Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift

Hoe Merlijn des koninges rael wart, ende hoene² een ridder³ verraden woude⁴.

Nu es Merlijn al raet gebleven,
Doe die⁵ Sennes dat lant hadden begeven;
Metten⁶ koninck Pandragoene
Was hi van herde groten doene;
Vor den koninck helt hi die tale.
Dit en bequam niet wale
Enen barone die dit zach;
Degene merkede zinen slach
Ende zeide: ‘Here, tes vremde⁷ dinck
Dat ghy houdet desen⁸ vondelinck:
Al dat hi weet koemt hen van den Viant;
Dat wil ick proeven al te hant
Daer gy zelve toe zult zien⁹,
Wildy¹⁰ dat, Here, laten gescien¹¹’.
Die koninck sprack: ‘zijdy¹² zo vroet,
Opdat gyne niet vertoernen¹³ doet,
Dat gyne¹⁴ proevet, wil ick wel¹⁵’.
‘Here’, zeidi¹⁶, ‘ick¹⁷ en wil niet el¹⁵,
Ende ick en wilne¹⁸ niet doen erren’.
Die ridder en woude doe niet¹⁹ merren,
Doe hem die koninck des oerlof gaf.
Hi was herde blide daeraf.
Die zelve man was herde vroet
Ende herde quaet in sinen moet,
Verrader, ende oeck²⁰ wel geboren;
Tenen tyde²¹ quam hi voren
In des koninges hof onder die baroene
Ende pijnde hem Merlijn ere te doene²²;
Hi nam hem te rade vor den koninck
Daer gesciede doe dese²³ dinck:
Daer waren tiene des koninges man.
Ende hi sprack den koninck an:
‘Heer koninck’, zeide hi, ‘zekerlike
Dit es die vroetste²⁴ van eertrike;
Hi vorseide Vertegier
Te stervene van uwen vier²⁵;
Hierombe bid ick hem zekerleke²⁶,
Ombedat ick ben dus tongereke,
Dat hi my zegge myne²⁷ doet
Of hi daeraf weet cleyne of groet,
Want wil hi, hi zalt wael doen’.
Doe bats²⁸ hem die koninck Pandragoen
En 'e alle die daer waren ginder,
Ende Merlijn, die zine felheit kinde,
Hi zeide: ‘gy doet bede groet,
Ombe te wetene uwe²⁹ doet:
Gy zult vallen van enen paerde
Ende breken den hals boven der aerde:
Dus zuldy³⁰ uwen ende doen’.
Die ander zeide: ‘Here Pandragoen
Merket nu van enen vroeden,
God moet³¹ my daer vor behoeden’!
Mittien leide hi den koninck wt.
Ende sprack tot hem al overluet:
‘Gedenket, Here, wael der woert,
Die gy van Merline hebt gehoert,
Ick zalne³² proeven herde seier
Noch in ener ander manier’.
Doe ginck hene die man
Ende dade ander cleder an,
Ende keerde so hi eerst mach
Toter stede daer die koninck lach,
Hi makede hem sieck ende bat te hande³³,
Datten die koninck soude vanden,
Ende hi Merline brachte met liste
Sodat hi siner niet en wiste.
Die koninck zeide, hi zoude daer gaen;
Merline en dade hi des niet verstaen.
Die koninck zeide: ‘Merlijn, gawy
Tot enen ziecken, ick ende gy,
Die hier leget iu der poert’.
Merlijn zeide: ‘koninck, nu hoert:
Negeen³⁴ koninck en zal in aertrike
Nergen gaen so hemelike,
Dat en zij dat dertich met hem gaen’.
Doe riep die koninck tot hem³⁵ saen
Dertich ridder, ende mettien³⁶
Gingen zi den ziecken besien.
Si quamen daer ende vonden die vrouwe,
Alse of si hadde groten rouwe;
Si zeide: ‘Here, dor iu oetmoede,
Vraget Merline, uwen vroede.
Of mijn man iet³⁷ zal genesen’.

2 wo ene

3 ritter

4 wolde

5 Do de

6 Mit den

7 dat is vromede

8 holdet dessen

9 te zolt zeen

10 wil gy

11 gescheen

12 zin gy

13 vertornen

14 gy ene

15 wal, al

16 zegede he

17 ich

15 wal, al

18 wil ene

19 wolde do nicht

20 ock

21 To eynen tyden

22 to done

23 do desse

24 vrodeste

25 vure

26 zekerlike

27 mynen

28 bat des

29 uwen

30 zole gy

31 mote

32 zal ene

33 to handen

34 Geen

35 to em

36 myt dien

37 icht.

[p. 71]

 

Op Merline zach hi met desen

 

Ende zeide: ‘vrient, weetdy¹ iet² dit

 

Daer my die vrouwe ombe bit?’

6595

‘Here’, sprack Merlijn, ‘ick bin des wedde,

 

Hi en stervet niet in dit qualebedde’.

 

Doe versterckede³ hem die man,

 

Ende zeide: ‘hoe zal ick sterven dan’?

 

Ende Merlijn die antworde weder:

6600

‘Du zals⁴ sterven op ende neder,

 

Want du zals verhangen wesen’.

 

Ende Merlijn ginck enwech met desen,

 

Ende geberde of hi ware gram;

 

Ende alse die ander dat vernam,

6505

Sprack hi totten koninge gereit:

 

‘Hoert wat dese zot nu zeit!

 

Proevet dat hi hevet gelogen:

 

Hi zeide twe dinge vor uwen ogen

 

Dat nieman also en starf,

6610

Ick zalne proeven derdewerf,

 

Ende ick wil in ene abdie⁵

 

Gaen liggen in ene fermerie⁶

 

Ende bi den abbete in ontbieden,

 

Die zal zeggen toten lieden,

6615

Dat ick een zieck broeder zy,

 

Ende zo zieck dat men my

 

Menet zullen versceiden⁷

 

Ende gy zult Merlyne met in leiden⁷

 

Ende ick en proeve hem nember bet dan nu’

6620

Die koninck sprack: ‘ick kome tot iu

 

Ende brenge Merline oeck mede’.

 

Degene ginck te gener stede

 

Ende dade doe aldus dese dinck

 

Ende zende doe ombe den koninck.

6625

Die koninck quam ende Merlijn mede.

 

Alsi⁸ quamen te gener stede,

 

Hoerden zi misse ende doe saen

 

Quam die abbet tot hem gegaen

 

Ende vijf ende twintich monicke mittien⁹

6630

Ende baden¹⁰ dat hi ginge besien¹¹

 

Genen zinen ziecken broeder

 

Ende brenge Merline, ‘hi es vroeder

 

Daeran dan al dit volck is al’.

 

Die koninck¹² sprack: ‘gerne ick sal’.

6635

Merlijn, hi en wil des laten niet

 

Hine wil, al daer die koninck¹² toe ziet,

 

Uter zinen broeder spreken

 

Ende ondecken hem dese treken.

 

‘Nu duncket¹³ my’, zeide hi, ‘in mynen synne

6640

So ick iu twe¹⁴ bet bekinne¹⁵

 

So gy my duncket¹³ dulre wesen.

 

Meendy¹⁶ ick en wete wael van desen,

 

Die my proevet, hoe hi sal sterven

 

Ick salne noch enerwerven

6645

Seggen, dat iu sal wonderen meer,

 

Dan dat noch dade¹⁷ van desen heer’.

 

Die koninck sprack: ‘mochset¹⁸ waer wesen

 

Dattu heves¹⁹ geseght van desen’?

 

Merlijn zeide hem daernaer:

6650

‘Men hange my en es dat niet waer;

 

Ende dat zeggick²⁰ Uter mede

 

Dat zal zulck horen hier ter²¹ stede,

 

Die daervan en scheidet niet

 

Eer hem dit al es gesciet’.

6655

Hier lieten si die tale staen

 

Ende volgeden den abbete saen.

 

Die abbet sprack: ‘vraget koninck¹², Heer,

 

Of dese man nembermeer

 

Van desen oevele genesen mach’.

6660

Merlijn geberde als hine²² zach

 

Genoech alsof hi ware erre²³:

 

‘Die doet’, sprack hi, ‘es hem noch verre²⁴,

 

Dat es ombe niet, dat hi my bekoert,

 

Al dat gy van my hebbet gehoert,

6665

Dat²⁵ es wonderlike tale²⁶

 

Want als hi stervet, wetet dat wale,

 

Dat zijn hals zal breken ontwe,

 

Verdrinken ende hangen, dit es wonder mee,

 

Hier es zule die zien sal die saken,

6670

Hi en darf hem niet zo zieck maken

 

Want ick kenne zijn herte wal,

 

Ende zine gedachten²⁷ valsc al’.

 

Die man zat op ende sprack: ‘koninck,

 

Here, nu merke deze dinck

6675

Entie²⁸ dulheit van desen

 

Hoe dit waer mochte wesen,

 

Dat ick breken zoude den hals,

 

Verdrincken ende hangen, dit es vals,

 

Dit es dat niet gescien²⁹ en kan

6680

Van my noch van anderen man.

 

Merket hoe gy wijs mochtet³⁰ wesen,

1 vrent wete gy

2 icht

3 verstreckede; doch in 't Fransch: s'efforce, Eng. enforced

4 zalt

5 Fransch duidelijker: il ma nomees cet ii morz que lane ne peut estre acordable a lautre

6 formenie: Fr.: et si me ferai la malades

7 vorscheiden, leden

7 vorscheiden, leden

8 Alze ze

9 myt den

10 beden

11 beseen

12 koninch

12 koninch

13 donket

14 twen

15 bekenne

13 donket

16 Mende gy

17 dade

18 mochte dat

19 hevest

20 zegge ick

21 to der

12 koninch

22 he ene

23 irre

24 vere

25 Unde dat

26 vele

27 gedanken

28 Unde de

29 nicht gescheen

30 mochten.

[p. 72]

 

Dat gy iu houdt¹ an desen’.

 

Die koninck zeide: ‘ick en doe daertoe niet

 

Dat ie² zo vremde³ dinck gesciet’.

6685

Dese dinck bleef te dier⁴ stont

 

Ende dat wort den lieden⁵ kont,

 

Dat Merlijn zeide van desen man.

 

Menech⁶ leide⁷ den zin daeran

 

Te proevene, hoe dat mochte wesen

6690

Dat Merlijn hadde gezeit van desen.

 

Onder die liede⁵ liep die sage.

 

Doe gesciede in enen dage,

 

Dat die man quam gereden

 

Met velen lieden⁵ tener steden

6695

Op ener rivier, die was diep⁸,

 

Daer ene brugge overliep,

 

Sijn paert was vaerdich ende snel,

 

Ende dat snevede ende hi vel,

 

Ende brack also den hals entwe,

6700

Sijn voet voer no⁹ min no me¹⁰

 

In een gat van der bruggen gereide,

 

Dus verdronk hi ende braek den hals beide.

 

Dat hovet ende scouder¹¹ hinck hem in die beke

 

Ende bi den bene oeck sekerleke¹²

6705

Bleef hi hangende te zelver wyle,

 

Daer waren zi twe, zonder gyle,

 

Dit dit al verzagen beide,

 

Dat Merlijn te voren zeide.

 

Seiere was daer groet gekry

6710

Van enen dorper, woende daerby.

 

Doe quam al dat volck geloepen toe¹³,

 

Ende namen¹⁴ den doeden ridder alsoe¹³.

 

Die liede⁵, die hoerden dese sproke

 

Vrageden: ‘es hem die hals tebroken?

6715

Die dorper antworde: ‘ia, hi’.

 

Doe si dit hoerden spraken¹⁵ si:

 

‘Twaren Merlijn en zeide niet vals,

 

Hi zeide: ‘du zals¹⁶ breken den hals,

 

Ende hangen mede ende verdrineken;

6720

Hi mach ons herde wel nu dincken¹⁷

 

Dul, die hem mestrouwet hiernaer,

 

Want hi zeidet ons al vorwaer’.

 

Den man groef men in korter stont.

 

Al dit was Merlyne wael kont,

6725

Ende zeide dat Uter in hemelicheden

 

Ende zeide dat hyt¹⁸ den broeder zeide

 

Ende Uter vertelde dat den koninck,

 

Doe sprack die koninck: ‘dese dinck

 

Hevet Merlijn al vor gezeit¹⁹,

6730

Ende es dat dus worden waerheit?

 

Vraget hem, zeidi²⁰ ‘weleke tijt dat was’.

 

Ende Uter hi vragede hem das.

 

‘Gisteren’, antworde Merlijn,

 

‘Entie²¹ boden zullen²² hier zijn

6735

Van nu over den sesten dach,

 

Ende ich ga henen al dat ick mach,

 

Want ick en wil hier niet wesen

 

Als die mare koemt²³ van desen,

 

Want men my vele vragen soude

6740

Des ick node antworden woude;

 

Ick en spreke vor dat gemene diet

 

Vorwaert meer nember²⁴ niet’.

 

Dus sprack Merlijn Uter toe,

 

Ende Uter zeidet²⁵ den broeder doe

6745

Die koninck meende dat hi waer erre²⁶,

 

Ende sprack: ‘es hi noch iet verre,

 

Ende weetdy werwaert dat hi geet?’

 

Uter zeide: ‘Here, ick en weet,

 

Maer hi wonde hier niet wesen

6750

Als die mare quam van desen’.

 

Merlijn ginck Blasyse soecken²⁷,

 

Ende doet dat scriven in den boeeken,

 

Ende Pandragoen ontsach hem das,

 

Dat Merlijn verbolgen was.

6755

Enten²⁸ zesten dage na desen,

 

Quamen si, die hadden gewesen

 

Al daer gesciet²⁹ was dat wonder.

 

Die koninck sprack ende si³⁰ bysonder

 

Ende zeide doe, al daer hi stoet:

6760

‘Nu en es nieman also vroet

 

Alse Merlijn es, weet ick wale;

 

Nembermeer en zegget hi tale,

 

Ick en zal dat al bescriven doen’.

 

Aldus began daer Pandrugoen

6765

Een boeck te scrivene in der manier

 

Van Merlijns prophetien scier

 

Ende van den koninge van Engelant,

 

Dat menegen es onbekant³¹.

 

Dat boeck en zegget niet das

1 holdet

2 is

3 vromde

4 to der

5 luden

6 manich

7 legede

5 luden

5 luden

8 deyp

9 noch

10 noch mer

11 sculderen

12 zekerlike

13 to, also

14 nemen

13 to, also

5 luden

15 spreken

16 zalt

17 denken

18 hedat

19 gezeget

20 zegede

21 Unde de

22 zoles

23 komet

24 nembermeer

25 zegede dat

26 irre

27 zoken

28 Unde to den

29 geliken

30 Nicht. Fransch: lors dit li rois et tuit cil qui ce oirent. Eng.: and then seide the kynge and alle that herden there of.

31 In 't Fransch meer in byzonderheden: ce que il dist de la terre if Angleterre coment ele fu destruite et testoree par maintes feiees apres la mort lo boen roi Artu que li tormenz comenqa acroistre et avenir au pais qui par mordret fu per mer commencez, et apres prophetisa de ysambart et de gormant et doudelvive qui encore est a venir et de maintes autres choses dont il dist moult que ge ne vos puis totes ici retraire; mais il ne parole mie es prophecies qui Merlins fu, etc.

[p. t.o. 72]

 

[Photo Lithographie v. Kierik & Hinger]

[p. 73]

6770

Wie¹ dese vroede Merlijn was;

 

Want hi en brenget niet voert

 

Anders dan bedeckede woert.

 

Te dien² tiden was Merlijn al heer

 

Over al den raet met groter eer

6775

Boven Aurelius Ambrosius³

 

Die die meeste was van den hnes;

 

Maer doe si wouden sine woert

 

Scriven, ende hi heeft dat verhoert,

 

Zeide hi Blasyse die saken.

6780

Blasys zeide⁴: ‘zullen si maken

 

Sulc een boeck alse es dat mijn?’

 

‘Neen si, niet’, sprac Merlijn,

 

‘Si on scriven niet, al zonder waen,

 

Dan dat si niet en konnen verstaen,

6785

No⁵ niet geweten, hoe dat gesciet’.

 

Hierna so en liet Merlijn niet,

 

Hi quam te hove; men zeide hem daer

 

Van den manne al die maer,

 

Hoe hi waer bleven doet,

6790

Alsof hi des en wiste eleine no groet.

 

Quijt was die koninck alles rouwen,

 

Doe hi Merlijn mochte scouwen,

 

Ende makede met hem grote feeste.

 

Hier spreket van Merline die jeeste,

6795

Dat hi die bedeckede woert

 

Alre ierst⁶ begonste brengen voert,

 

Entie⁷ propheciëu oeck al

 

Die nieman bekinnen en zal

 

Eer dat si vorspellet zijn

6800

So en mach nieman weten den fijn.

1 We

2 to den

3 A. unde A. Fransch: Ein cel tens estoit Merlins toz sires de Pandragon lou roi que li Anglois apeloient par son droit non de baptoisme Aurelius Ambroisyus Pandragon, et de Uter son frere fu il ancor mielz que de luy et plus lama

4 zegede

5 noch

6 of

7 eirst