Ideën I

233.

Ik sprak van den weldadigen invloed der katholieke poëzie. Weldadig? Ja, voor kinderen en wie kinderlyk gestemd zyn.

Veel protestanten dan, en zulke katholieken als eigenlyk misplaatst zyn in landen waar 't koud is, stellen veelal zich alles wat in wyd of nauw verband staat met godsdienst, als iets styfs voor, iets onbehagelyks, iets waarby men 't gelaat plooit tot verdrietigen ernst, zooals men kan te zien krygen by elken kerkgang. 't Is aardig optemerken, hoeveel vroolyker de gezichten zyn by 't verlaten der kerken dan by 't binnengaan. Er is iets pynlyks, iets benépens in 't voorkomen van protesteerende kerkgangers. (82) Een klooster... hu! Onderaardsche gewelven, marteltuig, ketens... o, zeker! De romans van Anna Radcliffe, en dergelyke spekulatien op gevoelskitteling hebben daaraan geen goed gedaan. ^* Een monnik? Maar dat is 'n moordenaar, 'n gifmenger, 'n monster...

Wel zeker! En ik ga voort met m'n vertelling, na eerst de protestanten te hebben uitgenoodigd, de werking van 't katholicismus te gaan waarnemen in katholieke landen.

* Om niet te spreken van de opschroevery der roomsche gruwelen door protestanten, die niet schynen te weten dat ook hun geloofsgenooten niet altyd heel zachtzinnig omgingen met dissidenten. Zie den liefelyken Calvyn, zie de mishandeling der katholieken te Alkmaar, die men - de zeer gereformeerde Hooft getuigt het! - door ratten liet doorknagen. Zie overal waar de zoogenaamd-hervormden de macht hadden om kwaad te doen, of liever: let op de gruwelen die ten-allen tyde en overal 't gevolg zyn geweest van Goddienery!
En toch is dit niet het treurigst gevolg van die pest. 't Is waar, er werden duizenden en duizenden gemarteld en vermoord, maar... 't kretiniseeren van de Mensheid, dertig geslachten lang, is erger! Zonder dat hadden dan ook die andere gruwelen niet kunnen plaats hebben. Vóór 't ‘Geloof’ geeselen en wurgen en branden kon, moest het vooraf de menschen krankzinnig maken. Prius dementat, precies als Jupiter met de Koningen. Zie aangaande dat ‘gek maken’ de stukken over Onderwys in den IIIⁿBundel.