Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Hoe die Princen³¹ alle vergaderden³² te Salesbiere, ende hoe die vrede gemaket wart tuscen den Princen³² enten koninck Artur.

Daventure secht³³ hier nu sciere
Dat in den plein te Salesbiere
Alle die princen vergaderen nu.
Dierste³⁴ daeraf, dat secgic iu,
Dat was dhertoge (Escan, wetic,

31 vorsten

32 vergadderden

32 vergadderden

33 seget

34 de irste.

[p. 360]

32230

Die hertoge was) van Cambenic¹,

 

Die daer brachte negendusent man,

 

Wel² gewapent ende vrome daeran;

 

Daerna quam Tradeliant

 

Van Cornuale al te hant,

32235

Ende brachte elve³ dusent man doen⁴;

 

Daerna quam die koninck Clarioen⁵

 

Met achte dusent man, ende hy

 

Brachte ene witte baniere daerby

 

En een roet eruce daer ter stede,

32240

Ende so daden alle dandren⁶ mede,

 

Ende hi logierde by den koninck daer

 

Van den hondert riddren⁷, wet vorwaer;

 

Daerna quam die koninck Beliant

 

Met tiendusent riddren⁷ te hant;

32245

Daer (na) quam die koninck Carados, tien⁸ stonden,

 

Die geselle was van der Tafelronden,

 

Maer sint dat die twist ierst began,

 

En woude hi niet komen onder Arturs man;

 

Hi brachte tiendusent man na des;

32250

Doe quam die koninck Brangores,

 

Die daer quam om Onsen Here,

 

Ombedat hi den Heidenen woude doen kere,

 

Ende brachte met hem tien⁹ dusent man;

 

Doe quam Minoras daeran,

32255

Des koninges drossate van Driende,

 

Dien die koninck Lac daer sende,

 

Ombedat perdoen te beiagen, hoe dat gaet,

 

Dat wtgegeven hadde die legaet

 

Van Godeshalven overal in dlant¹⁰,

32260

Ende hi brachte met hem, sij iu bekant,

 

Sevendusent man, die vrome waren;

 

Daerna quam koninck Pelles drossate gevaren

 

Met sesdusent man, die hi daer,

 

Ombe den wille¹¹ Godes sende¹²; ende naer¹³

32265

Quam koninck Pellinors drossate met,

 

Dien die koninck sende, dat wet,

 

Met sesdusent man, om God vorwaer.

 

Doe quam des koninck Aleins drossate daer

 

Met sesdusent man, die hi ter stede

32270

Sende ombe God; doe quam mede

 

Galaät der Gigantinnen sone,

 

Van den verren eilande was diegone,

 

Hi brachte ombe Gode tien⁹ dusent man;

 

Daerna quam saen Agigner an,

32275

Die Clamadens drossate was,

 

Met vijfdnsent man, sijt seker das;

 

Ende doe dese ses prinsen alle waren

 

Gelogiert, die ombe Gode quamen¹⁵ ge varen,

 

Doe gingen die tien baroene

32280

Telken princen, na desen doene,

 

Ende festierdense ende dankeden hem sere,

 

Datsi daer komen waren, ende oec mere

 

Ombe haer lant te helpen verweren.

 

Ende doe komen waren¹⁶ al dese heren,

32285

Doe quam die koninck Cleolas¹⁷,

 

Met sevendusent man, sijt seker das;

 

Daerna quam dhertoge Belias,

 

Met sevendusent man, als ict¹⁸ las;

 

Doe quam daerna Marganores,

32290

Die des koninges drossaet¹⁹ van Soreloises,

 

Met sevendusent man; ende alle dese

 

Quamen¹⁵ ombe Gode, daer ic af lese.

 

Doe quam Merlijn tArture²⁰, den koninck,

 

Ende zeide tot hem, na dese dinc:

32295

‘Nu, besie, koninck Artur, edel ende vry,

 

Wat God hier gedaen hevet doer dy,

 

Die in gesant hevet ter stede,

 

Ombe iu te helpene entie Kerstenhede²¹,

 

So scoen soccoers²²; te recht suldy

32300

Hem danken ende loven, waer datsy’.

 

Die koninck antwoerde, alse wy dat weten:

 

‘God’, zeide hi, ‘en hevet niet vergeten

 

Sijns sondaers²³, dat scijnt wel an my:

 

Vor ende na, waer dat oec sy,

32305

Hevet Hy by my gestaen in scijn,

 

Des moete Hy dnsentvout²⁴ gedanket sijn,

 

Ende noch sal Hy by my staen,

 

Des gelovic vaste, sonder waen,

 

Want ic my altemale in Sine genade

32310

Sette van allen dingen, vro ende spade,

 

Ende bydien²⁵, dat Hy behoude²⁶ mede

 

Myne siele ende lichame, telker stede’.

 

Merlijn zeide: ‘den gueden gelove, dien gy

 

Altoes bebbet, sal iu staen by,

32315

Ende ic radin, dat gy ember²⁷ mere,

 

In uwen gelove²⁸ voert vast blivet, here,

 

Ende dat sal in overal doen verwynnen’.

 

‘Merlijn’, zeide hi, ‘dat moete God kinnen²⁹

 

¹⁴

1 Eng. the first prince was the duke Escam of C.

2 wal

3 elven

4 do

5 Clarion

6 de anderen

7 ritters

7 ritters

8 ten

9 tyn

10 dat lant

11 willen

12 sande

13 darnaer

9 tyn

15 quemen

16 weren

17 elcolas

18 ik dat

19 drossat

15 quemen

20 to Artur

21 unde de cristenhede

22 hulpe

23 syn sonders

24 dusentvolt

25 by derne

26 beholde

27 omhe

28 geloven

29 kennen.

14 den

[p. 361]

 

Dat ic Gode nembermeer af en ga

32320

Hoe dat met my met anxte sta’.

 

‘Here’, zeide doe echt Merlijn, ‘nu moety

 

Besien, in wat manieren dat gy

 

Dese princen, die hier sijn komen,

 

Hoe¹ gy dese nu sult begomen’.

32325

Die koninck zeide: ‘ic sal werken by iu,

 

Want sonder uwen raet, dat wetet nu,

 

En² soudic des wel niet kunnen bestaen’.

 

‘Here’, zeide Merlijn, ‘gy sult nu gaen

 

Ten groten heren, die hier ter stede

32330

Comen sijn³, ende danken⁴ hem mede

 

Van den groten troeste, dat sy iu

 

Bracht hebben; ende sonderlinge danket nu

 

Dengenen, die iu man niet en sijn;

 

Ende God en dade nie’, zeide Merlijn,

32335

Negenen prince⁵ so vele eren met,

 

Die ie in die werlt quam, dat wet,

 

Dat hi so vele goede liede hadde mede,

 

Alse hier vergadert⁶ sijn ter stede;

 

No nember⁷ meer en komet daerna nu

32340

So menech⁸ goet man, secgic iu,

 

In desen plein⁹, no hier omtrint,

 

Dan alse doet sal slaen dat kint

 

Den vader, entie¹⁰ vader tkint mede;

 

Ende dat sal sijn op dese selve stede,

32345

Ende dan sal dlant van Bertaniën al

 

Sonder haer ende hem bliven, groet ende smal,

 

Ende nembermeer en wert¹¹ die scade verstoert,

 

Ende opten selven dach oec voert

 

Sullen alle byscope in rouwe verkeren,

32350

Dat en sal sijn geen wonder, daer die heren

 

Ende so menech edel baroen

 

Horen inde sullen doen;

 

Ende ic secget iu oec, sijt seker das,

 

Dat nie¹² so grote batalie en was

32355

Alse dese sal sijn nu ter stede’.

 

Doe die koninck dit hoerde mede,

 

Dat die vader tkint doet soude slaen

 

Ende tkint den vader, doe dachte hi saen,

 

Op dese dine, ende wart verseert

32360

Hierombe ende sere verveert,

 

Ombedat dlant (sonder) oer solde meer

 

Bliven voert, ende sonder heer.

 

Doe bat hi Merlyne vriendelic¹³ saen,

 

Dat hi hem dese dine dade verstaen

32365

Claerlyc, want hijt¹⁴ gerne wiste nu.

 

Merlijn zeide: ‘here, ic secget iu:

 

Iu ne staet des te weten nembermeer

 

Dan van den libarde¹⁵, daer ic af zeide eer,

 

Die sonder crone sal wesen,

32370

Ende met hem sal bringen na desen

 

Drie¹⁶ lewen, entie¹⁷ derde en sal

 

Niet gecroent sijn, ende daer al

 

Sullen die drie¹⁶ doet slaen, ter stede

 

Dat quade geslachte¹⁸ van Logres mede;

32375

Niet¹⁹ meer en vraget my’, zeide hi doe,

 

‘Maer vaert²⁰ ten baronen voert alsoe

 

Als ic in gesecht hebbe’. ‘Gerne’ zeide hy;

 

Doe sat hi op ende nam hem by

 

Den koninck Bohort enten²¹ koninck Ban,

32380

Ende Sagrimor ende Keyen voertan,

 

Ende Ywene den groten ende Gaheries,

 

Ende Galescins ende Garies;

 

Met desen²² voer²³ die koninck Artur nu

 

Van tenten te²⁴ tenten, secgic iu,

32385

Ende dankede elken prince⁵ nadas

 

Sonderlinge, dat hi daer komen was.

 

Ende al die wile, dat Artur dit dede,

 

Sal ic iu secgen voert, ter stede,

 

Van den koninck Lot, die hadde nu

32390

Die princen vergadert, als ic zeide iu;

 

Ende als die princen komen waren

 

Te Salesbiere, sijnsi daernare²⁵

 

In des koninck Lottes tenten komen mede,

 

Ende vergaderden daer alle ter stede;

32395

Daer dade²⁶ dene den andien feeste groet.

 

Doe gingen daer sitten die genoet

 

Op ene coetse, rike ende diere²⁷;

 

Doe si daer saten in der manieren

 

Ende spraken daerna saen,

32400

Quam Merlijn onder hem gegaen;

 

Ende alsine sagen²⁸ stondensi op aldaer,

 

Ende hietene wellekomen²⁹ daernaer;

 

Hi daukedes hem ende zeide ter stede:

 

‘God, die overal macht hevet mede,

32405

Moete³⁰ hier geven sine macht nu³¹

 

Die Sennen te verdriven onder iu,

 

Die iu hier groten scade doen’.

 

‘By God’, zeiden die baroen,

1 zege

2 so en

3 sint

4 danket

5 princen

6 vergaddert

7 noch nomber

8 manich

9 plaen

10 unde de

11 wirt

12 ne

13 vrendelye

14 he dat

15 luparde; doch zie 't Eng. the lyon uncrowned

16 dre

17 unde de

16 dre

18 geslechte

19 nicht

20 mer vart

21 unde den

22 dessen

23 vor

24 to

5 princen

25 darnaren

26 dede

27 dure

28 segen

29 willekome

30 mote

31 hier nu.

[p. 362]

 

‘Die scade es groet nu van desen’.

32410

‘Ende hi soude noch meerre wesen,

 

En dade dat¹ scone soccoers² mede,

 

Dat ons God gesent hevet ter stede,

 

Van goeden lieden³, die hier sijn komen

 

Ombe Onsen Here, hebbic vernomen;

32415

Des zijdy⁴ hem scnldech te danken nu’,

 

Zeide Merlijn, ‘oec secgie iu

 

Dat gy onder iu een groet orloge

 

Inden⁵ sult met uwen vermogen

 

Ja, opdat wy alle waren⁶, ter stede,

32420

Van ener partie, die hier sijn mede,

 

Ende anders salt oevele vorwaert gaen;

 

Ende ene goede sake waert, sonder waen,

 

Ons allen, dat die vrede ter ure

 

Gemaket waer⁷ tuscen iu ende Arture,

32425

Die onser aller here oec es⁸,

 

Wy soudens te⁹ meer ontsien dordes’.

 

Doe sprac daertoe die koninck Lot:

 

‘Gy heren’, zeidi, ‘also helpe my God,

 

Merlijn hevet wel gesecht¹⁰ openbaer,

32430

Want in eerlyc die vrede waer

 

In Gode enter¹¹ werlt mede,

 

Ende nembermeer in gener stede

 

En accordeerdy also eerlye, seegic iu’.

 

Die koninck Uriens verhief¹² hem nu

32435

Van erren¹³ moede, ende zeide daerby:

 

‘Hoe Duvel, heer koninck, wat segdy¹⁴?

 

Wy hebben enen vrede gegeven,

 

Thent¹⁵ dat die Sennen sijn verdreven,

 

Ende alsi verdreven waren¹⁶ vortan

32440

Soudewy doen dat ons goet dochte¹⁷ dan,

 

Ende gy sult ons met andren dingen

 

Met uwer talen hiertoe hringen?

 

Overmyddes my en doe ic des twint,

 

Ic en weet niet wat dander sullen doen omtrint,

32445

Maer dadensi dat, ic soude secgen daernare¹⁸

 

Datsi alle menedech¹⁹ waren’.

 

‘In²⁰ trouwen’, zeide die koninck Ventres

 

‘Ic en make nembermeer vrede nades,

 

Dat en sij overmyddes iu ende dander mede’.

32450

Dus zeidensi alle doen ter stede,

 

Des die koninck Lot herde erre was,

 

Maer hi sweech, ende nadas

 

Sprac Merlijn: ‘gy heren, ic secget iu,

 

Die bolgenscap en waer²¹ niet goet nu’.

32455

Ende al die wile datsi spraken

 

Op ende neder van desen saken,

 

Quam die koninck Artur entie²² koninck Ban

 

Entie koninck Bohort ter tenten an,

 

Daer die prinsen metten koninck Lot waren;

32460

Entie koninck Lot sprane op, twaren,

 

Doe hi den koninck Artur sach daer,

 

Ende zeide: ‘gy heren, siet hier vorwaer

 

Minen here, den koninck Artuer²³’.

 

Doe sprongensi alle op ter uer²³,

32465

Ombedat hi koninck was, maer²⁴ wet

 

Dat hi se eer alle gegroet²⁵ hadde met

 

Eer si daer op waren gestaen,

 

Ende zeide herde vriendelike²⁶ saen:

 

‘Wellekomen²⁷ moete²⁸ dese geselscap wesen!’

32470

Ende si antwoerden alle na desen,

 

Dat hem God moeste lonen mede²⁹.

 

Doe gingensi alle sitten ter stede.

 

Ende daer dankede hem die koninck seer³⁰,

 

Datsi daer komen waren nu meer

32475

Ombe sijnre veden wille, dordat sy

 

Die Sennen verdriven sullen daerby,

 

‘Die groten scade hebben gedaen

 

Der Kerstenheit³¹; nu laet ons saen

 

Tenen inde³² trecken ende gereiden’.

32480

‘Here’, zeide die koninck Lot sonder beiden,

 

‘Daer laet Merline gewerden mede,

 

Hi sal ons wysen ende wegen ter stede,

 

Dat hi ons hetet³³ sullewy doen’.

 

Doe volgedens³⁴ alle die baroen,

32485

Ende loedent³⁵ op Merline daer³⁶;

 

Doe scieden die princen daernaer,

 

Entie²² koninck voer te sijnre tenten doe,

 

Entie²² princen geleiden hem alle doe

 

Te sijnre tenten, ende keerden dan³⁷.

32490

Entie²² koninck Artur entie²² koninck Ban,

 

Entie²² koninck Bohort ende Gawein,

 

Ende Merlijn ende heer Iewin

 

Gingen³⁸ tenen rade nu staen;

 

Doe zeide Merlijn tot hem saen:

32495

‘Gy heren’, sprac hi, ‘ie seeget iu,

 

Dat heer, dat hier komen es nu,

 

Hevet wel rastens³⁹ te doene;

1 desse

2 helpe

3 gueden luden

4 sin gy

5 enden

6 weren

7 waer

8 is

9 solden de

10 gezeget

11 unde der

12 verhoeff

13 tornigen

14 zecge gy

15 went

16 weren

17 duchte

18 darnaren

19 meenedich

20 en

21 weer

22 unde de

23 Artur, ur

23 Artur, ur

24 mer

25 gegrotet

26 vrendelike

27 willekome

28 mote

29 Eng. that God geve hin goode aventure

30 Artur

31 Cristenheit

32 ende

33 hiet

34 v. des

35 loden

36 alle daer

22 unde de

22 unde de

37 do kierden ze van dan

22 unde de

22 unde de

22 unde de

38 sin

39 restens.

[p. 363]

 

Nu laet rasten dese baroene

 

Twe dage, ende en maendage vroe¹

32500

Sullewy trecken te Clarence toe¹,

 

Want daer al die Sennen sijn², sijt gewes³,

 

Die lagen⁴ vor der stat te Windeberes,

 

Entie diegene hadden gesconfiert,

 

Si souden dander⁵ onlange geviert

32505

Hebben, sine souden sijn gevloen⁶;

 

Nu sal ict den⁷ princen weten doen,

 

Datsi en manendage alle sijn bereet⁸’.

 

Hieran hieldensi hem doe, God weet,

 

Ende alle dese wile⁹ sagen¹⁰ si komen sciere

32510

Heren¹¹ Gawyns knape Elisiere,

 

Des koninck Pelles sone, ende zeide¹²

 

Tote mynen here Gawine, souder beiden¹²:

 

‘Here’, zeide hi, ‘nu biddic iu,

 

Dat gy mijn gelof doet nu,

32515

Dat was alsic iu bade¹³ die sake¹⁴,

 

Dat gy my ridder zoudet¹⁵ maken,

 

Want ic soude gerne proeven¹⁶ my

 

Op dese¹⁷ Sennen myne ridderscap¹⁸ vry;

 

Want ic en werde nember ridder, sij iu bekant,

32520

Gyne maket my ridder metterhant’.

 

Doen Heer Gawyn dit hevet verstaen,

 

Zeide hi tot synen knape saen:

 

‘Lieve vrient¹⁹, ic salt gerne doen nu,

 

Want gy sijt des wel waert²⁰, secgic iu.

32525

Doe makedine²¹ des anderen dages ridder daer

 

Met groter ere²², wet vorwaer;

 

Entie koninck²³ dade hem ere, lude ende stille,

 

Dor sijnre groter geboert wille

 

Daer hi af was komen; oec hadde geseit

32530

Heer Gawyn van sijnre groter vromecheit,

 

Die hi hadde gedaen vordas.

 

Des dages doen hi ridder worden was,

 

Dadene Artur ten etene sitten dan

 

Tuseen hem enten koninck Ban,

32535

Daer wel gedient was met feesten nu.

 

Des andren dages quam Merlijn, secgic iu,

 

Toten koninge, ende zeide hem naer²⁴,

 

Dat hi hem thant gereide daer

 

Alse morgen te vaerne²⁵, ‘ende hoedet iu

32540

Dat gy dat nieman²⁶ laet weten nu,

 

Waer gy varen sult; oec suldy,

 

Waer ic vor vare, volgen my,

 

Ende ic sal den princen gaen secgen mede,

 

Datsi hem gereiden ter stede’.

32545

Die koninck zeide: ‘Merlijn, doet al uwen wille

 

Van al onsen dingen, lude ende stille’;

 

Ende Merlijn es ten princen gegaen,

 

Ende dade²⁷ hem dese dinc verstaen,

 

Die hem wapenden des morgens vroe²⁸;

32550

Ende elc prince, die daer was doe²⁸,

 

Dadi²⁹ ene witte baniere³⁰ voeren daer

 

Ende een roet cruce daerin, vorwaer;

 

Ende doesi alle bereit waren,

 

Sat Merlijn op enen loifere³¹, twaren,

32555

Die hoge was, ende voerde mede

 

Des koninck Arturs baniere ter stede,

 

Ende reet vor al dat heer daer,

 

Ende al die heren volgeden naer³²,

 

Ende reet aldus te Clarencewaert,

32560

So hi best konde in der³³ vaert,

 

Dat die koninck Hargodabrant

 

Met twintech koningen belegert hevet thant;

 

Ende hi hadde gesent sine vocderaren³⁴

 

Optie³⁵ twintech mile, twaren,

32565

Alombe, die dlant³⁶ sere roveden nu;

 

Ende ene partie was komen, secgic iu,

 

Vor den casteel van Garlot dordas,

 

Dattie³⁷ beste casteel nu was,

 

Dien die koninck Ventres hadde doe;

32570

Ende vor desen casteel waren komen alsoe

 

Vier koninge metten Sennen daer³⁸,

 

Die vele liede³⁹ hadden vorwaer,

 

Die groten roef hadden gerovet;

 

Entie⁴⁰ van binnen, des gelovet,

32575

Waren⁴¹ wtgetogen (tot) hem ter stede⁴²,

 

Ombe den roef te bescuddene mede;

 

Daer blever in beiden syden vele doet,

 

Maer int inde⁴³ moesten, dor die noet,

 

Die van Garlot den roef laten

32580

Enten⁴⁴ castelewaert vlien utermaten:

 

Ende doe belagen⁴⁵ si den casteel ter stat,

 

Entie vier koninge swoeren dat,

 

Datsi nembermeer en doen keer,

 

Sine hebben den casteel gewonnen eer.

32585

Doe die koninginne dat gesach,

1 vro, to

1 vro, to

2 sint

3 gewis

4 legen

5 andern

6 Eng. alleen: for thei that were at the siege of Valdesbery be ther alle assembled

7 ik dat de

8 bereit

9 wille

10 sagen

11 hern

12 zegede, bede

12 zegede, bede

13 bede

14 saken

15 solden

16 proven

17 desse

18 ritterscap

19 vrent

20 wal weert

21 m. he ene

22 groten eren

23 k. Artur

24 darnaer

25 to varne

26 neman

27 dede

28 vro, do

28 vro, do

29 de

30 enen witten banier; Eng. and made the baners to be bore all white

31 Eng. gray courser

32 em na

33 de

34 voderaren

35 op de

36 dat lant

37 dat de

38 do

39 lude

40 unde de

41 weren

42 Eng. for thei were come oute to hem

43 dat ende

44 unde den

45 belegen.

[p. 364]

 

Dat men den casteel aldus belach,

 

Haddesi groten anxte¹ ende vragede ter stede

 

Den drossate, wat si daer doen mochte mede;

 

Doe was haer² raet, datsi onder hem beden³

32590

Des nachtes uten castele souden sceden³

 

Ende tenen poerteken ryden, ter vaert,

 

Dat daer gine ter rivierenwaert,

 

Ende souden op een ander hues varen,

 

Dat daer in ses mylen stont nare⁴

32595

Dat men ten Bescudde hiet doe;

 

Ombedat daer Vertegier⁵ bescut was soe

 

Van der doet, so hiet hi also nu.

 

Die vrouwe ende haer drossate, secgic iu,

 

Entie twe knape sonder meer, in scyne,

32600

Voeren wt⁶ enen poertekine;

 

Maer die Sennen hadden daer

 

Spieres geset⁷, wetet vorwaer,

 

Ombe den casteel, telker stede;

 

Daer wart die vrouwe gevaen⁸ mede,

32605

Entie⁹ drossate geslagen doet;

 

Ende elc knape daer ontscoet

 

Sere gewont, ende quamen gevloen

 

Op dat heer, dat Merlijn geleide doen

 

Ende doe die knape die baniere sagen¹⁰

32610

Entie⁹ rode cruce daerin gewagen¹¹,

 

Wisten si wel dat Kerstene waren,

 

Ende reden koenlic tot hem daernare,

 

Ende dreven groten rouwe daer.

 

Doe reet Merlijn an hem daernaer;

32615

Doe hi den rouwe hoerde alsoe,

 

Vragede hi, wat hem ware doe?

 

Doe teldensi, hoe die koninginne, ter stede,

 

Van Garlot gevaen⁸ es, ende mede

 

Haer drossate geslagen doet,

32620

Ende van den rove, die was groet,

 

Dien die Sennen hadden, sonder waen,

 

‘Welken wech varensi? secget my saen!’

 

‘Here al ter¹² bruegen van der kantsiden¹³ toe’.

 

Merlijn riep met luder stemme doe:

32625

‘Volget my, want sine sallen, secgic iu,

 

Die koninginne niet en wech voeren nu’;

 

Ende hi sloech sinen loifre met sporen

 

Ende reet wat hi mochte, voren,

 

Ende heer Gawyn volgede hem vaste an,

32630

Ende Elisier, entie⁸ koninck Ban

 

Ende koninck Bohort; ende elc badde daer

 

Sine batalie met hem, ende daernaer

 

Redensi so sere, datsi, sonder waen,

 

Den roef nu verhaelden saen.

32635

Die vierdusent Sennen geleiden ter stede.

 

Doe bat Elisier Gawine ene bede,

 

Ende zeide: ‘here, ic bidde iu,

 

Dat gy my dierste joeste¹⁴ gevet nu,

 

Want ic en street sint niet dat ic ridder was’.

32640

Heer Gawein zeide al lachgende nadas:

 

‘By Gode, ic wilt gerne doen’;

 

Mettien¹⁵ sloech wt¹⁶ die baroen,

 

Ende riep optie¹⁷ Sennen: ‘gy, laet hier

 

Den roef, al waerdy¹⁸ noch al so fier!’

32645

Dit hoerde Dioles, ende reet op hem daer,

 

Dat sijn speer brac daernaer,

 

Ende Elisier stac dengenen alsoe.

 

Dat hi ter aerden doet viel¹⁹ doe,

 

Ende sijn speer brac, ende bi nam tswaert,

32650

Ende sloech koninck Brandons drossate ter vaert

 

Opten helm, dat bine doe

 

Clovede toten scouderen²⁰ toe.

 

Doe zeide heer Gawyn tot Merlijn:

 

‘Onse nuwe²¹ ridder hevet in scijn

32655

Wel²² begonnen!’ - ‘Gy seeget waer’,

 

Zeide Merlijn, ‘hi salt noch hiernaer

 

Bet doen dan hi nu hevet gedaen’.

 

Doe creieerde Merlijn sijn teken saen;

 

Doe sloech heer Gawyn in ter stede

32660

Ende al sijn geselscap mede;

 

Daer sloegen²³ si menegen Senne²⁴ doet,

 

Ende si moesten²³ laten, dor die noet,

 

Horen²⁵ roef, ende gingen vlien, twaren,

 

Te Garlotwaert, daer dander waren.

32665

Daer vor lach die koninck Pignores

 

Ende Pincenas ende Maglores,

 

Ende Brames; dese vier koninge mede

 

Daden den casteel stormen, ter stede,

 

Met groter cracht²⁶, alse die verbolgen waren²⁷.

32670

Doe sagensi komen gevloen, twaren²⁸,

 

Die Sennen; doe lieten si daer

 

Dat stormen, wetet vorwaer,

 

Ende reden jegen diegene die²⁹ quamen

1 angest

2 er

3 beiden, sceiden

3 beiden, sceiden

4 naren

5 Utegier

6 voren ut

7 gesat

8 gevangen

9 unde de

10 segen

9 unde de

11 gewegen

8 gevangen

12 to der

13 kantsiden

8 gevangen

14 joste

15 mit den

16 ut

17 op de

18 were gy

19 vel

20 scolderen

21 neuwe

22 wal

23 slogen, mosten

24 Seynen

23 slogen, mosten

25 oren

26 crafft

27 weren

28 van veren

29 de dar.

[p. 365]

 

Ongebatalgiert altsamen¹,

32675

Ende alsi sagen dat vole mede,

 

Dat Merlijn brachte geleit ter stede,

 

Had hem wonder, wanen² komen mochte

 

Also vele volkes, als hi daer brochte;

 

Ende si vergaderden in hem daernaer.

32680

Want si oec vele liede³ hadden daer.

 

Ende heer Gawyn entie koninck Ban

 

Ende koninck Bohort ende Elisier daeran

 

Ontfingense herde fierlyc⁴ nu;

 

Daer wart die strijt groet, secgic iu,

32685

Ende Merlijn voer van ringe te ringe,

 

Ende riep: ‘vaert hem toe sonderlinge!’

 

Ende doe die strijt alremeest was,

 

Doe riep die koninck Pignoras

 

Veertich man van sinen besten riddren⁵ daer,

32690

Datsi die koninginne namen⁶ daernaer

 

Van Garlot, ende voerdense te hant

 

Toten koninck Hargodabrant,

 

Die vor den stat van Clarence was.

 

Dese⁷ namen⁶ die koninginne nadas,

32695

Ende voerdense te Clarencewaert;

 

Entie⁸ koninck Pignores, mettervaert,

 

In den strijt al sloech daer neder

 

Wat vor hem quam, voert ende weder,

 

Ende dade den Kerstenen⁹ scade groet.

32700

Doe heer Gawyn dit sach al bloet,

 

Zeide hi tot hem selven saen:

 

‘Levede dese lange, sonder waen

 

Hi zoude ons groten scade doen hier’.

 

Dat hi dit zeide, hoerde Elisier,

32705

Die gerne altoes by Gawine was,

 

Hi horte in ende verhief¹⁰ nadas

 

Sijn swaert met beiden handen doe;

 

Doe sloech hi Pignores alsoe,

 

Dor den helm, ende dor die coifie mede,

32710

Dat¹¹ hine clovede, daer ter stede,

 

Toten tanden toe. Doe zeide Merlijn:

 

‘Diegene hevet vrede gegeven in scijn’.

 

Dit zeide hi tot heren Gawine doe;

 

Heer Gawyn zeide: ‘my dunket¹² alsoe,

32715

God ende Onse Vrouwe moet ons mede

 

Desen geselle¹³ behoeden¹⁴ ter stede!’

 

Doe sloech hi in die Sennen daernare¹⁵,

 

Die ombe horen here droevech¹⁶ waren;

 

Entie koninck Ban sloech oec nadas

32720

Doet den koninck Pincenas.

 

Ende doe Merlijn sach, dat ondergingen

 

Die Sennen, riep hi, na dien¹⁷ dingen,

 

Den koninck Ban ende Gawine sciere gevaen

 

Ende Leoncen ende Elisiere.

32725

Ende zeide, dat die koninginne voerden

 

Veertich Sennen tClarencewaert saen,

 

‘Ende verliesewy se, dat zoude¹⁸ ons wesen

 

Dickewerven¹⁹ verweten na desen;

 

Laet ons na hem nu varen mede;

32730

Vaste varet voer ter stede

 

Wy volgen iu opten²⁰ voet gereet’.

 

Ende Merlijn, die dus vor nu reet,

 

Hem volgeden hondert ridder goet,

 

Op aventure ocht²¹ hem enech gemoet

32735

Comen mochte van Sennen bander²² syden.

 

Al die wile datsi dus henen ryden,

 

Waren²³ die Sennen, die voerden nu

 

Die koninginne van Garlot, secgic iu,

 

Wel twe mylen van den heer²⁴ komen,

32740

Ende hebben enen sconen bosc²⁵ vernomen,

 

Daer ene scone fonteine stont

 

Onder enen lanwerboem al ront;

 

Daer voerensi ombe hem te verkoelne²⁶ daer,

 

Ende setten die koninginne af naer²⁷

32745

Van den paerde opten borne²⁸ ter stede;

 

Ende si riep ende weende sere mede

 

Ende makede den meesten rouwe,

 

Dien ie mochte maken ene vrouwe,

 

Ende nieman²⁹ en konde haer³⁰ getroesten twint,

32750

Ende si riep: ‘koninck Ventres³¹!’ omtrint

 

‘Hier scedet³² die grote minne nu,

 

Die tuscen my es ende iu,

 

Ende en mene iu nembermeer sien!’

 

Doe viel³³ si in ommacht mettien;

32755

Ende alsi³⁴ weder bekomen was,

 

Trac³⁵ si haer³⁰ baer ende wranc nadas

 

Haer hande so ontfermlike³⁶ mede,

 

Dat den ridder ontfermede³⁶ ter stede

 

Van den rouwe³⁷ die si dreef nu.

32760

Bindien³⁸ es komen, seegic iu,

 

Heer Gawyn ende hoert desen³⁹ rouwe,

 

Ende zeide: ‘gy heren, gy laet die Vrouwe!

1 alto samen

2 wannen dat

3 lude

4 fyrlic

5 ritters

6 nemen

7 desse

6 nemen

8 unde de

9 Cristenen

10 verhoeff em

11 sodat

12 donket

13 gesellen

14 behoden

15 darnaren

16 drovich

17 den

18 solde

19 werden

20 op den

21 off

22 op ander

23 so weren

24 her

25 busch

26 verkolene

27 darnaer

28 bronnen

29 neman

30 er

31 neutres

32 sciedet

33 vel

34 alse ze

35 treckede

30 er

36 ontfarmelike, ontfarmede

36 ontfarmelike, ontfarmede

37 rouwen

38 binnenden

39 dese.

[p. 366]

 

Maer wildy¹ nu varen uwer straten

 

Ombedat iu leet scijnt utermaten

32765

Haer verdriet, so willewy iu

 

Onbestreden laten varen nu,

 

Ende tlijf² laten ontdragen³ na desen,

 

Opdat gyse met ons laet nu wesen’.

 

Pignores drossate zeide, Margondes,

32770

Dat hem dit die beste raet es,

 

Dat mense bem geve sonder stryden.

 

Dander⁴ zeiden te dien⁵ tyden,

 

Si souden daer eer alle blyven doet,

 

Eer sise hem gaven⁶ clene ocht⁷ groet.

32775

‘Gy sultse geven’, zeide Gawyn doe,

 

‘Ondankes iu alle!’ ende sloech in alsoe

 

Ende trac⁸ sijn swaert, ende gaf daer

 

Den iersten⁹ enen slach so swaer,

 

Dat hem thovet af viel mede.

32780

Doe liepen hem die Sennen op, ter stede,

 

Maer si en hadden negeen¹⁰ doen daeran,

 

Haerre¹¹ en was maer¹² veertich tegen hondert man;

 

Dus blevensi daer scier alle doet

 

Sonder Margondes, hi ontscoet

32785

Ende barch hem in enen hage daer;

 

Ende heer Gawyn ende sine gesellen naer¹²

 

Gingen ter koninginnen ende troesten se sere.

 

Die Vrouwe zeide doe: ‘wie zijdy¹³, bere?’

 

‘Vrouwe’, zeide bi, ‘ic ben Gawijn’, na datgone,

32790

‘Iu neve, des koninck Lottes sone,

 

Ende dit ander es die koninck Ban,

 

Ende dit sijn¹⁴ onse gesellen voertan’.

 

Doe was die Vrouwe herde blyde,

 

Ende dankede hem sere tien tyden¹⁵,

32795

Datsise verloest hadden daer;

 

Si saten¹⁶ op een rosside daernaer,

 

Ende voeren met haer also, ter vaert,

 

Wat si konden ten herewaert¹⁷,

 

Dat die Kerstene gesconfiert hadden nu,

32800

Ende quamen¹⁸ vliende, secgic iu,

 

Op heren¹⁹ Gawyne ende sine gesellen mede.

 

Ende sine konden gevlien te gener stede,

 

Sine moesten²⁰ ember op hem komen;

 

Dier²¹ was vijfdusent, hebbic vernomen;

32805

Maer Brangores, die koninck, sijt seker des,

 

Dickewile²² ombe gekeert²³ nu es,

 

Ende weerde hem herde stoutelike²⁴ daer;

 

Want wie dat hem quam so naer

 

Dat hine gerakede metten swaerde,

32810

Hi moeste²⁵ besoeken daer die aerde;

 

Ende als heer Gawyn dit sach mede,

 

Dat hi ridderlike²⁶ vacht ter stede,

 

Doe dachte hi dat²⁷ een edel man sy,

 

Een koninck ochte²⁸ een hertoge vry.

32815

So reet hi themwaert, ende sprac doe

 

Herde hovesclike den koninge toe:

 

‘Heer ridder’, zeide hi, ‘gy sijt vroem ende koen,

 

Zijdy²⁹ hertoge ocht koninges soen’?

 

‘By mijnre wet’, zeide Brangores,

32820

‘Ic ben koninck van Sassen, sijt seker des,

 

Als van ere partien, ende neve met

 

Des koninck, Hargodabrant, dat wet,

 

Dat die rikeste es, die men weet,

 

Entie³⁰ machtigeste oec gereet’.

32825

Doe antworde heer Gawein ter stede;

 

‘Dat scijnt³¹ wel an uwer vromechede,

 

Dat gy van edelen geslachte sijt;

 

Maer waerdy³² Kersten³³ nu ter tijt,

 

Dat waer vrome al te groet;

32830

Ende ic secge dat gerne, ombedat iu doet

 

Verlenget waer³⁴; want iu doet my leet es³⁵’.

 

‘Gy spreket my wonder³⁶, zeide Brangores,

 

‘Ic waer³⁴ vry³⁷ liever doet, dan ic waer³⁴

 

Een Kersten³³ man nu voert naer³⁸’.

32835

‘Daertoe suldy³⁹ thant komen’, zeide Gawein doe,

 

Ende hi trac⁴⁰ sijn swaert alsoe,

 

Ende sloech hem dat hovet af daernaer.

 

Doe die Sennen sagen⁴¹, dat daer

 

Haer here doet was, doe waren sy

32840

Alle sere gesconfiert daerby,

 

Ende pijnden hem sere te werene nu,

 

Maer en verstont hem niet, secgic iu,

 

Want die Kerstene⁴² jagedense overal

 

Ende sloegense doet, groet ende smal.

32845

Des dankeden die Kerstene Onsen Here;

 

Daerna quam Gawein, die sere

 

Gevochten hadde, entie koninck Ban

1 wil gy

2 dat lijf

3 ondragen

4 de andern

5 to den

6 geven

7 off

8 treckede

9 irsten

10 geen

11 er

12 mer

12 mer

13 darnaer

14 we zin gy

15 ten tyde

16 satten

17 herwart

18 quemen

19 hem

20 mosten

21 der

22 de d.

23 gekiert

24 stoltelike

25 moste

26 ritterlike

27 dat dat

28 koninch off

29 sin gy

30 unde de

31 scint

32 were gy

33 cristen

34 weer

35 is

36 een woert; doch zie 't Eng. of that thow spekest have I merveile

34 weer

37 my

34 weer

33 cristen

38 meer

39 zolt dy

40 treckede

41 segen

42 Cristenen.

[p. 367]

 

Ende Merlijn, ende presenteerden voertan

 

Den koninck Ventres¹ sijn wijf ter stede,

32850

Ende telden hem hoe² sise bescudden mede.

 

Des was die koninck Venter¹ blide;

 

Ende dat heer reet doe ten tyden³

 

Te⁴ Clarencewaert wat si konden.

 

Hier swiget dit boec, ten stonden,

32855

Van den koninck Artur ter stede nu,

 

Ende sal van Margondes seegen iu,

 

Die onder den hage verborgen lach,

 

Alsic hier vor dade gewach.

1 neutres, neuter

2 wo

1 neutres, neuter

3 tyde

4 to