Alexanders geesten

(1882)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus



[pagina 189]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Die seste bouc. Emmer eest recht datmen priset Van dare die sonne riset Al tote daer soe gaet te hove Den edelen man van groten love, 5[regelnummer] Dat es die jonghe Macedo. Ga naar margenoot+Nu es Babilonien vro, Dat soe die plaghe van eertrike Hevet in haren wike,aant. Daer alle coninghe af sijn vervaert 10[regelnummer] Ende ontsien sijn scaerpe swaert. Dit es hi die dorriden sal Dat lant van Asien overal Entie werelt sal sijn wesen. Van desen prince mach men lesen 15[regelnummer] In Daniels prophecije, Dit es die boc van Macedonije, Die die twee hoorne van dien wedere Breken sal ende slaen ter nedere. Dits hi die noit en was vervaert. 20[regelnummer] Te rechte es hi alles prijs waert. Nu es besloten die aller beste Te Babilonien binnen der veste, Dien die werelt binnen hevet. Hi dwinghet al dat volc dat levet. 25[regelnummer] Alle die lantsheren beven Ende si wanen laten dleven, Alsi desen here horen nomen. Ter groter eren ente vromen Sal hi der werelt coninc wesen. 30[regelnummer] Ware bleven ooc in desen So groot sine hovescede,
[pagina 190]
Hen es sake daer hi mede Eneghen lachter hebben mochte. Nu merct hoe eerlike ende hoe sochte 35[regelnummer] Hi verwonnen volc hanteert; Nu merct dat hi niet en verkeert Dor eneghe gramscap sinen moet! Hi es so hovesch ende so goet, Die in den stride viant was, 40[regelnummer] Hi en wille hem niet verwiten das. Ga naar margenoot+Hi hietse poorters in die stede, Die hi in dien strijt vlien dede. Cortelike sette hi sine cure Te babilonien al durenture. 45[regelnummer] Daer verloos hi sine doghet, Die hi hadde in siere joghet, Die hem sijn meester leerde, Want sijn goede sin verkeerde. Die rijcheit van Babilone 50[regelnummer] Ende so meneghe vrouwe scone Crankeden sere sine lede Ende verkeerden sinen sede. Want neghene dinc en doet So verkeren des menschen moet 55[regelnummer] Ende begheren onsuverhede, Alse dronkenscap ende ledechede. Ende dat lantvolc hantiert gheerneaant. Ledecheit ende ooc taveerne, Ende si sijn bi naturen heet. 60[regelnummer] Si verhuren ooc ghereet, Al dat si hebben omme miede, Want het sijn ghiereghe liede: Aldus so was Alexander Entier Grieken menech ander 65[regelnummer] Te Babilonie, in die stede, In die grote weeldechede Drie weken no min no mere.aant. Die lede waren hem so sere Ende so traghe van groter weelden, 70[regelnummer] Hadden dedele griexe heelden Tien tiden enen strijt bestaen,
[pagina 191]
Daer en ware gheen ontgaen. Bedi rumet Alexander Ga naar margenoot+Ende met hem menech ander. 75[regelnummer] Hi logierde buten de stede Verre ende al sijn here mede; Nochtan en mochti porren cume. Doe verkeerdi die costume, Die sine voorders langhe plaghen 80[regelnummer] Daer te voren in haren daghen: Hi woude dat die soudeniere, Elkerlijc na sijn maniere, Wisten hare seker sout. Hi visierde met ghewoutaant. 85[regelnummer] Dat tiene ridders ooc te samen Enen conincstavel namen; In griexe heet een decurioen, In fransois heet een baroen. Dan woude hi dat dusent baroene 90[regelnummer] Enen conincstavel coene Hadden die hare dinc bemaerke, Dat heet in griexe een cyliaerke. Dit was, om dat hi woude weten, Wie milde was van sinen smeten, 95[regelnummer] Ende een ridder anders prijs Hem ane en trecke in ghere wijs. Hi woude ooc elken gheven tsout Na dien, dat hi ware bout. Te voren waest die sede algader, 100[regelnummer] Doe Philip levede, sijn vader: Alsmen up brac die pauwelioene, Dat een deghen staerc ende coene Met ere busine dede verstaen, Alsmen ten wapen soude vaen. 105[regelnummer] Maer men mochte niet den horen Over al int here horen. Ga naar margenoot+Hier bi dede hi visieren Dat men met ere banieren Dies daghes soude doen verstaen 110[regelnummer] Dat men ten wapen soude vaen.
[pagina 192]
Snachts soudemen een vier ontsteken, Alsmen de tenten up soude breken. Hi gheboot dien coenen recken Dat hem niemen soude antrecken 115[regelnummer] Anders lof no anders prijs Dore eneghe dinc in ghere wijs, Ende dat hem elc met siere daet Ghenoeghen liete sonder baraet. Dien groten heren bat hi sere, 120[regelnummer] Dien soudenieren boot hi mere, Den doorpers belovedi vriheit. Hi swoer bi siere sekerheit, So wie dat vloe, hi soude sijn Ewelike ghemaect eigijn. 125[regelnummer] Alst here hadde ontfaen die cure Ghewillechlike al durenture, Porreden si mettier vaert Ter groter poort te Susen waert, Daer Asswerus wilen coninc was, 130[regelnummer] Alse ic hier te voren las, Ende Hester hadde ooc daerinne Vrouwe ghesijn ende coninghinne. Die van Susen hadden vrede Ende gaven up die goede stede. 135[regelnummer] Aldare in die selve stat Vant Alexander groten scat, Entien guldinen wingaert mede, Dien Asswerus maken dede. Die druven waren van dieren stenen, 140[regelnummer] Bede van groten ende van clenen, Die telgher van selver, die blader van goude. Ga naar margenoot+Hi was ghelijc enen woude, So lanc was hi ende so breet, Die tralie, daer hi was up gheleetaant. 145[regelnummer] Was van yvore ende van ebene, Die columnen al ghemene,aant. Daer die tralie up was gherecht Waren van maerbere scone ende slecht. Daer gaf hi meldelike tsout, 150[regelnummer] Diere stene ende gout
[pagina 193]
Ende hi ghereede sine vaert Haestelike te Uxien waert. Uxien dat es ene ene poort, Ic wane ghi selden hebt ghehoort 155[regelnummer] Van enegher so vaster stede. Die wech was ooc so nauwe mede, Dat een man van cranker were Daer letten mochte een conincs here. Ander gherande pat 160[regelnummer] En mochte men varen toter stat No met crachte no met liste. Cume was iemen daer, die wiste Den rechten wech te Uxien waert. Daer was een soudaen onvervaert, 165[regelnummer] Ghetrouwech ende machtech sere, Medates hiet die here; Darise was hi so hout, Dat hi ende al sine ghewout Dor hem die doot wouden besuren. 170[regelnummer] Els neghene veste van muren So en was al om die stede, Dan die nature wassen dede Ene roche al omtrent, Vast ende staerc alse die van Gent. * 175[regelnummer] Ga naar margenoot+En mochtense binnen enen jare Ergheren breet van enen hare;aant. Nochtan woudese Alexander winnen Ende sine cracht daer doen kinnen. Ridders ute sinen here 180[regelnummer] Coos hi van der meester were, Die die provetse souden doen. Maerscalc was daer af Tauroen Een riddere van groten prise Ende goet man na sine wise. 185[regelnummer] Selve porredi metter dagheraet, Die grote here, daert al an staet, Ende verwan ten selven stonden,
[pagina 194]
Die si voor die nouwe roche vonden, So dat hi den wech ontede, 190[regelnummer] Daermen voer ter vaster stede. Hi dede grote bome vellen, Daermen mede soude quellen Die poort, ende hi dede visieren Tribuke ende pederieren 195[regelnummer] Ende daertoe menech magneel. Hi dede maken enen casteel, Die up vele rader stoet, Van houte staerc ende goet, So datmen voort mochte driven. 200[regelnummer] Daer up dedi ridders cliven, Die de mure breken souden, Woude mense jeghen hem houden. Maer daer was een quaet toegaen, Daer men met ysere soude slaen 205[regelnummer] Jeghen enen selfwassenen steen, Want daer en was ander mure gheen. Aldus en waest jeghen volc allene, Daer jeghen hi strijt hadde ghemene, Maer hi hadt jeghen die rochen, 210[regelnummer] Ga naar margenoot+Die wilt waren van groten bochen.aant. Nochtan dat so menich steen Entier quarele menich een Up sinen scilt ghescoten waren, Sijn volc ende mochten niet te waren 215[regelnummer] No dor soete no dor sure Ghebreken van den vasten mure. Hi was die voorste van den here, Ende hi dede de meeste were; Alse nu waerp hi grote kesele 220[regelnummer] Alse thovet van dien esele, Alse nu ghinc hi minieren, Alse nu waerp hi met pederieren, Alse nu ghinc hi die mure breken, Alse nu ghinc hi die poorte steken, 225[regelnummer] Alse nu dreef hi den tor bat na, Die torment van Asia
[pagina 195]
Ende riep ‘scaemt u, ghesellen, Dat ghi dit muurkijn niet en moghet vellen! Ghi hebt verwonnen Asya 230[regelnummer] Ende meneghe poort verre ende na, Suldi slapen vore desen casteel, Al es die mure vaste ende gheheel? Wat steden ofte wat muren Soude enichsins gheduren, 235[regelnummer] Daer die Grieken vore staen? Wat castele soude ontgaen, Hi en soude Alexandere nighen, Dien hi met crachte woude ghecrighen? Al ware hi hoghe toten trone 240[regelnummer] Ende daertoe staerc ende scone, Hi soude vallen vore mi.’ Dese tale so sprac hi; Ende Tauroen stont up die canteleaant. Van den hultinen castele. 245[regelnummer] Ga naar margenoot+Teerst dat hem die Grieken saghen, Soe begans hem wel behaghen, Entie binnen Uxien waren En waenden niet der doot ontfaren. Gheerne souden si den Grieken wiken 250[regelnummer] Ende uut haren lande striken; Maer si en mochten niet ontgaen. Up dien toren ghinghen staen Scuttere ende steenweerpers mede, Die sere quelden die stede. 255[regelnummer] Sciere sende Medates Dertich ridderen, die baden des Dien coninc, om lijf ende lede, Ende hi up name die goede stede. Alexander balch hem sere, 260[regelnummer] Hi en antwoorde min no mere, Dan alse ic u segghen mach: ‘Morghen’, sprac hi, ‘an dien dach Suldi al die doot ontfaen, Ende een en salre niet ontgaen.’
[pagina 196]
265[regelnummer] Doe men dit in Uxien hoorde, Wat die coninc hem antwoorde, Waren si sere ghescoffeert Ende van herten tebarenteert. Ende hets recht, die niet en willeaant. 270[regelnummer] Met goeden paise ligghen stille, Dat hi orloghe so vele hevet, Dat hem rouwe dat hi levet. Cortelike waert doe nacht. Medates, die niet en acht 275[regelnummer] Om ander dinc, dan om sijn lijf, Sende boden, alstie keytijf, Tote Daris moeder Cisigambis, Ga naar margenoot+Die Alexanders ghevanghen is, Dat soe hem om ghenade bade - 280[regelnummer] Hi wiste wale dat die coninc dade Haren wille al openbare, Alse of soe sine moeder ware - Om dat hi Daris maech was, Ende soe soude ghedinken das, 285[regelnummer] Dat sijn wijf ware hare nichte. Cisigambis en dede niet lichte Die bootscap, die bat die cnecht. ‘En es’, sprac soe ‘gheen goet recht, Noch behoort niet ter aventure, 290[regelnummer] Die ic ter wilen nu besure, Te doene selken overmoet, Al si dat mijn here, die coninc, doet.aant. Hoe soude ic so coene wesen, Dat ic hem ghewoeghe van desen? 295[regelnummer] Met recht verwerct hi den vrient, Die mer bit, dan hi verdient; Die meer ghenaden hoopt, Dan hi verdient, ofte coopt, Hi es ongheraect in alle wet.aant. 300[regelnummer] Het betaemt mi vele bet Te peisene dat ic bem ghevaen, Dan te peisene, sonder waen, Ic was wilen coninghinne.
[pagina 197]
Ooc vruchtic in minen sinne 305[regelnummer] Dats den coninc iet vernoie, Want ickene so dicke moie.’ Dit sprac die goede Cisigambis; Nochtan so bat soe den coninc dis, Of hi dat volc al woude slaen, 310[regelnummer] Dat hi den soudaen liete gaen. Ga naar margenoot+Die goedertierenheit, die soe vant An den hovescen viant, En mochte te vollen niet bescriven, Al dat gheboren es van wiven. 315[regelnummer] Want hi en vergaeft allene niet Den soudaen, dat hem es ghesciet, Maer allen lieden vander stede Ende vanden conincrike mede Vergaf hi sinen evelen moet. 320[regelnummer] Al sulke vriheit, als daer stoet Te voren, eer hi wan die stede, Die liet men hem hebben mede; Dies hadden si den besten cavel, Dat hem dus gheviel; haer gavel 325[regelnummer] Liet hi dlant al durenture. Al hadde de wandel aventure Ghegheven Darise die stede, Sijn moeder en hadde met haerre bede Die poorte also ghedaen vrien, 330[regelnummer] Alse Alexander dede Uxien. Stappans doe dit was ghedaen, Ende Medates hadde ontfaen Van Alexandere die vriheide, Deelde hi sijn here ghereide. 335[regelnummer] Hi seinde met Permenioene Meneghen ridder fier ende coene, Dat hi Darise, sinen viant, Souken soude int pleine lant Heimelike ende met liste. 340[regelnummer] Die beste, die hi int here wiste, Helt hi nochtan in sine scare. Hi voeren souken harentare Up die casteele van den montanien;
[pagina 198]
Permenio voer in die campanien. 345[regelnummer] Die berghe waren hooch ende breet, Ga naar margenoot+ Daer Alexander over reet, Die int lant sijn van Perci. Noit en hadde die deghen vri So menech leet so meneghe vrese, 350[regelnummer] Alsi hadde in ghone rese. Daer ondervant die deghen wel, Hoe onghestadich ende hoe fel Daventuse es alleweghe, So waert te sure hem die seghe. 355[regelnummer] Hi voer meneghen nouwen pat Ende croop door menich nouwe gat, Daer noit man te voren no siden Comen en dorste noch liden. Dicke was hi ooc verdreven 360[regelnummer] Ende ghevreest an sijn leven Vanden volke van Perci. Meneghen deghen so verloos hi, Ende dicke moeste hi keren weder, Alsmen van boven up hem waerp neder. 365[regelnummer] Grote scade was hem ghedaen, Nochtan en woude hi niet weder gaen, Eer hi verwan die van Perci, Ende al dat volc verre ende bi - Die wonen up die montanien, 370[regelnummer] Ende meest leven bi castanienaant. Ende also wilt alse beesten - Hem lieten dwinghen ende dweesten.aant. Mettien so quam hem niemare, Dat sijn volc ghevanghen ware 375[regelnummer] In die stat van Percepolis Van den volke van Daris Ende Permenio ghescoffiert. Stappans haddi ghevisiert, Ga naar margenoot+Dat hijt coenlike sal wreken 380[regelnummer] Entie stat te stucken breken. Nochtan moeste hi overliden Eer hi ter stat in mochte riden
[pagina 199]
Araxes, ene staerke flume. Soe vlieghet ghelike ere plume, 385[regelnummer] Die een stoorm vlieghen doet. En was meester noit so vroet, Diere brugghe maken mochte. Wat wondere waest dat hi dochte, Hoe hi daer over comen soude? 390[regelnummer] Want hi die poorte winnen woude. Hi merkede om den besten pas, Ende waer die roche nauste was. Daer maectemen binnen ere nacht Ene brugghe met groter cracht, 395[regelnummer] Die up beide de rochen lach. Talre eerst dat was dach, Voer hi over ende sijn here. Percepolis was sonder were, Ende eer si hem ghecleden connen, 400[regelnummer] Heeft Macedo die stat ghewonnen, Ende onsteken met griexen viere Die edele poorte entie diere, Daer so menich hier te voren Coninc in was uutvercoren. 405[regelnummer] Over waer segghic u dat Dat Alexander noit enghene stat En wan, daer hi binnen vant So meneghen dieren bisant. No Susen no Babilone, 410[regelnummer] Die rike waren ende scone, Si en deden niet een glasaant. Jeghen dat in Percepolis was. Want di coninghe, die hier te voren Ga naar margenoot+In Percen waren uutvercoren, 415[regelnummer] Hadden al den dieren scat Bracht in die grote stat. Die solre entie kemenaden Waren met goude so gheladenaant. Met selvere ende met dieren waren! 420[regelnummer] En was allene niet te waren Om nutscap ghedaen in tstede,
[pagina 200]
Maer om grote wonderlichede. Die Grieken liepen om den roof Ende vochter omme, so dat stoof; 425[regelnummer] Die vriende vochten onderlinghe Om die grote diere dinghe Hier hads selc so vele gheladen, IIi en condt ghedraghen noch bestaden Ende verloos lijf ende goet, 430[regelnummer] Om dat hijs so vele loet. Diere cleder van cinglatoene, Van purper, root ende groene Ghinc men daer te stucken scuren. Die afgode moestent besuren; 435[regelnummer] Men slouch hem af hande ende voete Ende bereidese haerde onsoete. Elkerlijc namer een deel; Daer en bleef gheen gheheel. Al die scone goudine vate 440[regelnummer] Woorpen si up die strate. Aldus waert dat goet verteert, Ende al ghedestrueert Percepolis, die edele stede, Die Perceus maken dede, 445[regelnummer] Ende Meducen slouch te doot, Daer af te tellene es wonder groot. In dese stat so was gheborenaant. Die grote here, die hier te voren Ga naar margenoot+Die see met scepen overslouch, 450[regelnummer] Men leest dat hi hier crone drouch. Dat was Cerces, die dorevacht Al Europen met siere cracht Entie de berghe slichten dede Entie see vullen daer mede. 455[regelnummer] Nemmermeer en woonder man, Sider dat Alexander wan. Wie daer na drouch die crone Van Percen, hi woonde in Babilone Ocht in een ander goede poort. 460[regelnummer] Van deser en weet men niet een woort,
[pagina 201]
Ende cume weetmen, waer soe stoet, En si bider meester vloetaant. Araxes, die daer bi noch is, Daer wilen stont Percepolis. 465[regelnummer] Haer ouvere sijn van maerberstene Ghepaveit scone ende rene Ane die side, daer wilen stoet Percepolis die stede goet. Nu besich wale, lieve vrient, 470[regelnummer] Of dese stat hadde verdient Desen torment ende dit verlies? Ja soe wel, sijt seker dies; Want Cerces was gheboren daer, Die Grieken dede groten vaer. 475[regelnummer] Ende alse die coninc quam in tstede,aant. Volchden hem driedusent mede Van sinen volke, sonder waen, Die van hem waren ghevaen. Some waren si sonder oren, 480[regelnummer] Ende som hadden si de voete verloren, Some doghen, some de hande, Ga naar margenoot+Ende somen bleken ooc die tande, Some waren si in haer voorhooft Ghetekijnt, des ghelooft, 485[regelnummer] Met enen slotele gloiende heet. Eer se Alexander sach ghereet,aant. Waende hi dat waren diere. Doe hise kinde, die goedertieren, Weende hi utermaten sere; 490[regelnummer] Die rouwe dwanc dien edelen here. Hi hiet dat si hem troosten souden; Wat so si van hem hebben wouden, Dat woude hi hem gheven, twaren. Wouden si in Grieken varen 495[regelnummer] Ende besien wijf ende kinder; Hi gaf hem sinen orlof ghinder. Doe berieden hem die keytive,
[pagina 202]
Weder si wouden hare wive Varen besien ende hare kinder, 500[regelnummer] So si wouden bliven ghinder. Some wouden si varen in Grieken Ende haers selfs lucht berieken Ende some binnen Asien bliven Ende daer haren rouwe driven. 505[regelnummer] Mettien quam Eutecioen, Die wilen was een groot baroen Ende wel gheraect in sine tale. ‘Ghi heren’ sprac hi ‘nu merct wale, Hoe sullen wi van groter scande 510[regelnummer] Moghen weder comen te lande? Wi dorsten cume van onnere Comen hier vore onsen here Omme hulpe ende omme wrake. Ic segghet u in ware sake, 515[regelnummer] Tmeeste gheluc, dat ons betaemt Ende elken minsche, die hem scaemt, Dats te sine in sulke lant, Ga naar margenoot+Daen wi sijn al onbecant. Niet en es also goet den keytijf, 520[regelnummer] Als te leidene sijns selfs lijf In die stat, daer men niet en weet, Wat live hi eerst hadde geleet. Alendecheit so wel betaemt Dien keytijf, die hem scaemt! 525[regelnummer] Daer vergheet hi met de weeldechede, Die hi hadde in sine jonchede. Die te verre sinen vrient betrout, Ic waent dicke hem berout. Si en weten niet dat die minne 530[regelnummer] Entie vrienscap es wel dinne. Die trane comen haerde saen Ende si sijn sciere vergaen. Met tranen smeect men vrienden gheerne, Anders hebben si luttel te onbeerne,
[pagina 203]
535[regelnummer] Ende alstie trane sijn vergaen, So es die vrientscap al ghedaen. Keytive claghen in allen tide, Entie saleghe man es emmer blide Ende hevet onweert dien keytijf, 540[regelnummer] Es hi man, ofte es hi wijf. Wat manne datmen node besiet, Dien en mint men altoos niet; Elkerlijc soect sijn ghelike, Die saleghe gaet onder die rike 545[regelnummer] Ende heeft den keytijf saen vergheten; Dit mach elc bi hem selven weten: Elc mochte sanders wel vernoien Ende sijn gheselscap vermoien, Ware niet dat wi drie dusent te samen 550[regelnummer] Ene aventure hier namen. Die wijf, die wi namen dor minne Entie joocht van onsen sinne Ga naar margenoot+ Ende wise dore dorloghe lieten, Waendi hem en sal verdrieten, 555[regelnummer] Ende si en souden sere bronken,aant. Ocht si laghen met desen stronken, Die verloren hebben dat let, Dat men orbaert up dat bet? Si sullen willen ghenotens plien, 560[regelnummer] Bedi sullen si ons node sien. En kendi niet der wive nature, Hoe fel soe es ende hoe sure? Si sijn wandelre, dan die wint, Ende nieloper, dan een kint, 565[regelnummer] Ende wreder, dan enich tirant, Ende haerder dan een adamant. Die onweert hevet enen ghesonden, Soe soude wesen haerde ontbondenaant. Up enen keytijf sonder lede; 570[regelnummer] Bedi het es der wive sede. Ja en hebdi de werelt verloren? Bedi biddic u alles te voren
[pagina 204]
Dat wi souken eneghe stede, Daer wi onse serechede 575[regelnummer] Leiden moghen elc bi anderen Ende buten al dien lieden wanderen.’ Eutecioen die seide aldus. Doe antwoorde Theseus, Die was gheboren van Athenen: 580[regelnummer] ‘Die niet en ghelovet van enen clenen Sinen maech ofte sinen vrient, Ic wane hi luttel goeds heeft verdient. Die es onghetrouwe overal, Die allene int gheval 585[regelnummer] Sinen vrient dus heeft vercoren. Ga naar margenoot+Wi en waren aldus niet gheboren, Maer viande hebbent ons ghedaen. Hi es wel weert, sonder waen, Alles onghevals ter cure, 590[regelnummer] Die hem scaemt sijnre aventure. Die sijns vrients niet en soude ontfaermen, Of hi hem hoorde vore hem caermen, Hi en betrouwet niemen wel. Die man, die es van herten fel 595[regelnummer] Ende van onreinre manieren, Waent dat niemen en es goedertieren. Hoe mochti scoonre dinc begaren? Ja en moochti te lande varen Besien maghe, kinder ende wijf? 600[regelnummer] En waren wi niet haerde keytijf, Wi souden rumen dit ellende Ende varen Grieken bat ghehende, Dattie vriende ons moghen begaen.aant. Want die siele, sonder waen, 605[regelnummer] Entie lichame rust te bet, Die na haerre voorders wet Bi haren vrienden sijn begraven. Ic wille te lande weder scaven; Bliven andere in Percen ofte in Meden,
[pagina 205]
610[regelnummer] Ic wille te lande weert noch heden: Maer ic wille u eerst tellen Van twee vrienden, waren ghesellen. Twee coopman waren hier te voren, Die een was van Baldach gheboren, 615[regelnummer] Dander was van Egypten lant, Hare namen sijn mi onbecant. Een deel waren si becant te samen, Want haerre beder cnapen quamen Ga naar margenoot+Van den enen toten anderen 620[regelnummer] Om groot goet ende om amanderenaant. Ende ooc om andere copinghe. Dus gheneerden si hem onderlinghe. Daer na gheviel die dach Dattie coopman van Baldach 625[regelnummer] In Egypten quam ghegaen, Daer hi wale was ontfaen In dies anders coopmans sale, Ende hi diende hem haerde wale Acht daghe, want doe was die sede, 630[regelnummer] Ende toochde hem sine chierhede, Knapen, diernen ende amien Ende alrehande melodien.aant. Doe die acht daghe waren ghedaen, Waert die van Baldach bevaen 635[regelnummer] Met ere siecheit haerde sere. Dies was drouve dander here; Hi sach dat hem stont onsiene, Hi ontboot die phisiciene, Diene mochten ghenesen.aant. 640[regelnummer] Si tasten sinen puls mettesen Ende si besaghen sijn orine. Openbare no stillekine En vonden si evel, dat hem dochte, Dat dien lichame deren mochte. 645[regelnummer] Si seiden dat het ware van minnen Ende dedent sinen weert bekinnen.
[pagina 206]
Doe vraechde die weert den coopman, Of in sijn huus wijf ofte man Enich ware, die hi minde. 650[regelnummer] Toochse mi, lichte ic vinde Onder hemlieden enech wijf, Die mi behouden mach mijn lijf.’ Hi toochdem vrouwen, die wel songhen Ga naar margenoot+Ende dansten ende spronghen; 655[regelnummer] Derre en woude hi enghene; Hi toochdem groot ende clene Van sinen dochteren tghetal, Die sieke hi ontseide al. Doe hadde hi een joncfrouwe, 660[regelnummer] Die hi minde up rechte trouwe Ende hadde ghevoet menech jaer Ende soude cortelic daer naer Dat kint te wive hebben ghenomen, Waersoe te haren jaren comen. 665[regelnummer] Die toochde hi den sieken man. Hi seide ‘hier leghet mijn leven an. Sal ic enechsins ghenesen, Dat sal bi deser maghet wesen.’ Die waert gaf hem die joncfrouwe 670[regelnummer] Ende deedse hem ooc ondertrouwe,aant. Ende al dat goet ooc sekerlike, Dat hem met hare in huwelike Belovet was, doe hise ontfinc. Ooc gaf hi hare al die dinc, 675[regelnummer] Die hi hare soude hebben ghegheven, Of soe sijn wijf ware bleven. Ende alse die feeste was ghedaen, Keerde die here van Baldach saen Te lande weert met groter spoede 680[regelnummer] Mettien wive ende mettien goede. Die Egyptien waert daernaer, In weet over hoe menech jaer, Aerm ende keytijf. Doe sprac hi ‘ic sal sonder blijf 685[regelnummer] Te minen vrient gaen te Baldach
[pagina 207]
Noch moorghen eer middach, Ga naar margenoot+Machscien hi doet mi enech goet.’ Al naect liep hi ente voet. Ende alsi daer quam, waest nacht. 690[regelnummer] Van hongher was hi sonder cracht, Ende het was een groot tempeest. Die scande deerde hem alre meest, Dat hi ten huse niet en ghinc; Hi ontsach hem ere dinc: 695[regelnummer] Dat hi was al onbecant. Serech was hi; al te hant Liep hi ligghen in een kerke. Vele rouweliker swerke Liepen over sine ghedachte. 700[regelnummer] Mettien een man den anderen brachte Daer ghejaghet ende sloughene doot, Ende eer ment wiste hi ontscoot. Die liede hoorden dat ghecri, Den doden minsche vonden si, 705[regelnummer] Si en wisten, wiet hadde ghedaen. In die kerke quamen si saen Ende sochten dien moordenare. Mettien vonden si aldare Dien aermen Egyptien 710[regelnummer] Ende vinghene mettien Ende vraechden om dien moordenare. Hi lijede stappans dat hijt ware, Om dat hi liever hadde die doot, Dan te levene in aermoede groot. 715[regelnummer] Int prisoen waert hi gheleit. Smoorghens leide menne ghereit Te hanghene bi der kele. Uutwaert liepen liede vele; Si waenden dat hijs hadde verdient. 720[regelnummer] Onder dandere liep sijn vrient, Dien hi groot goet hadde ghedaen. Ga naar margenoot+Hi saghene onder die galghe staen Ende hi peinsde al te hant, Dit es hi van Egypten lant, 725[regelnummer] Mijn vrient die mi so groot goet dede
[pagina 208]
Ende mijn lijf behilt ooc mede. Ic sal door sinen wille sterven. Doe riep hi menichwerven: ‘Och! wildi doden desen man? 730[regelnummer] Ic dede die moort, nu vaet mi an!’ Doe lieten si den eersten gaen Ende hebben dien anderen ghevaen. Mettien was daer die moordenare Ende ghinc onder der scare. 735[regelnummer] Hi sprac te hem selven ‘dese twee En mesdaden min noch mee; Du weets wel, tallen stonden Dat god wreect alle sonden. Hets beter, duut becopes hier, 740[regelnummer] Dan ghinder int helsce vier.’ Doe riep hi ‘laet dien man gaen! Ic hebbe die moort allene ghedaen.’ Die rechter hadde dies wonder groot Ende quite dien anderen van der doot. 745[regelnummer] Ende vinc dien moordenare. Hine wiste, wats recht ware; Hi keerde weder met allen drien Ende lietse den coninc besien, Die here was binnen Baldach. 750[regelnummer] Doe die coninc dat ghesach Doe en wisti, wien dat domen; Maer hi hietse voor hem comen Ende vergaf hem drien die moort, Wouden si die waerheit bringhen voort. 755[regelnummer] Doe so sprac die Egyptien Die waerheit, hoe hi quam te dien, Ga naar margenoot+Entie coopman van Baldach Seide dat hem ooc verwach Also, alse ghi hebt ghehoort.
[pagina 209]
760[regelnummer] Die moordenare seide voort Die waerheit vor al die liede Also, alsoe hem ghesciede. Die noch hilde gherechte trouwe Nemmermeer lieten god in rouwe. 765[regelnummer] Aldus sijn si quite bleven. Die coopman, die daer sijn leven Aventuerde om sinen vrient, Dies te voren hadde verdient, Hi leidene thuuswaert met hem 770[regelnummer] Ende hi seide ‘vrient, nu nem! Dat wi hebben, dats ghemene Jonc ende out, groot ende clene. Wildi bliven hier met mi, Ic wille dat al ghemene si, 775[regelnummer] Ende wildi ooc te lande keren, So delen wi dan met eren Mijn goet, ende nem deen helt Ende doet in uwer ghewelt!’ Die Egyptien begheerde te lande, 780[regelnummer] Ende si deelden tgoet te hande; So dat te huus voer die Egyptien. ‘Dit hebbe ic ghesecht bidien’, Sprac Theseus ‘wi moghen vinden, Eest van wiven, eest van kinden, 785[regelnummer] Machscien aldusdaneghen vrient. Hets onwijs, wies heeft verdient, En willi te lande weder keeren; Blijft hi hier, dat si met eren!’ Theseus hi hadde gheseit. 790[regelnummer] Luttel ieman was ghereit, Sinen raet te doene gheerne, Ga naar margenoot+Wants hem liever stont tontbeerne. Alexander dede haren wille Gheerne, lude ende stille; 795[regelnummer] Die in Asien bliven woude Hi maectene rike van goude Ende gaf hem goets ghenouch, Dien sijn herte te lande drouch, Dien gaf hi gheerne orlof
[pagina 210]
800[regelnummer] Ende sendene in siere moeder hof. Alse dit Alexander hadde ghedaen, Dede hi sijn here versamen saen Anderweerf, alstie coene, Ende ontboot Permenioene 805[regelnummer] Haestelike ter selver steden. So dat hi voer int lant van Meden Darise souken mettier vaert, Datti hem gheensins ontfaert. Want Daris was overende allewegheaant. 810[regelnummer] Jeghen Alexanders vullen seghe. Snelliker, dan een liebaert, Die loopt te sinen jonghen waert, So quam hem Alexander na. Daris was t' Ebractana, 815[regelnummer] Die hovetstat van Meden was. Dane haddi achtinghe das, Te varene saen in Bacteren lant. Maer hi hoorde al te hant Dat Alexander ware daerbi. 820[regelnummer] Nemmermeer en waende hi Van hem wesen verre ghenouch; Nauwelike dat hijt verdrouch Ende verwandelde sinen raet. Strijt was al sijn toeverlaet; 825[regelnummer] Hi hadde liever in den strijt Te blivene, waert sine tijt, Ga naar margenoot+Dan te levene sonder ere. Bedi gheboot die edele here Sinen lieden een stuc te stane 830[regelnummer] Ende sine tale te verstane: ‘Waret sake dat ghi waert Traghe ende blode ende vervaert, Ende u en rochte, hoe ghi stoorvet, Maer dat ghi die doot verwoorvet 835[regelnummer] Waert met scanden, waert met eren, So sweghic gheerne, lieve heren.
[pagina 211]
Maer neen ghi, ghi sijt sekerlike Gereet u te weerne deghenlike. Ooc hebbe ic te waren vonden 840[regelnummer] Trouwe an u tallen stonden Meere dan ic hebbe verdient. Hier bi weetic dat een vrient Es te prisene haerde sere. Ic bens blide ie lanc so mereaant. 845[regelnummer] Dat dus ghetrouwe chevalerie Behoort te miere companie. Van dien Percen, die hadden leven, Sidi ende nemeer mi bleven, Ende emmer sidi met mi comen, 850[regelnummer] Daer ic hebbe scade ghenomen Ende ghescoffiert was twee waerf, Daer menich man bedaerf. Bider trouwen, die ic vant ane u, So dar ic wel lien nu, 855[regelnummer] Dat ic in Percen draghe crone; Wilen was mijn Babilone. Al bem ic aldus verwonnen Nochtan hebdi mi bat gheonnen, Dan dien gonen, die mi verwan. 860[regelnummer] Bedi so willic segghen dan, Of ic u dit niet en lone, Ga naar margenoot+Die grote here van dien trone Sals u danken, weetic wel. Wie sal wesen ooc soo fel, 865[regelnummer] Of so verdult, of so verdomt, Die na ons in die werelt comt, Hine sal spreken vander ere, Die ghi daet uwen gherechten here? Alse ghi doot sijt langhe stont 870[regelnummer] Suldi leven in dier liede mont.
[pagina 212]
Alrehande dinc verstervet Sonder ere, die men verwervet. Hier bi segghic, al woudic vlien - Dat ic node late ghescien - 875[regelnummer] Ic hebbe al selken toeverlaet, Soudic volghen uwen raet, Ic soude ontmoeten minen viant, Daer icken vonde in mijn lant, Ende hi quame voor mine oghen. 880[regelnummer] Hoe langhe suldi dit ghedoghen, Dat mi een incomelinc heeft verdreven? Ofte ic eerlijc doch mijn levenaant. Verliesen moeste, ofte ghecrighen, Dat ic verloos in bede dien wighen! 885[regelnummer] Al benic tonweert verwonnen, Soudi mi selker scanden onnen Dat ic dan bade minen viant Dat hi mi gave in mijn lant Ene clene macht in ene stede 890[regelnummer] Also, alsi Macheus dede? Onlanghe was ic hereaant. Van Asien ende daertoe mere, Soude mi ghescien sulke scande, Dat ic ga in mijns viants hande, 895[regelnummer] Ende hijs hem soude beromen Dat ic tote hem moeste comen Ga naar margenoot+Ende hi mi hadde ghenade ghegeven? Ic sal mijn lant ende mijn leven Eer up enen dach verliesen, 900[regelnummer] Eer ic dien lachter soude kiesen. Dus sal een doot te gader scone Mijn leven nemen ende mijn crone. Eest dat ghi sijt so coene Alse ic bem dese daet te doene, 905[regelnummer] Die Grieken noch haer coninc mede En toghen haer hoveerdechede Nemmermeer na dese batalie; Wi spelen een spel ter falien,
[pagina 213]
Ofte wi slaen se alle doot. 910[regelnummer] Dat es ons ere vele groot, Of ons die gode willen deren, Alse wi onse lant verweren, Dat wi so dien strijt bestaen, Dat wi eerliken inde ontfaen. 915[regelnummer] Ic bidde u door miere voorders ere, Die wilen ontsien waren sere, Entie Grieken dwonghen so, Dat sijs alle waren onvro, Dat elc so eerliken vechte, 920[regelnummer] Jeghen die waren onse cnechte Ende nu willen sijn onse heren, Dat ghijs hebt lof ende eren Voor die gode van hemelrike Ende ooc mede up eertrike.’ 925[regelnummer] Dus inde Daris sine tale. En bequam niet enen wale Van al den heren van dien hove. Daer en was gheen ghecri van love, Bedi si waren al vervaert. 930[regelnummer] Artabacus sprac mettier vaert, Die wale mettien coninc was - Ga naar margenoot+Hi volchde Darise das - ‘Wi sullent gheerne met di Bestaen, edel here vri, 935[regelnummer] Ende aventuren onse leven. U en willen wi niet begheven.’ Al dat volc, aerm ende rike Gheloofdent al ghemeenlike. Bessus ende Narbesines, 940[regelnummer] Die alre valscheit sijn ghetes,aant. Quamen voor Darise saen, Om dat sine wouden vaen Ende Alexandere seinden dan, (Met hem quam menich man, 945[regelnummer] Om te doene sulken lachter)
[pagina 214]
Voolghede die coninc achter; (Aldus waenden si best versoenen Jeghen Alexandere dien coenen) Ofte dat sine wouden ontliven 950[regelnummer] Ende dat si heren wouden bliven. Narbesines sach dat hi mochte, Segghen dat sijn herte dochte, Want hi mocht volbringhen wale. ‘Coninc’, sprac hi, mine tale 955[regelnummer] En sal di niet dunken goet. Maer du weets wel datmen doet Dicke ene wonde sniden, Somwile diepen, somwile widen; Die ersatre es dicke fel; 960[regelnummer] Menech evel gheneest men wel Met betteren dranke diemen maect. Alse een scip es gheraect Up ene roche, up een sant Men weerpt ute dat ghewant,aant. 965[regelnummer] Ga naar margenoot+Ende met ere groter scade Behout men dlijf in menegher stade. Dit segghic u, coninc, bedi: - En weetstuus niet, ic segghe twi - Ik waens die gode sijn verbolghen 970[regelnummer] Dattu der orloghe wils volghen; Want daventure es ons fel. Men sals anders prouven wel Ende pinen om een nuwe gheval. Nu hoort, wat ic u segghen sal! 975[regelnummer] Doet die crone van u een sticaant. Ende gheeftse enen anderen, dat radic, Die dijn rike mach berechten
[pagina 215]
Ende gheluc hevet in vechten, Onthier ende dorloghe es bleven 980[regelnummer] Ende dine viande sijn verdreven, Dan saltuse weder ontfaen. Stappans sal dit sijn ghedaen; Inden ende Bacteren lant Hebben so meneghen wigant 985[regelnummer] Si mogher meer bringhen ter were, Dan volx was int eerste here. Och! sullen wi ter doot weert gaen Alse een scaep, dat men sal slaen? Een coene man sal dier doot ontflien 990[regelnummer] Ende mińnen dlijf; men siet ghescien Dattie blode begheert die doot, Alse hi hevet vrese groot; Dien erminc vernoit sijn leven, Alse hi hevet ghesneven; 995[regelnummer] Die coene en laet niet ongheprouft,aant. Hi siet, hi merct, wat hem behouft; Hi stervet, alsi niet voorder mach; Dus es die doot dachterste slach.aant. Hier es Bessus, coninc, nu doe! 1000[regelnummer] Ga naar margenoot+Ghef hem die crone! ic seghdi hoe, Dat hise di weder gheven sal, Alse hi hevet bedwonghen al. Doe dit sprac Narbesines Balch hem sere Daris des. 1005[regelnummer] Die sachte man, die goedertieren Sprac ‘du slachts dien fellen dieren Dat hebbic nu wel vernomen. Bi mi so bestu up comen, Scalc, nu woutu dinen here 1010[regelnummer] Doden ofte doen onnere.’ Dit antwoorde Daris doe Ende trac tswaert uten scoe
[pagina 216]
Ende woudene hebben ghesleghen doot. Maer Bessus dede onsculde groot, 1015[regelnummer] Dat hi dier cronen niet en woude Ende bat dat hijs ontberen soude. Hi hadde Darise doen vaen, En haddi tswaert niet wech ghedaen. Si hieten hare tenten saen 1020[regelnummer] Buten sconincs tente slaen. Artabacus bat sinen here Dat hijt dede dor sijn ere Dat hijt verdroughe met ghemake, Al waret een pijnlike sake. 1025[regelnummer] ‘Here’ sprac hi ‘dese dulle woort, Die ghi nu hier hebt ghehoort, Verdrach van den dinen wel! Alexander hi es fel Ende hi comt na ons ghereet. 1030[regelnummer] Es dat sake dat hijt weet Dat si willen van ons varen, Hine sal ons niet en sparen. Ga naar margenoot+Verliesen wi tfolc van Bacterenlant, Here, so sijn wi ghescant.’ 1035[regelnummer] Daris volchde sinen raet, Hi hielt al over baraet,aant. Ende liet sine tenten slaen. Met rouwen was hi bevaen Ende met wanhope; dese twee 1040[regelnummer] Sijn mettien keytive emmermee. In die tenten was groot ghescal, Want het was onberecht al. Daris sterfdach die was bi, Ende gheen here en was hi, 1045[regelnummer] Alsi hadde gheweest te voren; Hi hadde rouwe ende groten toren. Bessus ende Narbesines Visierden, hoe si des Beste te voren mochten comen 1050[regelnummer] Dat si hem dlijf hadden ghenomen. Si wisten wel, soudemen vaen, Dat ment met vresen soude bestaen,
[pagina 217]
Want die van Percen haren here Gheerne vordeel doen ende ere, 1055[regelnummer] Want hi es van groter macht; Sine name ontsietmen dach ende nacht; Si ghenighen hem int ongheval,aant. Ende si ontsiene int gheval. Dus eren sine, hoe dat gaet, 1060[regelnummer] Eest gheval goet ochte quaet. Ende om dat dat volc haren here Alleweghe doet goet ende ere, So en dorsten sine niet vaen, No met crachte doot slaen. 1065[regelnummer] Bedi viseerden si, si souden toghen Grote onghedout voor sine oghenaant. Ende grote onscout bieden Ga naar margenoot+Ende segghen dat si met haren lieden Bede lief ende leet 1070[regelnummer] Met hem willen doghen ghereet. Des ander daghes ter sonnen upganghe Bliesmen ene busine langhe. Daris hiet die tenten upbreken. Si twee quamen toe ghestreken 1075[regelnummer] Met lieden van haerre hulde Ende boden hare onsculde Ende baden hem groot ghenaden. Maer int herte hadsine verraden, Want si die crone wouden draghen. 1080[regelnummer] Daris sat up enen waghen Noch doe eerlike ende scone, Verchiert met eens conincs crone. Dandere laghen up die eerde Ootmoedelike voor sine poerde, 1085[regelnummer] Si boden hem ere ten selven stonden, Nochtan dat sine siden bonden. Si weenden, entie oude man Ghelovets ende weende dan.
[pagina 218]
Nochtan en beroude dies hem niet 1090[regelnummer] Dat si om die moordaet peinsden, iet, Dor al dat si wale saghen, Dattie oude man van daghen Hovesch was ende goedertiere Ende hijt hem vergaf sciere. 1095[regelnummer] Nochtan wiste hi wel ter cureaant. Dat si twee entie aventure In allen doene jeghen hem waren. Hi peinsde dat hi soude ontfaren Alexandere al dat hi mach, 1100[regelnummer] Want hi hem allene ontsach. Ga naar margenoot+Met Darise was een baroen, Die gheheten was Patroen Ende ute Grieken gheboren. Hi hadde sijn lant verloren, 1105[regelnummer] Doe Alexander Athenen wan. Onder hem was menech man; Hi hadde bi dien * jaren. Ghetrouwe was hi ooc te waren Ende Daris vrient, alst wale sceen. 1110[regelnummer] Met sine vrient, menech een, Dat hi voer bi Daris side. Hi wiste wale, ende waes onblide, Dattie coninc was verraden. Doe hi mochte met staden, 1115[regelnummer] ‘Coninc’ seidi ‘Narbesines Ende Bessus si vermeten hem des, Dat si di emmer willen slaen. Si sullent heden noch bestaen, Also alsic hebbe vernomen. 1120[regelnummer] Hier omme bem ic tot u comen, Dattu mi laets dijn lijf bescermen; Met hem en canstu niet ghehermen. Tavont doe dine tenten slaen Onder donse, dats wel ghedaen. 1125[regelnummer] Grieken ende Europen lant
[pagina 219]
Hebben wi verloren, dats u becant, Noch in Bacteren noch in Inden Wetstu wel, dat wi en vinden Lant no huus, wijf no kint. 1130[regelnummer] Wine hebben anders niet een twint, Dan wi hopen tote di. Ic bade di nemmer, coninc vri, Dattu dedes dese dinc - Want ic bem een incomelinc - 1135[regelnummer] Saghic dat iemen vanden here Ga naar margenoot+Voor di woude staen ter were.’ Nu weetic wel dat alle dinc,aant. Die de hemelsce coninc Hevet ghemaect met siere cracht, 1140[regelnummer] Dat si bede dach ende nacht Also gaen, alsi ghebiet. Bedi so wat nu ghesciet, En wils god niet ghehinghen, Men maechs altoos niet volbringhen. 1145[regelnummer] Bi Darise segghic u dat. Hi ontghinghe terre stat Mettien, woude hijt doen, Dat hem riet sijn ridder Patroen. Hi liet ghescien tghebot ons heren. 1150[regelnummer] Sine antwoorde willic u leren: ‘Al hebbic dicke ondervonden Uwe trouwe in allen stonden, Nochtan en willic niet laten Mine liede ende verhaten. 1155[regelnummer] Hoe mochte ic van hem sceden? Ic wille met hem mijn lijf leden, Want ic hebbe hem sonder waen Meneghe hoveschede ghedaen Ende up ghehouden van der wieghen. 1160[regelnummer] Ic hebbe liever dat si mi bedrieghen,
[pagina 220]
Dan hem van mi quaet ghesciet. Wat so daventure ghebiet, Willic eer laten ghescien, Eer ic van hem wille vlien. 1165[regelnummer] Es hem mine doot bequame Ende mijn leven onghename, Ic hebbe ghelevet alte vele, Ic sterve gheerne, ic biede de kele.’ Patroen waert so tonghemake, 1170[regelnummer] Doe hi hoorde dese sake, Ga naar margenoot+Hi verloos dien hope al Om Daris groot ongheval. Hi keerde onder die griexe scaren, Di onder sine banieren waren, 1175[regelnummer] Ende hiet hem dat si waren ghereet Te doghene lief ende leet Om dies conincs Daris recht. Bessus die quade cnecht, Die hem selven sculdich kinde 1180[regelnummer] Dat hi Daris doot sere minde - Griex en condi niet verstaen - Hi ontsach hem sonder waen Dat Patroen sijns ghewouch. Ende hets openbaer ghenouch, 1185[regelnummer] Wie so valsch es ende fel, Hi en betrouwet niemen wel. Hi vraechde enen taelman, Die griex ende sarrasinois can, Wat die Griec hadde gheseit. 1190[regelnummer] Doe hijt wiste wel ghereit, Soudi Darise hebben versleghen. Maer hi ontsach hem datter jeghen Patroen soude hebben ghestaen. Hi peinsde hi soudene vaen 1195[regelnummer] Ende Alexandere prosenteren, Sone soude hi hem niet deren. Dus waende hi alre best ghewinnen Alexanders hulde ende minne. Hierbi verste hi dese moort 1200[regelnummer] Toter nacht ende voer bat voort.
[pagina 221]
Nacht es recht der quader doen, Die ghere doghet nie en ploen, Snachts alsemen die quaetheit doet Diemen sdaghes niet sien en moet; 1205[regelnummer] Want dan es die blode coene Ga naar margenoot+Een onscamel dinc te doene. Doe quam Bessus ten coninc Ende dancte hem derre dinc Valscelike met scoonre tale 1210[regelnummer] Dat hi so hoofscelike ende so wale Patroens raet hadde ontseit, Die hem te voren was gheleit. Hi seide ‘here, nu merct wel, Patroen es valsch ende fel, 1215[regelnummer] Hadde hi di, hine woude nemere,aant. Hi soude di leveren sinen here; Mochte hi di vaen, hi soude di gheven Alexandere die dijn leven Nemen soude jammerlike. 1220[regelnummer] Ens gheen wonder sekerlike Dat sijt al te cope gheven, Die niet en achten up haer leven. Ja en slaet hi in die aventure Sijn lijf om ene clene hure? 1225[regelnummer] Een man die es een incomelinc, Een keytijf ende een aerminc Sonder wijf ende sonder kinder, Ende nu es hier, nu ghinder, Ende ooc anders niet en hevet, 1230[regelnummer] Dan hi bi sinen soude levet, Die es onghestader dan een riet, Dat dien winde volghet ende vliet.’aant. Bessus inde sine tale; Daris lovet haerde wale, 1235[regelnummer] Nochtan wisti haerde wel Dat het waer was ende niet el, Dat hi van Patroene hoort. Want het was so comen voort Ga naar margenoot+Dat hi en mochte niet ontgaen.
[pagina 222]
1240[regelnummer] Sonder hope in vrese was hi bevaen. Et dochte hem wesen haerde quaet Te latene siere liete raet, Nochtan dat hi hem niet en ghelooft. Hi was ghereet te biedene thooft, 1245[regelnummer] Welctijt dat si hem wouden slaen. In desen wille was hi bevaen. Het was siere doot gheheinde. Die seste bouc neemt hier einde.	[tekstkritische noot]2 daer., 3 altoe daer. 8 lees binnen? rike. 9 verveert: swert. 14 prince S] princen. 16 boec. 17 Die twe. 18 een̄. 26 wenen. 30 were oec hi bl. in. 31 groet es. margenoot+ LIIIa 2. [tekstkritische noot]35 hantiert. 38 dor S] dorge 36 verkeert S] verkoert. 40 wilt. 41 hietse S] hiese. 43 satte. 51 sijn. 53 geen. 60 verhuren S] verhinen. 61 hebben oec om. 67 beide malen noch denkelijk meer: seer. 68 hun of him. 70 hadde die edel. margenoot+ LIIIb 1. [tekstkritische noot]82 elkerlike. 83 eer. 87 hiet dencurion of deuc. 88 hiet. 89 baroen S wil hondert lezen in plaats van dusent. 91 eer dinc bemarken. 92 hiet in griexen cyliaerken (S cyliarken)] cybarken. 94 sinen ontbreekt. 95 die een des anders; vgl. 115. 96 giere. 97 geven S] gerne. 99 wast. 101 alsme pauwelone. 102 ene. 103 eenre businen. 106 her daer. margenoot+ LIIIb 2. margenoot+ LIVa 1. [tekstkritische noot]115 noch. 116 eenge in eenger w. 118 leet. 119 here. 120 meer. 121 vrieheit. 127 porreden S] porrende. 129 Daer wilen een coninc. 130 Assw. als ic. 132 geweest. 135 aldaer. 137 gulden. 138 den. 140 bedi. 141 telgere silver. 144 daer hi S] diere up was. margenoot+ LIVa 2. [tekstkritische noot]151 hi S] si. 154 wene zooals gewoonlijk. 159 grade noch ander pat; S. vermoedt dat men eenvoudig strate in plaats van grade moet lezen. 160 mochtme. 161 noch beide malen. 162 come. 165 machtich. 166 Medaces; Gautier Madates. 170 Ander geen. 173 roke. 174 na dit vers schijnen een paar regels te ontbreken; men zou in het volgende vers kunnen schrijven: Men en mochtese; maar denkelijk stond er een meer bepaald subject. 177 woude si. 181 prouetse. 183 ridder. 185 dagerate. margenoot+ LIVb 1. [tekstkritische noot]188 roke. 194 pardieren. 195 mangneel. 203 quaet tho gaen; Gaut. 5,91: sed gravis accessus. 204 yser. 207 wast. 208 hi ontbreekt (S. daer hi jeghen). 209 rochgen. 210 va bochgen. 212 En̄ die. 214 mochte. 215 noch dor s. noch dorch. 217 vorste. 220 dat hoet. 222 perderen. 223 mure] porte. 225 toren wat na. margenoot+ LIVb 2. [tekstkritische noot]227 scamt. 228 murken mocht. 231 soeldi. 234 enichsens. 236 casteels. 237 niegen. 239 were. 241 vor. 243 canteel. 244 hultenen casteel. 245 tierst. 246 begons. 257 en̄ om. 258 nam. Misschien zijn deze en de voorafgaande regel aldus te lezen: dien coninc, up lijf ende lede ❘ hi up name d.g. st.; vgl. up ghenade Rein. 1688. Gaut. 5, 110 heeft: ut liceat salva victos abscedere vita. 259 balch eem wale siere. 260 En̄ hi noch min noch. 261 als. 263 soeldi. 264 salder. margenoot+ LVa 1. [tekstkritische noot]266 hen. 267 gescoffiert. 268 te bar. 269 heds die niet. 273 coertelike. 274 Medaces. 275 dan sijn. 277 cisigambris, zoo ook 286, 307. 281 oppenbaere. 282 ofte sijn. 283 maech oec. 285 were eer. 287 knecht. 289 aventure S] aventuren. 290 besure S] besuren. 291 doen selc. 292 Alse mijn; z. de aanteekening. 299 wit. 300 beteemt. 301 bin. margenoot+ LVa 2. [tekstkritische noot]309 ofte. 310 lete. 311 godertiereneit. 312 aen. 313 mochtic. 315 vergaft. 317 alle luden. 322 him. 323 cavel S] gavel. 324 hun gavel S] cavel. 326 de ontbreekt. 328 S en, ontbreekt. 332 medaces. 333 vrihede. 334 deilde here S] lere gerede. 335 permenioen: coen. 338 plene. 441 heelt. 342 her en tare. 343 casteel. margenoot+ LVb 1. [tekstkritische noot]345 hoch ende breet] bosch en̄ heet; Gaut. 148: ardua, quorum perpetuum excurrit vergens in Persida dorsum. 348 die ontbreekt. 349 menich leet soe menich. 350 geen. 352 ongestedich. 354 hem te sure. 358 misschien te lezen Cume en dorste doreliden. 360 en̄ oec. 364 op een. 368 dat tfolc. 369 motanien. 372 Hen lieten si. 376 van Daris volke gevangen is. margenoot+ LVb 2. margenoot+ LVIa 1. [tekstkritische noot]383 een. 384 eenre. 387 diere S] die. 388 wast. 392 rogge. 393 mactmen eenre. 396 talder eerste. 392 hen. 442 edel. 404 was en̄ ute verkoren; Gaut. 164: celebrem tot priscis regibus urbem. 409 noch beide malen Babyloen: scoen. 413 in het hs. staat alleen co. 414 perceli. 419 silvere. 420 En̄. 421 die stede. margenoot+ LVIa 2. [tekstkritische noot]428 conste. 431 cinglatoen: groen. 432 van] en̄. 435 hen hende. 437 er stond manier, onder het eerste been van de m staan echter puntjes, ten teeken dat het moet vervallen. 439 guldene. 442 En̄ die stat al. 443 edel. 445 en̄ die. 448 grote hier die hijr te. 450 he. 451 Cerces ontbreekt. 455 nummemeer en̄ wonder. 458 hi S] hi en. 460 wietmen. margenoot+ LVIb 1. [tekstkritische noot]461 wietmen staet. 492 En̄ wester; vgl. de aanteekening. 463 Alaxes. 465 over. 466 reine. 467 aen. 468 Percipolis. 470 ofte. 472 dese. 474 dede] hadden. 475 die stede. 476 ·IIIJ· m; vgl. vers 549 en Gaut. 199: tria milia. 478 gevaen of gegaen; het eene is in het andere verbeterd. 482 som. 484 getekent. 485 geloit. 486 si geleet. 487 dieren. 490 Hier omme wranc die edel; bij Gaut. 208: et in subitum versa est victoria luctum. 491 En̄ hi. 492 En̄ wat si. 496 hen. 497 bereden. margenoot+ LVIb 2. [tekstkritische noot]498 wer teren wive. 499 varen en besien eer. 500 ontbreekt in het hs. en is bij gissing ingevuld. 504 rouwen. 505 enthesioen; Eutiton staat in de uitgave der Alexandreïs van 1693 (Monasterii S. Galli). 507 sijn. 509 scanden. 511 come vore onsen heren. 512 hier van oneren. 513 om beide malen. 514 segt. 522 dat hi ti ersten. 525 vergeet eem met die weldegede; Gaut. 230: quando beatarum subeunt oblivia rerum; met is wellicht ook niet van Maerlant. 526 S hadde ontbreekt ionghede. 528 meent eem dicwile. margenoot+ LVIIa 1. [tekstkritische noot]535 vergaen S] gedaen. 537 in ontbreekt. 538 ommer. 544 sale geet. 547 wale. 548 sine. 549 niet ontbreekt; misschien moet men lezen En ware, zooals S voorstelt. 551 namen V] nemen. 552 en die iocht. 556 si lagen V] wi legen. 558 orbert. 559 solen. 563 solen si ons noede willen sien. 565 daen. 569 sonder S] sonde. 572 allen. margenoot+ LVIIa 2. [tekstkritische noot]573 eenge. 576 luden wandelen (S wanderen). 577 Euthecion. 578 tecius; Gaut. Theseus. 579 athenen. 582 wene. 585 dus zou men best kunnen missen. 588 wael werdich. 590 auentu'e. 591 vriens. 592 ofte. 593 niement. 594 man es. 596 want die niemen; Gaut. 273: inclementis homo mentis male coniicit ex se, rara quod humanae sedeat clementia menti. 597 sconder. 598 mochti. 600 en S] en̄. 604 siele S] sieke. 605 lichaem. 609 andere ontbreekt. Gaut. 284: in Persis maneant Medorumque aera spirent felices alii, quos diffidentia patrum uxorumque potest avellere dulcibus arvis. S. was van meening, dat er een paar regels uitgevallen zijn, doch het is niet waarschijnlijk, dat 4 verzen achter elkâar op -eden rijmden; er zouden er dus op zijn minst 4 ontbreken, hetgeen niet bepaald onmogelijk is. Misschien ook is alleen 608 bedorven. 611 tiersten. 612 vrienden die; die is echter op den kant bijgevoegd. 614 baldac. 616 Eer. 618 eerre beider. 620 amandren. 630 toende seirhede. 631 dirnen. 632 alderhande. 634 sere bevaen. 635 eenre. 636 Des. 637 onseen. 638 onboet die fisiseen. 642 oppenbaer noch. 643 en S] en̄. 644 lichaem. 645 were. margenoot+ LVIIb 1. margenoot+ LVIIb 2. [tekstkritische noot]648 Ofte huys were. 649 were. 650 toene si licht. 651 him lieden. 653 toende eem desgelijks 656. 657 En̄ van. 659 ioffrouwe. 662 soude si. 664 weer si tho eren. 665 toende. 669 ioffrouwe. 670 dede si. 672 eer in houwelike. 673 hi si. 674 eer alle. 675 eer. 676 ochte weer. 678 van] te. 779 groten. 681 Die van Egypte; vgl. 755. 683 Soe arm en̄ so k. 685 Tho. margenoot+ LVIIIa 1. [tekstkritische noot]686 mergen. 686 magscien. 689 wast nagt. 694 eenre. 697 En̄ liep liggen kirke. 701 Daer in slogen. 702 S hi, ontbreekt onscoet. 703 dat] daer. 706 kirke. 707 mordennare. 711 vraegden mordennare. 714 misschien te lezen dan leven. 716 Dies mergens. 720 dander. margenoot+ LVIIIa 2. margenoot+ LVIIIb 1. [tekstkritische noot]726 beheelt. 728 misschien is lude na hi uitgevallen; Discipl. cleric.: voce ergo magna clamavit. 733 die] d'. 738 got wrect. 739 beter dat duyt. 740 helsche. 743 richter. 748 leitsij. 751 dat] bat. 752 hietsi. 755 Doen sprac die egypten man. 756 Al die waerheit daer hi om quam. Het rijm is onzuiver, desgelijks vers 781/82 en in beide gevallen staat die Egyptenman of die van Egypten in het vers. Egyptien, hetgeen goed Maerlantsch zou zijn, is alleen in vers 709 bewaard, anders staat altoos die van Egypten of die Egyptenman, terwijl het in het Latijn Aegyptiacus luidt. Het schijnt mij niet te stout, hieruit af te leiden, dat de kopiïst den vorm Egyptien op één geval na verwijderd heeft. In plaats van hoe hi quam zou men ook kunnen lezen hoe het quam. 758 sachte. 759 als. margenoot+ LVIIIb 2. [tekstkritische noot]760 sachte. 763 hielde. 765 qwijt. 776 deilen. 777 den. 779 Die van egypten. 781 Die van Egypten voer thuys. 782 gesacht aldus. 783 thecius. 785 machschien. 787 en willi] en̄ ic wille. 788 blijfdi. 789 Thesius. 792 hen. margenoot+ LIXa 1. [tekstkritische noot]800 sijnre. 806 so dat] dat. 809 overende De Vries] hopende. 810 alexanders vullen De Vries] alex. hebben, z. de aanteekening. 811 Hi voer snelliker. 813 so] dus hem ontbreekt; aan deze geheele zinsnede beantwoordt bij Gaut. (301) pardis instantior instat. 814 baractena. 815 een hoet stat. 816 Daer; Gaut. 303: decreverat inde subire Bactrorum fines. 823 verwandelde] vergaderde; Gaut. 397: mutato pectore mutans consilium. 824 thoverlaet. 826 sijn. 828 edel. 829 te ontbreekt. 830 en̄ dan. 831 ware dat. 833 woe. margenoot+ LIXa 2. [tekstkritische noot]841 meer heb. 844 beens. 845 ievalerie. 847 hadden ontbreekt. 848 sidi emmer met mi bleven. Gaut. 321: de tot castrensibus ante unica Persarum superestis gloria. Ik heb mij zoo na mogelijk aan de overlevering aangesloten; er zou echter ook geheel iets anders gestaan kunnen hebben, vooral daar emmer met mi uit den volgenden regel kan gekomen zijn, waar sidi misschien ook te schrappen is. Het eenvoudigst ware sidi allene overbleven. 851 was ontbreekt driewarf; Gaut. 323: bis profugum, victi bis principes ama secuti; vgl. onzen tekst vs. 884. 852 denkelijk te lezen daer so. 853 trouwen van u. 854 lien ane u; vs. 853-57 beantwoorden aan Gaut. 324 vlg.: vestra fides stabilemque probans constantia mentem efficiunt, ut non verear me credere regem, ut me Persis adhuc ausit regnare fateri. 857 bin. 860 bedie willic oec. 861 ocht ic u niet dit. 863 sales. 865 Oft ofte. 870 soeldi. margenoot+ LIXb 1. [tekstkritische noot]871 alderhande. 872 man. 874 laet. 875 selc. 879 mijn. 880 Woe sůeldi. 881 ioncgelinc; Gaut. 341: quod patrio rex imperat advena regno. 882 ofte] en̄; z. de aanteekening eerlic. 883 verlesen. 884 beide. 886 al selker. 889 een stede. 892 dar thoe. 893 soelke. 895 beroumen. 896 mote. 900 S ic, ontbreekt. 904 ben. 906 tonen. 907 batalien. 908 spelen hen. margenoot+ LIXb 2. [tekstkritische noot]909, 910 in het hs. in omgekeerde volgorde. Gaut. 338: sua dextera cuique aut modo finis erit aut ultio digna malorum. Ergo si superi pia bella moventibus obsunt, si facinus reputant iustos defendere, saltem finis honestus erit, fortesque licebit honesto mortis amore mori. 911 ofte. 915 mine. 919 elc] ghi vecht. 920 knechte. 921 willen S] wilen ons. 928 gekrie. 929 bedi S] beide. 930 Artabatas; Gaut. Artabazus. 932 volgde. 933 soelen; misschien ook sullen gerne strijt met di, Gaut. 375: in arma sequemur. 938 gemeinlike. 940 alder gewes; z. de aanteekening. 942 si eem. 944 hen. margenoot+ LXa 1. [tekstkritische noot]946 volchden si dien. 949 ofte] om. De geheele plaats luidt bij Gaut. (384 vlagg.): At Bessus facinus iam praemeditatus acerbum Narbacanesqne suus, numeroso milite fultï, jam definierant Darium comprendere vivum, ut si Magnus eos sequeretur, munere tanto commodius possent victoris inire favorem. Quod si praeceleres evadere principis alas sors daret, auderent Dario regnare perempto, et vires reparare novumque lacessere Martem. Door de verandering van om vs. 949 in ofte krijgt men althans een draaglijken zin; ik geloof echter niet, dat Maerlant zoo heeft geschreven. De vertaling van het latijn: quod si - sors daret ontbreekt; er zal dus wel weêr een paar regels uitgevallen zijn. De eerste woorden van vs. 949 en 950 zijn dan denkelijk ook verknoeid; dat si in het laatste zou men kunnen uitwerpen. 952 mochte. 958 diepe. 959 ersat'e. 961 bettren (S bitteren)] beteren. 962 dan es. 964 dat] menich; z. de aanteekening. 965 eenre. 966 meenger. 968 weetstus tvi. 969 weens. 973 nu. 977 berichten. margenoot+ LXa 2. [tekstkritische noot]979 dat orloge. 980 verdreven] verslegen; Gaut, 407: hostibus expulsis. 983 Int inde van bacteren lant; Gaut. 409: tot Bactra dabunt, dabit India gentes. 985 Hi magger. 986 ierste. 987 solen. 989 man misschien te schrappen. 993 erminc] ·co· Gaut. 415: degeneres et quos constat taedere laboris compellunter ad hoc, ut vitam ducere vile quid reputent. Quid mirum? ignavo vivere mors est, waaraan in de vertaling vs. 990-994 beantwoorden. Ik weet geen andere verbetering, dan de voorgestelde. 995 leet niet ongespart. 996 wat eem tho behart. 998 slach] dach: z. de aanteekening, 1001 hise S] si. 1002 hi] hise. 1006 slachs. 1007 nu ontbreekt; Gaut. 426: iam.....comperio. 1010 oneere. margenoot+ LXb 1. [tekstkritische noot]1017 gevaen; misschien ook te lezen doe ghevaen. 1018 En̄ hadde hijt tswert. 1021 Arcabatus. 1024 weer dat. 1032 en ontbreekt. 1035 volgde rade. 1036 barade. 1040 keitiven. 1042 het S] hi omberecht. 1044 ende] en hre. 1045 Alse hadde. 1050 hedden. margenoot+ LXb 2. [tekstkritische noot]1053 Perce doen eren here. 1054 vordel en̄ oec. 1055 S es, ontbreekt. 1056 sinen naem ontsachmen. 1057 si ghingen met eem; Gaut. 456: etiam gens barbara nomen regis inhorrescit: et quos in sorte secunda barbaries metuit, veneratur numine pressos. 1060 ocht. 1061 het eene dat ontbreekt. 1064 noch. 1065 viseerden] si seiden; Gaut. 465: decreverunt het eene si ontbreekt. 1066 onghedout] onscout; z. de aanteekening. 1069 bede S] bedi. 1071 anderen. 1077 boden groot is misschien te schrappen. 1083 die ander. 1086 siden] selven; Gaut. 479: sustinuit venerari tunc parricida ducem, quem post in vincula servus detrusurus erat. margenoot+ LXIa 1. [tekstkritische noot]1089 beroude dies hem] baerden sijs eem; Gaut. 482: sed nec tunc fraudis amicos poenituit sceleris. 1090 pinsden. 1094 hen. 1101 barone. 1102 patrone. 1107 bi dien ·e· iaren; Gaut. 490: integer aevo, hetgeen M. misschien door een bepaald getal, maar stellig niet door hondert heeft vertaald. 1109 scien. 1110 sinen. 1111 dat hi] die. 1112 was onblide S] blide. 1114 sprac met; Gaut. 444: fandique ut copia facta est. 1115 segt hi narbasines. 1116 hen. 1118 solent noch hude. 1120 benic. 1122 hen. 1123 tavent. 1124 dat es wale. margenoot+ LXIa 2. [tekstkritische noot]1128 weestu. 1129 noch beide malen. 1130 wine en. 1132 bidde di emmer. 1134 ben. 1135 saghic V] seg ic woude V] woude ic. 1137 nu will ic wale; Gaut. 511: jam reor. Daarvóór heeft het latijnsche gedicht nog vijf regels, waarvan in de vertaling niets gevonden wordt. Het is niet onmogelijk, dat zij er eens in gestaan hebben en dat de vertaling begon met Nu willic wale all. 1139 sijnre. 1140 dat hi si beide; ik had misschien beter gedaan, ook dat si uit te werpen. 1142 bedi S] beidi nu S] mi. 1144 machs. 1146 tho eenre. 1150 antwoorde] aventure. 1151 dicwile. 1154 ende S] ende u. 1155 woe wocht ic van hen. 1156 hen. 1157 hen. margenoot+ LXIb 1. [tekstkritische noot]1161 hen gescieit. 1165 hen. 1171 hope S] hepe. 1175 hen dat si weren gereit. 1176 leef en̄ leit. 1178 knegt. 1179 kende. 1180 mende. 1181 conste hi. 1184 oppenbaer. 1189 grieke. 1195 presenteren. 1197 alder beste. 1198 met minnen. 1199 Hier. 1200 nach vor. margenoot+ LXIb 2. [tekstkritische noot]1202 geenre. 1203 dies nachts. 1204 dies dages. 1210 hoveschelike. 1215 nummere. 1220 en es. 1221 alle. 1223 sleet. 1224 ene ontbreekt. 1225 ma. 1232 Die. 1236 waer ontbreekt; Gaut. 448: certus tamen omnia vera deferri a Graecis. 1238 in plaats van want is denkelijk ne ware te lezen; in het latijn staat sed. margenoot+ LXIIa 1. margenoot+ LXIIa 2. [tekstkritische noot]1240 in vrese ontbreekt, ook hope is op den kant bijgevoegd; Gaut. 550: (res) plena timoris et exspes. Misschien is er meer in den regel bedorven. 1241 et] en̄. 1242 latene dan. 1243 ghelooft S] gelochte. 1244 thooft S] thoefte. 1247 gehende. 1248 nemt.

Vorige Volgende

Die seste bouc.