enz.

Tegen alle deeze regelen zal gezondigd worden.

I.Als een min voornaame Actie uitgedrukt wordt, als Ajax-Orarius, Offerbelofte enz.
II.Als een andere als de Hoofdpersoon uitgedrukt wordt, als Gerrit van Velsen(s), Jephta(t), Phaenissa.
III.Als een andere als de Hoofdzaak uitgedrukt wordt.

De naam, die alle drie deeze dingen, de Actie, Hoofdpersoon en Zaak, of de twee eerflen, als 'er geen zaak in 't Spel is uitgedrukt, oordeelen wy de beste, ert daar behoorde niet afgegaan te worden als om goede redenen, welke verscheiden kunnen zyn; als -

I.Indien in een Tooneelstuk is de Actie, Hoofdpersoonazie, en een Hoofdzaak, en omtrent de Hoofdzaak is niets aanzienelyks geschied, als in het Tooneelftuk verbeeld wordt, zal het genoeg zyn, dat met den naam van de Hoofdzaak te benoemen.
By voorbeeldt, in het Tooneelspel van 't Gulde Vlies, is de voornaamste Actie deszelfs winst, de Hooftpersoonazie Jason, en de zaak, waaromtrent de Actie ver-
keert, het Gulde Vlies: dewyl nu omtrent deeze zaak niets aanmerkenswaardigs geschied is, als de tocht der Grieken na Kolchis, om het zelve te winnen, is 't genoeg, dat spel het Gulde Vlies te noemen, zullende de Leezer en deszelfs Aanschouwers niet anders als deszelfs winst verwachten.
II.Indien in het Tooneelspel de voornaame Actie en de Zaak uitsteeken, en de Persoonazien van weinig belang in de Actie zyn, of dat zy hen byzonderlyk niet aangaat, zal men dezelve mogen achterlaaten, en in den naam alleen de Actie en zaak uitdrukken, als 't Beleg van Leiden, Jerusalem vermoest enz.
III.Indien 'er maar in het Tooneelftuk een voornaame Actie, met een Hoofdpersoonazie, zonder Zaak is, en deeze Persoonazie is niets byzonders in zyn leeven voorgevallen, dan 't geene in het Spel verhandeld wordt, zal 't genoeg zyn, om de voorverhaalde reden, aan het Stuk den naam van de Hoofdpersoonazie te geeven, indien zyn naam in de Historien bekend is, kry-
gende door denzelven het Stuk meêr luister; maar, zo hem meêr aanmerkelyke dingen bejeegend zyn, zal noch by zyn naam de Actie dienen gevoegd te zyn, als Didoos Dood, Davids Ballingschap enz. onaangezien of 'er meêr of geen meêr Tooneelstukken van die Persoonazie zyn.
IV.Maar indien de Hoofdpersoonazie in de Hiftorien niet of zeer weinig bekend is, of indien de Actien of Persoonazien van 't Spel geheel verdicht zyn, zal 't gevoeglykft zyn, het werk met een gemeenen naam te benoemen, welke, of de Actie uitdrukt, als De Beklaaglyke Dwang(v) enz. Of de Hoofdpersoonazie met zyn Actie, als De Loogenaar, De Gedwongen Vriend enz. gelyk de Spanjaards dat hedendaagsch waarneemen, en de Franschen, in hunne Blyspelen.

Vorige Volgende