Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Van Merlijns rade, ende hoe hi die boetscap dade¹¹ des koninck² Bans ende des koninck² Bohortes.

Dus tellet voert die aventuer¹²,
Dat Merlijn nam nu ter uer¹²
Die drie¹³ koninge ende Bretel
Enten aertsbiscop also wel¹⁴,
Ende Ulfijn ende Antor ende Keye met;
Dese¹⁵ nam hi tenen¹⁶ rade, dat wet;
Doe zeide hi tot hem allen nu:
‘Ic houde iu vor herde wijs, zeggie iu,
En vor getrouwe¹⁷ ende herde goet,
Ende ic kenne iu gelijc gy selve¹⁸ doet.
Hier es die koninck Artur, die een ionc man es¹⁹,
Ende met sinen baroenen, des sijt gewes¹⁹,
Es hi nn oevele als gy wael ziet,
Ende en willene vor heer kinnen niet,
Alsi²⁰ sculdcch waren²¹ te doene al;
Des suldy doen dat ic iu raden sal,
Ende ic biddes iu dat gyne doet dan,
Want ic negenen beteren gedeucken kan,
Dan ick hier sal geven iu’.
Doe zeidensi alle: ‘wy willen nu
Doen algader dat gy ons raet²²’.
Hi zeide: ‘gy heren, nu verstaet:
Hier es onse koninck, ende hevet nu
Negeen²³ wijf, dat seggic iu,
Ende ick weet wael ene maget rene²⁴
Ende ene enege dochter allene²⁴,
Ende haer vader heet²⁵ die koninck Leodegan,
Ende hi es een herde out²⁶ man
Ende sonder wijf, ende oec mede
Es sine dochter nu ter stede
Die scoenste ene van Kerstenhede²⁷,
Ende oec ene die wiseste mede;
Ende si heet²⁸ Jenover²⁹ die scone,
Ende na siner doet blivet haer die krone
Ende dat koninckrike vorwaer,
Ende hi en³⁰ sal maer leven seven iaer,
Ende hi hevet soccoers³¹ wael te doene,
Ende hi orloget tegen den kouinck Rioene,
Die van den groten geslechte es,
Van den Giganten, sijt seker des,
Die rike sijn ende machtech zeer,
Ende es dat si winnen, och heer!
Dat koninckrike van Carmelyde,
Dat komet an uwes landes syde,
So wetic³² dan wael vorwaer,
Dat gy nembermeer, heer, daernaer
Iu lant en hout³³ voert met geninden,
Gy en sult³⁴ altoes orloge vinden
Also lange als si leven nu,
Heer³⁵ koninck Artur, dat seggic iu,
En daden oec die van der tafelronde,
Die koninck soude onlange stonde
Tegen die Giganten hem verweren;

11 bodescap de

2 koninch

2 koninch

12 aventur, ur

12 aventur, ur

13 dre

14 wal

15 desse

16 to eynen

17 getruwe

18 selven

19 is, gewis

19 is, gewis

20 alse se

21 weren

22 raed

23 En geen

24 reyne, alleyne

24 reyne, alleyne

25 het

26 olt

27 Cristenhede

28 hiet

29 Eng. Gonnore

30 ne

31 hulpe

32 weet ick

33 ne holt

34 ne solen

35 her.

[p. 144]

 

Daerombe so radic iu, gy heren,

 

Dat gy daer vaert onder iu

 

Alse soudier¹ hem dienen nu

13035

Een jaer ochte² twe omtrent

 

Totdat gy met hem sijt bekent;

 

Ende gy en sult oec niet lange na desen

 

Daer dienen, gy en sult daer wesen

 

Van hem bet ende waerder³ mede

13040

Dan ieman in sijn lant ochte² stede;

 

Ende ic weet wael, dat hi den koninck Artuer⁴

 

Bidden sal, dat hi ter uer⁴

 

Sine dochter neme tenen wive daer;

 

Ende als hise gekroent hevet vorwaer,

13045

Sullen dat die Gigante weten saen

 

Ende dau en sullensi, sonder waen,

 

Niet langer derren⁵ bliven dan

 

Noch in ener halver⁶ dachvaert an’.

 

Doe antworde Merline die koninck Ban,

13050

Ende zeide: ‘of wy dus voeren dan⁷,

 

Wat zoude van onsen lande gescien,

 

Dat wy noch oevele hebben versien,

 

Ende wy hebben herde felle geburen,

 

Die ons oplopen tallen uren,

13055

Ende onse lant woesten ende branden.

 

Oec hevet die koninck Artur thanden

 

Menegen⁸ viant ombe hem geseten

 

Die dit scire souden weten,

 

Dat wy wten lande waren⁹;

13060

Oec dochtemy grote dorheit, twaren,

 

Voeren¹⁰ wy ander lant bescudden nu,

 

Ende¹¹ onse in aventuren lieten, zeggie in’

 

‘Here, here’! zeide Merlijn doe,

 

‘Gy segget herde wale nu toe;

13065

Maer dat doet goet, achterwaert gaen

 

Ombe vorder te springene saen,

 

Ende wetet dat wael: tegen enen penninck

 

Dien gy hier verliesen sult, heer¹² koninck

 

Gy zult¹³ er twe hondert winnen daer;

13070

Ende ic segget iu al openhaer

 

Gy en sult hier verliesen borch noch steen¹⁴

 

Noch stat noch dorp noch veste negeen¹⁴

 

Ende zult daer winnen een konincrike,

 

Dat bescermen sal ewelike

13075

Dit lant ende verweren al,

 

Also lange als Artur leven sal’.

 

Doe zeide echt die koninck Ban:

 

‘Merlijn, gy zijt wyser daeran

 

Dan wy alle sijn, wetic wal,

13080

Als gy ons radet doewy al,

 

Hiertoe te doene dan wy ons saen

 

Gereiden entie¹⁵ dinge anevaen.

 

Nu besiet¹⁶, wanneer dat wy

 

Willen trecken’. Doe zeide hi:

13085

‘Te halfvasten sonder beiden,

 

Ende daer binnen suldy iu bereiden,

 

Maer eer gy derwaert vaert, wetet wel,

 

Suldy hebben ene batalie fel

 

Tegen die baroene, seggic iu;

13090

Die hem vergaderen¹⁷ al datsi mogen nu,

 

Ende met al der macht, die si mogen

 

Verkrigen, zullensi iu orlogen

 

Ende gy zult ontbieden, weet vorwaer,

 

Die gy hebben moget, verre ende naer,

13095

Ende hemelick suldy trecken dan

 

In dat foreest van Bredigan;

 

Ende ontsiet iu niet, want sy¹⁸

 

Sullen meer scade hebben dan gy’.

 

‘Merlijn’, zeide doe die koninck Ban,

13100

‘Ende of ic ende mijn broeder dan

 

Om soccoers¹⁹ senden, zouden si

 

Iet²⁰ te tyde komen?’ - Doe zeide hy:

 

‘Ia si, here’ - ‘Ende wie machse dan

 

Halen?’ - zeide doe die koninck Ban.

13105

‘Ic sal die boetscap doen’, zeide Merlijn,

 

‘Ende oec sal ic eer komen sijn

 

Dan een ander, dat zeggic iu;

 

Ende oec es dat te doene nu,

 

Want die strijt sal sijn gewisse

13110

Te Sante Marien lechtmysse,

 

In den plane van Bredigan,

 

Ende uwen lieden²¹, wetet vortan,

 

Staet te ridene dach ende nacht;

 

Oec wetet wael, dat ic hebbe geacht,

13115

Dat ic morgen avent sal wesen

 

Te Gannes’. Doe zi hoerden van desen mede;

 

Dat Merlijn zeide daer ter stede,

 

Hem wonderdes²² sere ende loechen²³

 

Si helseden Merline ende daden hem daer

13120

Grote feeste, wet vorwaer.

 

Dus nam Merlijn orlof, seggic iu,

 

Ende zeide hi en hadde wat lette hem nu²⁴;

 

‘Ontbiedet ridderen ende serianten, heer,

1 soldier

2 off

3 weerder

2 off

4 Artur, ur

4 Artur, ur

5 doren

6 halven

7 van dan

8 manigen

9 weren

10 vore

11 Unde de

12 her

13 zolet

14 stene, negene

14 stene, negene

15 unde de

16 beseet

17 gehinderen; doch in 't Eng gedere

18 sie

19 hulpe

20 icht

21 Inden

22 wonderde des

23 lachgeden

24 litteren nu; doch in 't Eng. it is no tyme longer to tarie.

[p. 145]

 

Also vele als gy moget¹ embermeer,

13125

Ende so gy hemelicst moget¹ mede;

 

Ende gy sult doen voeren ter stede

 

Spyse ende vitalie genoech daeran

 

In dat dal van Bredegan.

 

Ende alse die vitalie es komen daer,

13130

So doetse delen² wel naer

 

Al den volke, want ic zegget iu,

 

Daer sal des wel te doene³ sijn nu,

 

Gevet hem te vijftien⁴ dagen spyse

 

Goet gesouten⁵ vleesch van pryse,

13135

Doet hem dit geven sonder meer daeran,

 

Ende doet hem Keyen delen² dan

 

Ende Bretelle ende Griflette

 

Ende Ulfine ende Lucam, sonder letten,

 

Dit doet so gy hemelekest kont’.

13140

Doe heeschede⁶ hi dat vingerlijn terstont,

 

Dat hi hadde an siner hant,

 

‘Dat ic dat mach tonen in iu lant

 

Leoncen van Parne, uwen vrient,

 

Ende Phariene, die iu oec dient

14145

Tenen waerteken⁷, datsi nadat

 

My sullen⁸ geloven oec te bat,

 

Als ict hem tonen sal daernaer’.

 

Si worden al verscrieket daer,

 

Doe sijt⁹ hoerden, ende hen wonderdes seer,

13150

Want zi meeuden dat nieman¹⁰ meer

 

Dit en hadde geweten, zeggic iu,

 

Dan zi twe ende diegene nu

 

Die hi daer noemde, Leoncen ende Pharijn;

 

Dit dochte¹¹ hem dat moeste wonder sijn.

13155

Doe zeide die koninck Artur: ‘en zijt niet

 

Tonrusten¹² van al, dat gyne doen siet,

 

Want (van) al dat men dencket, God weet,

 

Weet hi al dat hi wil gereet’.

 

Doe zeiden die twe koninge: ‘nu

13160

So laet dan gewerden met iu,

 

Sint dat hy so wijs nu es

 

Ende ons duncket oec wel die waerheit des

 

Dat hi iu boven alle die werelt mint;

 

Gy sult¹³ des te bet hebben dat gy dat kint¹⁴

13165

So sere, dat gy des noch menech werf

 

Gewaer sult werden als dat iu bederf¹⁵’.

 

Doe gaf hem die koninck Ban dat vingerlijn,

 

Ende doe sciet van daer Merlijn,

 

Ende al dat hi hem dus dede verstaen

13170

Van hare¹⁶ hemelecheit, heeft hi gedaen

 

Ombedat hi daer mede beiagen wille

 

Hoerre¹⁶ beider vrienscap¹⁷ Iude ende stille.

 

Doe voer Merlijn te Blasise waert

 

Sinen meester, ende zeide hem ter vaert

13175

Alle die dinge, groet ende clene¹⁸,

 

Die onder hem gesciet sijn gemene¹⁸.

 

Daerna telde hi hem, hoe hi sal varen

 

Ene boetscap doen, sonder sparen,

 

In clene Britanien, ende toende hem daer

13180

Dat vingerlijn, ende zeide daernaer

 

Dattet sijn waerteken zoude wesen.

 

Doe screef dat Blasys al na desen,

 

Gelijck dat hem Merlijn zeide;

 

Doe sciet¹⁹ Merlijn, sonder beiden,

13185

Van Blasyse, vroe ende blyde;

 

Ende des anderen dages te primetyde

 

Was hi te Gannes in der stat,

 

Ende zeide Leoncen ende Pharine dat,

 

Dat hem die koninge ontboden nu

13190

‘Al dat ick hier sal seggen iu,

 

Dat gy des my sult geloven mede’.

 

Hi toende hem dat vingerlijn ter stede,

 

Ende doe zi zagen dat vingerlijn,

 

Geloveden zi al der talen fijn

13195

Die hi hem zeide, clene ende groet,

 

Gelijck dat men hem ontboet.

 

Doe zi dit hoerden, ontboden si

 

Alle die liede, sodat zi daerby

 

Vergaderden²⁰ vijftien dusent man daernaer

13200

Ende wel gewapent, wetet vorwaer.

 

Dese quamen alle te Bonewick

 

Achte dage vor Kerstesdage sekerlick;

 

Ende Leonce ende Pharijn mede

 

Setten doe hoede in elke stede

13205

Ende in die borge, die hem goet dochten.

 

Daer si tlant²¹ mede verweren mochten.

 

Ende hieraf een, hiet Lambegijs,

 

Die stout²² was ende hadde groten prijs;

 

Desen settenzi in die foreeste met

13210

Van Gannes, ombedat hi dat bet

 

Ende stoutlike²² hoeden soude²³ daer,

 

Dan een ander. Hem bat daernaer

 

Pharijn, sijn oem, dat hi dat nu

 

Wael hoede. ‘Gerne, oem! dat zeggic iu;

13215

Ick salt so hoeden, ofdat God wout²⁴,

1 mogen

1 mogen

2 deilen

3 to done

4 to vijffteen

5 gesolten

2 deilen

6 evschede

7 waerteyken

8 zolen

9 Do se dit

10 neman

11 duchte

12 To onrasten

13 zolen

14 kent

15 bedarff

16 erre, orre

16 erre, orre

17 vrenscap

18 eleine, gemeyne

18 eleine, gemeyne

19 sciede

20 vergadderden

21 dat lant

22 stolt, stoltlike

22 stolt, stoltlike

23 solden

24 wilt.

[p. 146]

 

Dat gy daer gene scade af hebben sout¹’.

 

Ende in den foreeste van Bonewick

 

Setten² si Graciane desgelyck,

 

Den here van der hoger³ muer,

13220

Ende bevelen dat hem ter uer.

 

Hi was vrome ende getrouwe⁴ mede,

 

Ende opten casteel van Trebe

 

Dadensi Gracianes sone scier,

 

Die geheten⁵ was Banier;

13225

Hi was koninck Bannes pade;

 

Ende beide die koninge na stade

 

Waren in den casteel, zijt seker das,

 

Ombedat hi van den lande die vaste was.

 

Ende in koninck Bohortes casteel so es

13230

Geset⁶ te hoedene Plaeides,

 

Leonces neve, die getrouwe⁴ was

 

Ende zeer vrome, zijt seker das,

 

Ende dese casteel hiet Mouleer.

 

Aldus besetten⁷ si dat lant eer

13235

Eer zi sceden wouden van daer;

 

Alse dat wel beset⁸ was, daernaer

 

Doe voeren⁹ zi hene, nacht ende dach,

 

Wat dat elck geriden nach,

 

Want die mane scone sceen.

13240

Ende Merlijn voer vor hem alleen,

 

Die dat heer¹⁰ leide vorwaer

 

Van den quaden nanwen¹¹ wege daer

 

Tot dien¹² daer si doe op quamen¹³,

 

Daer si alle sceepten¹⁴ tsamen.

13245

Entie koninck Artur bandersyde

 

Gereide hem sere die wile te stryde;

 

Gelijck dat hem Merlijn beval,

 

So dade hi sine sticken al.

 

Hi ontboet alle diegene nu,

13250

Die hi verbidden mochte, zeggic iu.

 

Daer quam daer herde vele ter stede,

 

Ende meer dan hi meende mede,

 

Die van Logres quamen daer

 

Ombe die grote¹⁵ gave vorwaer,

13255

Die hem die koninek hadde gegeven;

 

Sulke quamen¹³ hem oec beneven

 

Ombe den koninck te kennen, ende oec mede

 

Ombe sine doget, die hi dede,

 

Daer si dicke af hebben gehoert.

13260

Ende alsi alle waren komen voert,

 

So waren¹⁶ daer wel tienduzent man

 

Wel tors¹⁷ ende wapine an,

 

Ende voetliede¹⁸ en woude hi negene;

 

Ende wagene algemene,

13265

Daer men die spise op voerde alsoe,

 

Dadi¹⁹ by nachte varen doe

 

Ombedat hem Merlijn hadde geraden,

 

Dat hi dat hemelike soude begaden

 

Tote opten²⁰ plaen van Bredegan.

13270

Ende als daer komen waren sine man,

 

In dat foreest, daer dat hemelyest²¹ was,

 

Sloegen²² si haer tenten daerin na das,

 

Ende dit plaen was die hemelieste stat,

 

Die men iergen wiste vordat.

13275

Ende alsosi gelogiert nu daer waren²³,

 

En konde nieman²⁴ geweten twaren,

 

Waer si waren gevaren nu;

 

Ende banderside²⁵, dat zeggic iu,

 

So dade²⁶ die koninck Artur een dinck,

13280

Dat hem doe riet Ban, die koninck,

 

Dat Merlijn sere prijsde daernaer;

 

Want hi wisto vele openbaer

 

Van orlogeno, des riet hi²⁷

 

Den koninck Artur, dat hi daerby

13285

Op alle straten van sinen lande

 

Waerdesliede²⁸ zoude setten meneger hande:

 

Waer dat daer ieman dor lede²⁹

 

Dat men hem vaen soude ter stede,

 

Ende sendene den koninge nadien.

13290

Dit was, dat³⁰ men niet en soude spien³¹,

 

Waerhene dat si (gevaren) waren;

 

Oec dade hi verbieden³² daernare

 

Dat nieman en zoude in zijn lant

 

Ryden nergen, sij iu becant,

13295

Vor dat Onser Vrouwen dach leden sy

 

Dat men kaersen draget³², ende daerby

 

Die dat dade, conde men dat geweten nu,

 

Men soudene³³ ontliven, zeggic iu.

 

Dus hilt hem dat volc stille daer,

13300

Ende hem wonderde sere daernaer

 

Wat dit dieden³⁴ mochte doe,

 

Dat die koninck mochte gebieden soe;

 

Ende hierby was sine chivaetsie³⁵

 

So wael verholen in siner pertye,

13305

Dat nieman²⁴ en konde geweten twaren,

1 zolt

2 satten

3 hogen

4 getruwe

5 gehieten

6 gesat

4 getruwe

7 besatten

8 besat

9 do voren

10 her

11 nouwen

12 der se

13 quemen

14 scepten

15 de groten

13 quemen

16 weren

17 to ors

18 lude

19 dede he

20 op den

21 heimelijc

22 slogen

23 weren

24 neman

25 op ander

26 dede

27 he

28 wardesluden

29 leide

30 ombedat

31 speen

32 vorbieden

32 Eng. before that Candelmasse were passed

33 solde ene

34 duden

35 Eng. chyvachie.

24 neman

[p. 147]

 

Waerhene datsi gevaren waren,

 

Sonder diegene die waren nu

 

Van des koninges rade, seggic iu.

 

Nu zwiget dit boeck van desen

13310

Ende sal van den ses koningen lesen,

 

Die waren gesconfiert te Karlioen,

 

Datsi met pinen daer ontvloen.