Beschrijvinge der stad Leyden (fragment)

17. Den Admirael Boysot comt mette sijne op Meerburch: Baldeus vlucht uyt Zoeterwoude: Boysot schrijft aen die van Leyden datse uytvallen souden opte Schansse van Lammen: Die van Leyden stellen order hoe hem yeder van binnen dragen sal, om sulcx te volbrengen.

^*Als nu de gantsche Scheeps-heyrcracht met de Victualie over desen wech was, heeft de Admirael van Vlissingen nae de Meyrbrugge gheroeyt, doch wat vorder zijnde daermen de meeste diepte vermoede, was het seer droogh: Hier toonden hun de Zeelanders zeer manlick, die heur Schepen lichtende, in het Water sprongen, ende liever haere Schepen op hare schouderen door het water wouden dragen, dan achterlaten, ende zijn alsoo doende, in Meyrburgh ghecomen.

De Spangiaerden ende andere rontsomme de Kercke van Zoeterwoude leggende in veel Schantsen, des anderen daechs des morgens den tweeden Octobris siende dat des Princen volck noch voor die tijt heuren wech nae Leyden niet en namen, meynende om dat sy van achteren vast nae hun toe sagen branden, ende des Princen schepen heuren cours nemende (ghelijck gheseydt is) op de Papenmeyr ende Vrouwenbrugge, sorgende eensdeels datmense in Zoeterwoude besetten woude: Daer beneven oock merckende dat het water in soo corten tijt eenen voet gewassen was, werden op sulcker wijse met de tweede vreese gheslagen. ^*Baldeus haer Overste siende het voordeel, twelck des Princen volck alreede inne hadden, den moet verlooren gevende, verliet Soeterwoude met alsoodaniger snelheyt, dat hy geen tijt en hadde zijn gheschut met hem te nemen. Als hy aldus de eerste was die daer vluchtede, is hem Allonso Lopes Gallio met zijn volck tot seven Vaendelen toe nae Voorschoten door eenen wech die sy tot dien eynde met rijsen ghehoocht hadden naegevolcht.

* Des Princen volc in Meyrburch.

* Baldeus vlucht uyt Soeterwoude.

[p. 532]

De Admirael met den sijnen in Meyrburch zijnde, en wert dit niet ghewaer, dan als het te laet was, ende den meesten hoop vertoghen waren: Doch sommighe Galeyen hun den wech onderscheppende, schooten daer soo dapper onder dat sommighe te rugge moesten wijcken. Als sy nu vanden anderen aldus verdeylt waren, sprongen de Zeelanders int water, ende begaven hun met verroeste lange daggen in de achterste die nae Voorschoten vloden. Sommighe recht toe recht aen loopende, versmoorden in slooten ende wateringhen. De geene die nu niet verder en mochten na Voorschoten, vresende het geschut dat hun onderscheyt hadde, namen de vlucht nae den Stompwijcker wech, heur geweyr meest van hun werpende, ende zijn alsoo voorts nae den Leydschen Dam ende Voorburch geloopen. In dese vlucht heeft Baldei volc met de geene die des nachts van het geschut ommegebrocht waren ontrent twee hondert mans verlooren. Sommige schuyten met wijn, victualie ende baggagie Baldeo toecomende, werden van des Admiraels volck genomen ende hem gebrocht.

^*Hier moet den Leser aenmercken, hoe wel God des Princen volck door het wassende water, ende door den wijsen raet om de middelen te gebruycken die daer toe dienden, wonderlick begenadiget hadde, soo en was het noch altesamen niet, waert sake dat hy de Vyanden gheen versaecht herte ghegheven en hadde, want heur sterckte van volck ende geweldighe Schantsen scheenen onoverwinnelijck: Doch op desen tijdt werden oock die van Leyderdorp ende die van Lammen met de vreese der Philisteen geslaghen dat sy van ancxte beefden, ende verschrickten hun door de crachtige handt Godes als Edom ende Moab, ende waren versaecht als de inwoonders Canaan: de eerste, namelick die van Leyderdorp, siende dat heur medegesellen de vlucht genomen hadden, ende die van Lammen siende dat de Soeterwousche Kercke ende huysen daer ontrent in brandt stonden, doch hielen noch stede, ende werden van eenighe Soldaten die van Soeterwoude quamen geassisteert, waer van datter oock een seecker getal opte huysinghe van Croonesteyn achter een stuck muyrs dat was blijven staen haer verberchden. ^*Het welcke de Admiraelen ende andere Capiteynen siende, soo hebben sy haer kours ghenomen van achteren naar de Soeterwousche Kercke, hebben de selve inneghenomen, ende aen brandt ghesteken, zijn voort getrocken langs 'tBosken van Soeterwoude, tot dicht by den Vyandt, dapperlicken by hun schietende.

Nu moeten wy wederkeeren tot die van Leyden. Hier vooren is geseyt dat de Boden in des Princen Leger duyven brochten, waer van eenen gesonden was die heuren brief-ghetrouwelijck overbrocht, ende de Borghers en verwachteden anders niet dan tijdinge, wanneer sy uyt souden vallen nae de Schantse van Lammen, twelc hun wel den 1. Octobris gheschreven was, dan de duyve falieerde ende quam eenen dach daer nae, soo dat de Borgeren heur gesette teecken niet en hadden ghedaen, noch te wege ghebracht tgene den Admirael Boysot belast hadde

* God alleen ontsetter van Leyden.

* Soeterwoude ingenomen.

[p. 533]

van hare sijde te doen, twelck was datmen des Vrydaechs snachts uyt de Stad met schouwen ende schepen de Schantse van Lammen, aentasten soude, sy souden de selvige vande andere sijde met sulcken gewelt aentasten dat sy niet en twijffelden mette hulpe des Heeren, ofte sy souden de selvighe overwinnen ende innemen: maer alsoo desen aenslach doort verdwalen van de duyve verhindert was, ende dat Boysot gants geen gewach en vernam, soo meynde hy komende aende Vrouwe-brugge dat de Stadt overghegaen was, om dat sy hun soo stille hielden: ^*dan als de Borgeren den voorsz. brandt in Soeterwoude sagen, ende voornaemelick den brant inde Kercke, daer sy wisten dat hun de Spaengiaerden inne ende meest rontsomme beschanst hadden, was daer een groote vreucht op heure Stad-muyren: niet tegenstaende dat sy heure Vyanden op Lammen noch sterck beschanst sagen, uyt de selfde Schansen nae des Princen volck geweldelick schietende, daer en boven noch des naemiddags omtrent drie hondert mannen op het vervallene huys van Croonesteyn sagen, zoo brochten zy heur Vaendelen op de muyren, bonden de selfde aen de meulen roeden tot teeckenen van welgemoetheyt ende vreuchden. Die vanden Gerechte lieten oock dese 4. puncten op stercke peyne aflesen.

1.	^*Dat alle Vrouwen, onbejaerden jongers, ende persoonen onbequaem in wapenen, hun onthouden souden vander Stadt Vesten, ende dat alle wat Wapen droech met sijn hals ende zijtgeweyr op sijn hoefslach ende verordende plaetsen hem souden laten vinden.
2.	Die den voorleden nacht ghewaeckt hadden, moesten hun weder begeven op heur wacht.
3.	Souden oock niet van de Vesten gaen, ten ware dat hem die vanden Gerechte daer van haelden.
4.	Geboden alle Schepen ende Schuyten uyt heur omloopende wateringhen te leggen in besijden grachten, op dat den incomenden Schepen door noot geen hinder en gheschiede, ende heur doortocht vry mocht zijn, ende de Burgeren hun van boven, besijden ende uyttreckende, mochten behelpen, nae hun den noot soude vorderen.

^*De Burgermeesters (soo men seyde) vertoonden heuren Borgeren de Schepen seggende: siet Borgers daer achter die eene Schansse is nu het broot, wat dunckt u sullen wijt daer laten, ende van honger sterven? De ander riepen: Wy willen liever de Schansse met onsen handen ontstucken crabben, dan dat het voor Lammen geschut soude worden.

Den Heer van Noortwijck seyt dit niet geschiet te zijn, nochtans sijnder die verclaert hebben, tzelve waerachtich te wesen ende gehoort te hebben, twelck oock wel zijn can al had hy tselve niet gehoort.

* Cloeckheyt vande Leydsche Borgeren.

* Ordere opt onset geraemt by de Magistraet van Leyden.

* Numquam factum ait Dousa.

[p. 534]

Als nu den Admirael sijn grof gheschut door Zoeterwoude op den Papen-meyr hadde laten comen, ende dat om twee oorsaecken, ten eersten om dat hy van hier aen de slinckerhant de Schansse van Lammen altijt naerderde, ende ten tweeden om dat de victualie schepen in Meyrburch d'een den anderen hinderlick waren, ende hadden aldaer altesamen wel groot schade mogen lijden waert sake dat door Godt Almachtich sulcx niet verhoedet gheweest hadde, die heur Vyanden het herte (ghelijck gheseyt is) geheel benomen hadde ende met vreese hadden doen vluchten. De Spaengiaerden schoten uyt de Schansse van Lammen als uyt de Schansse van Iacob Iansz. opt Wedde op des Admiraels schepen hem doende eenighe schade, jae schoten hem oock met eenen scheut seven mans af, ende toonden een gelaet ghelijck oft zy van meyninge waren dese Schanssen te houden.