Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Hoe² Merlijn Arturs viande dede vlien³ al met siner toverien.

Die aventure secht⁴ ons na⁵ des
Van den ertsbiscope Brixes,
Dat hi ginck ten cantelen staen;
Ende Artur dade hem wapenen saen,
Ende dadese op haer paerde sitten daer,
Ende Merlijn dade maken daernaer
Artur enen wonderliken drake,
Daeran gelach grote sake,
Opt⁶ inde van ener glavien, ende al roet
Was die drake die daerop⁷ stoet,
Ende wt sinen monde scoet vlamme ende vier⁸
Ende hi hadde enen staert onghier⁹
Gewrongen ende lanek ende smal.
Die drake was van silver al,
Men¹⁰ konde niet geweten wanen¹¹ hi quam,
Hi was herde licht, als ict¹² vernam,
Ende hi setten op enen scacht alsoe;
Daer sagen hem te wonder an doe
Alle, die daer waren gestaen.
Doe gaf hem die koninck Keyen saen,
Sinen drossate, ende¹³ in der manieren
Bleef hi ie sint van den goffenieren
Meester ende here; ende daerna alsoe
Waren¹⁴ bereit Arturs liede¹⁵ doe,
Ende alle die op (paerden) wale geseten,
Ende ontbeiden der ander als wijt¹⁶ weten.
Bander¹⁷ side quamen die baroene
Ombe dat palas na dien¹⁸ doene
Te beliggene, ende daden saen
Haer¹⁹ tenten daer alombe staen
In die prayerie na das,
Die scone, groet, ende effen was;
Ende doese die biseop sach te samen
Vraechdi²⁰ ombe wat si daer quamen
‘Alse gewapent, dat segget my’.
Si zeiden: ‘wy komen hierby
Ombe dat wi willen winnen nu
Desen torre²¹, dat seggewy iu,
Want wy willen datten negeen²² man
Houde²³, tenzij²⁴ by ons lieden²⁵ dan’.
Doe dade die biscop swaerlike
Sinen ban ende ontsachlike
Ende vermaledyede al degene mede,
Van Godes halven, die ienege lede
Den lande, dat Artur hilt, die koninck,
Of houden soude²⁶ na dien dinck
Doen wouden²⁷ of doen souden²⁷ daer.
Doe seiden die baroene daernaer
Si en gaven²⁸ ombe sinen ban niet,
Maer si souden doen verdriet
Artur, waer sine²⁹ konsten³⁰ belagen
Ende oeck wten lande iagen;
Ende mochten sine metten³¹ handen vaen,
Hi en zoude der doet niet ontgaen’.
Doe Merlijn hoerde haer overdade,
Die si seiden, wart hi te rade,
Dat hi makede ene toverie daer,
Daer hi mede dade ontsteken daernaer
Alle die tenten entie³² paweloene.
Doe worden vervaert³³ so die baroene,
Ende so gescomfiert³⁴ al te samen,
Dat si niet en wisten hoe si quamen
Wt hoeren tenten, ende liepen nederwaert³⁵
In die prayerie sere vervaert³³.
Daer wart menech³⁶ al verbrant.
Doe riep Merlijn al te hant:
‘Ontdoet die poerten ende trecket wt’!
Doe wart ginder groet geluet.
Die koninck Artur heeft³⁷ dit gehoert
Ende track³⁸ haestelike wter³⁹ poert,
Scilt omb hals, helm vor hoet;
Ende volgeden⁴⁰ hem met groter spoet
Sine liede⁴¹ gewapent fierlike,
Ende sloegen⁴² iu die ander⁴³ koenlike,
Dat negeen van den anderen was,
Hi en wart gesconfiert van das;
Want zi en wisten niet, twaren,

2 wo

3 vleen

4 zeget

5 van

6 op dat

7 daroppe

8 vuer

9 ongehuer

10 Men en

11 wannen

12 ick dat

13 unde voert

14 weren

15 lude

16 wy dat

17 Op ander

18 den

19 er

20 vragede he

21 toern

22 dattene geen

23 holde

24 dat en zij

25 luden

26 holden solde

27 wolden, solden

27 wolden, solden

28 geven

29 se ene

30 konden

31 mit den

32 unde de

33 verveert

34 gescumfiert

35 nederwert

33 verveert

36 manich

37 hevet

38 treckede

39 ut der

40 volgede

41 Ende

42 slogen

43 anderen.

[p. 122]

 

Dat daer so vele liede inne waren

11075

Metten koninge, die op hen reden

 

Met glavien, met groter stoutheden¹,

 

Ende doden daer herde vele nu;

 

Want si waren², dat zeggie iu,

 

Van den vier³ gesconfiert zeer.

11080

Des kouinges liede⁴ daden iu den heer⁵

 

Datsi wilden⁶, cleen ende groet,

 

Daer bleef menech⁷ man doet.

 

Daer proevede men so wael den iongen koninck

 

Dat hem allen wonderde der dinck.

11085

Hi stac daer neder ridder ende paerde⁸;

 

Dat moeste al vallen ter aerde

 

Wat iegen hem quam, te dier⁹ uren

 

En konste¹⁰ nieman iegen hem geduren.

 

Des hadden die ander¹¹ koninge nijt

11090

Ende trocken¹² besiden ter tijt,

 

Ende zeiden datsi alle geonneert waren,

 

Mochte hi hem aldus ontvaren,

 

‘Ende wy vrome ridders zijn sonderlinge

 

Gemage¹³ ende vriende¹⁴ onderlinge’.

11095

Doe zeide die koninck Ventres¹⁵:

 

‘Ick leveren¹⁶ in saen, zijt seker des,

 

Doet ofte¹⁷ levendech nu ontrint,

 

Ende waer¹⁸ hi doet, so waer geint¹⁹

 

Onse orloge ende onse saken,

11100

Ende so mochten wi enen anderen maken’.

 

‘Vaert²⁰ an hem!’ zeiden die baroene,

 

‘Ende hebdy²¹ onser iet te doene,

 

Wy zullen²² iu te hulpe²³ komen naer’.

 

Doe track²⁴ die koninck Ventres¹⁵ daer,

11105

Die een starck ridder²⁵ was ende een groet,

 

Ende wael²⁶ geleet, als ick verstoet;

 

Hi was ionck ende wael²⁶ geacht,

 

Ende had in siner hant enen seerpen seacht

 

Ende reet in die scaer ter ure

11110

Vaste na den koninge Arture.

 

Ende alsen²⁷ die koninck Artur sach,

 

Keerdi²⁸ op hem so hi ierst²⁹ mach.

 

Hi hadde enen ongescavenen scacht,

 

Die hem daer te hant was gebracht

11115

Met enen gebruneerden yser voren³⁰;

 

Hi sloech sijn paert daer metten sporen³¹,

 

Ende reet iegen hem al dat hi mochte,

 

Dat hem allen groet wonder dochte;

 

Sine man ende sine vrient met³²

11120

Waren om hem³³ in anxte³⁴, dat wet,

 

Want si kenden den koninck Ventres¹⁵,

 

Dat hi groet ende starck es,

 

Ende baden³⁵ alle Gode seer,

 

Dat Hine³⁶ hoeden moeste nu meer.

11125

Daer vergaderden si met sulken nyde,

 

Dat die scilde braken³⁷ te dien³⁸ tyde;

 

Entie³⁹ koninck Ventres¹⁵ brack ter ure

 

Sine glavie opten⁴⁰ koninck Arture;

 

Entie³⁹ koninck Artur stacken⁴¹ so weder

11130

Dor die scouder⁴², dat hi daer neder

 

Storte, ende hi vil⁴³ onder sijn paert⁴⁴

 

Ende metten⁴⁵ benen opwaert⁴⁴,

 

Maer hi en was anders gequetset niet.

 

Ende als die koninck Loth dit siet,

11135

Was hi des erre; want hi was

 

Sijn maech, ende oeck ombe das

 

Si hadden twe gesuster beide⁴⁶:

 

Hi sloech metten sporen³¹ dner ter stede

 

Sijn ors, ende reet opten⁴⁷ koninck Arture,

11140

Die noch doe daer hilt ter ure,

 

Ende hadde sine glavie in der hant.

 

Doe hi dus sach komen gerant

 

Den koninck Loth, reet hi al sine macht,

 

Als die luttel ontsach sine cracht⁴⁸;

11145

Si vergaderden⁴⁹ met crachte ende staken⁵⁰

 

Sodat beide buer spere⁵¹ braken⁵⁰,

 

Ende daer deen⁵² den ander soude lyden,

 

Vergaderden⁴⁹ si metten⁵³ helmen ten⁵⁴ tyden

 

Ende metten⁵³ scilden ende metten⁵³ lichamen

11150

So anxtlike⁵⁵ ende so sere te samen,

 

Dat die koninck Loth ter aerden vil daer⁵⁶

 

Ende averecht bleef liggende daernaer;

 

Maer Artur bleef in den gereide, des geloeft,

 

Maer sere was hi bedwelmet int⁵⁷ hoeft.

11155

Hier wart die vergaderinge groet

 

In beiden siden, want dat conroet,

 

Dat metten ses koningen komen was,

 

Si pijnden hem doe sere ombe das,

 

Hoe si⁵⁸ den koninck Loth ter stede

11160

Bescudden mochten ende Ventres¹⁵ mede;

1 stoltheden

2 weren

3 vuer

4 lude

5 her

6 wolden

7 manich

8 ritter unde peerde

9 to der

10 konde

11 anderen

12 treckeden

13 Unde gemage

14 vrende

15 Neutres

16 leve ene

17 off

18 weer

19 geend

20 vart

21 hebbe gy

22 zolen

23 to holpe

24 treekede

15 Neutres

25 ritter

26 wal

26 wal

27 als ene

28 kierde he

29 eirst

30 vorn

31 mit sporn

32 med

33 omb ene

34 angeste

15 Neutres

35 beden

36 he ene

37 breken

38 to den

39 Unde de

15 Neutres

40 op den

39 Unde de

41 stack ene

42 de scolderen

43 vel

44 pert, opwert

45 mit den

44 pert, opwert

46 bede

31 mit sporn

47 op

48 crafft

49 vergadderden

50 steken, breken

51 sper

50 steken, breken

52 die een

49 vergadderden

53 mit den

54 ton

53 mit den

53 mit den

55 engesttike

56 vel dar

57 in dat

58 wo he.

15 Neutres

[p. 123]

 

Ende diegene die met Artur waren¹

 

Pijnden hem oec sere der karen²,

 

Datsise behouden mochten ende vaen;

 

Te desen bescudde, sonder waen,

11165

Wart gequetset menech man.

 

Sovele daden die barone nochtan

 

Ende diegene die met hem waren¹,

 

Datsi se³ bescudden ende daernare

 

Hermonteerden, heb ick vernomen.

11170

Ende binnen desen⁴ was voerkomen

 

Die koninck Artur ende track⁵ sijn swaert

 

Ende voer weder te strydewaert,

 

Ende hem allen docht doen⁶ das,

 

Dat zijn swaert so clare was

11175

Of daer dertich tortisen ontsteken waren⁷;

 

Ende dit was datselve swaert, twaren,

 

Dat hi wten anebelte trac,

 

Entie⁸ letter die daerinne stont, die sprac:

 

‘Dit swaert heet⁹ Caliburnus’.

11180

Dat es hebreesch¹⁰ ende spreeckt aldus,

 

Ende in Dietsce¹¹ oec hetet¹² wael¹³

 

Dat versniden mochte stael

 

Ende yser; dit was waer,

 

Als men proeven sal hiernaer.

11185

Doe Artur hadde getogen dat swaert¹⁴,

 

Sloech hi enen ridder ter vaert¹⁴,

 

Daer die strijt ten meesten was,

 

Sine scouder¹⁵ af, datsi nadas

 

Verre van den lichame stoet;

11190

Die slach was so overgroet

 

Dat hi doersneet den ridder beide

 

Ende dat paneel van den gereide

 

Ende den rugge van den paerde,

 

Sodat si beide vielen ter aerde

11195

Overhoop; ende alle die dat zagen¹⁶,

 

Die tegen hem streden in den dagen

 

Waren gesconfiert ende sere vervaert¹⁷

 

Van den slage, ende vloen achterwaert¹⁷.

 

Doe sloech hi voert harentaer¹⁸

11200

Ende wracht wonder groet daernaer,

 

Ende vellede daer¹⁹ vele ende sloech doet;

 

Si waren alle in anxste²⁰ groet

 

Ende vloen alle vor hem ginder.

 

Daer en²¹ was meerre no²² minder

11205

Die siner dorste ontbeiden nu;

 

Si makeden²³ hem plaetse, seggic iu;

 

Ende als die ses koninge sagen¹⁶

 

Dat wonder ende die grote slagen,

 

Dat die koninck Artur ie²⁴ lanck so meer

11210

Op hem dade, voeren si seer

 

Tongemake ende droegen groten nijt

 

Opten koninck, ende zeiden ter tijt:

 

‘Laet ons alle op hem varen

 

Tenen male²⁵ al sonder sparen,

11215

Ende laeten ons ter aerden²⁶ werpen nu,

 

Anders en meesterwi²⁷ des niet, seggic iu’.

 

Doe loefden si dat alle ende namen daer

 

Grote scachte, ende reden daernaer

 

Op hem alle met haren scachten,

11220

Ende staken²⁸ op hem met krachten,

 

Op sinen scilt aldaer ter stede

 

Ende op sinen halsberch mede;

 

Maer sijn halsberch was so goet,

 

Dat hi haer steken al wederstoet,

11225

Ende Artur was stout in der weer²⁹;

 

Maer si liepen op hem daer so seer,

 

Dat sine ter aerden metten orse³⁰,

 

Velden met krachte inder³¹ porse³⁰,

 

Ende si overreden hem daernaer

11230

Ende bleven op hem houden³² daer

 

Ende sloegen hem³³ herde sere doe.

 

Keye, sijn drossate, quam daertoe

 

Ende Antor ende Ulfijn met snelre vaert³⁴,

 

Ende pongierden alle derwaert³⁴

11235

Hem to bescuddene, seggic iu,

 

Van den ses koningen, diene nu

 

Daer sloegen³⁵; maer Keye quam te hant

 

Ende stack den koninck Anguissant,

 

Die des koninck Arturs neve was,

11240

Ende staeken met siner glavie na das

 

Dor den halsberch in die scouder³⁶ mede

 

Dat hi ter aerden³⁷ vil ter stede

 

Van sinen orse al verdovet;

 

Ende Antor stac, des gelovet,

11245

Den koninck Carados op sine borst,

 

Dat dat yser dorginck sonder vorst

 

Over die syde; hi vil neder daernaer

 

Ende bleef in onmacht liggende daer;

 

Ende Ulfijn entie³⁸ koninck Ventres³⁹

11250

Reden met cracht te samen na des,

1 weren

2 keren

1 weren

3 ze se

4 dessen

5 treckede

6 duchte do

7 weren

8 Unde de

9 hietet

10 ebreisch

11 dutsche

12 heitet

13 al

14 sweert, veert

14 sweert, veert

15 sculderen

16 zegen

17 vervart, achterwart

17 vervart, achterwart

18 hier unde daer

19 er

20 angeste

21 ne

22 noch

23 maken

16 zegen

24 io

25 To ene

26 eerden

27 mester wi

28 steken

29 wer

30 orssen, porssen

31 de

30 orssen, porssen

32 holdene

33 slogen ene

34 vart, derwart

34 vart, derwart

35 slogen

36 de sculder

37 to der erden

38 Unde de

39 Neutres.

[p. 124]

 

Sodat si beide ter aerden vallen

 

Ende haer orse op hem met allen.

 

Die koninck Ydier ende Bretel

 

Elck brac sijn speer op ander snel,

11255

Entie¹ koninck Loth was gerasteert

 

Opten koninck Artur, die hem weert

 

Ende onder hem opter aerden² lach;

 

Daer gaf hem die koninck Loth menegen slach

 

Opten helm achter hovet,

11260

Dat hine sere heeft verdovet;

 

Alse Keye, die drossate, dit gesach,

 

Dat sijn heer daeronder lach,

 

Datten³ die ander so falgierde,

 

Ick segge iu, dat hi derwaert pongierde

11265

Ende sloech den koninck Loth sonder beiden⁴,

 

Dat hi boech in sijn gereide.

 

Hi sloechen daer so sere na das,

 

Dat hi en wiste waer hi was,

 

Ende hi ter aerden moeste⁵ vallen doe.

11270

Daer quamen si in beiden syden toe

 

Elck den sinen te bescuddene daer.

 

Daer wart die strijt groet ende swaer

 

Ende daer bleef doet in beiden siden

 

Menech⁶ mensch in dien⁷ tyden;

11275

Ende Arturs liede daden⁸ so vele daer,

 

Dat sine weder brachten daernaer

 

Op sijn ors, entie¹ ander mede

 

Hermonteerden daer ter stede

 

Haren here, maer eer si dies⁹

11280

Toe konsten¹⁰ komen, was haer verlies

 

Herde groet; want dat gemene volek al

 

Was op hem komen, groet ende smal,

 

Van der stat met cluppelen, met haken

 

Met glavien, met axen¹¹, met alrehande saken

11285

Met yseren¹² gaffelen ende met bogen,

 

Ende tgeruchte wart groet daer si togen

 

Ende omberingedense ende sloegense doet,

 

Man ende paert, cleen ende groet,

 

Si en vermeden nieman daer;

11290

Wat hem voren¹³ quam vorwaer,

 

Was dat koninck, was dat ridder mede,

 

Si sloegent¹⁴ al doet, daer ter stede,

 

Met haren axeu¹¹ met haren colven daer;

 

Hem en dorste nieman¹⁵ komen naer;

11295

Het dade¹⁶ quaet onder hem komen.

 

Si seggen oec ende hem beromen,

 

Si wilden alle eer bliven doet,

 

Eer si den koninck Artur, cleen no groet,

 

Enege scade lieten doen nu;

11300

Si sloegen so zere, dat seggie iu,

 

Die ses koninge ende haer liede¹⁷ na dien¹⁸,

 

Dat si doe alle moesten vlien.

 

Dus waren si¹⁹ verseamet seer,

 

Ende zwoeren²⁰, datsi nembermeer

11305

Blide en worden noch ander saken

 

Daeraf en hegeerden thebbene ter²¹ wraken,

 

Dan dat hovet van Artur, seggic iu²².

 

Entie²³ koninck Artur was verwermet nu

 

Ende herde erre om dese dinck mede²³,

11310

Ende reet na hem nu ter stede

 

So verre²⁵ vor al sijn volc, dat hi

 

Den koninck Ydier verbaelde daerby;

 

Doe hief²⁶ hi dat zwaert ende meenden²⁷ dat hovet

 

Daer ter stede nu hebben geclovet,

11315

Maer sijn ors droech hem vorwaert²⁸

 

So verre²⁵, dat die slach ter vaert

 

Op des koninges Ydier paert quam daer,

 

Ende sloechen den hals af daernaer;

 

Doe viel²⁹ ter aerden man ende paert.

11320

Doe worden herde sere vervaert

 

Des koninck Ydiers mage aldaer,

 

Ende meenden dat hi gequetset waer³⁰,

 

Ende keerden weder te bescuddene daer.

 

Doe wart echt die strijt groet ende swaer

11325

Want sine hadden³¹ gaerne bescut nu;

 

Ende Arturs liede, dat zeggic iu,

 

Haddene gaerne gevangen oec mede.

 

Daer namen³² die ses koninge ter stede

 

Van den lieden³³ scade groet,

11330

Want Artur sloecher vele doet,

 

Ende menech³⁴ ors met sinen swaerde

 

Dade hi vallen daer ter aerde³⁵,

 

Sodat hi al bebloedet was mede,

 

Ende sijn ors ende scilt³⁶ ter stede

11335

Ende alle sine wapene ontrint gehende,

 

Sodat men daer geen teken an en kende;

 

Maer doch was bescut Ydier, die koninck,

 

²⁴

1 Unde de

2 de erde

3 Dat ene

4 beide

5 moste

6 manich

7 den

8 lude deden

1 Unde de

9 des

10 konden

11 exen

12 ysernen

13 vor

14 slogent

11 exen

15 neman

16 dat dede

17 lude

18 den

19 weren se

20 zworen

21 to hebbene to

22 Engelsch: thei seiden thei sholde never have gladnesse till they were venged, and that they wolde not take of Artur but his heed.

23 Eng.: the king Artur that was full wrothe.

23 Eng.: the king Artur that was full wrothe.

25 vere

26 hoef

27 meende em

28 vorwert

25 vere

29 Do vel

30 weer

31 ze he hadden ene

32 nemen

33 luden

34 manich

35 to der eerde

36 sijn schilt.

24 Unde de

[p. 125]

 

Ende hermonteert na dien dinck.

 

Dus reden si enwech al gesconfiert;

11340

Die koninck Artur niet en viert,

 

Hi en volgede na, ende jagedese daer,

 

Maer si ontvloen hem al vorwaer,

 

Entie¹ ses koninge namen scade groet:

 

Sonder die daer bleven doet,

11345

Verloren si al haer² harnasch dier³.

 

Dat daer verbernde an den vier³

 

Sonder dat facelment van goude⁴

 

Ende van silver, dat men gewonde⁴.

 

Die koninck Artnr hem track⁵ naer

11350

Des daer vele bleef vorwaer.

 

Dus wart geindet die scoffelture;

 

Nu sult gy voert horen ter ure

 

Van Merlijns prophecien ter stede,

 

Ende van den koninck Artur mede.

1 Unde de

2 er

3 duer, vuer

3 duer, vuer

4 golde, gewolde

4 golde, gewolde

5 treekede