Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Hoe koninck Artur Merlyne laet soeken²¹, ende van den dwerge.

Ons secget daventure voert,
Dat koninck Artur sere was te²² stoert
Omdat Merlijn van hem gesceden was,
Ende nembermeer meende sien²³ nadas;
Dus beide hi seven iaer na hem alsoe,
Ocht²⁴ hi iet soude komen hem toe;
Doe wart hi so met denken²⁵ overladen tien²⁶ tyden,
Dattene nieman en¹ kon verblyden.
Doe vragede Gawyn den here daer²⁷
Op ene tijt, wat hem wel waer²⁸
Dat hi so droevech altenen es?
Die koninck Artur zeide nades:
‘By Gode, neve, ic hebbe groten toren²⁹,
Ombdat ic Merlyne hebbe verloren,
Ende mene hi nembermeer en komet niet;
Want doen hi hier van my sciet,
Zeide hi, dat leste soude sijn mettien³⁰,
Dat icken ember³¹ mecr soude sien³²;
Ende hi ne loech my oec niet vordat,
Ende ombe dit gelove ic des veel te³³ bat,
Ende, by Gode, ic verlore my liever nu
Die stat van Logres, dat secgic iu,
Dan ic Merlyne verlore ter stede;
Ic bidde iu, neve, ombe getrouwichede³⁴,
Dat gyne nu vaert soeken³⁵ te hant,
Oebt hi ergen is in dit lant’.
‘Des ben³⁶ ic gereet’, zeide Gawyn doe

21 lat soken

22 to

23 mende seen

24 off

25 danken; Eng. he was full pensif

26 ten

1 neman

27 heer

28 weer

29 toern

30 mytdien

31 iember

32 solde seen

33 vil de

34 getruwichede

35 soken

36 bin.

[p. 396]

 

‘Ende oec sweric iu by ridderscap toe,

35385

Dat icken een iaer ende enen dach

 

Soeken sal, ocht¹ icken iet mach

 

Vinden ende vernemen bindien²’.

 

Dit selve swoer Sagrimor mettien³

 

Ende Ywen ende Gaheries

35390

Ende Agrawein ende Garies,

 

Ende tote vijf ende twin tech ridder⁴ mede,

 

Die alle voeren⁵ te Logres, ter stede,

 

By des koninges wille Merlyne soeken nu.

 

Dus redensi te gader, secgic iu,

35395

Totedatsi tenen cruce quamen,

 

Daer drie wege sceden⁶ gingen tsamen;

 

Daer sciedensi hem in drien mede,

 

Ende elc voer sinen wech ter stede.

 

Dus laticse nu varen alle saen

35400

Ende sal iu secgen van den dwerch, sonder waen,

 

Daer ic iu dat hier vor af liet,

 

Doen hi van den hove sciet,

 

Ende hi ridder was gemaket alsoe.

 

Hi ende sine amye quamen⁷ doe

35405

In enen wout⁸ gereden daernaer,

 

Ende voeren⁵ daerin harentaer⁹

 

Van des morgens toter vespertijt toe;

 

Daerna quamen⁷ si bede doe

 

Uten foreeste, daert¹⁰ scone was,

35410

In enen groenen plein nadas;

 

Doe quam een ridder¹¹ gereden daer,

 

Ende si wijsdene den dwerge naer;

 

Doe zeide die dwerch: ‘en roeket iu,

 

Coenlike rydet henen nu’.

35415

‘Hi sal my willen nemen’, zeide si doe,

 

‘Ende met hem enwech voeren alsoe’.

 

‘En ontsiet iu niet’, zeide die naen¹³;

 

Mettien¹² so riep die ridder saen¹³:

 

‘Wellecomen moete mijn ioncfrou wesen!

35420

Nu hebbie gevonden dat ic vor¹⁴ desen

 

Lange tijt hebbe begaert¹⁵’.

 

Dit hadde den dwerge onwaert¹⁵,

 

Doen¹⁶ bi dese woerde verstoet,

 

Ende antwoerde met reden wel¹⁷ behoet:

35425

‘Here, en sijt niet te¹⁸ haestich nu!

 

Al te sere mochty¹⁹ haesten iu,

 

Al drijfdy²⁰ dus feeste menechfout²¹,

 

Noch en hebdy²² se niet iu iuwer gewout²³’

 

‘Ic mach wel feest dryven nu,

35430

Want ic salse thant hebben, secgic iu’.

 

Ende doe die dwerch dit gesach,

 

Dat anders niet sijn en mach,

 

Nam hi synen scilt ende deckede hem daer,

 

Dat²⁴ men hem niet en sach vorwaer,

35435

Ende sette den speer²⁵ onder den arm alsoe;

 

Entie²⁶ been waren hem so cort doe,

 

Dat hem twe gate dor dat gereide daer

 

Gemaket waren, daer²⁷ hi daernaer

 

Dat ors dorsloech met sporen, twaren,

35440

Want hem die bene te kort waren,

 

Datsi dat gereide niet en konden gelyden.

 

Doe riep hi opten ridder tien²⁸ tyden:

 

‘Hoet iu!’ entie ridder scaemde hem das;

 

Ombedat dic dwerch so clene²⁹ was

35445

Hadde hem onwaert, dat hi soude

 

Tegen hem ioesteren, ende hielt met gewoude

 

Sine glavie opwaert met, den scilt

 

Hielt hi daertegen met gewelt

 

Entie dwerch stacken daer

35450

Dor den scilt, ende reet op hem daernaer

 

Metten scouderen³⁰, ende ontmoetene soe,

 

Dat hi ende dors ter aerden viel³¹ doe.

 

Ende metten³² valle brac hi, ter stede,

 

Sinc scouder³³; entie dwerch mede

35455

Overreet hem ende quetsedene sere,

 

Dat³⁴ hi lach al wten kere.

 

Doe riep die dwerch die ioncfrou daer,

 

Dat sine af holpe daernaer;

 

Ende si namne in horen arm alsoe,

35460

Ende settene optie aerde doe,

 

Ende hi toech swaert ende ginc staen

 

Boven den ridder ende trac³⁵ hem af saen

 

Den helm, ende zeide hi soude hem daer

 

Dat hovet af slaen, hine gave hem daernaer

35465

Op verwonnen; ende doe hi dit sach,

 

Die daer seer gequetset doe lach,

 

Gaf hi hem op, ende bat genade saen.

 

‘So moety³⁶ dan varen’, sprac die naen³⁷

 

‘Ten koninck Artur, ende secht hem dan,

35470

Dat iu daer sent die clene man,

 

Dien hi ridder makede met genende,

 

Ende ic iu in sine gevanenesse sende’.

1 off

2 binnendien

3 mytdien

4 rittern

5 voren

6 schieden

7 quemen

8 wolt

5 voren

9 hier unde daer

7 quemen

10 dat

11 ritter

13 dwerch, starch

12 mit den

13 dwerch, starch

14 na

15 begeert, onweert

15 begeert, onweert

16 dat

17 wal

18 nicht to

19 mochte gy

20 dreefdy

21 folt

22 hebbe gy

23 gewolt

24 sodat

25 dat; doch zie 't Eng. he raste his spere in fewtre

26 unde de

27 dat

28 ten

29 cleyne

30 mit den scolderen

31 vel

32 myt den

33 scolder

34 sodat

35 treckede

36 mote gy

37 dwerch saen.

[p. 397]

 

Doe sekerde hi hem dat in trouwen daer;

 

Doe hiet hine opstaen daernaer

35475

Ende derwaert¹ varen; doe zeide hi saen,

 

Dat hi niet op en mochte staen,

 

‘Want ic hebbe die scouder² ontwe nu;

 

Maer woudy³ varen, des biddic iu,

 

Bander⁴ syde desen pleine⁵, ende herberget daer

35480

In mijnre⁶ woninge, ende secht⁷ daernaer

 

Minen knapen, datsi my halen, sonder waen.’

 

‘Dat wil ic gerne doen’, zeide die naen⁸.

 

Doe ginc hi ter ioncfrouwen mede,

 

Diene op siju ors sette ter stede,

35485

Ende reden ter woningewaert alsoe,

 

Daer si wel ontfaen waren⁹ doe;

 

Daer liepen die knape tegen hem daernaer,

 

Ende daden¹⁰ se beten ende ontwapendene daer

 

Ende daden¹⁰ se in die sale¹¹ gaen,

35490

Ende gaven¹² hem enen mantel om be saen.

 

Doe zeide hem die dwerch, dat haer here

 

In den pleine⁵ gequetset lage¹³ sere,

 

Ende datsi ne halen. Doe namen¹⁴ si daer

 

Een orsebaer, ende voeren om hem naer,

35495

Ende leidene¹⁵ daerop, ende voerdene¹⁶ mede,

 

Thueswaert, ende ontwapenden hem sine lede,

 

Ende bereidene, so si best konden,

 

Ende vrageden, wie¹⁷ hem dat dade, tien¹⁸ stonden;

 

Hi zeide: een ridder, hi ne weet niet das,

35500

Hine dorste van scanden niet lien wiet¹⁹ was

 

Ende dat²⁰ hem een dwerch hadde gedaen.

 

Ende hi dade daer doe den naen²¹,

 

Al die feeste, die hi mochte daer,

 

Van etene, van drinkene; ende daernaer

35505

Gine men slapen, ende sliepen²² nadas

 

Totdat hoge opten dach was;

 

Doe stondensi op, entie ioncfrouwe saen

 

Ginc eude wapende den naen²¹,

 

Als diene minde herde sere.

35510

Doe gingensi in die camer toten here,

 

Ende boden hem goeden dach alsoe,

 

Ende namen an hem orlof doe

 

Ende dankeden hem van siner herbergen;

 

Doe gingensi thoren paerden naer,

35515

Entie ioncfrouwe nam doe den naen²¹, daer;

 

Ende settene in sijn gereide saen,

 

Ende reden tEstrogorrewaert nadas.

 

Entie ridder die gequetset was²³

 

Dachte sine trouwe²⁴ te quytene daer,

35520

Ende dade hem voeren op ene orsebaer

 

TeCaredol waert, daer die koninck Artuer²⁵

 

Met groter geselscap was ter uer²⁶;

 

Entie ridder dade²⁷ hem dragen nadat,

 

Daer die koninck Artur nu sat ende at;

35525

Hi groete den koninck ende al die daer waren²⁸,

 

Ende zeide toten koninge daernare:

 

‘Here, ombe mine trouwe²⁹ thoudene nu,

 

Ben ic van eens ridders wegen tot iu

 

Comen in iu genade, die nu hevet my

35530

Verwonnen’. Die koninck vragedo, wie hy sy

 

‘Die iu hier sent in gevanenesse mede?’

 

‘Here’, zeide hi, ‘ic sie³⁰ wel dat ic ter stede

 

Myne grote scande moet secgen iu;

 

Maer ombe myne trouwe thoudene nu,

35535

Sal ic dat secgen; want ic mynde, here,

 

Ene ioncfrouwe utermaten sere,

 

Die so overscone es

 

Ende eens koninges dochter, sijt seker des;

 

Ende my geviel hiervor, dat ic quam

35540

Al gewapent daer ic vernam

 

Enen dwerch entie ioncfrouwe mede,

 

Die van iu quamen³¹ ter stede;

 

Ende doen³² icse komen sach metten naen,

 

Verblyde mijn herte daerombe saen,

35545

Dat nieman³³ meer met haer was;

 

Ende ic zeide ende riep sere nadas,

 

Datse my God gesent hadde daer;

 

Entie dwerch zeide doe daernaer,

 

Dat ic my niet sere en haeste ter stede,

35550

Wantet³⁴ soude anders sijn daer mede

 

Dan ic meende³⁵; ende ic, die alsoe

 

Mynen wille meende³⁵ vorderen doe,

 

Haeste my, ende reet ter ioncfrouwenwaert³⁶;

 

Entie dwerch nam tspeer mettervaert³⁶,

1 darwert

2 scolder

3 wolde gy

4 op ander

5 plane

6 myne

7 secget

8 dwerch saen

9 weren

10 dede

10 dede

11 dat

12 geven

5 plane

13 lege

14 nemen

15 legeden ene

16 vorden ene

17 we

18 ten

19 weet

20 dat dat

21 dw. sonder waen

22 slipen

21 dw. sonder waen

21 dw. sonder waen

23 lach

24 truwe

25 Arture

26 ure

27 dede

28 weren

29 truwe

30 se

31 quemen

32 do

33 neman

34 want dat

35 mende

35 mende

36 wart, vart.

36 wart, vart.

[p. 398]

35555

Ende reet te mywaert, wat hi mochte;

 

Ic¹ hilt mijn² speer stille, want my dochte

 

Dat onneer waer³; doe stac hy my,

 

Dat ic ter aerden viel⁴ daerby,

 

Ende myne scouder ontwe mede;

35560

Doe beete hi ende woude ter stede

 

Mijn⁵ hovet met enen swaerde af⁶ slaen;

 

Here, doe moeste⁷ ic my geven gevaen,

 

Ende gelovede met trouwen⁸ daer

 

In uwe gevancnesse te komene daernaer’.

35565

‘By Gode’, zeide die koninck omtrent⁹,

 

‘Hi hevet iu in goede gevancnesse gesent;

 

Maer secht my, wie¹⁰ hi es, die naen’.

 

‘By Gode, here’, zeide die ridder saen,

 

Hi es sone des koninck Brangores

35570

Van Estrogorre, die machtich¹¹ es’.

 

Die koninck zeide: ‘gy secget waer;

 

Maer my wondert sere openbaer,

 

Dat Onse Here gaf sulke vrucht heme’.

 

Die ridder zeide: ‘Onses Heren geteme

35575

Sijn¹² wonderlike; want moeder¹³ ende vader

 

Verdienen des dickewile beide gader,

 

Dat hem dus gedane dinc gesciede met¹⁴;

 

Die kinder verdienent oec mede, dat wet;

 

Want hi was een dat scoenste¹⁵ kint,

35580

Dat men iergen vant omtrint,

 

Ende doen hi hadde dertien¹⁶ jaer,

 

Gesciede hem dit al openbaer;

 

Endo hi es maer xxij jaer out¹⁷ mede,

 

Nochtan scijnt hi veertich iaer ter stede;

35585

Ende daer hi na heet¹⁸, die koninck Evadan,

 

Secget dat hi niet ouder en¹⁹ es’. Voertan

 

Vragede hem die koninck, hoe dat hem sciet?

 

‘By Gode, here, zeide hi, ‘ombedat hy niet

 

Mynnen en woude ene ioncfrouwe mede,

35590

Makedesi hem van toernecheit dus ter stede;

 

Maer die dach es getermineert, hebbic vernomen,

 

Dat hi weder in sine forme sal komen;

 

Nu hebbic myne lofte gedaen,

 

Aldus gevic my iu hier gevaen’.

35595

‘Vrient, ic scelde iu quijt’, zeide die ko ninck²⁰,

 

Maer secget my uwen name, ombe die dinc²⁰.

 

‘Herc, men heet my Tradeliant, sijt gewes,

 

Ende ben pete²¹ des koninges van Norgales,

 

Die my sinen name van vrienscap²² gaf;

35600

Here, nu begeric uwen orlof daeraf,

 

Dat ic hene moge varen nu mere’.

 

Die koninck zeide: ‘vaert²³ met Onsen Here!’

 

Doe namene²⁴ sine knape sciere

 

Ende droegen²⁵ hem weder in sijn lettiere,

35605

Ende voeren thoren²⁶ landewaert saen,

 

Doe wart daer gesproken van den naen²⁷

 

Vele, ende van siner vriendinnen²⁸ mede;

 

Die koninck zeide daer ter stede,

 

Dat vrome waer, quame hi alsoe

35610

Weder in sine forme daertoe;

 

Daerna²⁹ zeide die koninginne:

 

‘Ic wane³⁰ dit wel weet sine vriendinne²⁸,

 

Ende ombedat mint sine te³¹ meer’.

 

‘Ic gelovedes wel’, zeide die heer.

35615

Hier swiget dit boec van hem nu mede,

 

Ende secget voert van Yweine ter stede.

1 ich

2 my

3 weer

4 vel

5 mynen

6 off

7 moste

8 truwen

9 omtrint

10 we

11 mechtich

12 sint

13 moder

14 med

15 sconste

16 dritteen

17 olt

18 hiet

19 older

20 koninch, dinch

20 koninch, dinch

21 pede

22 vrenscap

23 vart

24 nemen ene

25 drogen ene

26 voren to oren

27 dwerch sonder waen

28 vrendinnen

29 derwert

30 wene

28 vrendinnen

31 de