Van Alexandros tot Zenobia. Thema's uit de klassieke geschiedenis in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

Porcia

(ca. 95-42) was de dochter van »Cato Uticensis, die zelfmoord pleegde toen Caesar aan de macht kwam, en de vrouw van Marcus Iunius »Brutus, die in 44 een komplot zou beramen tegen Caesar. Als dochter van een gewezen onverschrokken tegenstander van Caesar en als liefhebbende echtgenote van Brutus was zij ten volle bereid haar man te steunen, maar zij wilde, aldus Ploutarchos, pas in de geheimen van de samenzwering worden ingewijd nadat zij zichzelf op de proef had gesteld. Zij bracht zich met een mes een grote, pijnlijke wond toe en achtte zich toen pas een haar vader en haar echtgenoot waardige vrouw.

Toen Brutus in de op de dood van Caesar volgende machtsstrijd het onderspit had moeten delven tegen Octavianus en Marcus Antonius en zich in het zwaard had gestort, smachtte ook zij naar de dood. Ploutarchos schrijft, Valerius Maximus citerend, dat zij een tijdlang door haar omgeving daarvan kon worden afgehouden, maar dat ze er tenslotte toch in slaagde zich om te brengen, en wel door het inademen van de damp van gloeiende kolen.

Het heldhaftige optreden van Porcia is beschreven in de Brutus-biografie van Ploutarchos en in diens traktaat Virtutes mulierum dat is opgenomen in de Moralia. Hij plaatst haar naast roemruchte vrouwen als »Semiramis, Timokleia (»Alexandros) en Kamma (een vrouw die door Sinorix, de moordenaar

[p. 180]

van haar man, tot een huwelijk werd gedwongen en die hem ombracht door gif in de hem aangeboden huwelijksdrank te mengen), en voorts naast groepen vrouwen uit steden als Argos die in dagen van nood zelf de wapenen opnamen. Deze in later tijd veel gelezen tekst, die ten doel had de gelijkwaardigheid van man en vrouw aan te tonen, zal tot de roem van Porcia hebben bijgedragen, evenals de twee paragrafen die Valerius Maximus aan haar wijdt. In De mulieribus claris ca. 1370 van Boccaccio demonstreert zij Brutus met haar wonde dat zij hem in de dood zal kunnen volgen als zijn onderneming mislukt.

Op cassoni (bruidskisten) is Porcia als toonbeeld van een onverschrokken echtelijke toewijding in de 15e eeuw geschilderd door onder meer Jacopo del Sellaio en Michele da Verona. In de literatuur van de nieuwe tijd toont zij haar markante karakter voor het eerst in Julius Caesar 1599 van Shakespeare. Zich erop beroepend dat ze Brutus' echtgenote is, en dus meer dan zijn tafel- en bedgenote, spreekt ze haar man toe en overreedt ze hem dat hij moet overgaan tot daden. Krachtig en edel is Porcia ook in de drama's waarvan zij de hoofdpersoon is en die haar naam dragen, bijvoorbeeld van Garnier 1568 - met in het voorwoord een expliciete waarschuwing tegen de verwoestende gevolgen van de burgeroorlog in Frankrijk - en Boyer 1645.