Naauwkeurig onderwys in de tooneel-poëzy

[p. 26]

Eerste hoofdstuk.
Van het Einde en de Natuur der Poëzye.

Onder die, welke van de Dichtkunst geschreeven hebben, is door gaans geschil geweest, of het oogwit derzelve was, alleenlyk te vermaaken, ofte met vermaak nut te doen.

Wel is waar, dat het vermaak, als vermaak aangemerkt, nut is; en dat alzo, de Poëzy vermaak aanbrengende, ook met eenen nut zal doen; maar boven dit nut, dat alleen in 't vermaak geleegen is, kan 'er noch een ander zyn, daar 't vermaak aangehecht zal weezen: en dat alzo, dat het daar uit zal spruiten, als de vrucht aan eenen boom; gelyk alle nut noodzaakelyk, in die 't geniet, vreugd en vermaak verwekt, of zo, dat het daar slechts by zal gevoegd zyn,

[p. 27]

als een lekkere saus by voedzaame spyze. Welke laatste wys, alzo daar in het nut zelf vermaak, en 't vermaak noch daarenboven nat veroorzaakt, wy voor de beste keuren, en oordeelen het einde van de Poëzy te zyn.

Want ieder is van natuure gehouden zyn eige beste te zoeken; en alzo hoe bekwaamer myn naaste is, om myn best te bevorderen; hoe meêr ik dat van hem te verwachten zal hebben, ben ik ook gehouden, zyn beste te zoeken, waar in die voorschree-vene bekwaamheid geleegen is.

Dit is de grond, waar op steunen alle Leeringen en Onderwyzingen, en wat men anders voor zyn evennaasten zoude kunnen doen: en niemand, die al zyn doen eu laaten naar de rechte reden regeldt, zich zal afflooven, met voor een ander te arbeiden, zonder inzicht, van dat daar van eenige vrucht weder tot hem zal keeren.

De Menschen nu konden elkanderen niet leeren, nochte onderwyzen, dan door 't bekend maaken van hunne gedachten en be. grippen; waar toed' allergereedste de Spraak

[p. 28]

uitgevonden is, en daarna het verbeelden derzelven door Geschrifte.

Maar alzo de waardigheid der zaaken, die gesprooken of geschreeven wierden, by het meeste deel der Menschen krachteloos was, om door haare eige schoonheid, dezelve behoorlyk tot hooren, en leezen te bekooren, hebben de Wyzen, omdat uit te werken, by het eene en andere, sieraaden en aanlokzelen verdicht en gevoegd.

Dezen hebben zy geplaatst, of in de floffe, waar van zy handelden, ofte in de bewoording, daar zy hunne gedachten mede uitdrukten. De stoffe, of de zaaken zelven, hebben zy opgetooit met zinryke verdichtzelen, geestige vindingen, aardige streeken, enz. De bewoording hebben zy gevuld met alle de bloemen en looveren, daar de Redenrykkunst: (rhetorica) van handeld, by dezelven Tropi en Schemata genoemt.

Waar by eindelyk, alzo de stem, op zekere wyze geboogen, groote kracht heeft op de menschelyke gemoederen, by gekoomen zyn de trant en maat der syllaben of

[p. 29]

lettergreepen, en in de hedendaagsche taale, 't rym: uit welke dingen de vaerzen bestaan, en waar van eigenlyk de Rymkunst handeldt, by de Latynen Rhytmica genoemd.

En dit alles oordeelen wy, dat onder den naam van Poëzy hedendaagsch begreepen wordt. Zo dat de Dichtkunst in 't kort kan befchreeven worden, dat zy eene Kunst is, om de zaaken met alle sieraad, dat de stof of bewoordinge toelaat, aardige vindingen en sierlyke redenen, in vaerzen te beschryven.

Een Dichter dan mag allerleye slag van zaaken verhandelen, en behoordt zich niet alleen met verdichtzelen op te houden, gelyk Aristoteles, zo zommige Geleerden zeggen, en eenigen andere gemeend hebben: die daarom Lucanus, en anderen zyns gelyken, die waare geschiedenissen, in Heldendicht opgezongen hebben, uit het getal der Dichteren hebben willen uitschrabben.

Maar hy moet dezelve sieren, en in de sloffe, en in de bewoording, met alle de bevalligheden en optooiselen, die en 't eene en 't andere kunnen verschaffen. Zo dat hy ook dien heerlyken naam niet voeren

[p. 30]

mag, indien 'er een van allen in zyn vaerzen gebreekt: want het is geen Poëet, die alleen in vaerzen iets beschryft, schoon hy alle het andere waarneemt, gelyk in de Romans geschied, die daarom geen Poëzy zyn.

Dewyl nu alles, wat eenig sieraad kan aanbrengen, in de Poëzy moet waargenomen worden, zo blykt, dat zy de kunstigste, en moeijelykste van alle wyzen van schryven is; en dewyl haar oogmerk is met vermaak te leeren, met eenen ook de treffelykste en uitsteekenste van alle anderen.