Leven en werken van Jacobus Bellamy (1757-1786) (2 delen)

[p. 1]

Hoofdstuk I.
Vlissingen.

1. Afkomst en eerste jeugd.

Zoo het wezentlijke verdienste ware zijnen oorsprong af te leiden uit roemrugtige voorouders, zou ik beter doen met van mijnen vriend te zwijgen.
Mr. Nic. Corn. Lambrechtsen ± 1815.

Jacobus Bellamy, 12 November 1757 te Vlissingen geboren, is alleen van moederszijde een Nederlander; zijn vader was van Zwitserse afkomst. 's Dichters grootvader ‘Jaques Bellami’ wordt 21 Okt. 1698 te Vevey geboren, ‘fils d'hon(orable) Jean Louis Bellami’, die uit Collombier sur Morges te Vevey zich metterwoon heeft gevestigd. Dat kind is genoemd naar zijn ‘marraine, mere grand’ van moederszijde, die Jaqueline heet⁽²⁾. Als jongen moet Jaques in dienst zijn gekomen bij een ‘voornaam Britsch heer’, waarschijnlik op diens ‘grote toer’ door Frankrijk en Italie, moet Konstantinopel hebben bezocht⁽³⁾, en is, 21 jaar oud, in 1719 te Maastricht, waar 21 Mei in de St. Janskerk (Nederd. Herv. Gem.) een Jacob Bellamy wordt gedoopt, ingeschreven als zoon van ‘Jacob Bellamy en Maria Elisabeth Suncleer’⁽⁴⁾. In 1730 is de Zwitserse Jaques als kok in Londen en maakt er vóór zijn vertrek naar Zuid-Amerika zijn testament¹⁾, waarin hij zijn in Maastricht geboren, nu elfjarig zoontje ‘mon Bien Aimé ffils Jaques Bellamy’ tot enig erfgenaam en uitvoerder van zijn wil benoemt⁽⁵⁾. De jongen zal, blijkens familie-aantekeningen, liefst ‘Juwelier of Zilversmid’ moeten worden, vooral ‘geen Schoen- of Kleedermaker’. Het lot beslist anders, en Jaques jr. komt, wie zal zeggen hoe, te Vlissingen, waar hij tot zijn 35^ste jaar als lijfknecht dient bij de Raadsheer Izaäk Hurgronje⁽⁶⁾.

1) Zie Bijlage I, met facsimile van het Testament.

[p. 2]

Deze Regent weet dan te bemiddelen dat ‘Gecommitteerde Raden ter Admiraliteit in Zeeland’ 25 Jan. 1755 aan zijn gewezen lijfknecht ‘commissie’ verlenen als ‘chercher’ of ‘commies ter recherche’ (toeziener, vrachtonderzoeker voor verschuldigde convooien en licenten) - ‘een kleine Amptsbediening aan de Middelen te Water’, waartoe hij ‘1 Febr. de behoorlijke eeden van trouwe en zuiveringg als Chercher binnen Vlissingen’ aflegt. De ‘gages van vijftig ponden vlaams jaarlijcx’ (f 300), vermeerderd met de ‘baaten, vervallen en profijten, daartoe staande’, stellen Jaques Bellamy op 37-jarige leeftijd in staat te trouwen. Hij kiest zich de 27-jarige Sara Hoefnagel van Koudekerke, die te Bonendijke onder Vlissingen woont, op heel Walcheren bekend als ‘het schoone boerinnetje’. Na zijn huwelik, 11 Mei 1756, vestigt hij zich in een huis op de ‘Oudehaven oostzijde’, vlak bij zijn dageliks werk op de Schelde. Hier wordt 12 Nov. 1757 zijn zoon Jacobus, onze dichter, geboren. Nauweliks vier jaar oud, verliest het kind zijn vader († 27 Febr. 1762),⁽⁷⁾ waarop de arme weduwe naar de St. Jacobstraat verhuist. De Zwitserse Grootvader, ‘welligt met een klein fortuin uit Indië teruggekeerd’, komt daar bij het gezin inwonen. Met ontroering denkt Bellamy vaak in later jaren aan zijn eerste jeugd: Moeders verdriet, Moeders zorgen maken diepe indruk op het kind...

Hoe eenzaam stondt gij, toen de dood

mijn Vader uit uw armen, ruktte

toen gij vertwijfeld, in dien nood,

mij schreiend, aan uw boezem druktte!

Gij sloegt uw schreiend oog naar God -

en hij, met u en mij, bewogen,

droogde, in uw ongelukkig lot,

de traanen uit uw weenende oogen.

Moeder vertelt hem veel uit de Bijbel, en wekt vroeg ‘de godsdienstige stemming, die den adel zijner ziel (zal) opluisteren’. Verhalen uit het Oude Testament prikkelen zijn levendige verbeelding: in kinderlik spel is hij de een of andere Joodse held, die de Filistijnen verslaat, worstelt met Grootvader, ‘een man van een lang figuur’, als David met Goliath, of neemt op zolder de stad Jericho in - om een stapel aardewerk windt hij een touw, loopt al blazende op ‘de Levitische trompet’ (een bodemloze kruithoorn) rondom zijn muur, rukt aan het touw, en, met een vervaarlike slag valt de

[p. 3]

muur in puin; zegevierend, als overwinnaar - tot ontsteltenis van zijn moeder, die de schade berekent - ‘wandelt de jonge held de trap af’. Buitengewoon sterk en gespierd is de jongen, wild, een haantje de voorste op 'tijs, door waaghalzerij eens bijna verdronken, ‘gedugt onder zijn medgezellen’, maar ‘bemind ook om zijn edelmoedige hulp aan swakkeren’. Liefst trekt hij aan het hoofd van een troep makkers tegen een andere bende op, en waagt zich in ‘stoute ondernemingen’: eens leidt hij de aanval op een ‘afgelegen woning, door een boerenknaap van binnen verdedigd’. In de gevaarlike bestorming met stenen, meer dan spel, wordt de aanvoerder zelf licht gekwetst, maar zet bedaard het beleg voort, tot hij enige boeren ziet naderen, en 't nu geraden vindt op te breken. ‘Mannen’, spreekt hij met ‘veldheersfierheid’ tot de jongens, ‘Mannen, er komt secours, trekt af’!