Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Van den koninck Artur ende van den keyser Lucet.

Ons secget daventure nu
Van den keyser van Rome, secgic iu,
Dat hem onwaert⁴ hadde groet,
Dat hi den tsyns⁵ so dicke ontboet
Tot artur, dat hi nie⁶ hem sende daer,
Gelijc hi sculdich waer⁷, vorwaer;
Want tien tyden was ene sede,
Dat die van Gaule, ende ander lande mede,
Senden horen tsyns alle iare
Te Rome; maer⁸ nie sint daernare
Dat die koninck Artur wart koninck,
So en wilde⁹ hi seuden, om geen dinc,
Den tsins; want hi zeide daernaer,
Dat hi niemanne tsins sculdech waer⁷
Dan Gode, ende sijn lant en stoet
Te genen dienste¹⁰. Ombe dit so doet
Lucius sijn orloge gebieden nu,
Ende quam met groten heer, secgic iu
Ende met stouten¹¹ mede alsoe,
Dor Lomberdyen te Logres toe,
Dat des koninck Arturs was, God weet;
Si bernden¹² daer ende roefden gereet,
Ende doen¹³ ontboden die liede van daer
Den koninek Artur, wet vorwaer,
Dattie Romeine daer sijn int¹⁴ lant,
Ende stichten¹⁵ daerinne roef ende brant.
Doe dit die koninek Artur vernam,
Vergaderde hi sijn heer, ende quam
Te Logreswaert, by Merlijns rade mede.
Ende doe hy by Logres quam ter stede,
Quam Merlijn ten¹⁶ konink Artur voertan
Enten koninck Bohort enten koninck Ban,
Ende riet hem, dat hy ten keyser sende
Dat hi sijn lant rumede met genende,
Ocht¹⁷ hi ontseide hem. Doe zeide Gawijn
Hi wilde⁹ daertoe die bode sijn
Met sinen broederen¹⁸ ende Ywen mede
Ende met Sagrimor. Doe zeide ter stede
Die koninck, dat niet en mochte sijn;
‘Hero, laetse varen’, zeide Merlijn,
‘Coenlye, daer en es geen angest an’;
Daer gaf hem die koninck orlof dan,
EndeGawyn reet met sinen gesellen tsamen
So lange datsi ten keyser quamen.
Doe ginc Gawyn daer die keyser was,
Ende sprae hem aldus an nadas:
‘Heer Keyser’, sprae hi, ‘secht my te hant,
Waerombe bestu¹⁹ komen in mijns omes lant,
Ende hebt dat gebernt²⁰? Ic wil gy dat wet,
Dat gy ie in dat land quamet²¹ met,
Dat so stoutelike²² wert²³ verwaert,
Ende eer gy ons daerwt ontvaert,
So en zoudy²⁴ om half die werlt niet
Willen, dat gy daer in quamet²¹ iet’
Doe zeide die Keyser: ‘wie²⁶ bestu¹⁹ dan,
Die my dus daer spreket²⁵ an?’ -
Ic ben²⁷ Gawyn, des koninck Arturs neve,
Die ombe dy wel clene geve’.
‘Ja’, zeide die keyser, ende riep saen
Sine man, dat sine souden vaen;
Doe sprongensi op ende omringeden daer
Heren Gawine ende sine gesellen naer²⁸spreken;
Ende heer Gawyn trac²⁹ sijn swaert ter stede,
Ende alle sine gesellen mede,
Ende gingen houwen slage so groet,
Datsi daer menegen sloegen³⁰ doet;
Maer si waren bedwongen daernaer,
Datsi die plaetse moesten rumen daer,
Want der Romeyne so vele was;
Ombedit ontbraken³¹ si hem nadas
Ende reden haerre³² straten nu;
Maer dander³³ volgeden hem, secgic iu,
Ende heer Gawyn keerde³⁴ hem dicke doe
Tegen hem ende street hem toe.
Ende bindesen quam Merlijn gegaen
Toten koninck Artur, ende zeide saen:

4 onweert

5 tijns

6 ne

7 weer

8 mer

9 woude

7 weer

10 denste

11 stolten

12 branden

13 do

14 in dat

15 staken

16 to den

17 off

9 woude

18 broderen

19 bistu

20 gebrant

21 quemen

22 stoltelike

23 wirt

24 zolde gy

21 quemen

26 spreken

19 bistu

25 we

27 bin

28 darnaer

29 treckede

30 slogen

31 ontbreken

32 pre

33 de andern

34 kierde.

[p. 389]

 

‘Here, twaer¹ goet, dat gy sendet ter tijt

 

Heren Gawyne soccoers², want die strijt

 

Es³ begonnen tegen des Keysers man’.

34780

Doe sende die koninck daerheen⁴ dan

 

Sesdusent ridder wel te gerake⁵ mede,

 

Die tegen die bode reden ter stede;

 

Doe sagen⁶ si sovele liede⁷ komen gevaren,

 

Dat al die velde bedecket waren

34785

Van dien, die die boden jageden daer;

 

Doesi dit sagen⁶, redensi daernaer

 

In die Romeyne. Doe wart die strijt

 

Stere ende groet te dier⁸ tijt.

 

Daer was een Romeyn, die Petrinus hiet,

34790

Die den onsen dede groet verdriet;

 

Hy was stere ende hielt den hoep

 

Van den Romeynen, ende sloech doet

 

Menegen ridder; doe dit sach

 

Heer Gawyn, hadde hijs⁹ swaer verdrach,

34795

Ende nam sine gesellen bysyden daer,

 

Ende zeide tot hen: ‘wy hebben vorwaer

 

Desen strijt begonnen ter stede,

 

Gaet¹⁰ dat so wel, so hebbewijs¹¹ danc mede

 

Ende gevallet¹² anders, so sullewy¹³

34800

Ondanc hebben, ende daerby

 

Moetewy desen Petrinus doet slaen,

 

Ocht¹⁴ den koninck Artur geven gevaen,

 

Ocht¹⁴ anders so en mogewy niet

 

Sonder groet verlies ontgaen, wats gesciet;

34805

Ende ombedit biddic, dat gy volget my

 

Waer ic vare’. Si zeiden: ‘dat sy!’ -

 

Doe sloech hi te Petrinuswaert,

 

Ende sine gesellen volgeden ter vaert,

 

Ende finierden niet eer si quamen¹⁵ daer,

34810

Ende Sagrimor vergaderde daernaer

 

An hem, ende namne in sinen arm doe,

 

Ende liet hem daer mede vallen alsoe

 

Ter aerden, als die hem betrouwede daer

 

Tsinen gesellen, ende hielten daernaer

34815

So vaste in sinen arm oec met

 

Dat hi beroeren¹⁶ en konde een let;

 

Ende doe dit die Romeyne sagen,

 

Quamen¹⁵ si vaste derwaert¹⁷ geslagen,

 

Ombe hem te bescuddene daer;

34820

Doe wart die strijt groet ende swaer.

 

Daer dade Heer Gawyn sovele ter stede,

 

Dat hi Sagrimor geredde mede,

 

Entie¹⁸ Romeyne sconfierde saen;

 

Daer wart Petrinus gevaen

34825

Ende ander ridder¹⁹ vele in der noet,

 

Ende vele sloegensi haerre²⁰ oec doet;

 

Entiese daer nu hadden gevaen

 

Brachtensi den koninek Artur saen,

 

Die hem des wiste groten danc,

34830

Ende men voerde dese eer iet lanc

 

In dat lant van Bonewyc gevaen,

 

Daer si seker waren²¹, sonder waen.

 

Nu was die keyser een droevech²² man

 

Ende weende van groten rouwe dan

34835

Ombedat sine liede²³ waren doet,

 

Ende som gevaen in groter noet,

 

Ende ombe koninck Evander²⁵ meer;

 

Daerombe hadde hi groet seer,

 

Ombedat hi niet en weet daerby,

34840

Ocht¹⁴ hi doet ocht¹⁴ gevaen²⁴ sy;

 

Ombedit dachte hi na wel sere

 

Tegen den koninek te komene mere

 

In stryde, ende hierombe mede

 

Toech hi achterwaert van der stede,

34845

Ende ombe tontbeidene siner liede daer,

 

Die hem noch komen souden²⁶ naer;

 

Maer die koninck Artur volgedem also

 

Al die nacht, dat hi des morgens vro

 

Quam daer die keyser hadde gelegen,

34850

Ende sine tenten hadde ontslegen,

 

Ende al gereet was te vaerne²⁷ henen;

 

Maer als hi vernam, diegene²⁸,

 

Dat koninck Artnr daer was tien²⁹ tyden,

 

Wiste hi wel, dat hy moeste stryden

34855

Ochte³⁰ vlien, wats hem gesciet,

 

Ende hi ontvloe om al die werlt niet.

 

Doe ginc hi sijn vole ordinicren.

 

Te strydewaert ende batalgieren,

 

Ende quam jegen den koninck Artur doe,

34860

Ende Artur tegen hem weder alsoe,

 

Ende elc sloech daer ten andren waert³¹,

 

Wat gelopen konden haer paert³¹;

 

Daer wart menech speer gebroken ontwee,

 

Daer vlogen die pyle so dicke als snee,

34865

Dat daer dene opten³² andren³³ scoet:

 

Daer blever in beiden syden menech doet,

1 dat weer

2 hulpe

3 is

4 darhen

5 gereke

6 segen

7 lude

6 segen

8 to der

9 he des

10 geet

11 we des

12 gevallet dat

13 zolewy

14 off

14 off

15 quemen

16 beroren

15 quemen

17 derwert

18 unde de

19 riddere

20 erre

21 weren

22 drovich

23 lude

25 een ander; doch zie 't Eng.

14 off

14 off

24 gevangen

26 solden

27 to varne

28 dengenen

29 ten

30 offte

31 wert, perd

31 wert, perd

32 op den

33 andern.

[p. 390]

 

EndeHerman, die here van Tryple, der stede,

 

Was in heren Gawyns geselscap mede,

 

Ende Hartvel, dien daer een knecht scoet

34870

Met ener gavelote¹ dan te doet.

 

Ende doen Artur sach, dat die Romeyne

 

So lange geduerden in den pleine,

 

Wantsi van des morgens toter noene²

 

Gevochten hadden in stouten³ doene²;

34875

Doe riep hi met erren⁴ moede⁵ groet:

 

‘Wat eest⁶, gy Bertoene⁷, dat gy nu doet?

 

Vaert⁸ vorwaert, later negeen ontgaen,

 

Want ic ben Artur, die, sonder waen,

 

Dit velt en rume om genen man;

34880

Volget my, ende denket vorwaert dan

 

Om die grote vromecheit, die gy

 

Dicke gedaen hebbet dor my!

 

Dat es al niet, dat wy vochten tot nu;

 

Dit sijn die heren, dat secgic iu,

34885

Die al die werlt willen dwingon

 

Ende onder haer balgie bringen;

 

Hier mach men prijs an winnen ende ere;

 

Ic en kome van desen velde nembermere,

 

Ic en hebbe victorie optie⁹ Romeine!

34890

Heden¹⁰ es die dach, wetet algemeine.

 

Dat ic sterven sal ocht¹¹ leven,

 

Eer ic die Romeine wil begeven’.

 

Mettien¹² sloech hi in hem daernaer,

 

Ende wat hi gerakede¹³ sloech hi daer

34895

Doet ocht¹¹ daer neder ter stede;

 

Doen¹⁴ ontmoete hi den koninck Hestor¹⁵ mede,

 

Dien sloech hi daer sijn hovet af;

 

Daerna hi enen slach gaf

 

Den koninck Polipliore van Meden,

34900

Ende cloefdene toten gordele ter steden.

 

Ende heer Gawyn nu¹⁶ vergadert was

 

An den Keyser, dien hi nadas

 

Dat hovet afsloech, dat ter aerden vel

 

Enten¹⁷ lichame mede also wel;

34905

Ende doe die Romeine dit sagen¹⁸,

 

Dat die keyser was verslagen,

 

Ende haer koninge oec ter stede,

 

Gingensi alle vlien mede,

 

Entie Bertoene⁷ ende haer hoep

34910

Volgeden hem ende sloegense doet;

 

Si versloegense doe, wetet vorwaer,

 

Also vele alsi wouden daer.

 

Artur was der victorien blide sere,

 

Die hem gegeven hadde Onse Here,

34915

Ende alle die daer doet waren bleven¹⁹,

 

Dadi opten kerchof graven beneven²⁰,

 

Ende in abdyen²¹, enten Keyser mede

 

Sende hi te Rome daer, ter stede,

 

Ende ontboet den Romeynen overluet,

34920

Dat waer²² haer tsyns²³ ende haer tribuet,

 

‘Dien die van Bertanien²⁴ daer senden iu,

 

Dien gy hem dickewile hebhet vor nu

 

Geheescet²⁵; aldus komensi betalen;

 

Es ieman die hem meer wil halen,

34925

Men sal hem geven sulc payment

 

Gelijc dat men iu nu sent’.

 

Doe hi dit dus hadde gedaen,

 

Nam hi raet an die princen saen,

 

Wat hi doen soude nu mere.

34930

Die princen baden²⁶ hem alle sere,

 

Dat hi Merlyne rades vrage nu;

 

Doe riet hem Merlijn, secgic iu,

 

Dat hi niet vorder en voere²⁷ mede,

 

Maer bleve houden²⁸ opter stede

34935

Drie²⁹ dage ochte vier nadien;

 

Daer soude noch ander wonder gescien.

 

Nu swiget dit boec hier nadat

 

Ende secht van Artur ende van ener cat³⁰.

1 gabelote

2 none, done

3 stolten

2 none, done

4 tornigen

5 mode

6 ist

7 Brytone

8 vart

9 op de

10 huden

11 oy

12 mit den

13 gerakete

11 oy

14 do

15 Cestor

16 de na

17 unde de

18 segen

7 Brytone

19 bl weren

20 mit eren

21 Eng. and biryed the deed bodies in chirches and abbeyes of the contrey

22 weer

23 tins

24 brytannyen

25 geeyschet

26 beden

27 vore

28 holdene

29 dre

30 catte