Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Van heren Ywene ende van den dwerge, ende hoe heer Gawyn verwandelt wart tenen³² dwerge, ende hoe dat hi quam, daer hi Merlyne toesprac.

Hier secget dhistorie van Yweine;
Doe hi gesceden³³ was van Gaweine,
Quam hi, ende sine gesellen daernaer,
Int wtgaen van enen foreeste; daer
Gemoeten³⁴ si ener joncfrouwen, gereden
Op enen muel, die daer ter steden
Groten rouwe dreef ende trac haer haer
Met groten vlocken wt³⁵ vorwaer,
Ende riep: ‘wat sal mijns gescien,
Als ic dengenen verloren sal sien,
Die my boven al die werlt minde,
Ende dor myne vrientscap³⁶ met geninde³⁷
Sine grote scoenheit hevet verloren?’
Doen³⁸ heer Ywein dit begonde horen,

32 to eynen

33 gescheiden

34 daer gem.

35 ut

36 vrenscap

37 genende

38 do.

[p. 399]

 

Ontfermede hem des, ende reet derwaert¹

 

Ende vragede, wat haer waer², ter vaert³.

 

Doe zeidesi: ‘hebt mijns genade nu,

 

Edele here, ende mijns amyses, biddic iu,

35635

Dien vijf ridder te dode slaen

 

Onder⁴ genen berge’. Doe zeide hi saen

 

Toter joncfrouwen: ‘wie es iu amys?’

 

‘Die dwerch, des koninges sone Brangorys’,

 

Zeide die ioncfrou, ‘dien die koninck Artuer⁵

35640

Nuwelinge⁶ ridder makede ter uer⁵’.

 

Heer Ywein zeide: ‘joncfronwe, swiget nu!

 

By der trouwen⁷, die ic ben⁸ sculdech iu,

 

Mach ic daer te tyde nu komen,

 

Hem en wert dat lijf niet genomen’.

35645

‘Ach, here!’ zeidesi, ‘groten danc,

 

Maer gy ne moget maken niet lanc

 

Suldy⁹ te tyde komen daer’.

 

Doe reet heer Ywein vaste daernaer,

 

Ende quam gereden, daer die naen

35650

Vreeslike street, sonder waen,

 

Tegen twe ridder; want hi hadder drie¹⁰

 

Afgeslagen van der partie,

 

Dat er hem negeen ten stonde

 

Van der aerden verheffen¹¹ konde;

35655

Want den enen haddi, in der¹² were,

 

In dat die¹³ gesteken metten spere,

 

Enten andren¹⁴ in die scouder¹⁵ mede,

 

Dat hi hem ontledet hinc ter stede;

 

Den derden haddi, daer te hande,

35660

Dat hovet geclovet toten tanden.

 

Doene Ywen sach stryden so vromelike,

 

Zeide hi, dat scade waer sekerlike,

 

‘Dat hi so clene¹⁶ es, want hi es koene¹⁷

 

Ende van goeden herte¹⁸, daer des es te doene¹⁷’;

35665

Ende heer Ywein reet derwaert seer;

 

Maer eer daer nu konde komen die heer,

 

Haddi den vierden geslagen ter aerde¹⁹

 

Ende overreet hem metten paerde¹⁹;

 

Ende als die vijfte sach, dat hy

35670

Allene was, haddi angest daerby,

 

Ende woude doe vlien herde saen;

 

Maer hi hielten so kort, die naen,

 

Met slagen, dat hine dodet hadde daer,

 

En hadde heer Ywein geweest vorwaer,

35675

Die hem hovesclike bat alsoe,

 

Dat hijt liete varen; want hi daertoe

 

Wel sach wat daer was gesciet.

 

Ende als die dwerch dit hoerde ende siet,

 

Antwoerde hi heren Ywein hovesclike nadas

35680

Want hi herde hovesc was:

 

‘Here, eest²⁰ in wille, dat ict²¹ late staen’?

 

‘Jaet’, zeide mijnheer Ywein saen,

 

‘Ende God danke iu mede daeran’.

 

Die dwerch sprac: ‘gy scijnt so goeden man,

35685

Ic wille gerne iu bede doen nu’.

 

Doe quam die ridder, secgic iu,

 

Tot heer Yweine ende dankeden naer²²,

 

Dat hine nu bescut²³ hadde daer;

 

Doe boet hi tswaert²⁴ den dwerge, sonder waen,

35690

Ende dander²⁵, die daer leveden, saen.

 

Daer dadese die dwerch alle vier varen

 

In koninck Arturs gevanenesse, twaren,

 

Ende si voeren van des naens²⁶ wegen daer,

 

Ende mijnheer Ywein sciet daernaer,

35695

Ende sine gesellen van den naen²⁶

 

Ende van der joncfrouwen, ende voeren²⁷ saen

 

Enwech, ende sochten Merlyne thant

 

In meneger stat, in menech²⁸ lant.

 

Maer sine vonden van hem gene niemaren²⁹

35700

Des si herde droevech³⁰ waren²⁹;

 

Tende³¹ van den jaer quam elc nadas

 

Te hove, ende telde wat hem gesciet was,

 

Entie³² koninck Artur dadet³³ al mede

 

In gescrifte setten ter stede.

35705

Entie³² wile, daer wy dit af tellen,

 

Dat Ywene dit gesciede, endesine gesellen,

 

Quam³⁴ heer Gawyn gereden tener stede,

 

Ende oec al sine gesellen mede;

 

Daer woude hi datsi hem scieden alsoe,

35710

Ende elc allene voertrede doe,

 

Want hine woude also nember varen;

 

Ene doe si alle gesceden³⁵ waren,

 

Quam³⁴ heer Gawein varende allene³⁶

 

In een scone foreest gemene,

35715

Ende hi dachte ombe Merline, na die dinc,

 

So sere, hi ne wiste wat hem overginc;

 

Ende doe hi twe mile hadde gereden,

1 darwert

2 er weer

3 vart

4 onde

5 Artur, ur

6 nuwinge

5 Artur, ur

7 truwen

8 bin

9 sole gy

10 dre

11 verheven

12 de

13 dee

14 unde den andern

15 scolderen

16 cleine

17 cone, done

18 herten

17 cone, done

19 eerde, perde

19 eerde, perde

20 is dat

21 ik dat

22 darnaer

23 bescud

24 dat sweert

25 de andern

26 dwerges, dw. saen

26 dwerges, dw. saen

27 voren

28 manich

29 niemeren, weren

30 drovich

29 niemeren, weren

31 ten ende

32 unde de

33 dedet

32 unde de

34 so quam

35 gescieden

34 so quam

36 varnde alleine.

[p. 400]

 

Quam ene joncfrou tegen hem ter steden

 

Op ene scone tellende¹ paert²;

35720

Ende heer Gawyn so in gedochte³ vaert²

 

Dat hi haerre⁴ vergat te groetene⁵ doe;

 

Doe si vor hen heen⁶ was, keerde⁷ si alsoe

 

Ende zeide: ‘by Gode, ten es niet waer,

 

Dat men van iu secget openbaer:

35725

Men secget, heer Gawijn, dat gy sijt

 

Die beste ridder, die es ter tijt

 

Entie hovescte⁸ oec daermede,

 

By Gode, dat es gelogen alle bede,

 

Maer gy sijt die dorperste, dien ic weet,

35730

Want gy my ontmoetet, God weet,

 

Allene⁹ in midden enen woude nu,

 

Ende niet¹⁰ so vele en oetmoediget¹¹ iu,

 

Dat gy my gegroet haddet¹² mede,

 

Ende gesproken tegen my ter stede;

35735

Sijt seker, iu sal mesvallen om des,

 

Gy ne woudet¹³ om die stat van Logres,

 

Noch ombe half dat konincrike mede’.

 

Heer Gawein scaemde hem sere ter stede,

 

Ende antwoerde der ioncfrouwen nadas,

35740

Als ene, die sere verscamet was:

 

‘Ioncfrouwe, ic dachte omb een dinc nu,

 

Dat ic soeken vare, ic bidde in

 

Dat gij mijt¹⁴ vergevet¹⁵’. Si zeide doe:

 

‘Gy sult¹⁶ dat iersten¹⁷ bekopen soe,

35745

Dat gy daer vele scanden ende onneren

 

Af sult hebben, eer gy weder sult keren,

 

Maer ic en secge niet, dat in altoes sal duren;

 

Ende dattu nu vaers¹⁸ soeken ter uren,

 

Dat en saltu int¹⁹ konincrike van Logres

35750

Niet vinden; maer, sijt seker des,

 

In clene²⁰ Bertanien²¹ suldy²² daeraf horen;

 

Nu slaet vorwaert vaste met sporen,

 

Enten²³ iersten¹⁷, dien gy moetet²⁴ nu,

 

Dien moety²⁵ geliken, des onnic²⁶ iu,

35755

Thent²⁷ gy my weder siet vorwaer’.

 

Ende heer Gawein reet henen van daer,

 

Ende hi en was niet¹⁰ gereden ene myle

 

Dat hi ontmoete²⁸ terselver wyle

 

Den dwerge enter²⁹ ioncfrouwen mede,

35760

Daer ic hier voraf zeide, ter stede,

 

Die die vier ridder sende ten koninck Artuer;

 

Ende nu was, op dese selve ner³⁰,

 

Die dach van der Triniteit,

 

Heer Gawein groetese, ende hevet geseit:

35765

‘God geve in beden saligen³¹ dach!’

 

Si zeiden weder: ‘God, diet wel doen mach,

 

Geve in geluck³² ende goede aventure!’ -

 

Ende niet lange na der ure,

 

Quam die dwerch weder, nadas,

35770

In sine forme, daer hi te voren in was,

 

Ende van ouder³⁴ tweeëndet wintich jaren

 

Scone ende goet geledet, twaren,

 

Dat³⁵ hi sine wapene wt, na datgene,

 

Moeste³⁶ doen, ombe datsi waren³⁷ clene.

35775

Ende doe dit sijn lief sach,

 

Was si die blideste, die wesen mach;

 

Si namne in den arm te hant daer,

 

Ende custene hondertwerf daernaer;

 

Si waren³⁷ blyde utermaten sere,

35780

Ende dankeden³⁸ Gode, Onsen Here,

 

Dat hem aldus nu was vergaen;

 

Heren³⁹ Gawyne dankeden sijs⁴⁰ sere saen,

 

Die hem saligen dach ontboet,

 

Daer si blyscap af hadden groet.

35785

Dus redensi henen onder hem daer,

 

Ende heer Gawijn reet oec vorwaer;

 

Maer hi en was niet drie⁴¹ myle gereden,

 

Dat hem sine mouwe⁴², daer ter steden,

 

Van sinen halsberch over die hande hinc,

35790

Ende sijn halsberch, na die dinc,

 

Wart hem te lanc drie⁴¹ voete daernaer,

 

So cort ende so clene wart hi daer;

 

Sine yserne cousen⁴³ waren³⁷ overeen

 

Twe voete⁴⁴ langer dan die been,

35795

Ende sijn scilt sleech hem mede

 

Toten⁴⁵ voeten. Doe zeide hi ter stede;

 

‘Dit es, dat my die ioncfrouwe, onthiet’;

 

Hi was so erre⁴⁶, doe hi dat siet,

 

Dat hi hem welna verslagen hadde mede;

35800

Ende in deser groter⁴⁷ onverduldechede

 

Reet hi so lange, dat hi quam

 

Uten foreeste, daer hi een cruce vernam,

 

Daer een steen by stont: doe voer hi daer

 

Ende beete, ende begonde daernaer

35805

Sinen halsberch te korten ter stede,

 

Ende oec sine mouwe⁴² mede,

 

Ende sine riemen van den scilde met,

 

³³

1 tellende

2 pert, vert

3 danken

2 pert, vert

4 erre

5 grotene

6 hen

7 kierde

8 hovescheste

9 alleine

10 nicht

11 oetmodiget

12 hadden

13 wolden

14 my dat

15 vorg

16 zolet

17 irsten

18 vaerst

19 in dat

20 cleyne

21 britanyen

22 zole gy

23 unde der

17 irsten

24 moten

25 mote gy

26 gonne ik

27 totdat

10 nicht

28 ontmote

29 unde der

30 ure

31 seligen

32 gelucke

34 older

35 sodat

36 moste

37 weren

37 weren

38 des

39 hern

40 ze des

41 dre

42 mouwen

41 dre

43 colsen

37 weren

44 vote

45 to den

46 tornich

47 groten.

42 mouwen

33 wal

[p. 401]

 

Ende van sinen swaerde oec, dat wet,

 

Ende bant sinen halsberch, so hi best konde

35810

Ende dadene an, ende sat ter stonde

 

Op sijn paert so erre daernaer,

 

Dat hi hem liever doet waer¹

 

Dan hi levede. Dus voer hi henen,

 

Sijn mesval² clagedi³ altenen.

35815

Ende daer hi aldus clagende reet,

 

Hoerdi⁴ hesyden hem, God weet,

 

Ene stemme sere roepende⁵. Doe sach hy

 

Derwaert⁶, daert hem dochte⁷ by;

 

Maer hi en sach gene creature daer

35820

Dan enen roeck sach hi daernaer,

 

Al ront, dicke, ende hoge mede;

 

Daerna hoerdi noch ter stede

 

Ene stemme secgen tot hem mettien⁸:

 

‘Heer⁹ Gawein, en mestroest iu niet van dien:

35825

Dat gevallen moet, dat moet wesen’.

 

Heer⁹ Gawein sach al ombe na desen,

 

Ende als hi dit dus bevet verstaen,

 

Haddi gerne dor den roeck¹⁰ gegaen,

 

Maer hi en konde, ende doe zeide hy:

35830

‘God¹¹, Here! ende wie¹² noemt hier my

 

Met mynen name, nu¹³ ter stede?’

 

‘Hoe¹⁴’, zeide die stemme, ‘wat es dy mede

 

Dattn my nu wils¹⁵ kennen niet?

 

Wat es dy’, zeide hi, ‘nu gesciet,

35835

Du plages¹⁶ my wel te kennen hiervor,

 

Aldus varet nu al die werlt dor

 

Want van den¹⁷dinc, die men niet hanteert,

 

Daer es men vollec¹⁸ afgekeert,

 

Entie proverbie es waer, die men seit¹⁹,

35840

Want die hof scuwet, God weet²⁰,

 

Dhof scuwet hem weder daerby,

 

Ende aldus es dat nu met my:

 

Doen²¹ ic den koninck Artur diende

 

Ende iu, ende ander sine vriende²²,

35845

Was²³ ic gemint van in ende andren mede,

 

Ende ombedat ic den hof gelaten hebbe, ter stede,

 

Ben ic onbekant met andren ende met iu,

 

Ende met rechte en soude²⁴ men nu dlant’.

 

My dat niet doen, sij in bekant,

35850

Opdat trouwe²⁵ ende doget regeren²⁶

 

Doe heer⁹ Gawein dese stemme hoerde,

 

Verstont hy wel by dien woerde,

 

Dat Merlijn was, ende zeide nu:

 

‘Met rechte soudic²⁷ wel kennen iu,

35855

Want eer menige, sonder waen,

 

Hebbic hiervor van iu ontfaen;

 

Ic bidde iu, here, laet my iu sien’.

 

‘Dat en mach’, zeide hi, ‘niet gescien²⁸,

 

Dat gy my ember²⁹ meer moget³⁰ sien overeen,

35860

Ochte³¹ spreken voert man negeen,

 

Nadien, dat gy hier scedet³² van my;

 

Want nieman en hevet macht, dat hy

 

Voertmeer hier moge komen iet,

 

Dan myne vriondinne³³, als sijt³⁴ gebiet.

35865

Ende tes³⁵ my leet, dat so moet wesen,

 

Want ic en hebbe gene macht van desen,

 

Dat ic daer iet tegen kan gedoen overeen;

 

Want in der werlt en es torre³⁶ negeen

 

So vast, als daer ic besloten ben³⁷ in;

35870

Nochtan so en es hi³⁸ meer no min

 

Van stene, van houte³⁹, van yser mede;

 

Maer hi es by der lucht besloten ter stede

 

By cracht van arten, ende meer no min

 

So en mach daer nieman wt⁴⁰ nochte in

35875

Sonder mijn lief, die geselscap hout my

 

Alset haer genoeget⁴¹ ende haer wille sy’.

 

‘Hoe⁴²’, zeide Gawein, ‘lieve Merlijn!

 

Hoe⁴² komet, dat gy aldus moet sijn?

 

Ende en kondy⁴³ iu selve gehelpen niet

35880

Met gener behendecheit, die gy pleget, (iet)?

 

Ende gy waert⁴⁴ die vroedeste⁴⁵, dien men wiste

 

In der werlt, van alrehande liste!’

 

Doe zeide Merlijn: ‘lieve here, ic was,

 

Die sotteste van der werlt, sijt seker das,

35885

Want ic wiste al dit te voren,

 

Ende liet my een wijf so verdoren,

 

Dat ic se liever hadde dan my;

 

Want ic leerde mynen lieve daerby

 

Dat ic gevaen hen⁴⁶, ende my en mach

35890

Nembermeer verlosen, nacht no dach,

 

Negeen mensche, die nu levet,

 

Thent mijn⁴⁷ leven inde⁴⁸ hevet’.

 

‘By Gode’, zeide heer Gawein ter stede,

 

‘Des ben ic rouwech, ende mijn oem mede,

35895

Die in soeken doet, als hi dit weet,

 

Sal hem dat wesen herde leet’.

1 weer

2 mysval

3 clagede he

4 hoerde he

5 ropende

6 derwart

7 d. en d. dochte

8 mytdien

9 her

9 her

10 roech

11 Got

12 we

13 hier

14 wo

15 wille se

16 plegest

17 der

18 vollich

19 zecht

20 weit

21 do

22 vrende

23 so was

24 solde

25 truwe

26 reygeren

9 her

27 solde ik

28 nicht gescheen

29 omber

30 seen

31 offte

32 schiedet

33 vrendynne

34 ze dat

35 dit es

36 torn

37 bin

38 bolt

39 holte

40 neman ut

41 genoget

42 wo

42 wo

43 konne gy

44 weren

45 vrodeste

46 gevangen bin

47 totdat

48 ende.

[p. 402]

 

‘Ach, mijn lieve Artur!' zeide Merlijn nu,

 

‘Nem bermeer so ne sie ick voert iu

 

Nochte gy my; want dat es om niet,

35900

Wie¹ hem des pijnde voert, ieman iet;

 

Ende waerdy² van my gekeert³ voertan,

 

Nembermeer so ne hoerde my man

 

Nochte oec wijf spreken gemene

 

Sonder myne vriendinne⁴ allene;

35905

Nu keert⁵ weder ende groet my sere

 

Den koninck Artur, mynen lieven here,

 

Entie koninginne⁶, ende al die barone,

 

Ende tellet mijn wesen al dengonen⁷

 

Van den hove, ic bidde iu des;

35910

Gy sult den koninck vinden te Cardoles

 

Ende alle die gesellen oec ter stede,

 

Die my met iu voeren⁸ soeken mede.

 

Ende voert, heer⁹ Gawein, so secgic iu,

 

Dat gy iu niet en wantroestet nu

35915

Van dat iu hier vor gesciet es,

 

Want gy sult die ioncfrouwe, sijt gewes,

 

In den foreeste vinden; en latet niet,

 

Gy en greetet¹⁰ se hoveselike, als gy se siet;

 

Nu vaert te Gede’, zeide Merlijn saen,

35920

‘Ende Onse Here moete den koninge bystaen

 

Enter¹¹ koninginnen enten¹² gesinde mede

 

Ende al den lande, dorpen¹³, ende steden¹³’.

 

Doe sciet¹⁴ heerGawein ronwech ende blyde:

 

Blyde was hi omhedat hem tien tyde¹⁵

35925

Merlijn gesecht hadde, dat hy

 

Themselven soude komen daerby;

 

Ende rouwech was hi als te voren,

 

Dat hy Merline dus hadde verloren.

 

Dus reet hi vaste te Caredolwaert,

35930

Ende quam gereden mettervaert

 

In den wout¹⁶, daer hi die ioncfrouwe ontmoete

 

Hier voer, die hy niet en groete;

 

Daer sach hi besyden twe ridder¹⁷ staen

 

Al gewapent, ende hielden gevaen

35935

Ene ionefrouwe onder hem beden daer,

 

Ende gelieten hem, ocht¹⁸ si se daer

 

Verkrachten souden; maer si ne haddens nu,

 

Negenen wille, dat secgic iu;

 

Maer si dadet hem doen ter stede

35940

Ombe heren Gawine te proevene¹⁹ mede,

 

Ende si wrane haer hande menechfoude²⁰,

 

Ende gebaerde²¹ ocht¹⁸ men se verkrachten²² woude²⁰.

 

Doen heer Gawein dit sach te hant,

 

Riep hi: ‘gy zijt doet, als gy in dit lant

35945

Ionefrou verkrachten²² wilt, dat toehoert

 

Den koninck Artur’; dus reet hi voert,

 

Entie ioncfrouwe riep doe mettien:

 

‘Heer Gawein, nu sal ic wel sien,

 

Ocht¹⁸ in iu es so vele vromechede,

35950

Dat gy my komet bescudden, ter stede,

 

Van deser scanden’. Hi zeide mettien:

 

‘By Gode, joncfrouwe, iu ne sal gescien

 

Negene scande, daer ict²³ letten kan’.

 

Dit hadde den riddren²⁴, van sulken man,

35955

Onwaert²⁵, ende sprongen op daernaer,

 

Ende bonden haer helme, wet vorwaer;

 

Entie joncfrouwe haddese versekert vordien,

 

Dat hem van hem niet en soude messcien²⁶;

 

Ende alsi haer helme hadden verbonden,

35960

Zeiden si: ‘onwaerdige naen²⁷’, tien stonden,

 

‘Ende sotte wicht, gy zijt nu doet;

 

Maer wat soudewy an sulken cloet,

 

Ocht¹⁸ an also onwaerdigen man,

 

Alse du best²⁸, benyden dan,

35965

Anders sloegewy dy te hant doet!’

 

Ende doen heer Gawein dit verstoet,

 

Dat sine naen²⁷ hieten daer,

 

Ende also verspraken²⁹ oec daernaer,

 

Hadde hijs³⁰ groten rouwe ter stede,

35970

Ende antwoerde dus hem beden³¹ mede:

 

‘By Gode, also onwaert ic dunke³² iu,

 

Ic hen hier komen te scanden nu

 

Ende tuwer groter³³ onneren mede;

 

Sit op iu orse beide ter stede,

35975

Want dat waer³⁴ onneer socht ie iu

 

Tors, ende gy te voet sijt nu’.

 

Doe zeiden dander³⁵: ‘(gy) verlaet iu sere

 

Op iu selven, dat gy ons nu mere

 

Op onse orse wilt laten sitten hier;

35980

Al sijdy clene³⁶, gy sijt³⁷ fier

 

In iu woert’. Ende Gawyn zeide doe³⁸:

 

‘Ic verlate my op Gode, ende daertoe³⁸

1 we dat

2 were gy

3 gekiert

4 vrendynne

5 kiert

6 koninginnen

7 dengenen

8 voren

9 her

10 grotet

11 unde der

12 unde den

13 dorpe, stede

13 dorpe, stede

14 sciede

15 ten tyde

16 busch

17 ritter

18 off

19 provene

20 solde, wolde

21 gebarde

18 off

22 verkrechten

20 solde, wolde

22 verkrechten

18 off

23 ik dat

24 ritters

25 onweert

26 nicht solde mysschien

27 dwerch

18 off

28 bist

27 dwerch

29 vorspreken

30 he des

31 bieden

32 donke

33 to uwen groten

34 weer

35 de anderen

36 syn gy clene

37 sint

38 do, to.

38 do, to.

[p. 403]

 

Op myne¹ kracht eer gy hier sult sceden²,

 

Dat gy daerna, onder iu beden,

35985

Nembermeer in koninck Arturs lant

 

Wijf en verkrachtet³, sij iu bekant,

 

Also sal ic iu begaden hier!’

 

Doe saten op die ridder fier

 

Op haer orse, ende zeiden met overmoede

35990

Tot heer Gawyne, dat hi hem hoede,

 

Hi waer nu doet. Doe sloegen⁴ sy

 

Met sporen theren Gawyne daerby,

 

Ende braken⁵ bede haer spere ter stede;

 

Heer Gawein stac den enen⁶ mede,

35995

Dat hine tumelen dade ter aerden⁷,

 

Ende overreeten daer met sinen paerde⁷;

 

Doe woude hi den ander metten swaerde slaen,

 

Doe riep die joncfrouwe: ‘Gawein, laet staen!

 

Des es⁸ genoech, en doet daer niet meer toe⁹’.

36000

‘Joncfrouwe’, zeide hi, ‘wildy¹⁰ dat alsoe⁹?’

 

‘Ja ic’, zeide si. Heer Gawein zeide saen:

 

‘Joncfrou, dor uwen wille latict staen

 

Nu meer, en dade¹¹ iu bede,

 

Ic soudese doet slaen ocht sy my mede;

36005

Want si hebben my groten lachter¹² gedaen

 

Ende scande gesecht¹³; wantsi my naen

 

Ende onwaert hieten mede daernaer;

 

Nochtan zeidensi een deel waer,

 

Want ic ben dat onwaerdeste dat es,

36010

Endet gesciede my in den woude¹⁴ vordes,

 

Dies¹⁵ es wel ses maende leden’.

 

Doe begonde te lachgene, ter steden,

 

Die ioncfrou, entie¹⁶ ridder beide¹⁷;

 

Daerna si tot heren Gawyne zeide:

36015

‘Heer Gawein, die iu mochte genesen,

 

Wat soude sijn loen daeraf wesen?’

 

‘Joncfrou, die my genase¹⁸, wetet wale,

 

Ic gave¹⁸ hem myselven al te male,

 

Ende al dat ic mochte verwinnen daertoe

36020

In deser werlt’. Si zeide doe:

 

‘Gyne sult¹⁹ daer so vele niet om geven nu,

 

Maer gy moet my enen eet doen, seegic iu,

 

Alsulc als ic iu secgen sal’.

 

‘Joncfrou, wat gy wilt, ic doe²⁰ dat al,

36025

Secht uwen wille, ic ben gereet

 

Daeraf te doene al uwen eet’.

 

‘Gy sult my sweren’, zeide si saen,

 

By dien ede, dien gy hebbet gedaen

 

Iuwen ome, den koninck Artuer,

36030

Dat gy nembermeer, in negener uer,

 

Daer vrouwe ocht ioncfrou uwes hevet te doene²¹,

 

Begeven en sult in genen doene²¹,

 

Gyne sult haer helpen na uwer macht,

 

Dat sy dach eder nacht. Amen²².

36035

(Ende) waer gy vrouwe ochte ioncfrou ontmoet,

 

Dat gyse ember²³ ierstwerf groet

 

Ocht gy kont’. Doe zeide Gawein saen²⁴:

 

‘Jonfrou, dit wil ic iu loven gaen²⁵

 

Alse een wettech ridder gereet’.

36040

‘Ende aldus’, zeidesi, ‘nemic²⁶ den eet;

 

Maer breecdy²⁷ dien ember na desen,

 

Gy soudet²⁸ weder aldus wesen’.

 

Ende daerna las si haer woert,

 

Alse te dien dingen behoert;

36045

Ende niet lange daerna, sonder waen,

 

Braken⁵ al die riemen²⁹ saen,

 

Daer sine wapene mede waren gebonden,

 

Ende syne yserne cousen³⁰, ten stonden,

 

Ende hi wart alse hi vor was;

36050

Ende als hi geware wart das³¹,

 

Beette³² hi van den paerde daernaer,

 

Ende knielde³³ vor die ioncfrouwe daer,

 

Ende zeide, dat hi hoer³⁴ ridder waer

 

Also lange hi levede naer.

36055

Doe dadesi opstaen den heer,

 

Ende dankede hem der hovesceit seer;

 

Ende dit was die joncfrou, sonder waen.

 

Die hem dat mesval³⁵ hadde gedaen.

 

Entie ioncfrouwe voer van daer,

36060

Entie twe ridder met boer³⁴ daernaer;

 

Maer heer Gawcin³⁶ bleef³⁷ noch toe

 

Ende lengede sine wapene doe,

 

Ende herbantse al te male

 

Ende bereide hem al te wale,

36065

Ende sat daerna op sijn paert³⁸,

 

Ende reet also te Caredolwaert³⁸,

1 my

2 scieden

3 verkrechtet

4 slogen

5 breken

6 eynen

7 eerden, perde

7 eerden, perde

8 es

9 toe, alsoe

10 wille gy

9 toe, alsoe

11 dede

12 laster

13 gezeget

14 busche

15 des

16 unde de

17 bede

18 genase, gave

18 genase, gave

19 zolt

20 do

21 done.

21 done.

22 Dit woord is er door den afschrijver, wiens laatste 't is, bijgeschreven; wat dan volgt is van een andere hand, gelijk ook uit de naamsverandering van Gawein in Walewein en andere kleinigheden blijkt.

23 umber

24 Walywaen

25 saen

26 neemt; doch zie 't Eng. stake

27 breke gy

28 solden

5 breken

29 remen

30 colsen

31 dats

32 beiten

33 kneelde

34 oer

35 mysfal

34 oer

36 Walewyn

37 bleyff

38 port, wert.

38 port, wert.

[p. 404]

 

Ende quam daer rechte terselver uren,

 

Daer vertelt hadden haer aventuren

 

Heer Ywein, Sagrimor, ende haer¹ gesellen,

36070

Die hem in der vaert gevellen;

 

Ende alse Gawein² komen was,

 

Wart³ daer groet feeste dordas

 

Onder den gesellen, hebbic vernomen,

 

Om⁴ dat si alle waren gekomen,

36075

Die Merlyne hadden gesocht mede.

 

Dus es Gawein² oec gestaen ter stede

 

Ende vertelde sine aventure al,

 

Die hem gesciede, groet ende smal;

 

Hi telde van der joncfrouwen saen,

36080

Die hem gemaket hadde een naen,

 

Om⁴ dat hise niet en groete⁵ ter steden,

 

Daer si jegen hem quam gereden;

 

Hi telde daerna van Merlyne,

 

Hoe hine vant in ener woestyne,

36085

Daer hi besloten blivet emmermere,

 

Ende hoe⁶ hi groete sinen here,

 

Den koninck, ende sine vrouwe met⁷,

 

Ende al die gesellen oec⁸, dat wet;

 

Ende hoe⁶ ne een wijf hevet besloten,

36090

Vertelde hi daer al den genoten;

 

Hi seide voert, hoe⁶ hi verquam,

 

Ende sine forme weder annam,

 

‘Ende wart weder, als gy siet⁹ nu’.

 

Des wonderde sere, secgic iu,

36095

Al dengenen van der salen,

 

Ende hadden hieraf¹⁰ vele talen.

 

Maer Artur entie¹¹ koninginne

 

Waren nu in droeven¹² sinne,

 

Ommedat sine daer hadden verloren,

36100

Daeromme¹³ hadden si groten toren;

 

Si vloecten sijnre amyen menech werven,

 

Datsi quader doet moeste¹⁴ sterven,

 

Datsine dus besloten hevet.

 

Aldus die koninck met rouwen levet,

36105

Ende alsi¹⁵ stonden met deser tale,

 

So quam Evadan in die¹⁶ sale

 

Van der oude¹⁷ van xxij iaren;

 

Ende was een scone man, twaren,

 

Ende so edel mede, tien¹⁸ stonden,

36110

Dat men genen scoenren hadde vonden,

 

Ende hielt by der hant sine vriendinne¹⁹,

 

Ende quam vor Artuer met sinne,

 

Ende groetene²⁰ hovesclike daer,

 

Entie koninck dankede hem daernaer.

36115

Doe zeide Evadan: ‘here, kendy my iet²¹?’

 

‘By Gode, heer ridder²², nenic niet’,

 

Zeide die koninck, ‘ic²³ en sach iu niet eer.

 

‘Entrouwen’, zeide die ridder, ‘heer,

 

Gy hebbet²⁴ my gesien vor nu

36120

Al (en) kendy my niet, secgic iu;

 

Maer doe gy my lestwerf saget²⁵ ter stede,

 

Entese²⁶ joncfrou, die hier staet²⁷ mede,

 

Doe was ic hier in sulc abijt,

 

Die my daer in sach, doe ter tijt,

36125

Ende my sage²⁸ nu voertan,

 

Hi soude my oevele²⁹ kennen dan’.

 

‘By Gode’, antwoerde die koninck saen,

 

‘Vrient³⁰, also verre ic kan verstaen,

 

En sach ic iu niet, dunket my nu’.

36130

‘Here’, zeide hi doe, ‘gedenket niet iu,

 

Dat hier ene joncfrouwe quam gereden,

 

Ende enen naen brachte ter steden,

 

Dien³¹ gy ridder makedet³² alsoe’.

 

‘Jaet’, sprac die koninck doe;

36135

‘Hi hevet my’, sprac die koninck daer,

 

‘Vijf ridder³³ gesent vorwaer,

 

Ende in vancnesse, wetet dan,

 

Die hi in stryde al verwan

 

Ende met syner vromecheit onder³⁴ dede’.

36140

Doe zeide die ridder daer ter stede:

 

‘Here’, ic ben die naen³⁵, dieselve man,

 

Die die vijf ridder verwan,

 

Ende iu sende die also gevaen;

 

Ende oec ben ic dieselve naen,

36145

Dien gy ridder makedet³² ter stat³⁶,

 

Ende siet hier³⁷ die ioncfrouwe, dies iu bat;

 

Ende sonder twivel, ic wasset oec mede,

 

Die iu die v. ridder sende ter stede;

 

Van den iiij sachet her Ywein³⁸,

36150

Die my vant vechtende³⁹ in een pleyn,

 

Opten avent van der Triniteit,

 

Daer icse alle vier⁴⁰ verwan gereit;

 

Men vrages hem ocht hijs⁴¹ iet sach,

 

Hi es, dies⁴² iu berechten⁴³ mach’.

36155

Doe lyede des heer Ywein³⁸ al bloet,

 

Ende zeide⁴⁴, dat hi der enen sloech doet,

1 oer

2 Walewyn

3 so wart

4 um

2 Walewyn

4 um

5 grotte

6 wo

7 med

8 mede

6 wo

6 wo

9 seet

10 hiraff

11 unde de

12 droven

13 umme

14 moste

15 alze

16 den

17 olde

18 ten

19 vrendinne

20 grottene

21 ieet

22 her ritter

23 ich

24 hebt

25 segen

26 unde dese

27 steet

28 dese

29 ovele

30 vrent

31 den

32 ritter makeden

33 ritter

34 under

35 dwerch

32 ritter makeden

36 stad

37 seet

38 hyr Ywen

39 vechtene

40 veer

41 off hies

42 dees

43 berichten

38 hyr Ywen

44 segede.

[p. 405]

 

‘Die daer bleef¹ licgende, sijt seker das,

 

Want er vive² over hem doe was,

 

Entie vier³ sende hi iu gevaen’.

36160

Doe zeide Evadan voert saen:

 

‘Here, des andren dages omtrent myddach

 

Quam ic gereden, daer ic sach

 

Heer Gawein⁴, dien ic gemoete daer;

 

Hi groete⁵ ons, ende wy hem daernaer,

36165

Ende zeide, daer hi ons liet daer beneven,

 

Dat ons God salecheit moeste geven;

 

Ende Hi dadet⁶, want also saen

 

Als hem dat woert uten monde was gegaen.

 

Verkeerde mijn gedaente ter stede,

36170

Ende quam in dese forme mede,

 

Daer gy my nu siet in staen;

 

Want te voren was ic een naen,

 

Ongescapen⁷ ende lelyc;

 

Ende ic wane⁸ wel sekerlyc,

36175

Dat my by sijnre tale ende bede

 

Onse⁹ Here warp wt mijnre scamelhede,

 

Daer ic te voren in hadde gewesen;

 

Nu dankic Gode sere van desen,

 

Ende heer Gawein¹⁰ danckic mede’.

36180

Doe vragedem die koninck ter stede,

 

Van wat lieden¹¹ dat hi waer,

 

Ende hoe¹² hi hiete oec daernaer;

 

Ende hi zeidet den koninge also voert.

 

Als gijt hier vor hebt gehoert.

36185

Doe die die koninck verstont tien tyde¹³,

 

Ende heer Gawein¹⁰, waren sijs¹⁴ blyde

 

Entie¹⁵ koninck ontfinckene te dien¹⁶ stonden,

 

Vor enen geselle van der Tafelronden,

 

Entie¹⁵ ioncfronwe bleef daer bynnen,

36190

Van der uren, metter koninginnen

 

Met vrouden voert al hoer leven.

 

Van Merline(en)vindic niet meer bescreven

 

In dat Walsc¹⁷, ende om die saken

 

En willics niet meer in Dietsce maken,

36195

Want hem hevet een wijf gevaen,

 

Daer hi nemmer¹⁸ en mach ontgaen;

 

No emmermeer vernemet van hem man;

 

Wat mach men daer meer af secgen dan?

 

Negeen dinc, so help my God,

36200

Dan dat hi was een fijn sot¹⁹;

 

Al heet hi vroet ende conde vele,

 

Nochtan heeften een wijf, by horen spele,

 

Datsi hem toende menechfoude²⁰,

 

Bracht int nette daer si woude²⁰;

36205

Daerby en was met niet so vroet man,

 

Opdat daer wives herte alteen²¹ leide an,

 

Si en hoendene wel²² int leste.

 

Nu moet God ons geven tbeste²³

 

Altoes te doene van allen saken.

36210

In Hem so indet²⁴ mede mijn maken

 

Desen boec van Merlyne,

 

Dat ie dichte met mire²⁵ pyne;

 

Int jaer Ons Heren, wiens²⁶ wondert,

 

Doe men screef dertien²⁷ hondert

36215

Ende xxvj, opten²⁸ witten donredach,

 

Die in der weken vor Paescen gelach,

 

Doe was dit boec geint²⁹,

 

Daer men scone jeesten³⁰ in vint.

 

 

 

Explicit, Deo gratias.

Int jaer Ons Heren, wiens wondert,
Doe men sereef achtien hondert
Ende lxxxij, op Sente Apollonien dach,
Die twee maende vor Paescen gelach,
Doe was dit boec geprint,
Daer men van Merline ende andren in vint.

1 bleff

2 vyre

3 veer

4 Walewaen

5 grotte

6 dedet

7 ung.

8 wene

9 unse

10 Walewan

11 luden

12 wo

13 ten tijde

10 Walewan

14 weren sies

15 unde de

16 to den. -

15 unde de

17 Inderdaad wordt er in 't oorspronkelijke van Merlijn verder geen gewag gemaakt, dan dat koning Artur en de zijnen zijn verdwijnen betreurden; wat hier volgt is dus de persoonlijke nabetrachting van den Velthemer heeroom, naar aanleiding van Merlijns deerniswaarde wuftheid, over die van 't manvolk in 't algemeen tegenover vrouwelijke listen en lagen.

18 nummer

19 sod

20 folde, wolde

20 folde, wolde

21 althen

22 wal

23 dat beste

24 endet

25 myr

26 wens

27 drntteen

28 op den

29 geent

30 jesten.