Beschrijvinge der stad Leyden (fragment)

18. Beschrijving vande Schantse van Lammen: Boysot neemt voor hem die te beschieten: Den Prince twijfelt aen het ontzet van Leyden: De Spaengiaerden verlaeten Lammen ende meer andere Schanssen.

^*Om dat dese Schansse van Lammen de grootste ende sterckste was daer des Princen volck voor vreesden, aenghesien het landt daer omtrent veel hooger leyt, ende daeromme met geweldt aenghetast moeste werden, soo moet ick den Leser de ghelegentheydt vande selve wat naerder verhalen ende beschrijven. De plaetse van dese Schantse lagh in een plat velt daer geen hoochten omtrent en waeren, noch Canalen oft sy en waren ghestopt, ende is bynae een quartier uers gaens vande Stadt gheleghen. De Vliedt die nae Delft loopt, loopt daer met een crompte voorby, aen d'een sijde ende aen d'ander sijde een Wateringhe waer doormen voorby Croonensteyn inden Rijn can comen, ende besijden loopt de Wateringhe op Zoeterwoude, de reste was lichtelick rontsom te begraven ende te bewallen, want daer stonden boomen ghenoech. Desen wal der Schanssen was tamelick dick, doch niet vry voor grof geschut, Was oock wel bewaert met schanskorven, strijckweyren, gheschut ende volck, Daeromme nae menschen vernuft te spreken, waert sake dat den Spaengiaert dese Schansse alleen wel bewaert hadde, des Princen volck en souden daer niet voorby ghecomen hebben, dan met groot verlies van volcke.

Doch hoe wel dese Schansse soo sterck ende versien was gelijck geseyt is, soo besloot de Admirael de selfde aen te vallen ende sondt op den tweeden Octobris omtrent den avondt den Capiteyn Grenu, Assaliers ende Capiteyn Henri, om te besichtighen waermen met het minste hinder het gheschut mocht stellen, ende bevonden dat sy twee halve Cortouwen op een eynde des Canaels souden moghen stellen, doch in

* Schansse van Lammens beschrijvinge.

[p. 535]

vaerlickheyt ende met onghemack.

^*De Admirael heeft dien nacht alle dese voorverhaelde gheleghentheydt aen zijn Vorst. Gen. gheschreven: Insghelijcx hoe hy van meyninghe was des anderen dages Lammen te beschieten: Doch soo verre hy tot gheenen goeden eynde en mocht comen, men moeste patientie hebben tot dat het water hooger wies, om besijden over het platte landt te vaeren.

^*Den Prince hoe wel hy de gantsche saecke in de handt des Heeren gestelt hadde, en was met dese tijdinghe niet seer wel te vreden, ende stelde het ontset van Leyden en twijfelinge, sorgende datmen de voorschreven Schansse van Lammen niet en soude overwinnen, soo door de voorverhaelde redenen, als datmen oock sorgde alsoodanigen Bresse ofte stormplaets daer op niet te moghen schieten, daermen soude hebben moghen stormen, ende oock dat de menichte van des Princen volck niet groot en was, omme de Schantsche stormender handt te moghen overweldighen.

Doch in alle dese swaricheden ende quade hope, woude de Heere der Heyrscharen alleene versien, ende sijnen crachtighen arm de eere toeeyghenen, ende betoonen hoe wel de menschen, veel dingen connen verdichten om heur Vyanden te overwinnen, dat het alles ydel ende onnut is soo verde hy de handt daer niet en wilt aensteken, ende dat van hem alleene de overwinninghe coemt: ^*Want nae dat beyde de Admiralen des morghens seer vroech op den derden Octobris, zijnde op een Sondach, de slooten die wonderlicken toegepaelt waren, hadden doen openen, meynende voorts, (ghelijck gheseyt is) heur gheschut op Lammen te stellen, bevonden dat de Heere, (die de saecke voor hun tot die tijt toe uytghericht hadde,) niet hebben en woude dat heur Vyandt met menschelicke cracht soude verjaecht worden, want sijn handt hadde alreede desnachts voor hun gestreden, door sijnen arm ende cracht heeft hy inde herten van sijne Vyanden sulcken vreese gewracht, ende haer is alsoodanigen verschrickinge over gecomen, dat sy de vlucht namen met grooter schande werpende heur gheschut inden slooten, achterlatende vele goederen, broot, bier, ende alderley victualie: ende werden aldus des nachts voor den derden Octobris de gheweldighe Schansse van Lammen verlaten, die anders met groot perijckel hadde moeten aengetast werden. Want zoo haest Boria dit advijs van Baldeus hadde ontfanghen om hem mette zijne te salveren, was de schrick daer soo seer in, datse meenden datse te laet soude comen, ghelijck het oock quaet genoech was want eenighe vande zijne in henne haestich verdroncken.

^*Dicite vos Nymphae Cronesteinides, hiccinae terror

Panicus, an potius Spanicus error erat?

Van dit wijcken en wist niemant inne noch buyten de Stadt seeckerheyt, hoe wel sy inde Stadt des nachts een ghecrijsch ghehoort hadden

* Boysot schrijft aen zijn Excell. Lammen te beschieten.

* Den Prince twijfelt van het ontset van Leyden.

* De Vyant verlaet Lammen.

* Dousa.

[p. t.o. 535]

Ontsettinge der stad Leyden.

[p. 536]

als een grof stuck geschuts voor de Schansse gesoncken wert: ^*dan daer was eenen Iongen op de meuren, die hadde des nachts waergenomen dat hy wel veel lonten uyt de Schansse voorschreven sach gaen dan gheene weder inne comen, aldus beelde hy sich selven inne, gelijc oock de waerheyt was, dat de Spangiaerden heur Schansse van Lammen moesten verloopen hebben, ende heeft sulcx aengegeven, verlof vragende om daer te loopen, ghelijck hy dede door beloften van ses guldens, met dit decksel, soo hy daer noch Vyanden gevonden hadde, te seggen, dat hy van honger verloopen was.

Nae dat hy nu in de Schansse gheweest was, ende niemanden en vant, ende met sijnen hoet gewenct hadde, twelckmen in de Stadt noch niet en geloofde, sorgende dat hem de Spangiaerden uyt schalckheyt sulcks hadden bevolen, ende een ander met eenen Verrenjager hem gevolcht zijnde gesien wert, zijnen wech voor by de Schansse nemende na den Admirael, die hy tot den knien toe int water te gemoet liep, was aen beyde sijden vreucht.

^*De vrome Capiteyn Gerrit vander Laen begaf hem terstont met den Vrijbuyters nae de Schansse tot Lammen, tot de plaetse toe daer hyt eerstmael toegepaelt vondt, daer hy de twee eerste Galeyen met vreuchde ontfingh.

Den Admirael niet lichtveerdich zijnde in het ghelooven, hadde dese twee Galeyen voorghesonden, de welcke bevonden gelijck hun gheseyt was, te weten, de ledige Schanssen met twee stucken gheschuts, doch ghesoncken.

^*Achter volghende de onderechtinghe vanden E. Dirck Gijsbertsz. Schaeck, zoo zullen wy alhier by voegen tot een gedachtenisse, dat zijne Vader Gijsbert Cornelisz. Schaeck, die de eerste ofte de tweede Persoon gheweest is, die uyt de Leytsche Burghers inde Schansse van Lammen, ghecomen is, ende dat hy tot bewijs van dien, daer uytgebracht heeft een Coperen pot, met gecoockten hutspot die de Spaensche Soldaten, door Vreese verlopen zijnde daer gelaten hadde. Den zelven pot is onder zijne erfghenamen noch berustende ende zijn te dier tijden by onsen mede Burger ende mijne neef Pieter Cornelisz. vander Morsch, ghebynaemt Piero, daer op ghemaeckt de volgende twee Rijmkens, waer van het een opten selfde pot ghesneden is.

Doen Godes Hant // Dreef den Vyandt

By nacht uyt Lammen,, Schans

Creech Schaeck dees Pot,, riep aen Boysot,

Ghy moocht over Dammen // thans.

Gijsbert Cornelisz. 3. October 1574.

Het twede is van desen inhout:

^*Den prijs comt God, die door Boysot,

* Cloeckheyt eens Jonghen.

* Gerrit Verlaen treckt uyt de Stat nae Lammen.

* Gedachtenissen van Gijsbert Schaeck.

* Leyden,

[p. 537]

 

Leyden, verlost, heeft:

 

En Schaack dees Pot, in Lammen, tot

 

Teecken met Cost, geeft.