Merlijn, de tovenaar van koning Arthur

Hier begint het tweede boek van Merlijn, over hoe koning Artur Genevere veroverde, over de twee koningen en over koning Rioen. [LIV]

[22298] Omstreeks Pinksteren, na afloop van de maand mei aan het begin van de zomer, het vrolijke seizoen, ging Merlijn weg van de jonkvrouw over wie ik vertelde en kwam hij in Tornas, waar de drie koningen zich bevonden. Zij waren blij hem te zien. Koning Leodegan had heel wat manschappen bijeengebracht. Al zijn onderdanen waren daar nu gearriveerd, omdat hij de stad Deneblase onmiddellijk wilde ontzetten en óf voor

[p. 131]

de stad sneuvelen óf de machtige en zeer sterke koning Rioen verdrijven, die daar met een groot leger bivakkeerde. [22317]

De drie koningen namen Merlijn apart en vroegen hem om raad. Merlijn sprak: ‘Laat Leodegan weten dat hij zijn mannen moet verzamelen en zijn bataljons indelen, zodat men met Pinksteren kan vertrekken, en laat hem tienduizend man vooruitsturen om het gebied voor te bereiden en te bevoorraden. Zij moeten ook alle spionnen die zij vinden kunnen, gevangennemen en doden, zodat er niet een kan terugkeren om de vijand iets te vertellen over wat er daar plaatsvindt. Zij moeten 's nachts de meest heimelijke route volgen die men kent. U, uw kameraden en de Tafelronde-ridders moeten er steeds bij zijn.’ Koning Artur vroeg Merlijn hoe het ging met de mensen in zijn land. Merlijn vertelde hem meteen alles wat er was gebeurd en vertelde ook over de kinderen van koning Loth, dat zij hun moeder hadden gered en haar niet aan hun vader zouden teruggeven als hij zich niet met Artur zou verzoenen. Dat beviel koning Artur zeer. [22349]

Daarna vertelde Merlijn de koningen Ban en Bohort over Claudas, Pontus en Antonius en over alles wat er had plaatsgevonden, en ook dat hij Leonce had gesproken: ‘Hij laat u van harte groeten. Ik heb hem precies opgedragen wat hij moet doen.’ De twee koningen werden ongerust toen zij dit bericht vernamen en voelden zich ongemakkelijk. Het maakte koning Artur zo bedroefd dat hij begon te huilen en tegen Merlijn zei: ‘Vriend, sta hen bij, dat vraag ik u, want als u hen niet helpt zijn zij verloren en zal ik geen vreugde meer kennen.’ Merlijn antwoordde: ‘Heer, er komt geen einde aan mijn hulp, zolang ik mijzelf meester ben, maar u moet ook weten dat u en hun nog heel wat inspanningen te wachten staan. De profetieaant. zegt nu dat de grote draak zal komen die de leeuw overal uit het bloeiende Brittannië zal verjagen, met de hulp van de dertig serpenten, die vanwege zijn grote dapperheid liefde zullen koesteren voor de gekroonde draak, voor wie de christelijke mensen van

[p. 132]

Brittannië en Carmelide zullen moeten buigen. Maar de krachtige luipaard die de leeuw helemaal zal vernietigen is nog niet geboren, zodat de draak de macht en de kracht niet zal hebben om hem compleet te verdrijven, hoezeer hij zich ook inzet.’ [22392]

De drie koningen schrokken van Merlijns raadselachtige woorden, want zij hadden hem nog nooit zo horen praten. Zij vroegen hem wat hij bedoelde. Hij antwoordde: ‘U mag het niet weten, maar ik kan u wel vertellen dat het grootste deel van het land aan koning Artur zal toevallen.’ Daarna hielden zij erover op. [22403]

Daarop vroeg koning Ban Merlijn wat hij nu met zijn land aan moest. Merlijn antwoordde: ‘Dat zal ik u uitleggen. Als wij de Saksen hebben verdreven, zullen wij met alle legers die we te pakken kunnen krijgen naar Bredegan in Logres gaan om de grote schat, die daar bij het ongebaande bos ligt, op te halen. De schat bevat twaalf prachtige zwaarden, de beste van de wereld. Koning Artur zal daar zijn neven tot ridder slaan, die voor zijn zaak hun vader in grote problemen hebben achtergelaten, evenals hun moeder en hun vrienden. Zij hebben u, heer, heel goed gediend en wij zullen hen dan meenemen naar Bonewijc, want daar zullen we tegenover heel wat vijanden staan. Daar zal men de grote luipaard zien, die zo trots en moedig zal zijn dat uit ontzag voor hem de grote draak van het verre eiland zich terug zal trekken voor de grote, gekroonde leeuw. De luipaard zal hem geen kwaad doen, al is hij daartoe in staat. Aan het einde zal de luipaard de draak zover krijgen dat hij zal krtielen voor de leeuw om genade te vragen.’aant.

‘Heer,’ zei koning Ban vervolgens, ‘weet u ook hoe de zaak zal aflopen waarvoor wij in dit land gekomen zijn?’ ‘Maak u daar maar helemaal geen zorgen over: voor u vanhier vertrekt, zal dit koninkrijk volledig in Arturs handen zijn.’ ‘Heer,’ sprak hij, ‘uw duistere woorden begrijpen wij niet, daarom vraag ik u dat u ze ons uitlegt.’ ‘Ik kan ze u niet verklaren,’ zei hij, ‘maar

[p. 133]

ik wil wel dat koning Artur weet wat hem tijdens zijn leven zal overkomen.’ [22451]

Op dat moment kwam er een boodschapper aan, een hoofse en knappe jongeman van vijfentwintig jaar die Guiomer heette. Hij zou de Tafelronde-ridders nog veel leed bezorgen, toen koningin Genevere hem ernstig beledigde omdat hij zoveel hield van Arturs zuster Morgaine, zoals dit boek u hierna nog zal vertellen. Ik hou daar nu over op en zal u de boodschap vertellen. Hij groette allen in de kamer waar Merlijn met de drie koningen was en zei daarna dat koning Leodegan hen graag wilde spreken. Zij vonden dat prima, antwoordden zij. Te paard reden zij naar het hof. Koning Leodegan kwam naar hen toe voor zij goed en wel afgestegen waren en nam hen mee naar een kamer waar zij met z'n vijven onder elkaar waren. Hij sprak: ‘Ik beschouw u als zeer verstandige en trouwe mannen en ik waardeer u zeer, meer dan u weet. En dat is terecht, want u redde mij het leven toen ik gevangengenomen was. Er is niets dat ik liever van u zou willen weten dan wie u bent. U zult mij dat wel zeggen als u daaraan toe bent en niet eerder, en ik zal het u dus niet vragen of afdwingen. Ik wil u vragen wat we nu moeten doen, want koning Rioen is mijn land binnengedrongen en belegert de fraaiste stad die ik heb met zestien koningen die elk twintigduizend mannen in hun leger hebben. Aan de andere kant zijn mijn leenmannen gekomen, maar dat baat weinig tegen die overmacht. Om Gods wil, geef mij raad, want ik wil doen wat u mij adviseert.’ [22504]

Merlijn zei rustig: ‘Heer koning, maak u geen zorgen. Bij de trouw die ik aan u verschuldigd ben, koning Rioen zal binnenkort wensen dat hij in zijn eigen land was gebleven, want dit zal hem zijn beste stad kosten. U moet ook weten dat u niet zozeer in ondertal bent: u hebt nog zeventigduizend man. U moet tienduizend ridders, dat adviseer ik u, vooruitsturen. Zij zullen alle gespuis en spionnen vangen en zo behandelen dat zij geen boodschap over uw handelingen kunnen sturen naar de Saksen

[p. 134]

en u daardoor verraden. Maak dan tien bataljons van elk zevenduizend man. Wij zullen maandagochtend vroeg, twee uur voor de dageraad, vertrekken, zodat wij de vijanden slapend zullen aantreffen, want zij hebben een overvloed aan eten en drinken. Zij stoppen en gieten zich zo vol dat zij alles vergeten en zetten geen schildwacht uit, maar zij hebben wel aan de ene kant van de stad een verdedigingswal opgeworpen, zodat er niemand van die kant kan komen om hun kwaad te doen. Ik weet daar echter een geheime doorgang, waarvoor zij niet op hun hoede zijn. Als wij hen slapend aantreffen, zullen wij hen zo te grazen kunnen nemen, dat zij lange tijd geen strijd meer tegen dit land zullen willen leveren.’ [22543]

Koning Leodegan verbaasde zich over Merlijns woorden en bekeek hem aandachtig. Daarna keek hij naar zijn gesprekspartners. Niemand zei iets. Leodegan zuchtte diep en bedacht dat zij edele mannen waren en van hogere status dan hij had kunnen denken. Toen begon hij te huilen en kon hij geen woord uitbrengen. Hij liet zich aan hun voeten vallen om genade te vragen; hij smeekte hen dat zij om Gods wil zijn land en hem genadig wilden zijn en bescherming zouden willen bieden: ‘Zonder God en u zal ik al mijn land verliezen.’ [22563]

Koning Artur en de andere heren werden hierdoor in verlegenheid gebracht. Zij namen koning Leodegan in hun armen, tilden hem op, troostten hem zo goed zij konden en gingen samen met hem op een bank zitten. Merlijn sprak: ‘Heer, zou u nu niet graag van mij horen wie wij zijn en waar wij vandaan komen?’ ‘Niets zou ik liever vernemen dan dat,’ antwoordde de koning. ‘Ik zal het u precies vertellen,’ zei Merlijn. ‘Bekijk deze jongeman eens. Hij is een goede ridder, dat ziet men zo, hij is van hogere komaf dan u en hij heeft nog geen vrouw. Wij zijn op zoek naar avontuur, met de bedoeling bij een hoge edelman te komen die hem zijn dochter tot vrouw zou willen geven.’ ‘Ach mijn God, heer, genade,’ riep hij uit, ‘heb ik geen prachtige dochter, de mooiste en verstandigste van de wereld? Qua

[p. 135]

geboorte, noch qua rijkdom komt er iemand in haar buurt. Als het uw wil zou zijn en de zijne, gaf ik haar aan hem als vrouw. Ik heb geen kinderen aan wie ik mijn land nalaat behalve zij.’ Merlijn antwoordde: ‘Daar zal hij geen enkel bezwaar tegen hebben.’ Zij bedankten de koning zeer en zeiden dat zij wilden dat hun heer dit zou doen en haar meteen tot vrouw zou nemen. [22598]

De koning ging persoonlijk naar zijn dochter toe, liet haar op de allerkostbaarste manier aankleden en nam haar uitermate verheugd mee naar de drie koningen, met in zijn kielzog heel wat ridders. De drie koningen kwamen de zaal in. Toen zei Leodegan het volgende, zo luid dat iedereen in de zaal het kon horen: ‘Edele heer en jongeman, ik kan u niet anders noemen omdat ik niet weet hoe u heet, ziehier mijn dochter, klaar om uw vrouw te worden. Zij is mooi en verstandig. Alle eer en alle landgoederen die zij bezit na mijn dood geef ik u met haar. Ik kan haar immers aan geen beter, wijzer of dapperder man geven, dat moet iedereen die hier nu staat weten.’ Koning Artur kwam naar voren en bedankte hem hartelijk. Daarna gaf Genevere hem haar rechterhand en stemden zij er allebei mee in. De bisschop van Tornas, die voor dit doel ontboden was, zegende hen. Hun bruiloft was schitterend. [22628]

Merlijn kwam naar voren en riep zo hard dat iedereen het kon horen: ‘Heren, wilt u graag weten wie de bruidegom is en wie wij zijn?’ Koning Leodegan sprak: ‘Heer, ik wil niets liever weten. Bij God, het is nu ook weer niet zo verbazingwekkend dat ik wil horen aan wie ik mijn dochter heb geschonken.’ Merlijn zei: ‘Degene die nu naast u staat en die uw dochter heeft ontvangen, zo vertel ik u ten overstaan van alle aanwezigen, heet koning Artur en is heer van het land Brittannië. Zijn vader was Uter Pandragoen en u, heer, en al uw baronnen die nu tot uw rijk behoren, zullen zijn leenmannen zijn. Breng hem nu leenhulde, dan zullen wij op eervolle wijze ten strijde trekken tegen de schreeuwlelijk van een koning die dit land meent

[p. 136]

te kunnen veroveren. Maar dat zal anders gaan dan hij denkt! Weet u wie de twee mannen zijn die hier staan? Het zijn twee broers: de een is koning Ban van Bonewijc en de ander koning Bohort van Gaunes. Zij stammen uit het hoogste geslacht dat de christenheid kent. Alle anderen die met hen mee zijn gekomen zijn koningskinderen of hertogen of burggraven, hooggeboren en rijk.’ Zodra koning Leodegan en de andere heren dit hoorden en begrepen, waren zij zeer blij. Nooit zag men zulke vreugde. [22669]

De heren van de Tafelronde kwamen naar Artur toe en werden zijn leenmannen, want zij hadden daar lang naar verlangd. Daarna kwamen de anderen met koning Leodegan en brachten hem leenhulde. Toen ging men eten en had men veel plezier. Die avond maakte Merlijn zich bekend aan de leden van de Tafelronde. De bruid was ook ingenomen met haar bruidegom en Leodegan was de allergelukkigste man. Hij zei dat God hem veel eer betoonde door hem het gezelschap van zulke voortreffelijke mannen te schenken en doordat zijn dochter zo'n geweldig man als echtgenoot zou hebben. ‘God,’ zei hij, ‘nu het zo gelopen is dat ik mijn dochter heb gegeven aan de allerbeste man, maakt het mij niet meer uit wat U met mij doet.’ Daarna gingen zij slapen. [22692]

Zodra zij de volgende morgen waren opgestaan, stuurde de koning tienduizend uitgelezen mannen vooruit, zoals Merlijn hem adviseerde. Daarna deelde hij de andere troepen in en verdeelde hij zijn mannen over tien bataljons. Het eerste omvatte de drie koningen, Merlijn met de drakenbanier en de ridders van de Tafelronde, zodat er in totaal zevenduizend man was; in de tweede groep had Gwinemar, een verwant van koning Leodegan, zevenduizend prima ridders; daarna kwam de zoon van de Vrouwe van het Woud zonder Terugkeer met zevenduizend man in zijn bataljon; het vierde bataljon van zevenduizend man leidde Belias; Andalus was de volgende, ook met zevenduizend soldaten; daarna kwam de blonde Belis, die ook zevenduizend

[p. 137]

man aanvoerde; de zevende schare van zevenduizend werd geleid door Ydier van Noyors, die later meemaakte dat hij vijf ringen afnam van een ridder, waarover dit boek u nog een zeer wonderbaarlijk verhaal zal vertellen;aant.de achtste groepsleider was Landan, hij voerde ook zevenduizend man aan; het negende bataljon werd geleid door Groine de Pletter, ook hij had zevenduizend man in de strijd; de tiende groep, die negenduizend man telde, werd geleid door koning Leodegan en zijn hofmaarschalk Cleodalis. De dag nadat de tien troepen waren ingedeeld, hield Leodegan daar op feestelijke wijze hof omdat het Pinksteren was. [22736]

Na de mis ging men eten. De vier koningen zaten aan een tafel, terwijl de rest naar ieders waardigheid een plaats vond. Van alles wat er op aarde groeit, werd daar aan ieder genoeg gegeven. Bij de vier koningen zaten de beide Geneveres, die heel mooi waren en van gelijke grootte. Koning Arturs vrouw was echter iets langer en verstandiger, en sprak over alle onderwerpen vlotter en beter dan de andere Genevere. Daarbij was zij de slimste en beste van de twee en had zij meer deugden dan enige vrouw op de wereld. Ook had zij dikker haar dan de ander, maar verder leken zij zozeer op elkaar dat niemand er zeker van was dat hij ze zou kunnen onderscheiden. [22758]

Na een korte nacht wekte degene die als eerste wakker was de anderen uit hun slaap. Men wapende zich snel. Genevere bewapende koning Artur, gordde hem zijn zwaard om en maakte geknield zijn sporen vast. Daar moest Merlijn om lachen. Hij wees de twee koningen erop: ‘Kijk eens, hoe bevalt zij u, nu zij koning Artur zo goed dient?’ Beiden prezen het zeer en daarvoor werden zij nog beloond toen zij koning Artur tot hun grote verdriet kwijt waren geraakt door Bertalie, de vuile verrader, zoals het boek u hierna allemaal zal vertellen.aant. Toen zei Merlijn lachend en plagerig tegen koning Artur: ‘Heer, voor dit moment was u geen echte ridder. Er ontbreekt u, als nieuwe ridder, maar één ding. U mag wel zeggen, als u nu op weg gaat, dat een

[p. 138]

mooie koningsdochter een nieuwe ridder heeft geschapen.’ De koning vroeg Merlijn wat er nog aan hem ontbrak: ‘Zeg mij wat zij nog niet heeft gedaan, dan zal zij het doen, zodat alles correct is.’ Toen zei Genevere: ‘Heer, wat ik hier ook voor u doe, ik weet dat u hoofs en verstandig bent, zodat u mij nooit en nergens iets zult laten ondernemen of van mij vragen waardoor ik schande zou ondervinden of wat men mij kwalijk zou kunnen nemen, al kost het u uw beste kasteel.’ ‘Jonkvrouw,’ zei hij, ‘u heeft gelijk, wees niet bevreesd: door wat ik met Merlijn besprak, zal u niets overkomen.’ [22804]

Artur vroeg Merlijn nog een keer wat hem ontbrak. ‘Heer, een kus op haar mond, als dat de jonkvrouw lief zou zijn.’ ‘Bij God,’ sprak de koning, ‘daaraan zal het niet ontbreken, ik zal een nieuwe ridder worden.’ En zij zei vervolgens: ‘Christus weet het, het zal gebeuren: u zult een nieuwe ridder zijn, want ik ben de uwe en u bent de mijne. Mijn vader heeft mij aan u gegeven en u mag met mij doen wat u wilt, mijn hele leven lang.’ Toen nam de koning haar in zijn armen en kuste haar zacht. En zij kuste hem liefdevol terug. [22823]

Ondertussen waren de paarden gereed. Men bracht ze bij de heren. Genevere nam Arturs helm en zette die op zijn hoofd. Hij nam afscheid en de anderen ook. Zij reden allemaal achter elkaar weg. Ingedeeld in scharen gingen zij op pad. De tienduizend ridders die vooruit waren gegaan hadden wel veertig spionnen van koning Rioen gevangengenomen en opgesloten. Zij bewaakten het gebied zo goed dat geen enkel bericht koning Rioen bereikte. [22840]

Zij reden totdat zij op een woensdag het leger van koning Rioen bereikten. Merlijn reed met de drakenbanier voorop tot bij de tenten. De maan gaf weinig licht en zij sliepen vast, want het was heet overdag en zij hadden veel gedronken. Merlijn liet zijn manschappen zich verzamelen in het struikgewas in een dal bij de rivier. Hij verbood hen de vijand te naderen voor hij op een hoorn blies. Toen het leger verzameld was, blies hij op

[p. 139]

zijn hoorn en riep hij Onze Lieve Vrouwe aan: ‘Maria, Moeder van Onze Heer, vraag uw kind om bijstand voor mijn heer en voor ons allemaal als wij de aanval inzetten.’ Merlijn schreeuwde: ‘Val nu aan!’ en zij vielen het leger aan, waar iedereen vast lag te slapen. Merlijn deed zo'n harde wind opsteken dat er geen tent overeind bleef. De tenten vielen op de hoofden van de vijanden, zodat zij helemaal verdoofd waren. De christenen sloegen overal toe en doodden menig man voor de vijanden in de gaten hadden wie hen aanvielen. Er werd ‘Help!’ geroepen en veel gegild. [22872]

De edelen stonden op en trokken haastig hun wapenrusting aan, want die hadden zij hard nodig. Zij verzamelden zich voor de tent van koning Rioen, waar zij op de bazuinen lieten blazen. De christenen sloegen in dit gevecht wel twintigduizend heidenen dood. De rest joegen zij naar de tenten van de koning, waar de heidenen hun tegenstand boden. De ongewapenden bewapenden zich, terwijl het dag begon te worden. De bataljons trokken zich terug, ieder verzamelde zijn mannen om zich heen. Merlijn hief zijn banier en viel de reuzen aan. Toen koning Rioen de schade zag die hem aangedaan was, werd hij bijna gek van woede. Hij sprong op een groot paard en pakte een strijdbijl die zo groot en zwaar was dat één man hem maar net kon dragen. Hij ging bekijken wie vooraan en achteraan stond om hun moed in te spreken. Toen gaf Rioen Solinas de leiding over het eerste bataljon en droeg hij hem op zijn schande te wreken. Solinas, die uitermate sterk en dapper was, ging op weg. Merlijn zag hem aankomen en zei tegen Artur: ‘Zorg er nu voor dat de kus die uw lief u zo hartelijk gaf beloond wordt, zodat men zich uw daden voor altijd zal herinneren.’ Artur beloofde zijn best te doen. Toen kwamen de legers met grote kracht bij elkaar. Koning Artur verrichtte dappere daden en werd door iedereen nauwgezet bekeken. Hij viel Jonap aan, een buitengewoon grote reus. De reus zag hem aankomen en was niet echt bang, want Artur leek slechts een kind in ver-

[p. 140]

houding tot de reus. Zij knalden op elkaar en Jonap doorstak Arturs schild. Van zijn kant stak Artur hem door schild en maliënkolder heen dwars door de schouder, maar de reus liet niet blijken dat hem dit deerde, zo groot was zijn moed. Zij vlogen nogmaals met de paarden op elkaar af, zodat de dieren met hen op de grond vielen. Daar bleven zij allebei een tijdje liggen tot zij weer bijkwamen. Van beide kanten viel men aan om de eigen leider te helpen. Er werd menige speer gebroken en menige klap uitgedeeld. De reuzen verloren veel meer mannen in het gevecht dan de christenen. Beide koningen werden weer op hun paard gezet, terwijl men elkaar hevig aanviel. [22942]

De ridders van de Tafelronde verrichtten wonderen in de slag en de tweeënveertig kameraden van Artur sloegen zoveel mannen dood dat het niet te tellen was. Zij dreven de Saksen achteruit tot achter hun standaard. Het strijdgewoel stokte op die plaats. Koning Arturs mannen deden het daar zo goed dat het een wonder zou zijn het te kunnen beschrijven. Veel Saksen schrokken van hen. Ridder Does deed het nog beter dan alle anderen, zoals wij vernemen. In de tijd van Uter Pandragoen en ook in die van Artur, die hij als ridder diende, was hij een goed en dapper ridder. Het verhaal vertelt over hem dat hij de neef van Perceval was, van moeders kant. Hij was de zoon van Jozefs zus Enisente, die Broens vrouw geworden was en bij wie Broen twaalfkinderen had, die Brittannië nog zeer goede diensten bewezen. Hij was ook familie van de dappere ridder Celidonis, de zoon van Nasciën die het grote wonder van de Graal voor het eerst aanschouwde, en verwant aan koning Pelles en zijn broer, die eveneens Nasciën heette. Deze Nasciën zorgde later lang voor Galaät, zoals dit boek u hiernazal vertellen.aant.Nasciën leefde later op voorbeeldige wijze: toen hij het ridderschap eraan gaf werd hij een toegewijd kluizenaar. God schonk hem ook dat hij priester werd en de mis opdroeg. Hij bleef zijn leven lang kuis. Deze Nasciën maakte mee dat de engel hem naar de derde troon bracht, waar hij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest

[p. 141]

aanschouwde. Hij heeft sindsdien ook de Geschiedenis van de Heilige Graal eigenhandig geschreven in opdracht van Onze Heer en voegde die samen met het boek dat Merlijn Blasius liet schrijven.aant. Later gaf hij ook koning Artur raad, toen Galehaut, die heerste over dertig koningen die hij met kracht overwon, hem zijn land wilde ontnemen.aant. Hierna zult u dat allemaal wel horen, als het boek het u zal vertellen, maar ik moet nu naar mijn verhaal terugkeren waar ik het achterliet bij de strijd die men in alle hevigheid voerde. [23007]

Aangespoord door Merlijn verrichten Artur en de andere koningen heldendaden in de slag tegen de overmacht aan reuzen. Uiteindelijk komt het tot een confrontatie tussen Artur en Rioen.