Logo DBNL
Alexanders geesten (1882)

Alexanders geesten

(1882)–Jacob van Maerlant–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
tekstkritische noten

Die vierde boec.

 
+In dien derden boec so stoet,
 
Hoe die coninc ende there te voetaant.
 
Bi nachte waren up ghestaen,
 
Alse die mane was vergaen.
5
Hi voer met eenen vane voren
 
Ende sanc, datment mochte horen
 
Al dorentore int griexe here.
 
Tlant was al sonder lijfnere,
 
Ende verbrant, als ic eer seide,
10
Doorp ende poort, busch ende heide.
 
Up ene riviere voer hi van prise,
 
Die comt uten paradise,
 
Die Tygris heet, dat weet ic wel,
 
Om dat soe es so dore snel,
15
Dat in die crone van Vrancrike
 
En es gheen water haers ghelike.
 
Die rochen sijn an beden siden
 
So hoghe, die daer onder liden
 
Hem dunken si ten wolken slaen
20
Entie bome diere up staen.
 
Het was vier daghe vor die batalie,
 
Dat men dorsloech meneghe malie,
 
Als ic hier achter sal bescriven,
 
Dattie bloeme van allen wiven,
25
Die coninghinne, Daris wijf,
 
Van rouwen verloos haer lijf,
 
Dat soe sach haer lant te storen
 
Ende haren man hadde verloren.
 
Ende vanden stride ooc die pine,
30
Daer haer altoos stont in te sine,
 
Die corte, wanic, hare daghe.
 
Nu hoort Alexanders claghe!
 
+Alexander Macedo
 
Was also drouve ende also onvro,
35
Doe die vrouwe versceden was,
 
Alse of hi seker ware das,
 
Dat sijn lieve suster bede
 
Ende sijn moeder met groten lede
 
Waren doot van sinen vianden.
40
Hi wranc bloet uut sinen handen
 
Ende liet also hete trane -
 
Dat seghic u na minen wane -
 
Alse Daris laten mochte,
 
Doe men hem die mare brochte.
45
Die jonghelinc sat bi der bare
 
Ende versuchte heerde sware.
 
Al was hi wreet, die grote doghet,
 
Die ghi an hem merken moghet,
 
Ende sine grote edelheit
50
Leerde hem ontfaermicheit.
 
Hi liet meneghen heten traen.aant.
 
Van dien dat hise hadde ghevaen
 
Toter wilen dat soe staerf,
 
En sach hise maer ene waerf.
55
Al was soe een scone wijf,
 
So goedertieren was sijn lijf,
 
Dat hi hare minnen en ghewouch.aant.
 
Haddi die ere, hi hadde ghenouch,
 
Die grote here, diet al dwanc
60
Die maer vive voete was lanc.
 
Doe liep een vanden spadoenen
 
Uutten griexen pauwelioenen,
 
Die Tyrioot gheheten was.
 
Hi trac sijn haer, alst ware vlas,
65
Ende scoorde sine cleder mede,
 
+Met sinen naghelen hi bloeden dede
 
Haerde sere sijn ansichte.
 
Hi weende ende riep ghedichte
 
Haerde lude ‘o wi, o wach!’
70
Doene Daris versach
 
Riep hi lude ‘nu segghe mi,
 
Twi du weens ende wat es di?
 
Wetstu iet wat meeren mach
 
Minen rouwe, secht mi dach!
75
Ic can wel wesen keytijf
 
Ende rouwich al mijn lijf.
 
Die liede weten geerne te voren
 
Haren rouwe ende haren toren.
 
Du salt mi dinghe te voren legghen,
80
Die ic selve niet en dar segghen.’
 
Tyrioot antwoorde te hant
 
‘Alexander, dijn viant,
 
Doet dien dinen also grote ere
 
Alse of du wares sijn gherechte here.
85
Maer wach arme, keytijf!
 
Die vrouwe, dijn edel wijf,
 
Die coninghinne soe es doot.’
 
Dus antwoorde Tyrioot.
 
Mettien so was so groten gheclach.
90
Si riepen sere ‘o wi, o wach!’
 
Daris verloos al sine cracht
 
Ende viel neder in onmacht.
 
Hi waerp up sijn haer dat mulaant.
 
Ende riep, of hi ware dul.
95
Hi waende dat soe ware versleghen,
 
Om dat soe niet en woude pleghen
 
Dies conincs Alexanders minne.
 
Tyriote riep hi inne.
 
Die ridders hi doe buten sloot
100
+Ende vraechde, hoe soe ware doot.
 
Die knape swoer dat hi nie en dede
 
Der vrouwen eneghe lelichede,
 
Al was soe met hem ghevaen;
 
Ende dat hi hare hadde ghedaen
105
Also grote ere al sijn lijf,
 
Of soe hadde gheweest sijn wijf.
 
Doe was Daris in groten vare,
 
Ende seide dat van minnen ware,
 
Dat hi hare ere hadde ghedaen,
110
Ende soen ooc minde, sonder waen.
 
Ooc seide hi ‘hets des heren sede,
 
Waer dat hi comt tenegher stede,
 
Dat hi daer emmer hevet amien.
 
Soe was die scoonste van al Percien,
115
Hi es een here, een jonghelinc;
 
Men maecht prouven bi ere dinc:
 
Dat hi haer dede, hi mocht wel doen.’
 
Doe swoer sere die spadoen
 
Bi al den goden van der see
120
Ende vanden hemelen, dat es mee,
 
Dat Alexander sinen wive
 
Noit lachter en dede van den live.
 
Doe swoer die knape dat waer is
 
Doe gheloofdes die here Daris,
125
Ende het was hem haerde lief.
 
Al wenende hi die hant up hief,
 
Aldus dedi sine bede:
 
‘Vader, ende here mede
 
Van den goden al te voren,
130
Daer ic ooc af bem gheboren
 
Ende uwe maech van rechter ure,
 
Al die werelt durenture
 
Ende alle dinc die staen bi u.
 
Eerstwerf so biddic u nu,
135
+Ocht wesen mach, dat ghi mijn rike
 
Mi behout ghestadelike;
 
Ende ocht also es in uwen moet
 
Dat ics emmer derven moet,
 
Ende ansien moet dat verliesen,
140
So biddic u dat ic moet kiesen
 
Enen coninc doch na mi.
 
Ic bidde dat Alexander si
 
Na mi coninc, ghehoort mi das,
 
Die hovescste viant die nooit was.’
145
Dit waren sconincs Daris woort.
 
Ende sine bede was ghehoort.
 
Die trane, die van hem liepen,
 
Ic wane si vor gode riepen.
 
Daris hadde tweewerf ghesint
150
Tote Alexander om paerlemint
 
Ende omme maken vasten vrede.
 
Maer twas om niet, dat hi dede.
 
Dore die doocht van sinen viant
 
Hevet hi derdewerf ghesant
155
Sine boden, om dat hi woude
 
Datmen vrede maken soude.
 
Het was tien tiden sede,
 
Wie so hebben woude vrede,
 
Dat hi voerde enen tac,
160
Die men van ere oliven brac.
 
Om den vrede voersi tiene,aant.
 
Vroede ridders ende siene,
 
Entie vroetste diere was,
 
Dat was die oude Achillas,
165
Ende was van rade gheraect wale,
 
Ende daertoe condi sine tale
 
Utermaten scone toghen.
 
+Dus sprac hi vor Alexanders oghen:
 
Hovesce coninc, verstaet wel,
170
Uwe hovescheit ende niet el
 
Dat doet Darise, onsen here,
 
Om vrede bidden also sere.
 
Ende dat hi hier tote u seint echt,
 
Dat en doet hi niet dor recht,
175
Maer om dattu sine kinder
 
Moeder, suster, meerre ende minder,
 
So hoveschlike heves ghevaen.
 
Al hebben wier breke, sonder waen
 
Si en dunken ons niet ghevanghen sijn.
180
Dies danct u sere die here mijn,
 
Want du hare suverheit bewaers,
 
Ghelijc dattu haer vader waers.
 
Altoos hetise coninghinnen,
 
Ende ghi en doet hem niet bekinnen
185
Dat ghise haet in enegher wijs.
 
Dies gheve u god ere ende prijs!
 
U drouve ghelaet, u drouve oghen
 
Dunkent mi van buten toghen
 
Dat ghi sijt een hovesch viant.
190
Daris, die ons hare heeft ghesant,
 
Dochte mi cume so drouve sijn,
 
Alse nu toghet dijn anscijn.
 
Nochtan weent hi om sijn wijf,
 
Die hi minde alse sijn lijf,
195
Ende ghi weent om uwen viant.
 
Ghi waert ghewapent al te hantaant.
 
Jeghen ons, dat weet ic wel,
 
En daet dit leet, ende niet el.
 
Daris doet u bidden haerde
200
Om ghetrouwelike vaerde,
 
Ende siere dochter biet hi di
 
Ende alt lant quite ende vri,
 
+Dat leghet van der navelsee
 
Toter Eufraten, ende daertoe mee:
205
Diere stene ende daertoe gout
 
Ende ander chierheit menichfout.
 
Hout sinen sone hier te waren
 
Te ghisele ende laet met ons varen
 
Siere moeder ende sine twee suster mede.
210
Dies biddewi u up hovescede.
 
Ende neemt van hem drien te lone
 
Dertich dusent besanten scone
 
Ende algader goudijn root;
 
Dat es ene chiereit groot.
215
En hadden u niet die gode ghegheven
 
Goede aventure in u leven,
 
Het ware tijt dat ghi om vrede
 
Haddet ghedaen dus grote bede.
 
Nu eist so comen datmen u bit.
220
En moochdi niet merken dit,
 
Hoe groten here Daris hevet?
 
Met hem es alt tfolc dat levet,
 
Hi hevet die see bedect met scepen
 
Ende dlant met tenten al begrepen.
225
Nochtan es te nauwe dat mere
 
Ende dlant te sinen here;
 
Die rivieren sijn so besloten,aant.
 
Si en moghen niet ter see wert vloten.
 
Ic wane hi meer volcs heeft allene,
230
Dan die werelt al ghemene.
 
Alse Alexander hadde ghehoort
 
Achillas tale ende sine woort,
 
Riep hi in ene kemenade
 
Al sine hoochste liede te rade
235
Ende vraghede, wat si hem rieden.
 
+Twivel was van sinen lieden,
 
Wat si hiermede wouden doen.
 
Doe sprac die here Permenioen,
 
Die bat doen conde grote daet,
240
Dan ghegheven nauwen raet.
 
‘Tevoren’ sprac hi ‘waest mijn raet -
 
Ic waent niemen en ware quaet -
 
Datmen die ghevangen weder gave
 
Omme scat ende omme have.
245
Men hadder vele om ghegheven.
 
Nu sijn si doot som hier bleven,
 
Ende som sijn si ontgaen,
 
Daer wi af hebben scade ontfaen.
 
Noch raedic datmen die joncfrouwen
250
Varen late mettier vrouwen.
 
Bedi wat soude ons een quene?
 
Men salse laten varen hene;
 
Si quellet ons in menegher stat.
 
Nu laetse varen om den scat.
255
Ic raede ooc wel ten huwelike,
 
Dattu hebben moges sulc een rike
 
Sonder slach ende sonder stoot.
 
Ic wane gheen lant en es so groot,aant.
 
Dat enen here heeft ende nemee,
260
Alse vander navelsee
 
Al dat lant totier Eufraten.
 
Dus mochti al u vechten laten.
 
Merct, hoe ghi met uwer hant
 
Moghet bedwinghen al die lant,
265
Die ghi begheert na uwen wille!
 
Bacteren lant laet ligghen stille
 
Ende ooc Inden ende Meden!
 
Peinst, hoe vele goeder steden
 
Ghi moghet winnen met ghemake!
270
Hets een sekerliker sake,
 
+Na groten prijs, na groten seghe
 
Te landewaert te vaerne enweghe,
 
Dan nacht ende dach te sine
 
In wapen ende in grote pine.’
275
Swaerlijc verdroech dat Macedo,
 
Doe dat sprac Permenio.
 
Ende hi antwoorde alstie coene:
 
‘Slachtic dien here Permenioene,
 
So haddic liever alle weghe
280
Groten scat, dan goeden seghe.
 
Maer, bi trouwen, neenic niet.
 
Mi es vele bat ghesciet.
 
Ic bem quite van groten goede
 
Ende seker in die aermoede,aant.
285
Die mi niet en laet an ghene side.
 
Des bem ic uter maten blide,
 
Dat ic bem coninc, niet coopman.
 
Soude ic tgoet vercopen dan,
 
Dat mi aventure gaf?
290
Neen ic, twaren, dat doe ic af.
 
In hebbe te cope enghene dinc,
 
Noch van den volke, dat ic vinc.
 
Sal icker iemen af laten keren,
 
Dien salic gheven dor miere eren.
295
In woude niet dat mi ghesciede
 
Dat icker af hadde eneghe miede.
 
Gave icse om goet, so ware die danc
 
Entie ere mede wel cranc.’
 
Doe hi dit hadde gheantwoort,
300
so riep hi Daris boden voort:
 
‘Verstaet dat ic u segghe wale’
 
Sprac hi ‘ende segghet dese tale
 
Uwen here, dien ghi dient:
 
Dat ic aldus sine vrient
305
Hoveschleke hebbe ghevaen,
 
+Dat en hebbe ic dor hem niet ghedaen;
 
Ic deet dor mijns selves doocht,
 
Het wijsde mi die hovesce voocht.
 
Tfi! soude ic ooc eneghen wive
310
Anxt of vrese doen vanden live!
 
Alexanders rechter hant
 
En es dien vrouwen gheen viant.
 
Die ghone en willic niet jaghen,
 
Die ghene wapen moghen draghen,
315
Die so cranc sijn van naturen,
 
Datsi in wapen niet en moghen duren.
 
Tfi! soude ic jeghen hem orloghen!
 
Hi moet hem ghewapent toghen,
 
Daer ic jeghen wille striden.
320
Dies willic pleghen tallen tiden.
 
Waer dat sake dat u here
 
Om vrede bade also sere,
 
Alse ghi mi nu doet verstaen,
 
Ende woude hi uter werelt gaen
325
Ende gheven lant ende have,
 
In weet, of ics hem orlof gave.
 
Bedi hi taent minen lieden
 
Met scatte ende met mieden
 
Dat si mi nemen sullen dleven,
330
Of met fenine mi vergheven.
 
Dies bem ic dus sere verbolghen:
 
Ic sal hem toter doot na volghen.
 
Hi en vaert niet als een recht viant,aant.
 
Die bescermen wille sijn lant,
335
Hi vaert, oft een verrader ware;
 
Ja als een recht mordenare,
 
Sal ic u die waerheit tellen,
 
Doet hi mieden mine ghesellen.
 
Mi en becomt wale niet
340
Die vorwaerde, die ghi mi biet.
 
+Bedi gavic hem die vaerde,
 
So lachterdic mi selven haerde,
 
Men mochte segghen dat ic ware versaghet,
 
Ende dat hi mi hadde verjaghet.
345
Ghi biet mi goet utermaten,
 
Dat es tlant over die Eufraten.aant.
 
Mi dunct, ghi sijt des mesraect.
 
Want ic hebt te mi ghesaect
 
Ende ghewonnen met miere doghet.
350
Drijft mi uut, of ghi moghet,
 
Dat doch dat lant uwe si;
 
Dan moochtijt wale gheven mi.
 
Grote ere eist dat mi Daris sint
 
Dat hi mi gheven wille sijn kint.
355
Hi hadt Macheuse belovet.
 
Heeft hise hem nu berovet?
 
Secht uwen here, al dat hi hevet
 
Ende al tfolc, dat onder hem levet,
 
Ende so wat hi hevet verloren
360
Ende hi selve ooc te voren,
 
Al staet in miere ghewout
 
Ende al eest dier Grieken sout
 
Ende loon van hare pine.’
 
Dus was die antwoorde sine.
365
Achillas hi nam orlof
 
Ende rumede Alexanders hof
 
Ende tellede Darise al die woort,
 
Die ghi te voren hebt ghehoort.
 
Daris seinde mettier vaert
370
Macheuse al darewaert,
 
Die de weghe beligghen soude,
 
Daer Alexander varen woude.
 
Mettien dede Alexander graven
 
+Met chierhede ende met groter haven
375
Darijs wijf, Telico, die vrouwe,
 
Daerom hi hadde groten rouwe.
 
Hi dede maken een graf van prise
 
Up enen berch an een falise.aant.
 
Daer was Apelles meester af,
380
Die Jode was ende screef ant graf
 
Die griexe coninghe alle twaren,
 
Die Alexanders voorders waren,
 
Ende haren name screet hi mede
 
Boven hem ter selver stede;
385
Ende dystorie, hoe hemelrike
 
Was ghemaect ende eertrike,
 
Screefi an den grave besiden
 
Al tote Alexanders tiden,
 
Die ic u vertellen sal
390
Met overslaghender rimen al.
 
Apelles screef goods ghelike,
 
Die alle dinc volbringhen mach,
 
Hoe hi hemel ende eertrike
 
Ende dinghele maecte up den sondach.
395
Des maendaechs maecte hi tfirmament
 
Int water te middewaerde
 
Ende ront al omtrent.
 
Noch doe was overdect die aerde.
 
Dies maecti up dien dijsdach
400
Die see, ende daerde quam uut.
 
Dat was teerst dat mense sach.
 
Hi sciep ooc bome ende cruut.
 
Des godensdaechs maecti die sterren
 
Entie sonne ende ooc die mane,
405
Die ons lichten noch van verren;
 
Hi settese in haren stane.aant.
 
+Hi maecte up dien donredach
 
Al dat in die rivieren levet
 
Ende so wat dat vlieghen mach,
410
Ende so wat die see in hevet.
 
Die beesten maecti vander eerden
 
Entien minsce up dien vridach.
 
Van siere ribben maecti weerde
 
Yeven, daer hi in slape lach.
415
Hi ruste uptien saterdach
 
Van allen werken, die hi dede.
 
Hi benedide al, dat hi mach.
 
Dus was daer bescreven mede.
 
Appelles screef dien hemel blau,
420
Entie eerde was ghescreven scier,aant.
 
Die see hadde die vaerwe grau,
 
Van kelen was ghemaect dat vier.aant.
 
Die lucht hadde die vaerwe groene,
 
Sterren ende sonne waren van goude,
425
Elkerlijc na haren doene,
 
Die mane van selver, alsmen woude.
 
Die minsce hadde meest weerdechede
 
Van al dien, dat god gheboot.
 
Daer stoet dat serpent ooc mede,
430
Dat ons brochte in grote noot.
 
Daer stoet bescreven, hoe dat Yeve
 
Den appel hadde in haren mont,
 
Ende Adam dor hare lieve
 
Mede beet ter selver stont.
435
Dinghel dreefse met baren swerde
 
Al bernende uuten paradise.
 
Yeve sat en span up derde,
 
Adam pijnde om die spise.
 
Si en waren langher in dien paradise,
440
Dan omtrent enen halven dach.
 
Daer stont oec, in welker wise
 
+Yeve van Caym ghelach.
 
Daerna lach soe van Abelle,
 
Hi wachte de scaep ende was goet man;
445
Maer Caym, die quade gheselle,
 
Pijnde, hoe hi coren wan.
 
Caym slouch Abelle doot
 
End god vermalediden al daer.
 
Des dreef Adam rouwe groot,
450
Hi weender omme hondert jaer.
 
Een tekijn gaf god Caime,
 
Om dat men niet en soude verslaen,
 
Dat steet ghesat in desen rime:
 
Thooft haddi juchtech sonder waen.
455
Caym vlo ten oostenwaert
 
Ende wan een kint, dat Enoch hiet,
 
Daeraf leestmen dat seder waert
 
Lamech gheboren ende ander diet.
 
Lamech was een quaet keytijf.
460
Hi was die alre eerste man,
 
Die te gader hadde twee wijf.
 
Recht waest dat hijt bestan.aant.
 
Van oude verloos hi tsien.
 
Hi scoot nochtan al dat hi woude.
465
Caym scoot hi doot mettien,
 
Daer hine hoorde in enen woude.
 
Sijn leidere seide ‘hets een man,
 
Dattu heves ghescoten, here.’
 
‘Hets Caym’ sprac Lamech dan;
470
‘Du moets ooc becopen sere.’
 
Sinen leidere nam hijt tleven.
 
Dus ghesciet altenen gader.
 
Caym es daermede bleven,
 
Lamechs vijfte oudervader.
475
Noch enen sone wan Adam;
 
Sijn name was gheheten Set,
 
+Daer een groot gheslachte af quam,
 
Die some hilden ons heren wet.
 
Ant graf stont ooc Enoch bescreven,
480
Die ons here wech varen dede;
 
Tote Antkerst tiden sal hi leven
 
Ende jeghen hem ooc striden mede.
 
Onse here stonter in diere ghelike,
 
Alse ocht hem leet hadde ghesijn
485
Dat hi den man gaf sijn ghelike,
 
Ende hi liet die ghebode sijn.
 
Daer stont Noë ende maecte daerke,
 
Also alse hem onse here gheboot.
 
Die diluvie ghinc so staerke,
490
Dat al die liede bleven doot.
 
Maer si achte en behielden dlijf,aant.
 
Dat was Noë ende sijn drie kinder
 
Ende met hem hare viere wijf.
 
Aldus waest bescreven ghinder.
495
Drie hondert ellen was die aerke lanc,
 
Ende vijftich ellen was soe hooch,
 
Ende dertich wijt. des hebbe danc,
 
Die dit screef ende niet en looch.
 
Een elle hiet in dien tiden
500
Van den ellenboghe voort.
 
Menech jaer so plachmens siden,
 
Also alse ic hebbe ghehoort.
 
Twee ende twintich hondert jaer
 
Ende twee ende vijftich ooc daer mede
505
Stont die werelt, dat es waer,
 
Eer god die diluvie comen dede.
 
Voghele noch dier mochten ontfaren,
 
Si en verdronken mettier see,
 
Sonder die in daerke waren
510
Elkerhande twee ende twee.
 
Doe die diluvie was vergaen,
 
+Plante Noë enen wingaert.
 
Daer was ghescreven dat hi saen
 
Vanden wine dronken waert.
515
Noë lach ende sliep
 
Ende was onttect tusscen die been,
 
Cham sijn sone stont ende riep
 
Ende bespottene ende green.
 
Sijn andere broeders riep hier toe
520
- Die een hiet Sem, dander Japhet -
 
Si keerden daeraf haer oghen doe
 
Ende dectene. dies deden si bet.
 
Doe Noë twiste, was hi gram
 
Ende benedide doudste twee
525
‘Vermaledijt so wese Cham’aant.
 
Sprac hi ‘nu ende emmermee.’
 
Daerna stoet die patriaerkenaant.
 
Ghescreven an die ander side.
 
Met goude, datmense soude maerken.
530
Abraham hadde doghen blide,
 
Sara, sijn wijf, stont ende loech,
 
Want soe tharen neghentich jaren
 
Ysaac, haren sone, droech;
 
Hare man hadde hondert jaer te waren.
535
Daer stoet Rebecca, Ysaacs wijf,
 
Die twee kinder droech te gader.
 
Die een was Esau, die keytijf,
 
Die ander Jacop, Joseps vader.
 
Esau was ru als een rint.
540
Ysaac was daer ooc bescreven,
 
Hoe hi was van oude blint,
 
Ende niet langher en mochte leven.
 
Daer stont ghescreven Esau
 
Hoedane wijs hi jaghen liep
545
Ende hoe soe Jacop maecte ru,
 
Doene sijn moeder tote haer riep.
 
+Jacop was ghebenedijet
 
Van den vader, eer hi staerf,
 
Esau die bleef ontfrijet,
550
Des weendi lude menechwaerf.
 
Jacop vlo wech, dat was waer
 
In Mesopotamia,
 
Sinen ome diendi seven jaer.
 
Hi gaf hem siere dochter Lya;
555
Nochtan gheloofde hi hem daer
 
Siere dochter Rachel.
 
Daer diendi om noch seven jaer
 
Ghetrouwelike ende wel.
 
Alse Joseph was gheboren
560
Woudi te lande weder keren.
 
Dat quam Esau te voren,
 
Ende hi wouden danen weren.
 
Jacop hi quam met twee scaren,
 
Te Lusa lach hi enen nacht,
565
Daer sach hi die goods cracht te waren,
 
Daer hi jeghen den ingel vacht.
 
Josephs droom stont daer bescreven,
 
Daer hi om was vercocht,
 
Ende in Egyptenlant verdreven
570
Ende tes conincs hove brocht.
 
Die vrouwe soe was daer ghemaect,
 
Die Joseppe daertoe dwinghen woude,
 
Dat hi bi hare laghe al naect
 
Ende haerre minnen pleghen soude.
575
Om dat hijs niet en woude doen,
 
Was hi langhen tijt ghevaen;
 
Biden coninc Pharaoen
 
Was hi sider ute ghedaen.
 
Daer stont ooc die aventure,
580
Hoe hi weder quam te hove,
 
Om dat hij spelde al durenture
 
+Des conincs droom met groten love.
 
Daer stont ooc hoe Jacop sende
 
Sine kindere omme coren,
585
Ende hoe dat hi hem bekende
 
Dat Joseph niet en was verloren.
 
Jacop nam al sine kinder
 
Ende voer in Egyptenlant,
 
Bede meerre ende minder,
590
Daer hi Joseph, sijn kint, vant.
 
Jacop hadde tweerande namen,aant.
 
Dat vint men bescreven wel,
 
Van gode si hem bede quamen,
 
Want hi hiet ooc Israhel.
595
 
 
 
 
Hi was vor gode vercoren
 
Te tiden bat dan iemen el.
 
In dander side so stont Moyses
600
Ende Aaron sijn broeder mede,
 
Hoe si Pharaoene baden des,
 
Dat hi haerde node dede.
 
‘Laet gaen tfolc van Israhel’
 
Sprac Moyses ‘dat heet di god,
605
Hi sal wesen haerde fel
 
En wiltu niet doen sijn ghebot.’
 
Pharao en achte hier up niet;
 
Bedi plaechden god, onse here,
 
Also alsmen ghescreven siet
610
Met tiene plaghen haerde sere.
 
Ter eerster plaghen wert twater root
 
Beide in reghen ende in rivieren,
 
Ter andere quam meneghe padde groot,
 
Die de liede quelden metten dieren.
615
+Hurselen waren die derde plaghe
 
Die de liede staken sere.
 
Vlieghen in dien vierden daghe
 
Plaechden die liede vele mere.
 
Die vijfte plaghe slouch al doot
620
Die beesten van Egypten lant,
 
Die seste waren bleinen groot,
 
Die hem deden groten pant.
 
Doe quam een hagel, die verteerde
 
 
 
*
 
 
 
Tgroene al vanden conincrike.
 
Dus so waren si ghescant,
630
Ende tfolc vervaerde hem vreselike.
 
Die neghende was deemsterhede,
 
Die men tasten mochte metten handen,
 
Die tiende sloech al doot mede
 
Die outste van Egyptenlande.
635
Moyses met siere roede
 
Leide tfolc dor die see;
 
Pharao volchde na met moede,
 
Hem selven dede hier mede wee.
 
Pharao verdranc aldaer
640
Met al sijnre compagnie,
 
Moyses bleef al sonder vaer,
 
Ende al ons heren paertie.
 
Als si quamen in die woestine,
 
Reghende up hem themelsce broot.
645
Vleesch hadden si al sonder pine;
 
Dat was een mirakel groot.
 
Moyses was daer ghescreven
 
Up dien beerch van Sinay,
 
Daer hem die wet was ghegeven.
650
Dit was waer, gheloves mi.
 
Daer stont ghescreven, hoe hi slouch
 
Uptien haerden maerbersteen,
 
Die hem waters gaf ghenouch;
 
+Dat en was loghene engheen.
655
Si versloughen wel meneghen man
 
Up die liede van Echee,
 
Si sloughen den coninc van Basan
 
Entien coninc van Amorree,
 
Ende vochten jeghen die Gebuseen
660
Ende jeghen meneghen coenen man
 
Ende jeghen die Fereseen
 
Ende jeghen dlant van Chanaan.
 
Doe Moyses versceden was,
 
Doe waert haer leider Josuë,
665
Also alsic bescreven las.
 
Hi dede den heiden vele wee,
 
Hi leide tfolc van Israhel
 
Droochs voets over die Jordane.
 
Twater sciet hem, weet ic wel,
670
Ende onghescaet ghingen si dane.
 
Josuë hi deelde die lande
 
Den twalef gheslachten van Israhel,
 
Alse hi verjaghet hadde die viande,
 
Elken gaf hi sijn rechte wel;
675
Ende elken gaf hi sine stede
 
Ende deelet hem met pinen.
 
Selve staerf hi ooc daer mede;
 
Dede hi wel, het sal hem scinen.
 
Moyses ende Josuë
680
Waren hertoghen van Israhel;
 
Rechteren hadden si voort mee;
 
Dat vint men bescreven wel.
 
Die staercste, die haer rechter was,
 
Dat was Samsoen, die staerke man;
685
Ic dar mi vermeten das,
 
Dat hem noit man verwan.
 
+Daer stoet ghescreven, hoe hi vacht
 
Jeghen die Philisteen.
 
Hi slouch doot met siere cracht
690
Ende verwanre menich een.
 
Die Philisteen hadden beringht
 
Tere tijt in een woestine;
 
Daer was lichtelike ghedinght:aant.
 
Si waendem hem doen grote pine;
695
Hi sloech met eens esels kakeaant.
 
Meneghen staerken man te doot;
 
Ander wapen, no ander sake
 
Sone hadde hi ter selver noot.
 
Doe hi van dorste was vermoeit,
700
Waerp hi enwech dat droghe been;
 
Daer quam water uut ghevloeit;
 
Dat en was loghene engheen.
 
Hi nam Dalidam te wive;
 
Dat was hem groot ongheval.
705
Dien liebaert rovede hi van den live;
 
Aldus bescreef Apelles al.
 
Hi bant dien vossen tfier in den staert
 
Ende onstac dier liede coren,
 
Dus hadde hi meneghe man vervaert,
710
Die sinen wive deden toren.
 
Te Gaza, in die goede stede,
 
Haddene sijn viande beleit,
 
Hi brac die poorte ende clammer mede
 
Up enen hoghen berch gereit.
715
Doe Dalida sijn cracht wiste,
 
Bant soe sine hande te samen,
 
Ende scoer hem af sijn haer met liste.
 
Mettien sijn viande quamen.
 
Si staken uut sine oghen bede
720
Ende maecten mettem hare ghile.
 
Dat becochten si met lede
 
+Over een wel corte wile.
 
In een huus hilden si feeste,
 
Dat up twee colummen lach,
725
Alle die hoochste entie meeste
 
Waerre up den selven dach.
 
Dalida was mede in die sele.
 
Si riepen al te Samsoene
 
‘Tooch ons een deel van dinen spele!’
730
Ende doe dedi alstie coene:
 
Hi brac die colummen bede,
 
Entie sale viel al te doot.
 
Dus speelde hi met groten lede.
 
Het bleef daer al, cleene ende groot.aant.
735
Na Samsoene stont Eli,
 
Die rechter was in Israhel;
 
Ons heren pape so was hi
 
Ende prophete, dat weetmen wel.
 
Daer stont, hoe die Philisteen
740
Ons heren aerke hadden ghevaen;
 
Dat becochte menich een
 
Mettien live sonder waen.
 
Dagon, hare afgod mede
 
Was onthovet up die sille;
745
Dat was dat den papen dede
 
Sere hebben haren onwille.
 
Doe Eli hoorde die niemare,
 
Dat sine kinder waren doot,
 
Entie aerke ghevanghen ware,
750
Hadde hi den rouwe also groot:
 
Vanden stoele viel hi neder
 
Ende brac den hals ontwee.
 
Nemmermeer verrees hi weder;
 
Ic waenre menich omme scree.
755
Na Elyen stont Samuel,
 
Die rechtere was ende prophete
 
Over tfolc van Israhel;
 
+Si voechden wale te sinen behete.aant.
 
Hi was die achterste baliu
760
Vanden lande van Israhel.
 
Dat sal ic u hier toghen nu,
 
Hoedane wijs dat so ghevel.
 
Die liede quamen in Ramata
 
Ende eischeden enen coninc;
765
Des droevede Samuel daerna,
 
Doe hi verhoorde dese dinc.
 
Doe was Saul coninc ghemaect,
 
Die goet was in siere joghet;
 
Alse hi ter outheit was gheraect,
770
Verloos hi al sine doghet.
 
Doe coos Samuel Davite,
 
Die in dien tiden was heerde;
 
Men leset dat in sine vite
 
Dat hi hem dicke wel verweerde.
775
Golyase, den Philistee,
 
Die sesse slachellen was lancaant.
 
Ende ene palme daertoe mee,
 
Dien slouch hi doot; des hebbe danc.aant.
 
Daer stont hoe dat Saul bleef
780
Uptien berch van Gelboë.
 
Dat seide die ghone, diet bescreef,
 
Dat Davit doe haerde sere scree.
 
Davit vermaledide die stede,
 
Daer Jonatas, die coene deghen,
785
Ende Saul, sijn vader, mede
 
Vanden heidinen waren versleghen.
 
Daer stoet ghescreven Asaël,
 
Hoe hi doot bleef ende helpe riep,
 
Die te voren was so snel,
790
Dat hi die ree achter liep.
 
Abner, Sauls conincstavel,
 
Was die ghene diene slouch.
 
+Hi hadder omme quaden gavel,
 
Want Joab qualic dat verdrouch.
795
Joab sloech Abner te doot
 
Ende wrac den broeder Asaël;
 
Dies hadde Davit rouwe groot,
 
Want hi verrieden als een fel.
 
Daer stont ooc, hoe Davit dede
800
Hoerdoem met Urias wive,
 
Ende ooc, hoet Urias mede
 
Becopen moeste metten live.
 
Daer stont bescreven dat orloghe
 
Tusscen Davite ende Absaloene,
805
Ende hoe hi hi hinc verwerret hoghe
 
Nebor an ene eke groene.
 
Joab scotene daer te doot;
 
Dies weende Davit meneghen dach,
 
Om sijn kint dreef hi rouwe groot
810
Ende riep o wi! o wach!
 
Doe Davit, de coninc, was begraven,
 
Ontfinc Salomoen die crone.
 
Hi maecte met wel groter haven
 
Dat alre eerste goodshuus scone.
815
Hi sloech Joab up enen outaer
 
Ende wrac den broeder, alstie coene.aant.
 
 
 
 
 
Alse Salomoen was doot,
820
Ontfinc die crone Roboam.
 
Werringhe ende orloghe groot
 
+Stont daer, die cortelike quam.
 
Roboam hadde onder hem
 
 aant.
 
*
 
Jherusalem, die heleghe stede,
 
Was dier Joden hovetstat,
 
Men leset van Jeroboam mede
 
Dat hi coninc in Samarien sat.
835
Apelles liet achter bliven
 
Die sonden van Samaria,
 
Die en woude hi niet bescriven
 
Om den lachter, diere volghet na.
 
Maer hi screef, hoedane wijs
840
Elyas was upghedraghen
 
In dat eerdsce paradijs
 
Up enen viereghen waghen.
 
Die quade coninghe liet hi achter,
 
Die waren in Jherusalem;
845
Dat dedi om den groten lachter,
 
Diemen tellen mach van hem.
 
Mer dien goeden Ezechias
 
Dien screef hi omme sine doghet,
 
Dat een heilich coninc was,
850
Alse ghi hier wale horen moghet.
 
Hi tebrac te stucken die afgode
 
Ende verhief die wet up weder,
 
Daer in stoeden goods ghebode;
 
Alle quaetheit leidi neder.
855
Hi lach siec ende soude sijn bleven;
 
Maer ic segghe u over waer:
 
God hi linghde hem sijn leven
 
Dore sine doocht vijftiene jaer.
 
+Die sonne keerde, alst god woude,
860
Van den westen ten oosten waert,
 
Om dat hi twivelen niet en soude
 
Ende om die doot niet sijn vervaert.
 
Bi siere siden stoet Josias,
 
Die de Paesscen sere vierde,
865
Die een heilich coninc was
 
Ende die wet sere visierde.
 
Daer stont bescreven, hoene sloech
 
Die coninc Sesac van Egypten lant;aant.
 
Dat menech man qualec verdroech.
870
Dat es Jeremien wel bekant.aant.
 
Sonder dese twee allene
 
En hadden die Joden noit coninc,
 
Si en lieten die wet alghemene.
 
Dat was een onsiene dinc.
875
Die propheten stonden daeran
 
Elkerlijc met sinen sichte,aant.
 
Die Apelles, die vroede man,
 
Met goude beleide lichte.
 
In wat tiden dat si screven
880
Hare bouke, dat stoet daer,
 
Ende in wat einde dat si bleven
 
Ende hare namen ooc daernaer.
 
Ysaias sprac te voren
 
Tote Achase, den coninc,
885
Dat een kint soude sijn gheboren
 
Van ere maghet in waerre dinc.
 
Jeremias weende sere,
 
Om dat Josias was doot.
 
Hi vorseide dat onse here
890
Soude maken wonder groot.
 
Jezechiel stont al daer,
 
Doe die Joden waren ghevaen
 
Hi seide hi saghe over waer
 
+Een poorte, die noit was onttaen.
895
Daniel seide over waer
 
Dat Christus soude sijn versleghen
 
Over seshondert jaer daernaer
 
Vive min. daer stont jeghen,
 
Hoe die Joden weder quamen
900
Uten lande van Babilone
 
Ende hoe si maecten al te samen
 
Ons heren kerke weder scone.
 
Daer na stont die scone jeeste
 
Van Asswerus, dien coninc,
905
Hoe hi maecte sine feeste
 
Ende sine baroene wel ontfinc.
 
Doe dat hof vergadert was,
 
Dedi die coninghinne ontbieden;
 
Om haer scoenheit, sijt seker das,
910
Woudise toghen sinen lieden.
 
Hi seinder om twee spadoene;
 
Vasti balcher omme sere,
 
Bedi hadsoet onweert te doene;
 
Dies balch hi hem, die grote here.
915
Hi nam hare die conincs crone;
 
Vasti moeste van hem sceden,
 
Als was soe so dorescone.
 
Hare coenheit dedese hem verleden.
 
Hi nam Ester tenen wive,
920
Die Mardocheus nichte was,
 
De scoonste eene van haren live,
 
Daer ic noit ave las.
 
Aman hi was drossete
 
In Asswerus conincrike.
925
Men dede al na sinen behete;
 
Int hof was niemen sijn ghelike.
 
Ten Joden droech hi haetscap groot,
 
Ende hi bejaechde an den coninc
 
Dat mense al sloughe te doot.
930
+Dat was eene sware dinc.
 
Sconincs wijf was een jodinne.
 
Doet Mardocheus wiste, hare oom,
 
Was hi drouve in sinen sinne;
 
Hi weende sere, des neemt goom!
935
Hi riep ‘here van hemelrike,
 
Maect blijscap van onsen rouwen!’
 
Ende hi ontboot ooc cortelike
 
Dier coninghinnen, siere vrouwen.
 
Soe verbat an haren man,aant.
940
Den coninc, der Joden doot.
 
Dies was drouve sere Aman.
 
Hi makede ene galghe groot,
 
Daeran soudi bi siere sterte
 
Hanghen Mardocheus, den Jode.
945
Dit visierde in sinen herte
 
Aman, die quade valsce rode.aant.
 
Hi was selve verhanghen daer,
 
Ende Mardocheus waert ontfaen
 
Dies conincs neve, dat was waer.
950
Aldus so eist hem vergaen.
 
An dander side sat Tobias,
 
Die sere gheprijst was in sijn leven.
 
Om dat hi goet ende heilich was,
 
Was hi met gode daer verheven.
955
Salmanassar haddene ghevaen
 
Ende ooc gheleit in dat prisoen;
 
Nochtan was hi onderdaen
 
Gode altoos in sijn doen.
 
Hi gaf sijn goet ooc mildelike
960
Armen lieden dore gode,
 
Altoos helt hi ghetrouwelike
 
Ons heren wet ende sine ghebode.
 
Een swaluwe smalt hem in die oghen,
 
Also was blent Tobyas.
965
+Hi woudet gheerne om gode doghen
 
Ende dankede hem al das.
 
Daer stoet mede sijn goede kint,
 
Ende dat hiet ooc Tobyas,
 
Hoe hijt in Meden heeft ghesint
970
Ende goods inghel met hem was.
 
Daer stoet ooc hoe Raguël
 
Siere dochter gaf desen kinde.
 
Dat maecte dinghel Raphaël,
 
Dien god met hem dare sinde.
975
Daer stont ghescreven ooc die dinc,
 
Daer die vader bi ghenas,
 
Van enen visce, dien hi vinc,
 
Sijn sone, die jonghe Tobias.
 
Mettier gallen streec hi den vader
980
Over beide sine oghen,
 
Hi ontfinc sijn sien al gader;
 
Daer mochtmen sien blijscap toghen.
 
Hi was out sesenvijftich jaer,
 
Alse hi eerst verloos sijn lecht,
985
Ende over viere jaer daernaer
 
Waert hi weder siende echt.
 
Hondert jaer so was hi out
 
Ende ooc twee, die goede man,
 
Alsi voer in die goods ghewout.
990
God die maker ons delachtich an!
 
Die jonge Tobias, sijn sone,
 
Levede hondert jaer, een min,
 
Die alre doghet was ghewone
 
Ende minde gode in sinen sin.
995
Een ander jeeste stont daerbi
 
Van Apellese bescreven,
 
Hoe Olifernes, dien riddere vri,
 
Een vrouwe coene nam dat leven.
 
Olifernes was die leitsman
1000
+Van Nabugodonosors here.
 
Daer stont ghescreven, hoe hi verwan
 
Menich lant met groter were.
 
Hi quam ghevaren an een lant,
 
Daer die Joden woonden in.
1005
Hi woude storen al, dat hi vant,
 
Dus fel was hi in sinen sin.
 
Hi beleide ene scone stede,
 
Die men hiet Betulia.
 
Wijf ende man ende kinder mede
1010
Waren vervaert verre ende na.
 
Ene weduwe was in die stede,
 
Die gheheten was Judit,
 
Van heileghen live ende hovesch mede,
 
Dat den vrouwen wale sit.
1015
Soe ghinc toten wreden tyrant
 
Ende bat ootmoedelike
 
Dat hi die poort ende dat lant
 
Niet en stoorde, noch dat rike.
 
Alse hi dat wijf sach so scone,aant.
1020
Bernde hi ghelijc den viere.
 
Hi hietse vrien sinen spadone,
 
Dat soet hem gheloofde sciere.
 
So dat soe dede alstie coene:
 
Soe sprac, hare en stonts niet tonbeerne,
1025
In allen tiden dat te doene,
 
Dat Olifernes woude gheerne.
 
Hi was blide in sinen sin,
 
Ende hi hiet ter selver stede
 
Dat soe mochte uut ende in
1030
Wandelen doen hare ghebede.
 
Savonts waert hi al dronkijn
 
Ende soude met hare slapen gaen.
 
Hi sliep, alset ware een swijn,aant.
 
Ende Judit ghinc vore hem staen,
1035
+Ende soe bat gode dat hi hare
 
Gheve cracht den man te slane.
 
Mettien nam soene metten hare
 
Ende sloech hem thooft af ende ghinc dane.
 
Soe ghinc ter poorten ende riep in,
1040
Soe toghet Olifernes hovet;
 
Doe si saghen dat ghewin,
 
Waren si blide, des ghelovet.
 
Si staken thovet upten mure
 
Ende ghinghen doe uut te wighe.
1045
Doe dandre wisten hare aventure,
 
Begonden si al vlien te prighe.
 
Dus was Betulia die stede
 
Ende alt lant, dat daerbi lach,
 
Bider daet, die dat wijf dede,
1050
Al verloost up enen dach.
 
Dus bleef doot Olifernes.
 
Dus hadt ghescreven an dat graf
 
Die vroede Jode Apelles,
 
Daer ic eerstweerf telde af.
1055
Teinde van al der scrifturen,
 
Die bescreven was an den grave,
 
Was van Esdra daventure,
 
Daer ic een deel sal tellen ave.
 
Alse Nabugodonosor hadde te stoort,
1060
Also als dander bouc vertelt,
 
Jherusalem die heleghe poort,
 
Kerke, huus ende mure ghevelt,
 
Sijn maerscalc Nabusardan
 
Verbrande ons heren bouke.
1065
Het was een eveldadich man,
 
Dies haddi vele swaerre vlouke.
 
Doe die Joden weder quamen
 
+Uter vanghenesse van Babilone,
 
Maecten si weder al tesamen
1070
Poort ende kerke haerde scone.
 
Also stont daer al bescreven,
 
Hoe men makede die scone torre,
 
Die ter neder waren ghedreven
 
Van den coninc Nabugodonosorre.
1075
Esdras screef algader weder
 
Bider herten ons heren wet,
 
Die langhe lach gheworpen neder;
 
Dies heeft sine siele te bet.
 
Dus so was teinde der scrifturen,
1080
Die ant graf bescreven stoet.
 
Nu hoort voort die aventuren,
 
Wat dat Alexander doet.
 
Doe Alexander hadde begraven
 
Die coninghinne met groter haven,
1085
Dedi up breken die pauwelioene
 
Ende voer enwech alstie coene
 
Jeghen Darise, sinen viant.
 
Hi seinde enwech altehant
 
Emeneduse met ere scare,
1090
Dat hi soude nemen ware,
 
Waer Daris laghe ende sine macht.
 
Doe quam hi met groter cracht,
 
Daer Maceus hadde beleit,
 
Alsic te voren hebbe gheseit,
1095
Met sinen here al die straten.
 
Maceus vlo utermaten,
 
Doe hi Emeneduse sach.
 
Hi haeste hem al dat hi mach,
 
Ende vlo met allen sinen here,
1100
Daer Daris lach wel ter were.
 
+Alse Daris wiste die niemare
 
Dat tgriexe here comen ware,
 
Trac hi up een slechte velt
 
Met algader siere ghewelt,
1105
Ende hi scaerde sine liede
 
Ende ghelovede hem grote miede,
 
Up dat si niet en waren vervaert.
 
Dus troostise te stride waert.
 
Maer doe Emenedus vertelde,
1110
Waer Daris lage upten velde
 
Ende met hoe groter herecracht,
 
Waert Alexander also bedacht,
 
Dat hi dede in al dat lant
 
Vaen die beesten, die hi vant,
1115
Scaep ende coen, swijn ende paerde,
 
Esele, geite, ende hi scaerde
 
Vor sijn here ghone diere.
 
Nu hoort wonderlike maniere!
 
Ane hare stroten ende ooc vorenaant.
1120
Ane hare hooft ende an hare oren
 
Dede hi hem binden rise.
 
Dus so quamen si in derre wise,
 
Als ocht een mekel here ware.aant.
 
Si verdonkerden openbare
1125
Tsonnenscijn metten ghestove.
 
Dus quamen die heren met groten love
 
So na dien Percen up dien dach,
 
Daer Daris ende sijn here lach,
 
Dat deen anderen roupen mochte.
1130
Dus waende Daris dat hi brochte
 
Met hem liede vele mee,
 
Dan si beide hadden, dese twee.
 
+Alexander es so na comen
 
Dien van Percen, dat hi vernomen
1135
Hevet hare pauwelioene,
 
Some root, some groene,
 
Some bernende van goude.
 
Nu es Macedo, die boude,
 
So na, dat men die banieren
1140
An beiden siden mach visieren,
 
Wat tekene die heren draghen.
 
Doe die Grieken dat versaghen,
 
Wouden si te stride gaen,
 
Ende hadden wapen an ghedaen.
1145
Die van Percen an die ander side
 
Waren ooc ghereet ten stride.
 
Cume so mochti verbieden,
 
Alexander, sinen lieden,
 
Si en wouden onghescaert
1150
Ende sonder leitsman onbewaert
 
Jegen Darise vechten gaen.
 
Maer die sonne sonder waen
 
Snelde hare te hove waert.
 
Ic wane dat soe was vervaert,
1155
Tansiene also vele like,
 
Alse dare worden cortelike.
 
Alexander hiet doe ghereit
 
Den Grieken graven een fosseit
 
Al om dat here haestelike
1160
Ende deerde werpen tenen dike.
 
Hi liep up enen berch sciere,
 
Ende met hem menich ridder fiere,
 
Daer hi den Percen was so bi,
 
Dat Alexander, die deghen vri,
1165
+Bescouwen mochte die scaren,
 
Hoe dat si ghewapent waren.
 
Daer sach hi menegherande liede,
 
Die ic u al niet en bediede,
 
Die hem algader goudijn dochten
1170
Vander cierheit, die si brochten.
 
Daer hoorden si misselike tonghen
 
Ende orsse van groten spronghen.
 
Si maecten so groot ghescal
 
Dit volc ende dese wapen al:
1175
Dorste ict segghen wel te waren,
 
Ic wane si deder om vervaren
 
Die edele herte van dien man,
 
Daer meneghe doghet leghet an.
 
Hi riep tote hem sine baroene,
1180
Alse of hem twivelde van den doene.
 
Bat wanic nochtan dat hijt dede,
 
Om te kenne haren sede.
 
Hi vraechde, wat men soude doen.
 
Doe sprac die here Permenioen
1185
Dat mense bi nachte soude bestaen
 
Ende stillekine te doot slaen,
 
Want hi seide datmen bi nachte
 
Scoffieren soude met clener crachte
 
There, ofte algader vaen;
1190
Si souden algader sijn ontaen
 
Bede van vare ende van slape,
 
Men mochtse daer binden alse scape.
 
‘Wille mense ooc bestaen bi daghe,
 
Dit segghic u al sonder saghe,
1195
Daer sijn die eiselike Siten,
 
Alse of si de liede souden verbiten,
 
Entie wonderlike Inden,
 
Die hare haer niet up en binden,aant.
 
Ende ooc menich groot gigant,
1200
+Die wonende es in Bacteren lant.
 
Aldus vreseleke scaren
 
Moghen ons’ sprac hi ‘vervaren,
 
Ende ooc mede sonder waen,
 
Hoe mochte dus lettel volx bestaenaant.
1205
Al dat volc dat ghinder es.
 
Sijt des seker ende ghewes
 
Dat Daris up dat grote velt
 
Bedi leghet met siere ghewelt
 
Ende up dese brede campanie,
1210
Om dat hi tusscen de nauwe montanie
 
Van Cilicien was besloten
 
Hier te voren met siere roten.’
 
Alre meest, die dit hoorden,
 
Wouden volghen desen woorden.
1215
Polipercoen hi seide ooc mede
 
Vor den coninc daer ter stede
 
Dat men vechten soude seghe,
 
Voere dat volc bi nachte enweghe.
 
Doe sprac die conine altehant,
1220
Die int herte was gygant,
 
Al en was hi maer vijf voete lanc.
 
‘Ja, vrient, groten ondanc
 
So moet hi hebben, diet mi riet.
 
Her Polipercoen, dit en diet niet,
1225
Dit es der moordenaren sede,
 
Dat ghi mi raet nu ter stede,
 
Di emmer spien na dorperheit;
 
Bedi minnen si demsterheit.
 
Die ere entie aventure,
1230
Die ons worden es te sure,
 
En willic niet dat enich lachter
 
Haren name besmette hier achter.
 
+Die nauwe rochen entie falisen
 
En willic altoos niet prisen,
1235
Noch dat Daris voor mi vliet
 
Dat en willic altoos loven niet,
 
Ende ooc en willic, sonder waen,
 
Bi nachte enghene dinc bestaen.
 
Ic sal dit volc bi daghe nopen.
1240
Die seghe, daer wi omme hopen,
 
Die si eerlike, ofte niet.
 
Ic hebbe liever dat ghesciet
 
Dat wi alle bliven versleghen,
 
Dan wi bi nachte souden seghen.
1245
Mi en es die seghe niet so lief,aant.
 
Dat ic wille, datmen in eneghen brief
 
Van mi lase, daer mijn prijs
 
Bi minderen mochte in enegher wijs.
 
Ja en sieti dat die Percen mede
1250
Ghewapent hebben hare lede
 
Ende ghemaect haer sciltwachte,
 
Dat mense niet en sla bi nachte?
 
Doet die heren wachten saen,
 
Ende wi sullen rusten gaen.
1255
Peinst om den dach van morghen
 
Ende laet bliven nu u sorghen,
 
Ende en peinst niet alle weghe,
 
Dan wi sullen vechten seghe!’
 
Doe hi aldus dese tale seide,
1260
Ghingen si binnen den fosseide.
 
Daris gheboot sinen here
 
Wapenen hem ende doen ter were.
 
Hi ontsach sere den raetaant.
 
Ende Permenioens baraet,
1265
Want hi waende sonder waen
 
Dat mense bi nachte soude bestaen.
 
Hi dede die ridderen varen wachten
 
+Up orsse van groter crachte.
 
Selve voer die here mede,
1270
Daer men die sciltwachte dede.
 
In dien tiden begherde sere
 
Alexander, die grote here,
 
Darise te sprekene, sinen viant.
 
Hi riep tote hem altehant
1275
Emeneduse heimelike.
 
Hi sprac tote hem cortelike
 
‘Gescie al dat mach gescien,
 
Ic moet emmer Darise sien,
 
Ende spreken mont jeghen mont.’
1280
Hi ghereide hem in corter stont,
 
Ende voeren wech si twee;
 
Met hem en voeren liede nemee,
 
Dan allene Emenidus.
 
Ghereden quamen si aldus
1285
Tenen ghewade up ene riviere.
 
Daer hiet Alexander, die fiere,
 
Emeniduse sijns ontbiden.
 
Hi voer selve in corten tiden
 
Allene onder tfolc van Perci.
1290
Alse hi quam den here bi,
 
Sach hi den coninc Darise riden
 
Om sijn here ten selven tiden
 
Ende besette die sciltwachten
 
Ende hietse wale wachten.
1295
Stappans doet sach Alexander,
 
Die hovescer was, dan enech ander,
 
Groetine in caldeuscer tale.
 
Daris hi antwoorde wale
 
Ende hietene willecome sijn.
1300
‘Here’ sprac hi ‘die here mijn,
 
+Alexander, hi vraghet u bi mi,
 
Weltijt dat u wille si
 
Datmen te stride sulle varen?’
 
Doe antwoordi ‘ic wane te waren
1305
Dattu selve bes Alexander,
 
Die hier dus spreecs ende gheen ander.’
 
‘Ic bem sijn bode’, sprac hi ‘te waren,
 
Ende hiet mi tote di varen.’
 
‘Willecome bestu mi dan’
1310
Sprac Daris, die edele man,
 
‘Du salt tavont met mi eten,
 
Ende dan salict di doen weten,
 
Want het es nacht altehant.’
 
Mettien nam hine bi der hant
1315
Ende leidene int pauwelioen
 
Ende hiet die tafele ghereiden doen.
 
Enen knape houden hi beval
 
Sijn Bucifal, want hi seit, hi sal
 
Na den etene weder varen
1320
Tote Alexandere te waren.
 
Doe die tafele was gherecht,
 
Nam die coninc Daris echt
 
Alexandere, daer hine vant,
 
Ende hietene sitten altehant
1325
Ter tafelen recht jeghen hem
 
Ende seide ‘vrient nu nem
 
Dit voordeel ende dese ere
 
Dore Alexandere, dinen here,
 
Want hi es die hovescste te voren,
1330
Die noit ter werelt was gheboren.’
 
Aldus aten si te samen.
 
Mettien dies conincs scinkers quamen,
 
+Die scincten den coelen wijn.
 
Alexander, die deghen fijn,
1335
Nam elken nap, dien hi hem gaf,
 
Ende dranc den wijn daer af
 
Ende staken in den boesem dan.
 
Dit mercte een hoghe man,
 
Die vore sconincs tafele stont,
1340
Ende maket sinen here cont,
 
Mettien alse de coninc soude
 
Scinken enen nap van goude;
 
Ende dien boot hi sinen gaste.
 
Hi dranc den wijn ende hilt vaste
1345
Sconincx cop in sinen scoot.
 
Des hadde Daris wonder groot
 
Ende seide ‘vrient houdstu dijn scop?aant.
 
Gef hare weder minen cop!
 
Twi wiltu minen cop roven?’
1350
‘Here, ghi moghes mi gheloven’
 
Sprac hi ‘dat ict niene dede
 
Door ghene sake in dorperhede;
 
Hets sede in mijns heren hof,
 
Dien ghi ghevet groten lof,
1355
So wie te sijnre tafelen et -
 
Eist dat hijs niet en verghet -
 
Dat al die nappe sijn eighen sijn,
 
Daer hi uut drinct dien wijn.’
 
Doe sprac Daris ter selver stede
1360
Trouwen, dats ene hovescede,
 
Ende dies en pleghet niemen el.
 
Hout di dien cop, ic ans di wel.aant.
 
Parsarges quam daer mettien,
 
Die Alexander hadde ghesien
1365
Ten tiden dat hi was een kint.
 
+Want hi dicke was ghesint
 
Om dien cheins in Griekenlant.
 
Ende teerst dat hine hadde becant,
 
Seidijt enen, die bi hem stont.
1370
Doet Alexandere was cont,
 
Spranc hi up ende nam sijn swaert
 
Ende liep ter doren waert,
 
Daermen hilt sijn Bucifal.
 
Die knape moest becopen al,
1375
Die tors biden breidel helt.
 
Dien slouch hi doot ende met ghewelt
 
Ontreet hi aldus sinen waert.
 
Dies halp hem sijn goede paert,
 
Want niemen en mochte hem volghen.
1380
Dies was Daris sere verbolgen
 
Dat hine dus hadde verloren,
 
Dien hi ghevaen hadde te voren.
 
Maer Alexander ontvoer aldus
 
Ende quam aldaer Emenidus
1385
Sijns ontbeet, toten ghewade.
 
Het was te diere tijt so spade,
 
Dat sine riddere slapen ghinghen.
 
Doe teldi hem van desen dinghen,
 
Hoe dat hi met Darise at
1390
Ende toochde hem litekine dataant.
 
Die goede nappe die Daris waren,
 
Ende hoe dat hi was ontvaren
 
Teldi vore die baroene.
 
Si waren blide van desen doene
1395
Ende ghinghen slapen met ghemake,
 
Onthier ende si worden in wake.
 
Ane Daris side was grote vrese,
 
So waest an Alexanders rese.aant.
 
Macedo ghinc, alse hi woude,
1400
Slapen up een bedde van goude.
 
+Hi en mochte niet gherusten
 
In sijn bede met enegher lusten.
 
Alse nu peinsdi dat hi wilde
 
Beide met spere ende met scilde
1405
Varen jeghen die rechter scare,
 
Doe peinsde hi dat beter ware
 
An die slinke side te jaghene,
 
Om Daris here te versaghene.
 
Dus menichfout was sijn ghedochte,
1410
Dat hi slapen niet en mochte.
 
Doe Alexander was in sorghen
 
Om dien wreden dach van morghen,
 
Sach hi een wonderlike dinc.
 
Die grote here, die coninc,
1415
Sach Tyberis die riviere staen
 
Daer nu Rome es sonder waen.
 
In een eylant sachi ene sale,
 
Die Tyberis hadde altemale
 
Ommelopen met haren strome.
1420
Dit sach hi alse in enen drome.
 
Die sale was hoghe al toter mane.
 
Daer up sat na minen wane
 
Die godinne van den seghe,
 
Die hi minde alleweghe;
1425
Victoria was hare name.
 
Soe dochte hem scone ende bequame.
 
Dat huus stoet up viere pylare
 
Groot ende scone openbare.
 
Deerste pylaer hiet Wijsheit;
1430
Die moet den ghonen sijn ghereit,
 
Die sege willen sekerlike
 
Ghewinnen in dit eertrike.
 
Gherechtecheide was dander.
 
+Die hadde over hem Alexander,
1435
Bedi so wan hi altoos seghe,
 
So waer hi quam alleweghe.
 
Die deerde das Ghedoochsamhede
 
Dat haddi ooc in sinen sede:
 
Blidelike ghedoochde hi tsure
1440
Om die goede aventure.
 
Die vierde pylaer dat es Cracht.
 
Wie hadde noit so grote macht,
 
Dese here, dese man van vive voeten,
 
Hien dorstene harde wel ghemoeten?
1445
Dusent doren waren an die sale
 
Met dieren stenen haerde wale.
 
Welctijt men porrede die herre,aant.
 
Mochtment horen haerde verre.
 
Wat dat bediet moochdi kinnen:
1450
Alse die liede seghe ghewinnen,
 
Spreectmen verre van haren daden
 
Ende singhter af in meneghen staden.
 
Up die sille sit Ghierechede,aant.
 
Die es in der ghoonre sede
1455
Die strijt ende orloghe bestaen,
 
Ende die sege willen ontfaen.
 
Up enen solre in dien paleise
 
Sit Victoria met peise.
 
Haer sitten es yvorijn al.
1460
Soe ghevet mildelike over al
 
Met bliden handen alstie milde.
 
Up hare hooft stont alsoet wilde,
 
Een hoedekijn van lauwerblomen.
 
Dus sach hijt al in sinen drome.
1465
Ende hare sustere saten ooc daeraant.
 
Ende songhen sere al openbaer
 
Lof ende prijs ende werelt ere
 
Ende si en sweghen nemmermere.
 
+So wie dat hevet prijs ende seghe
1470
Van hem spreect men alleweghe.
 
Naest hare sat die Mogenthede
 
Verwaendelike up hare stede.aant.
 
Noch heeft soe in haer bedwanc
 
Al der werelt ommeganc.
1475
Ontsienlichede sat daer naer,
 
Die den maten doet groten vaer,aant.
 
Daerna die vrouwe van allen rechte,
 
Die de gave en wille lechten,
 
Sittet in die derde stede
1480
Ende soe hetet Gherechtechede.
 
Goedertierenheit es daer bi.
 
Soe maect een conincrike vri
 
Ende soe doet bliven ghestade
 
Ewelike met haren rade.
1485
Rijcheit es daerbi gheseten,
 
Die luttel dogheden leert weten;
 
Soe es moeder van allen sonden
 
Ende maect werringhe tallen stonden.aant.
 
Daer sit die vrouwe Eenradichede,aant.
1490
Die vrede maect in allen steden.
 
Soe sit up enen setele hoghe
 
Ende soe es teinde van orloghe.
 
Blijscap sit vor der vrouwen voete,
 
Die alleweghe singhet soete,
1495
Ende Smekinge ende Wale onnen
 
Singhen scone na haer connen
 
Vore die vrouwe Victoria
 
Liedekine, die hier na
 
Nemmermeer en werden verleet,aant.
1500
Also langhe als die werelt steet.
 
Dese ystorien, die hier staen,
 
Moet hi hebhen sonder waen
 
In sijn herte alleweghe,
 
+So wie so wille winnen seghe.
1505
Dese vrouwe Victoria
 
Sach ende sach verre ende na.aant.
 
Cortelike soe versach,
 
Hoe dat Alexander lach
 
Ende sorchde om die ere.
1510
Hare begonst ontfaermen sere.
 
Soe dochte ooc mede dat soe wilde
 
Dat hi den seghe altoos behilde.
 
Bedi ontsach soe dattie vrese
 
Van der vreseliker rese
1515
Dien edelen vorste quetscen mochte,
 
Om dat hire vele om dochte.
 
Soe rumede stappans hare sale
 
Met enen gheswerke ghedect wale,
 
Entoe ghinc soe altehant
1520
Ten huse, daer soe den Slaep vant.
 
Aldus was hare tale algader:
 
‘Stant up, hoorstuut, lieve vader,
 
Vare, daer Alexander leghet,
 
Dien de sorghe so verweghet,
1525
Ende doe hem met dinen lusten
 
Al dat vergheten ende rusten!’
 
Victoria sprac dese tale,
 
Ende soe voer weder thaerre sale.
 
Cume mochte die Slaep upstaen.
1530
Hi vlooch enweghe sonder waen.
 
So waer hi biden sterren vlooch -
 
En si dat sake dat hi looch,
 
Die ghene diet screef in latijn -
 
Si lieten haren ganc al sijn
1535
Ende bleven slapen van der cracht,
 
Die hi hevet met hem bracht.
 
Traechlike quam hi ghevaren
 
In dat griexe here te waren,
 
+Up dies conincs bedde hi seech
1540
Tusscen hem entier weech.aant.
 
Mettien lieti die sorghen varen
 
Ende sliep soetelijc te waren
 
Al tote dat die sonne up stont,
 
Dat hi niet en roerde dan den mont.aant.
1545
Mettien quamen die baroen
 
In dies conincs pauwelioen.
 
Si haddens wonder dat haer here
 
So vaste sliep ende so sere.
 
Hi was ghewone eer te treckene
1550
Trage volc ende up te weckene.
 
Nu als die sorgen sijn alre meest,
 
Ende beide de heren sijn ghevreest
 
Leghet hi ende slaept al sachte,
 
Ocht hijs een twint niet en achte.
1555
Si waenden som dat hi van vare
 
Ende niet van slape so stille ware.
 
Nochtan en dorste sonder waen
 
Niemen in sine camer gaen,
 
Noch die ridders noch die knapen
1560
En dorsten hem nochtan niet wapen,
 
Si en hadden sconincs woort.
 
Permenio quam doe voort
 
Ende hiet die liede eten gaen,
 
Eer men ten wapen soude vaen.
1565
Doe quam hem ene mare
 
Dat Daris ghewapent ware
 
Ende hi te stride soude varen.
 
Die conincstavel seide te waren
 
Dat ware vele meer dan tijtaant.
1570
Dat men uut te stride rijt.
 
Permenio ghenende hem ter dinc,
 
+Te gane daer sliep die coninc.
 
Hi riep ende conden niet ghewecken,
 
Doe ghinc hien nopen ende trecken.
1575
‘Coninc’, riep hi ‘het es dach.
 
Wat slape eest, datti houden mach?
 
Die van Percen ende van Meden
 
Comen harewaert ghereden.
 
Laet dijn slapen wesen doch,
1580
Dijn volc es onghewapent noch,
 
Up dijn ghebot beiden si alle.
 
Bi wat groter onghevalle
 
Heefstu die snelheit diere joghet
 
Ende dine cracht ende dine doghet
1585
Altegader dus verloren?
 
Du waers ghewone hier te voren
 
Deerste te sine, diere up stoet.’
 
‘Gheloves mi’ sprac die deghen goet
 
‘Dat ic gheslapen niet en mochte,
1590
Eer ic die sorghe van mi brochte.’
 
Permenio hadde wonder das,
 
Dat hi sonder sorghe was.
 
Maer hi en dorste hem vraghen niet,
 
Bi wat saken dat was ghesciet.
1595
Alexander seide te hant
 
‘Alse Daris hadde verbrant
 
Dorp ende poort, bosch ende stede
 
Ende hi hem niet ter were en dede,
 
No ghenen strijt en dorste bestaen,
1600
So mochtic sorghen sonder waen.
 
Maer nu es hi hier vore mi,
 
Ende al sijn volc so toghet hi,
 
Noch hi en mach niet ontvlien:
 
Wat dinghe soude ic dan ontsien?
1605
+Gaet, doet onse ghesellen wapen,
 
Bede ridders ende knapen!’
 
Doe die coninc aldus hiet,
 
En wouden si langher letten niet;
 
Men blies een busine saen
1610
Dat men ten wapen soude vaen.
 
Sijns selfs lichame heeft hi bewaert.
 
Mettien sat hi up sijn paert,
 
Dat rijkelike ors Bucifal,
 
Het was weert der werelt al.
1615
Doe hinc hi an hem sinen scilt,
 
Daer hi doe vor die tente hilt,
 
Daer stont in een lyoen rampant
 
Van kelen root, alst ware een brant;
 
Anders was die scilt van goude.
1620
Die coninc reet henen alstie boude.
 
Doene saghen die baroene
 
So blide wesen ende so coene,
 
Dien ghenen dochte diene saghen
 
Dat hi seghe brochte ghedraghen.
1625
Hi besette sine scaren
 
Ende beval hem te waren
 
Dat si hem wachten van den waghen,
 
Daer si die sekelen ane saghen,
 
Dat si se niet ontwee en sniden.
1630
Hi hiet hem dat si niene vermiden
 
Dier wagenaers entier peerden,
 
Si en dadense vallen toter eerden.
 
Want Daris hadde vor sijn here
 
Waghene gheset ter were,
1635
Daer scaerpe sekelen ane waren,
 
Die dat volc souden vervaren,
 
Om dat si souden ontwee sniden
 
Al dat ware an haren siden.
 
+Mettien quam ter selver steden
1640
Een man ghevloen van den Meden.
 
Hi seide dat Daris in waren saken
 
Yserkine hadde doen maken,
 
Welke wijs dat mense waerpe,
 
Dat emmer up quame tscaerpe,
1645
Ende si van viere poente waren.
 
Om dat hi niet en mochte te waren
 
Die Grieken met crachte verjaghen,
 
So woude hise met liste versaghen.
 
Die coninc dede den ghonen vaen,
1650
Dat hi gheen loosheit en dede verstaen.
 
Men spieder om ende het was waer.
 
Daris hadde ghesait aldaer
 
Yserkine ter selver stede,
 
Die eerst Ulixes maken dede;
1655
Vore ene poorte waerp hise te Troien,
 
Dat dede dien meneghen vernoien.
 
Aldus haddi ooc ghedaen.
 
Alst Alexander hadde verstaen,
 
Voerde hi there al een ander strateaant.
1660
Ende liet die stede van barate.
 
Aldus troosti sine liede,
 
Eer die staerke strijt ghesciede.
 
‘Ghesellen’ seidi ‘desen aerbeit
 
Sal dat inde sijn, god weit.
1665
Nemeer en vechti hier na.
 
Den strijt van Cilicia
 
Ende dien ghi vocht uptie Granike
 
Jeghen Mennoene wel eerlike
 
Sine sijn niewer toe goet,
1670
En si dat goede inde doet.
 
God entie goede aventure
 
Make ons einde goet ter cure!
 
+Want daventure ende haer ghewout
 
Hevet mere blijscap menechfout
1675
Dat ic bem here boven hare -
 
Dat wetic wale al openbare -
 
Dan dat soe vrouwe wesen moet
 
Over meneghen prince goet.
 
Seder dat soe ghesach
1680
Dat Grieken an mi ghelach,
 
Hevet soe ghevoordert mine liede.aant.
 
Al waret sake dat ghesciede
 
Dat soe mi deren woude in rade,
 
Soe en ware so coene niet dat soet dade.
1685
Dit volc van deser groter scareaant.
 
Dat en es maer porringhe van vare.
 
Die aventure pijnt daeromme,
 
Hoe soe mi mach teenre sommeaant.
 
*
 
 
 
Dat ic vlie eneghen man,
1690
In toorne mi niet al vliedi dan.
 
Dit goet ende dese diere stene
 
Es algader uwe ghemene.
 
Ic vare voren, nu volghet mi!’
 
Mettien reet die deghen vri
1695
Ende there wel te samen.
 
Sulc ghecrac was, daer si quamen
 
Ende een na anderen niet en duerde,aant.
 
Als of die hemel te stucken scuerde,
 
Ende deerde, water, entie lucht
1700
Te stucken braken mettier vlucht,
 
Ende al werden soude te niete,
 
Man ende beeste, velt ende vliete.
 
Dus vacht men ghinder met ghenende.
 
Die vierde bouc neemt hier ende.
1705
Some jeesten diere in staen
 
*
 
 
 
Ic rade, dat hi ten ghenen ga,
 
Diet can ende hem mach wisen,
 
+So sal hi die materie prisen.
 
Dese bouc entie derde mede
1710
Die sijn swaer in somegher stede.
 
Dat hebbe ic bedi ghedaen,
 
Dat gheen riese sullen verstaen,
 
Die goede bouke onweert maken,
 
Alsi in die rime mesraken.
1715
Der bouke sullen noch sesse wesen,
 
Daer men in sal moghen lesen
 
Wijsheit ende dachcortinghe
 
Van Alexander, den coninghe,
 
Up dat soe secht dat es goet,
1720
Die scone, die mi peisen doet.
 
Al lachterent dander, mi en rouc.
 
Aldus beghint die vijfte bouc.

Vorige Volgende