Alexanders geesten
(1882)–Jacob van Maerlant–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
[Tekst]Die eerste bouc.
Ga naar margenoot+Het es costume ende sede,
Alse men iet nieuwes in ene stede
Eerstwerf vertellen hoort,
Some sijn si also verdoort,
5[regelnummer]
Dat sijt lachteren, al eest goet.
Ic wane wel dat nidechede doet,
Ofte dat sijt niet en verstaen.
Some die liede sonder waen,
Die hovesch sijn ende wel gheraect,
10[regelnummer]
Segghen dat es wel ghemaect
Ende gheven hem prijs ende lof.
Groot wonder hebbic daer of,
Hoe die werelt es so verkeert.
Want ons die scrifture leert,
15[regelnummer]
Dat God alle dinc maecte goet.
Wat eest dan, dat den mensche doet
So sere vergheten alle doghet,
Dat ghijt alle merken moget,
Alse men hem eneghe doghet leert,
20[regelnummer]
Dat hijt emmer ten archsten keert,
Alse hijt niet te rechte en verstaet?
Sere ontsie ic dusdaen baraet.aant.
Nochtan so willics bestaen
Dore hare, die mij heeft ghevaen,
25[regelnummer]
Te scrivene Alexanders geesten.
Ans mi god, ic saelt volleesten,
Al lachterent, diet niet en verstaen.
Dat willic al te winde slaen.
Al hebben sijs nijt, mine rouc.
30[regelnummer]
Hoort, dus beghint die eerste bouc.
| |
[pagina 2]
| |
Goede geesten ende saghen
Vint men vele nu bi daghen,
Daer vele wonders staet in bescreven.
Ga naar margenoot+Maer boven alle, die nu leven
35[regelnummer]
Ende nie ontfingen lijf,
Sider dat dat eerste wijf
Ende die eerste man was ghemaect,
Sone was noit so wel gheraect,
Noch so hovesch man van orloghen -
40[regelnummer]
Dat salic wel hier achter toghen -
Alse Alexander die grote was.
Alle hystorien waren ghedwas,aant.
Daer men af bescreven hevet,
Hadde Alexander also langhe ghelevet,
45[regelnummer]
Alse daden andere orloges liede;
Hi hadde ghedaen dat noit ghesciede.
Dat van Troyen dats maer een wint
Jeghen dat men van desen vint;
Alle die grote avonture,
50[regelnummer]
Die men leest van Arture
Ende van dien riddere Waleweine,
Sijn hier jeghen harde cleine;
Karles wijch dats maer een spel
Jeghen dat desen man ghevel;
55[regelnummer]
Ettels orloghe van den Hunen
En mochte hier jeghen niet ghestunen.aant.
Want Alexander dede te waren
So groot binnen twalef jaren,
Dat hi al di werelt dwanc
60[regelnummer]
Bede over breet ende over lanc.
Mijn sin heeft mi bracht daer toe,
Dat ic u wille segghen, hoe
Alexander al dat bestoet.
Die hystorie soe es goet.
65[regelnummer]
Daeromme biddix gode te voren,
Ende biddens hem ooc al diet horen,aant.
Dat hi mi geve selken sin,
Hoe ic die waerheit, meer no min,
Ga naar margenoot+In dietsce wel bescriven moete,
70[regelnummer]
Want soe es te hoorne soete.
| |
[pagina 3]
| |
Van goeden seden, van hoghen gheslachte,
Ende gheweldich ooc van machte
Was een coninc hier te voren,
Die ute Grieken was gheboren,
75[regelnummer]
Die sijn rike in siere ghewelt
Menech scone jaer behelt.
Nochtan was hi onderdaen
Dien van Persen ende hadde ontfaen
Sijn lant te lene van Darise.
80[regelnummer]
Dat was een here van groten prise
Ende hovetman van eertrike.
Hi stont te chense ende al sijn rike
Dien groten here van Persi.
Want Cerces, die coninc vri,
85[regelnummer]
Die al Europen dorevacht,
Hi hadde die see met siere cracht
Harde na doen vullen die helt.
Doe dede hi voort met siere weltaant.
Die see met scepen overslaen.
90[regelnummer]
Daer over hiet hi there gaen
Ende bedwanc Grieken lant
Sonder die stat van Athene te hant.
Hi hadde aldus menich scip.
Dus stoet te gavele die grave Philip
95[regelnummer]
Ende al Grieken menich jaer
Dien van Percen, dat es waer.
Hier af laet ic u al bliven,
Ander dinc moet ic bescriven.
Philip hadde ene scone vrouwe,
100[regelnummer]
Mer niet en weetic, of soe hem trouwe
Hielt. bedi en eest gheen wonder,
Dat ons es vele te onconder,
Ga naar margenoot+Wie Alexanders vader was.
Die vrouwe hiet Olimpias,
105[regelnummer]
Soe was scone ende vroet van seden
Ende gheraect van hovescheden.
Aristotiles die seghet,
| |
[pagina 4]
| |
Daer vele wijsheiden an leghet,
Dat Neptanabus was sijn vader.
110[regelnummer]
Nu hoort, hoe dat ghesciede algader.
Neptanabus hielt sekerlike
Van Egypten dat conincrike
Sonder orloghe ende strijt
Menech jaer ende meneghen tijt.
115[regelnummer]
Hi was een groot astronomien,
Die beste die noit was ghesien.
Conjurament ende nigromancie,
Experiment ende toverie,
Derre conste hi utermaten vele.
120[regelnummer]
Bedi verdroech hijt al te spele,
Alse iemen jeghen hem woude strijden.
Hi ghinc allene tien selven tiden
In sine heimelike kemenade.
Daer sat hi allene te rade,
125[regelnummer]
Ende water vor hem staende
In een becken, dat hi waende
Dat altoos niemen en wiste.
Daer hadde hi ghemaect met liste
Wassine scepe, wassine liede.
130[regelnummer]
Weltijt dat also ghesciede,
Dat menne met scepen soude souken,
So ghinc hi lesen ende vlouken
Ende hadde een reede van ebene,
Die was wel te maten clene,
135[regelnummer]
Daer hi dat water mede roerde
Ga naar margenoot+Ende die scepelkijn vervoerde,
Dat si ghinghen al te gronde.
Stappans in die selve stonde
So verdronken sine viande,
140[regelnummer]
Die soeken wilden sine lande.
Aldus so sat hi langhen tijt
Sonder werringhe ende strijt.
Tenen tide quam hem mare,
Dat het al versament ware,
145[regelnummer]
Tfolc van dien lande van Endi
Ende ander liede, diere wonen bi,
Die gheheten sijn Alane,
| |
[pagina 5]
| |
Ende Seres ooc, alsic wane,
Percen ende Mediene
150[regelnummer]
Agarene ende Nabaciene
Ende al dat volc van Orienten
Quamen met wapen ende met tenten
Algader op Egypten lant.
Doe hijt hoorde, loech hi te hant
155[regelnummer]
Ende ghinc in sine kemenade
Allene ten heimeliken rade,
Alse hi dicke hadde ghedaen.
Tehant hadde hi verstaen
Dat hi dlijf verliesen soude,
160[regelnummer]
Hine vloe enweghe boude.aant.
Alse die coninc dat verstont,
Vlo hi enweghe in corter stont
Ende quam ane Macedonie.
Daer was Olimpias, die vrie,
165[regelnummer]
Coninghinne ter selver stont.
Daer wart Neptanabus namecont
Over al in Grieken in elke stede
Ende vor die coninghinne mede.
Ga naar margenoot+Philip was ten selven tiden
170[regelnummer]
Verre enwech varen striden.
Doe ontboot die vrouwe sciere
Neptanabus, om dat hiere
Die waerheit soude doen verstaen,
Hoet metten coninc was vergaen.
175[regelnummer]
Doe hi toter vrouwen quam
Ende hi hare scoonheit vernam,
Wart hi met haerre minnen bevaen.
‘Vrouwe’ seithi ‘ic hebbe verstaen,
Dat ghi draghen sult een kint,
180[regelnummer]
Dat van dien goden u sal sijn ghesint,
Ende ghijt met wondere sult ontfaen.
Het sal wreken sonder waen
Sinen vader ende die scande,
Die ghedaen es desen lande.
185[regelnummer]
Dien ghonen, diet kint sal winnen,aant.
Suldi sien ende ooc bekinnen
In die ghelike van enen drake.
| |
[pagina 6]
| |
Dit segghic u in waerre sake.’
Doe andwoorde die coninghinne
190[regelnummer]
Met ghestadeliken sinne:
‘Vrient, hoe wetti dat te voren
Dat mi die gode hebben vercoren,
Te draghene al selc een kint?’
‘Vrouwe’ seit hi ‘u heeft ghemint
195[regelnummer]
Amon, die here van Libia.
Ic ben sijn bode, hi comt hier na
In die ghelike van enen drake.’
‘Vrient’ seide soe ‘hoe gherne ic sprake
Dien groten here, mocht ghescien!’
200[regelnummer]
Ga naar margenoot+‘Vrouwe’, seithi, ‘ghi sulten sien.’
Mettien ghinc Neptanabus
Uter coninghinnen huus
Te siere herberghen ende maecte hem saen
Rechte, als een drake was ghedaen,
205[regelnummer]
Ende quam ghecropen in die sale,
Daer die vrouwe harde wale
Ende diere waren hem mochten scouwen.
Mettien so neech hi dier vrouwen
Ende voer weder danen hi quam.
210[regelnummer]
Doe die vrouwe dat vernam,
Ghelovede soe den toverare
Ende waende wel dat Amon ware.
Dus was hi metter coninghinnen,
Daer toe dwankene die minne.
215[regelnummer]
Mettien wart die vrouwe saen
Met Alexandere bevaen.
Ende doe soe des wart gheware,
Was soe harde sere in vare
Van dien coninc, haren here,
220[regelnummer]
Dat hi hare nemen soude hare ere.
Neptanabus was al hare raet.
‘Meester’ sprac soe ‘na dien dat staet,
So moeti mi raet gheven.
Mijn here sal mi nemen dleven,
225[regelnummer]
Teerst dat hi die wareit weet,
Hoe so dat met mi steet.’
| |
[pagina 7]
| |
‘Vrouwe’ seithi, ‘sijt te ghemake,
Ic sal u quiten van deser sake.’
Enen voghel hi belas,
230[regelnummer]
Die vlooch al daer die coninc was
Ende brochte hem in drome te voren,
Dat een kint soude sijn gheboren
Ga naar margenoot+Van sinen wive ende van Amoene.
Doe wart hi drouve van desen doene,
235[regelnummer]
Alse hem sijn droom wart ghespelt.
Hi brac up al sijn ghetelt
Ende voer te lande waert.
Die coninghinne wart vervaert,
Alsoe hoorde die niemare
240[regelnummer]
Dat hare here comen ware,
Want soe scaemde hare harde sere.
Doe troostese Philip, die here.
‘Vrouwe’ seithi ‘en scaemt u niet,
Al es u een deel messciet.
245[regelnummer]
Ic weet wel dat in uwen sinne
Noit en quam anders mans minne
Dan die mine; al draechdi kint,
Die gode hebbent u ghesint.’
Dies trooste hare Olimpias.
250[regelnummer]
Mer weltijt dat Philip gram was,
Verweet hi hare in sinen sproken
Dat soe hem trouwe hadde te broken.
Doe claeghesoet Neptanabuse
Ende bat hem dat hi in haren huse
255[regelnummer]
Amoene, of hijs hadde stade,
Vor dien coninc comen dade.
Tenen tide sat die here
Te siere taflen met groter ere
Ende die coninghinne ooc mede.
260[regelnummer]
Doe quam daer ter selver stede
Neptanabus in diere ghebare,
Alse ocht Amon selve ware,
In die ghelike van enen drake.
Ic segght u in waerre sake
265[regelnummer]
Dat hi was utermaten scone.
Ga naar margenoot+Een cam stont alse eene crone
| |
[pagina 8]
| |
Ghewassen boven up sijn hooft.
Met sinen wispelne haddi verdooft
Alle die in die sale waren.
270[regelnummer]
Hi leide sijn hooft sonder sparen
In dier coninghinnen scoot.
Dies hadde hem allen wonder groot.
Doe sciep hi hem te waren
In die ghelike van enen aren
275[regelnummer]
Ende vlooch ter veinsteren uut.
Doe sprac die coninc overluut:
‘Vrouwe ic wille u vorweert mere
Gherne doen goet ende ere,
Want ic weet wel dat dit kint
280[regelnummer]
Ons van dien goden es ghesint.’
Hier na gheviel tenen tiden
Dat die coninc soude riden
Teerre stede in sijn lant.
Doe quam ghevloghen al te hant
285[regelnummer]
Ene hinne up sijn cleet.
Soe leider up een ei ghereet.
Te hant vlooch soe haerre veerde.
Dat ei viel neder up die eerde,
Ente scale brac ontwee.
290[regelnummer]
Daer ghesciede wonders mee:
Een drake quam uut ghenen doppeaant.
Ende draide ghelike enen doppe
Al omme ende omme ghene eiscale.
Hi waende weder keren wale
295[regelnummer]
In dien dop, daer hi uut quam;
Maer dat hem die doot benam.
Die coninc sat ende sach al toe.
Calistonese dien riep hi doe
Ga naar margenoot+Ende vraechde hem al openbare,
300[regelnummer]
Wat daer bi betekent ware.
‘Coninc’, sprac doe Calistones,
Ic seghe u wat al waer es:
Dine vrouwe draghet een kint,
Dat di van den goden es ghesint,
305[regelnummer]
Dat dier werelt ommeganc
Sal hebben noch in sijn bedwanc.
Want dat ei bediet sekerlike
| |
[pagina 9]
| |
Die figure van al eertrike,
Die drake bediet dat kint,
310[regelnummer]
Dats dedelste beeste, die men vint.
Dat hi den dop al omme ghinc
Bediet, alst worden es coninc,
Dat die werelt sal dorriden.
Dat die drake ten selven tiden
315[regelnummer]
Bleef doot, alse hi hem pijnde das,
Te keerne danen hi comen was,
Bediet, dat hi sterven sal,
Alse hi dlant heeft bedwonghen al
Ende weder wanet keren
320[regelnummer]
Te sinen lande weert met eren.
Aldus ende hi sine tale.
Noch hebben wi vernomen wale,
Dat hi die waerheit dede verstaen.
Alse Philip hadde al ghedaen,
325[regelnummer]
Daer hi omme was ghevaren,
Voer hi thuus met siere scaren
Ende vant die vrouwe, daer ic af seide,
Gaende in groten arbeide.
Nochtan bewanic mi al das
330[regelnummer]
Ga naar margenoot+Dat Philip sijn vader was.
Want men in Machabeus vint,
Dat hi was conincs Philippus kint;
Solinus seghet ende ander clerke,
Ooc leestment in die heilege kerke.
335[regelnummer]
Aristoteles hi seghet nochtan,
Dattene Neptanabus wan.
So wiene wan, het es bekint,
Emmer was hi conincs kint,
Dat hoordi wel hier te voren.
340[regelnummer]
Ic segghe u, hoe hi was gheboren.
Des selven daghes, dat dat kint
Wart gheboren, hadde ghesint
Onse here tekene vele groot:
Die eerde bevede ende verscoot;
345[regelnummer]
Het donderde ende blixinde mede,
Het vel ooc reghen ter selver stede,
Ooc vielen van dien hemele stene -
| |
[pagina 10]
| |
Dat en es loghene enghene -
Ende in Egypten sprac een lam,
350[regelnummer]
Seide een bode, die danen quam;
Up die camere, daer die vrouwe
Doochde haren groten rouwe,
Hielden twee aerne enen strijt.
Dit was upten selven tijt
355[regelnummer]
Ende ooc up dien selven dach,
Dat Olimpias ghelach
Van Alexandere, dien hoghen man,
Die de werelt al verwan.
Doe tkint boven vijf jaren quam
360[regelnummer]
Ende het wijsheit so vele vernam,
Datter scolen mochte gaen,
Deet die vader leeren saen.
Ga naar margenoot+Sijn maghetoghe was Leonides,aant.
Sijn meester Aristotiles;
365[regelnummer]
Noit en was beter logicien
In die werelt noch ghesien.
Ooc was hi goet clerc ter curen
Vanden seven arten ende van naturen.
Het ghinc ter scolen, dat es waer,
370[regelnummer]
Tote dien dat out was twalef jaer.
Doe dedemenne daer na leren
Der sterren ganc ende hare keren.
Ende die ystorie seghet aldus,
Dattie coninc Neptanabus
375[regelnummer]
Sijn meester daeraf soude wesen,
Ende hem van astronomien lesen.
Si stonden, daer die lucht was claer;
Alexander vraechdem daer,
Ochti wel conste voren sien,
380[regelnummer]
Wat dien lieden soude ghescien?
Hi seide, jahi harde wel.
Doe stac hine, dat hi vel
Vander rotsen, daer hi stont,
Dat hi nemmermeer en wart ghesont.
385[regelnummer]
Alexander sprac mettien:
‘Du connes der liede gheluc vorsien,
En vorsaghes du niet dijn ongheval,
| |
[pagina 11]
| |
Dattu souds vallen in den dal?’
Mettien liep hi te hem daer neder.
390[regelnummer]
Neptanabus andwoorde weder:
‘Wat soe den mensce sal ghescien,
Dies en mach hi niet ontflien.
Die sterren dadent mi verstaen -
Nochtan en constics niet ontgaen -aant.
395[regelnummer]
Wilen, dies es menech jaer.’
Alexander sprac: ‘Eest waer,
Mochstu dan sijn mijn vader?’
Ga naar margenoot+Neptanabus hi seide al gader,
Hoe hi die coninghinne bedrooch.
400[regelnummer]
Niet en wetic of hi looch.
Ende mettien so bleef hi doot.
Die jonghelinc hads rouwe groot.
In siere moeder kemenade
Droech hi den man ende riep te rade
405[regelnummer]
Siere moeder ende vraechde hare,
Wie sijn rechte vader ware.
Doe seide soe dattene Amon wan.
‘Moeder, dit es die selve man’
Sprac dat kint, ‘dit es mijn vader.’
410[regelnummer]
Dus ghesciet al tenen gader.
Tien tiden dat al dese dinc
Ghesciede, was Daris coninc
Van Percen ende van Meden algader.
Arsamus so hiet sijn vader.
415[regelnummer]
Tien tiden was in ertrike
Engheen coninc sijns ghelike.
Van dier werelt wel die helt
Hadde hi in siere ghewelt.
Grieken was hem onderdaen
420[regelnummer]
Ende gaf hem tsins sonder waen,
Want al Europen onder hem lach.
Alse Alexander dat versach,
Dat dies conincs Daris boden quamen
Ende si tsins van Grieken namen,
425[regelnummer]
Hine was out maer twalef jaer,
Dus seghet die geeste, dat es waer,
Want hine hadde an sinen kin
| |
[pagina 12]
| |
Baert no dunst, no meer no min.aant.
Alse hi sach dat Daris helt
430[regelnummer]
Sijns vader rike in siere ghewelt,
Ga naar margenoot+Sprac hi derre talen ghelike,
Die ghi moocht horen cortelike.
Wach onghevallich kintschede!
Hoe langhe sal ic up ene stede
435[regelnummer]
Leiden aldus traghen lijf?
Weltijt salic den keytijf,
Den here van Percen ende sine ghewelt
Beriden moghen up een velt?
Weltijt salic met minen swerde
440[regelnummer]
Ende met minen snellen perde
Den bloden Darise ende den traghen
Ende sijn volc doch versaghen?
Weltijt salic met minen banieren
Mijn volc verbliden ende verfieren,
445[regelnummer]
Daer die liebaert in staet,
Ende toghen mine kintsce daet
Ende up mine viande vlieghen?
Ja en leestmen dat in siere wieghen
Hercules, die starke gygant,
450[regelnummer]
Twee draken dode ende ooc bant?
Doch bem ic staerker, dan een kint,
Dat men in siere wieghen bint,
Want ic bem out doch twalef jaer.
Bedi wetic wel over waer,
455[regelnummer]
En ontsaghe ic minen meester niet,
Die mi slaet, misdade ic iet,
Ic soude doen also grote daet -
Dat segghet mi mijns selves raet -
Alse Hercules dede.
460[regelnummer]
Men soude mi niet betien mede
Dat ic Neptanabus kint ware.
Dit sprac hi met groten misbare
Allene jeghen sinen sin
Ga naar margenoot+Als dese woorde, meer no min,
465[regelnummer]
Ghelijc alst ware eens liebarts jonc,
Dat sit up sinen eersten spronc
Ende starke beesten dan siet gaen,
| |
[pagina 13]
| |
Die het niet en dar bestaen.
Nochtan es hem therte so coene,
470[regelnummer]
Het begheret die dinc te doene
Al uren ende allen dach.
Aldus waest hem, doe hi sach
Dat Daris in sine ghewelt
Sijns vader rike al gader helt.
475[regelnummer]
Mettien so quam harde saen
Sijn meester uter camren ghegaen,
Daer hi in hadde ghestudeert
Ende sijn vleesch al verteert,
Dat hi was magher ende bleec
480[regelnummer]
Ende hi harde wel gheleec
Dien gonen, die bi nachte waken
Om wijsheit ende goede saken.
Doe Alexander Macedo
In doghen was ontsteken so,
485[regelnummer]
Ende Aristotiles dat versach
Vraechde hi, wat hem up therte lach.
Alexander was vervaert
Ende sach te sinen meester waert.
Sijn oghen liet hi nedergaen
490[regelnummer]
Ende ghinc voor sinen meester staen
Ende boghede over sine knien
Ende antwoorde hem mettien
Ende seide: ‘Het es al tenen gader,
Om dat coninc Philip, mijn vader,
495[regelnummer]
So ghedaecht es ende so out,
Ende Daris in sijnre ghewout
Ga naar margenoot+Algader heeft mijns vader goet.
Dit es dat mi drouven doet.’
Dit sprac hi ende van groten sere
500[regelnummer]
En mochti hem ghesegghen mere.
Die trane liepen hem sciere
Over beide sine liere,
Hine mochts hem onthouden niet.
Nu hoort, wat sijn meester riet,
505[regelnummer]
Aristotiles die vroede,
Doe hine sach in desen moede!
‘Alexander nu wes coene
| |
[pagina 14]
| |
Ende gheradich in allen doene!
Wes man ende bescerme dijn lant,
510[regelnummer]
Want du heves meneghen viant!
Ic sal di leren in welker wijs
Du bejaghen moghes lof ende prijs.’
Hoort, wat ic di eerst bediede:
Altoos nem raet an vroede liede!
515[regelnummer]
Want alse men dinc bi rade doet,
So wert soe dicwile goet.
Oorscalke hebbe onwert altoos,
Want si sijn quaet ende loos!
Quade cnechte en maect gheen heren,
520[regelnummer]
So dat si di iet moghen deren.
Want al es die beke cleine,
Die ghewassen es met reine,
Soe es wreet ende loopt driewerf seerre
Dan die riviere, die emmermere
525[regelnummer]
Ghelopen hevet ende lopen sal,
Tote dattie werelt indet al.
Aldus eest, no min no mere,
Biden cnechte, merct dat sere.
Hi es jeghen sinen here fel;
530[regelnummer]
Ga naar margenoot+Bade mens hem, hine dade niet wel;
Hi stopt sine oren jeghen bede,
Want hine weet gheen hoveschede.
Also doet aspis, dat serpent:
Alset horet al omtrent
535[regelnummer]
Vedelen, blasen, toveren, baraet
(Want ment met selken spele vaet),
So werpet dene ore nederwaert
Ende in dander steket sinen staert:
Also stoppet bede sine oren,
540[regelnummer]
Om dat ment niet en sal verdoren.
Aldus eest biden cnecht,
Alshi ghewint heerscaps recht.
Nochtan sal men elken man
Ere doen na dat hi can.
545[regelnummer]
Al en hadde hi engheen groot goet,
| |
[pagina 15]
| |
Es hi hovesch ende vroet,
Van wat lande dat hi si,
Al en ware sijn gheslachte niet vri,
Ware hi gheheten van goeden seden,
550[regelnummer]
Men souden eren tallen steden.
Want, sal ic u die waereit tellen:
Tgoet bringht meneghen ter hellen,
Ende niet bedrieghet so vele liede,
Alse groot goet ende miede.
555[regelnummer]
Die van seden, niet van goede,
Es versiert in sinen moede,
Ende die met dogheden es verheven,
Al en mach hi niet vele gheven,
Sijn sin es beter dan gout.
560[regelnummer]
Hier om es beter menechfout
Goede seden ende wijsheit,
Dan grote have ende edelheit.
Want die ghone es edel allene,
Die hovesch van seden es ende rene.
Ga naar margenoot+Oftu scependoem souts wisen,
So sie, dattu in gheenre wisen,
No dor vrientscap, no dor miede
Noch dor gherande liede
Noch dor heerscap, noch dor minne -
570[regelnummer]
Oftuut bekinnes in dinen sinne -
Dijn vonnisse en makes niet onrecht.
Want het ghesciet nu ende echt,
Dat srechts vele blivet achter,
575[regelnummer]
Dat si om ene cleine miede
Verdomen onnosele liede.
Weltijt so die vrecheit comt
In smenschen sin, soe verdomt
Met ghierecheiden sine joghet
580[regelnummer]
Ende verdonkert sine doghet.
Soe doet enen rechts vergheten,
Alle loosheit doet soe weten,
Van rechte leert soe nemen miede,
Dat ghemene es alre liede.
585[regelnummer]
Armen lieden doe ghenaden!
| |
[pagina 16]
| |
Alsmen di bit, wes beraden
Ende doet geerne, oft es recht.
Dwinghet den overdadeghen cnecht!
Doe tfolc uten tenten varen
590[regelnummer]
Ende dan besette dine scaren
Ende wes fel iegen dinen viant!
So machstu bescermen dlant.
Hevestu iet groots wille te doene,
Du salst volbringhen, bistu coene.
595[regelnummer]
Als dijn volc es wel ghescaert,
Ende men dan te stride vaert,
Ga naar margenoot+Ende dijn volc es te spronc,
Dunct di dat du best te jonc,
Die eerste joeste daer te doene,
600[regelnummer]
Nochtan wes blide ende coene,
Ende wes int herte man
Ende doe dine wapen an
Ende trooste dine liede wel!
Al en mochstu doen niet el,
605[regelnummer]
Dan bidden ende vermanen
Ende scaren dine vanen:
Het heeft dicke gevromt den here
Dat hi vacht met beden sere.
Want als een volc es vervaert
610[regelnummer]
Ende die scaren onghescaert,
Ende die herte ende hande beven,
Sien si haren coninc leven
Ende hise troost met scoonre tale,
Sijn si saen ghenesen wale,
615[regelnummer]
Ende hem wasset haren moet,
Si vechten of si waren verwoet.
Of dine viande vlien van di,
Vore hem allen wes hem bi!
Of dat selve di ghesciet,
620[regelnummer]
So wes dachterste diere vliet!
Want alse di die blode sien,
Si sullen hem scamen dat si vlien;
Si ne sullen van onneren
| |
[pagina 17]
| |
Sonder di niet moghen keren.
625[regelnummer]
Dan merc hoe vele viande
Voor di staen up den lande!
Ende als duse heves ghemerket al,
En vervaert u niet om tghetal,
Of di dunct dat si sijn bloot.
630[regelnummer]
Ga naar margenoot+Emmer doe den eersten stoot
Ende doe eerst dine wapen an.
Dan sal men sien, oftu best man,
Ende oftu best ten wapen goet
Ende heves enen heten moet.
635[regelnummer]
Dan soustu merken, wie die mint,
Alsmen dien starken strijt beghint.
Daer sal sijn swart jeghen swaert,
Ende dors sal lopen jeghen tpaert,
Deen scilt sal den anderen breken,
640[regelnummer]
Daer sal men met dien speren steken,
Cume salmen verwonnen lieden,
Den anderen sege laten bieden.
Oftu dan winnes eneghe stede
Met crachte, of met diere bede,
645[regelnummer]
Nem den scat ende ghif den heren,
Die di holpen selker eren.
Ganst die wonden met goede
Ende maect blide die drouve moede!
Na dien wonden ghif dat gout!
650[regelnummer]
Du maechs dien bloeden maken bout;
Dus maechs du dien vrecken saden
Ende ooc aerme liede beraden.
Ofti ooc ghebreect dat goet,
Emmer wes blide in dinen moet!
655[regelnummer]
Wat du gheloofs, dat saltu gheven,
Es dattu behouds dijn leven;
Ende alse du moghes, doe dbelof,
So en heefsture ghenen lachter of.
Want miltheit maect die seden goet,
660[regelnummer]
Soe maect den vrecken wel ghemoet,
Soe bedect meneghen lachter,
Ende soe drivet den viant achter.
Meltheit maect vele maghe.
| |
[pagina 18]
| |
(Men pleechter clene nu bi daghe).
665[regelnummer]
Ga naar margenoot+Bestu melde over dijn broot,
Sone heefstu ghere vesten noot -
Weder dat es orloghe, so vrede -
Waer so du best begrepen mede.
Oftu ontsiest dinen viant,
670[regelnummer]
Hevestu ene milde hant,
Dat sijn de alre beste mure,
Die die mach gheven daventure.
Want altoos enghene dinc
En mach bevreden den vrecken coninc.
675[regelnummer]
Dat sceen den coninc Crassus wele,
Dien men tgout goot in die kele.
Wat mach ic di segghen voort,
Oftu dit heves wel ghehoort?
Vlie onsuverheit van live
680[regelnummer]
Ende wachti van den quaden wiven,
Wachti van wereliker minnen!
Wertstu ghevaen in dinen sinnen,
Soe sal di wel sere tregen,
Du en salt ghere orloghe pleghen.
685[regelnummer]
Pleechstu minne ende dronkenscap,
Wat sal di dan enich heerscap?
Hoe machtu die werelt winnen?
Du best bedwongen in allen sinnen.
Dijns selves sin hi discordeert,
690[regelnummer]
Als di de minne binnen verteert.
Ende dronkenscap dat es een graf,
Daer alle doghet in nemet af.
Dronkenscap ende dulle minne
Doen fallieren coene sinne.
695[regelnummer]
Luttel weelden selen si begheren,
Die de werelt willen leren,
Ende die werelt willen dwinghen
Ga naar margenoot+Ende rechts pleghen in allen dinghen.
Wes gherecht in allen doene
700[regelnummer]
Ende ghenendich ende coene!
Scaemdi ooc van quaden saken!
Dus moochstu goeden name maken.
| |
[pagina 19]
| |
Hout de wet ende scelt de quade
Ende wes vroet in allen rade!
705[regelnummer]
Laet sinken dinen grammen sin
Ende verst die wrake, dats ghewin!
Peinse niet langhe om een quaetheit,
Wes te verghevene ghereit!
Leefstu al dusdane wijs,
710[regelnummer]
So saltu hebben lof ende prijs,
Ende dijn name sal emmermere
In die werelt hebben ere.
Aldus sprac Aristoteles.
Noch wanic dat niemen en es,
715[regelnummer]
Die volghen woude desen rade,
Dat hie iet daer ane mesdade.
Alexander onthielt ooc wel
Ende peinsde dat hi niwet el
En dade, dan dat hi hem riet.
720[regelnummer]
Mettien hi dien meester liet.
Om ere hi algader dochte,
Ende hoe hi dlant behouden mochte.
Wijch was altoos in sinen sin,
Hine was vervaert, no meer no min,
725[regelnummer]
Int herte vacht hi alle weghe,
Hem dochte, hi wan altoos den seghe.
Hem dochte die werelt alomme ende omme
Bescreven staen in sinen somme.aant.
Ga naar margenoot+Doe hi wart so out van daghen,
730[regelnummer]
Dat hi wapene mochte draghen,
Wart hi ridder in corter tijt.
Hi hads int herte groot delijt
Dat hi bescermen soude sijn lant.
Int herte was hi een gygant.
735[regelnummer]
Al en was hi niet out van jaren,
Hi begheerde also vele te waren
Te doene, alse Achilles dede.
Want hi swoer ter selver stede
Dat hi up Percen wilde striden
740[regelnummer]
Ende daerna in corten tiden
Jeghen die werelt al ghemene.
Dat was loghene enghene.
| |
[pagina 20]
| |
Sine ierste vromecheit was:
Doe die coninc Pausanias
745[regelnummer]
Olimpiase lachter dede,
Ende hi ooc mede ter selver stede
Dien coninc Philip sere wonde,
Dat hi ghenesen niet en conde,
Ter selver tijt, doe dat ghesciede,
750[regelnummer]
Quam Alexander ende hoorde die liede
Mesbaren ende vraechde, wat ware?
Doe hijt wiste, volchde hi nare
Ende brachte dien verrader ghevaen.
Dit was waerheit sonder waen.
755[regelnummer]
Die vader sprac: ‘in wille nemmeer
Drouven nu om mijn seer,
Die doot en mach mi niet vervaren.
Ic laete een kint na mi te waren,
Dat sal wreken mine smerte.’
760[regelnummer]
Mettien stac hi dor die herte
Pausaniase, dat hi bleef doot.
Ga naar margenoot+ Dat was hem ene ere groot.
Daer na in wel corten stonden
Starf die coninc van dien wonden,
765[regelnummer]
Die hem gaf Pausanias,
Die daer also versleghen was.
Ene stat es in Griekenlant,
Die Corinten es ghenant.
Soe was van al Grieken thooft
770[regelnummer]
Ende die beste stat, des ghelooft.
Hier spien crone die jonghelinc,
Dat was een waerleke dinc.
Nu hoort, hoe out hi was van daghen,
Eer hi crone hevet ghedraghen:
775[regelnummer]
Hi was out achtiene jaer,
Lettel meer of min, dat es waer.
| |
[pagina 21]
| |
Het was ooc in dien wedemaent,
Also alsmen die waereit waent,
Want dat coren stont in sine are,
780[regelnummer]
Entie daghen van dien jare
Waren lanc ende heet.
Dus wanic dat bescreven steet.
Tesen tiden drouch hi ene crone;aant.
Ene yvorine roede scone
785[regelnummer]
Hadde hi in sine rechter hant,
Die een sceptre es ghenant.
Alle die vroeden van dien lande
Stonden bi hem al te hande,
Die bat consten vechten met rade,
790[regelnummer]
Dan met cracht of met dade.
Daer na stonden die jonghe baroene,
Die staerc waren ende coene
Ende milde van haren slagen
Ende wel wapen conden draghen.
795[regelnummer]
Ga naar margenoot+Aristotiles, die vroede,
Sat daer na met siere roede,
Ende bi hem sine scolieren,
Die scone waren ende goedertieren,
Ghecleet recht alse papelaerde,aant.
800[regelnummer]
Maer onnutte waren ten swaerde.
Alexander die jonghe coninc
Sat ende mercte alle dese dinc
Ende voedder sine herte mede.
Al was hi cranc in sine lede,
805[regelnummer]
Int herte was hi een liebaert,
Coene, stout ende onvervaert.
Om dat si hem waren hout,
Dies was hem sine herte stout
Ende te moede harde sochte.aant.
810[regelnummer]
Dat toochdi buten, alse mi dochte,
Dat sijn herte was binnen fier:
Hem waren root beide sine lier,
Ende sine oghen ende mont
| |
[pagina 22]
| |
Stoeden te lachene talre stont.
815[regelnummer]
Bi aldus ghedaenre dinc
Mochte men kinnen den coninc.
Al haddi sine diere ghewaden
Ende sine crone doen bestaden,
Men mochte bi diere ghebare
820[regelnummer]
Merken, wie de coninc ware.
Hi coos daer ute jonc ende oude,
Daer hi mede orloghen woude.
Vijfentachtich hondert herenaant.
Coos hi uut met groter eren,
825[regelnummer]
Die ridders waren van prise goet;
Ende alle hadden si enen moet,
Te vechtene ende wapene dragen.
Ga naar margenoot+ Mer some waren si wel van daghen,
Some wel te maten jonc,
830[regelnummer]
Some up haren eersten spronc.
Dies dar ic wel der waereit lien:
So wie so daer van ere paertien
Conincstavel was, wet voor waer
Dat hi was out sestich jaer.
835[regelnummer]
Daer na coos hi there te voet,
Twee ende dertich dusent, die alle goet
Waren ten scilde enten swaerde,
Al en hadden si enghene paerde.
Gysarmen droeghen si ende stave,
840[regelnummer]
Dat int orloghe es goede have,
Bede met slingheren ende met boghen
Conden si hare macht wel toghen.
Si waren ghewapent wel te maten:
Dat men heet westfeelsce platen,
845[regelnummer]
Hadden si ane ende ooc porpointe,
Die hen stonden wel te pointe.
Helme hadden si ende beckenele
Ende selfscotte ende quarele.
Nu es dit here wel ghescaert
850[regelnummer]
Ende van wapen wel bewaert.
God here, hoe mi des wondert
| |
[pagina 23]
| |
Dat si met viertich dusent ende vijfhondert
Al die werelt willen winnen.
Nochtan, wilmen die waerheit kinnen,
855[regelnummer]
So waest een wonderliker dinc,
Dat so lettel volcs ende een coninc
Binnen twalef jaren al die lande
Bedwongen hadden ende hare viande.
Ga naar margenoot+Wilmen dan merken dies conincs doghet
860[regelnummer]
Ende sijn volc ende sine joghet,
Ende binnen hoe corten tijt hi dwanc
Al dier werelt ommeganc,
Alle die orlogen, diemen vint,
En sijn hierjeghen niet een twint.
865[regelnummer]
Die eerste stede die, hare dorste
Setten jeghen den edelen vorste,
Dat was Athenen, die edel stede -
Die Cycrops eerst maken dede -
Bi den rade van Domestoene,
870[regelnummer]
Die beide fier was ende coene.
Dit verhoorde Macedo,
Ende hi was haerde blide ende vro.
Hi porret there metter vaertaant.
Ende voer tote Athenen waert.
875[regelnummer]
Ende eer si hem mochten versien
Ofte verweren, ofte vlien,
Was Alexander voor die stede
Ende ooc sijn here mede.
Domestoen hi riep te rade
880[regelnummer]
Die hoochste, doe hijs hadde stade,
Bede poorters ende clerke.
Hi sprac di tale in Pallas kerke:
‘Ghi heren, enwetti dat,
Dat Cerces voor Athenen sat,
885[regelnummer]
Die allegader Europen dwanc?
Nochtan hielden wi an sinen danc
| |
[pagina 24]
| |
Jeghen hem die vaste poort.
Suldi werken na mine woort,
Wi sullen wederstaen dit kint.
890[regelnummer]
Sijn doen dats rechte maer een wint.’
Alse Domestoen dit seide aldus,
Ga naar margenoot+Doe andwoorde hem Encinus.
Hi scout Domestoene sere,
Dat hi jeghen sinen here
895[regelnummer]
Wilde houden eneghen strijt.
‘En, es’, sprac hi, ‘enghenen tijt
Goet orloghen jeghen recht.
Wi hebben ghesijn nu ende echt
Sinen voorders onderdaen.
900[regelnummer]
Noch so sullen wijt ane vaen,
Salmen doen minen raet.
Orloghe ende strijt es emmer quaet.
Twi verliesen wi dese stede?aant.
En es niet so goet alse vrede.’
905[regelnummer]
Hier binnen onderseinden si boden,
Ende si sworen bi haren goden
Dat si altoos hem dienen wilden,
Ende si anderen here niene hilden.
Alexander was goedertieren
910[regelnummer]
Ende vergaf hem allen sciere
Sinen groten tornen moet,
Want hi was te biddene goet.
Hi liet die clerke ter scolen gaen
Ende die stat al onghevaenaant.
915[regelnummer]
Ende die scepe varen uut ende in
Ende souken hare ghewin.
Alse Athenen hem algader
Diende, alset sinen vader
Philip te voren hadde ghedaen,
920[regelnummer]
Doe porredi danen harde saen
Te Teben vore die oude poort.
Die jonghelinghe quamen voort,
Die poorten sloten si jeghen den here,
Dat scade hem sint harde sere.
925[regelnummer]
Ga naar margenoot+Had sine willen ontfaen met minnen
Ende over haren here bekinnen
Sonder wapen met scoonre tale,
| |
[pagina 25]
| |
Alse hem hadde betemet wale,
Bi aventuren si waren tien stonden
930[regelnummer]
Van orloghen quite vonden.
Ende om dat sine onweert maecten,aant.
Waest goet recht, dat sine smaecten
Ende sine wapene ende cracht.
Men street daer beide dach ende nacht.
935[regelnummer]
Die van Theben waren mesmaect
Ende so ghewont ende so gheraect,
Dat si behouden haren leven
Gherne hadden die stat upgheven.
Nochtan baedsi ghene ghenaden.
940[regelnummer]
Die coninc hi was saen beraden,
Wat hiere mede hadde te doene.
Mettien quamen die baroene
Van den lande ende seiden dat,
Dat daer woonden in die stat,
945[regelnummer]
Die quaetste scalke, diemen weet.
Ooc hadden si die Grieken leet,
Ende dicke hebben sise versleghen
Ende hare stat ghehouden der jeghen.
Men vint bescreven aldus:
950[regelnummer]
‘Het was een coninc, hiet Ydipus,
Die sinen vader te doot sloech.
Nochtan was dat niet quaets ghenoech:
Siere moeder nam hi te wive
Ende wan bi haren live
955[regelnummer]
Twee twillinge, eer hi staerf.
Maer nochtan tere waerf,
Doe hijt wiste, hine const ghedoghen
Ende stac uut beide sine oghen.
Deen van dien hiet Polinices,
960[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ende dander hiet Etiocles.
Si daden hem in dese poort
Onderlinghe meneghe moort,
Ende hare orloghe moesten becopen
Al die lande van Europen’.
965[regelnummer]
Men leest in romansc noch heden
Dat si onderlinghe streden.
Dese dinc ende dese moort
| |
[pagina 26]
| |
Es ghesciet in dese poort.
Doe dit die baroene telden,
970[regelnummer]
Peinsde Alexander dat ontghelden
Souden, die binnen Teben waren,
Ende dede ten assaute varen
Ene scare van dertienhondert up orsse,aant.
Ende daden der stede grote porsse,
975[regelnummer]
Want sine mochtse niet verdriven.
Nochtan deden sire vele bliven.
Doe quamen die voetganghers fel
Met taertscen overdect wel.
Doe brachtemen die evenhoghen
980[regelnummer]
Daer vele quarele ute vloghen.
Som was tfolc verdect met scilden,
Die si boven hare hovet hilden.
Aldus ghinc men ten mure.
Daer vant menech quade aventure.
985[regelnummer]
Met piken braken si die veste.
Die van Teben verloren die beste.
Die van wonden ontflien mochten,
Si scuulden daer in haghedochten.
Die van Grieken braken die mure
990[regelnummer]
Ende quamenre ghelopen dure;
Si sloeghen algader doot
Jonc, out, clene ende groot,
Ga naar margenoot+Het was alleens, wijf ende man.
Mettien volghede daeran
995[regelnummer]
Die nieuwe coninc Alexander
Ende met hem noch een ander,
Hiet Cleades, met ere haerpe.
Doe die coninc aldus scaerpe
Alle die van Teben dwanc,
1000[regelnummer]
Sanc hi den coninc desen sanc.
‘Gheweldech here Alexander,
Du best alleene, engheen ander,
Dien die sterren sijn onderdaen.
Si doen ons al dat verstaen,
1005[regelnummer]
Dattu sals hebben haestelike
Die viere houke van ertrike.
| |
[pagina 27]
| |
Hevestu nu al dat vergheten,
Datti dijn meester leerde weten,
Aristotiles, die vroede,
1010[regelnummer]
Dattu souts met sachten moede
Dine gramscap laten sinken?
En woutu niet daeromme dinken?
Peinse doch om dijns meesters woort!
Waer omme woutu dese poort
1015[regelnummer]
Testoren aldus?aant.
Hier was gheboren Liberbacus,
Die dlant dwanc van Endi.
Dien eersten wijngart plantte hi,
Dien men in Europen sach.
1020[regelnummer]
Die boeke doen ooc ghewach,
Dat Hercules hier was gheboren,
Die was die meeste vele te voren,
Dienmen vant in ertrike.
Anfioen maecte sekerlike
1025[regelnummer]
Desen mure, ende al die stede
Ga naar margenoot+Leestmen dat Cadmus maken dede.
Verwonnen lieden doe ghenaden,
Ende onverwonnen saltu scaden.
Dat rike mach niet sijn ghestade,
1030[regelnummer]
Daer men vecht sonder ghenade.
Ende oftu emmer tfolc wils doden,
Wes genadech doch dien goden
Ende dien kerken van dier poort!’
Dus ende Cleades sine woort.
1035[regelnummer]
Maer die coninc hi gheboot
Dat ment al sloughe te doot.
Daer na gheboot hi den knechten
Dat si die mure souden slechten.
Doe dede hi verbernen sciere
1040[regelnummer]
Al die stat met griexen viere
Doe hi Teben hadde ghevelt,
Ende hi dlant hadde in sine ghewelt,
Ende hem ooc was al onderdaen,
Senden die van Rome saen
1045[regelnummer]
Emulium haren bode
| |
[pagina 28]
| |
An Alexander, dien ertscen gode,
Ende gaven hem die roomsce crone.
Dit was ene ghifte scone.
Hi besette Grieken lant
1050[regelnummer]
Ende ghereide al te hant
Tote Asien sine vaert,
Te vaerne te Darise waert.
Bedi sciet hi sijn here.
Die bloot waren ende van cranker were,
1055[regelnummer]
Ende die van cleinen name waren,
Diere wildi al ontbaren
Ende hietse in Grieken bliven,
Dat si helpen souden den wiven.
Ga naar margenoot+Selve dede hi scepe laden
1060[regelnummer]
Met wapen ende met dieren ghewaden,
Beide met dranke ende met spisen,
Dat altoos in ghere wisen
Hem en ghebrake up die see.
Siere scepe en waren nemmee,
1065[regelnummer]
Dan tweehondert, achttiene min.
Wonder hebbic in minen sin,
Hoe dat hi noit was so coene,
Dat hi provetsce stont te doene,
Met so cranker herecracht
1070[regelnummer]
Jeghen algader Daris macht.
Doe si die havene begonden rumen,
Vloghen si ghelike ere plumen.
Die hoorne maecten selke gheblas,
Dat wonderlike te hoorne was.
1075[regelnummer]
Daer riep menech: ‘owi! owach!’
Ende daer na was groot hantgheslach.
Hare herte seide hem te waren
Datter lettel soude ontfaren
Ende van allen groten heren
1080[regelnummer]
Dare lettel souden keren.
Owi, here god, hoe macht sijn,
| |
[pagina 29]
| |
Dat elken minsce int herte sijn
So soete dunct sijns selves lant?
Die Brabantsoen prijst Brabant
1085[regelnummer]
Ende die Fransois Vrankerike,
Die Duutsce dat keyserrike,
Die Baertoene prisen Baertanien,
Die Tsampanoise Tsampanien.
Also mint die voghel dwout,aant.
1090[regelnummer]
Daer hi in hevet grote ghewout.
Al dademene in een waerme mute,
Ga naar margenoot+Mach hi, hi vlieghet ute.
Dus priset elkerlijc sijn lant.
Maerlant seide dat hi noit en vant
1095[regelnummer]
Also goet lant, alse Bruxambocht.
Ic waens hem daerbi heeft ghedocht,
Om dat hiere in was gheboren,
Bedi prijst hijt te voren.
Aldus so waest bi den Grieken.
1100[regelnummer]
Alsi niet meer en saghen vliekenaant.
Dien rooc van haers selfs poort,
Nochtan stoeden si upt boort
Ende saghen weder te lande,
Dor al dat si met ghenen viande
1105[regelnummer]
Haers ondanx en waren ghevaen.
Maer Alexander, sonder waen,
Die hadde so groten sin torloghen,
Dat hi altoos niet sine oghen
Te lande en wilde keren weder.
1110[regelnummer]
Der moeder sorghe leide hi neder,
Up sine twee suster en achte hi niet,
Die hi algader achter hem liet.
Hi was die ierste, die Asien sach,
Daer hi up dien stevene lach,
1115[regelnummer]
Ende die berghe van Cilicia.
Die blijscap ghinc hem so na,
Ende hem was te moede so sochte,
Dat hi cume spreken mochte.
Hem dochte de seil te lettel doenaant.
1120[regelnummer]
Ende dede sine liede roen.
| |
[pagina 30]
| |
Doe hem dlant so na sceen,
Dat een slinghere enen steen
Ghewerpen mochte upt lant,
Nam hi een spere in sine hant
1125[regelnummer]
Ende scoot ghoont spere, dat het stac
Int sant, ende dattie eerde brac.
Ga naar margenoot+Doe riepen sine ghesellen alle
Dat wel gheleke goeden ghevalle.
Men scoot die ankere buten die boort,
1130[regelnummer]
Ende men warp die bote voort.
Men sloech te hant die pauwelioene
Up ene plaetse, die was groene.
Si maecten een groot gheluut
Ende daden hare wapen uut.
1135[regelnummer]
Daer na ghingen si eten saen,
Ende daer na wilden si slapen gaen.
Doe hiet die coninc wachten there
Met ridders van groter were.
Die wachteren spraken onderlinghe
1140[regelnummer]
Omme menegherande dinghe
Ende corten haren langhen nacht.
Doe was een ridder daer bedacht
Ere avonturen, die hi vertelde
Van Alexandere daer upten velde,
1145[regelnummer]
Die hem ghesciet was te voren,
Tien tiden, dat hi dede toren
Dien coninc Clause van Atervaen,
Ende hi hadden verwonnen saen
In een prijchspel, daer si waren.
1150[regelnummer]
Cortelike daer na te waren
Sende die vrouwe van Endi
Ene maghet hovesch ende vri,
So volmaect van allen leden,
Dat men in dien daghe heden
1155[regelnummer]
Niet en vonde hare ghelike.
So scone was soe sekerlike,
So wie diese met oghen sach,
Hi seide dat onder dien dach
Enghene ware so volmaect.
| |
[pagina 31]
| |
1160[regelnummer]
Ga naar margenoot+Daer toe was soe so welgheraect,
Dat soe hare botscap wale
Conde segghen in griexer tale.
Alexander wart bevaen
Met haerre minnen ende soudse saen
1165[regelnummer]
Hebben ontfaen tere amien.
Hi deedse sinen cnape vrien.
Alse Aristotiles dit ane sach,
Mercte hi wat an hare ghelach
Ende ondervant met siere liste -
1170[regelnummer]
Want hi vele wijsheiden wiste -
Dat soe oit was upghehouden
Van haerre joncheit tot haerre ouden
Met serpenten ende met venine.
Hi deet dien coninc wel in scine,
1175[regelnummer]
Ende toghet, hem al openbare,
Dat niemen so staerc en ware,
Hadde hi met hare te doene,
Hine ware steendoot eer noene.aant.
Dus ware die coninc doot tien stonden,
1180[regelnummer]
En hadt sijn meester niet ondervonden.
Dit sprac deen toten anderen,
Ende ghinghen om dat here wanderen,
Tote dat begonde daghen.
Doe die ridders dat versaghen
1185[regelnummer]
Ghincsi in hare tenten slapen
Ende hieten wachten hare knapen.
Die leewerke, die nachtegale
Ende ander voghele songhen wale,
Doe si saghen die dagheraet.
1190[regelnummer]
Als Alexander dat verstaet,
Vaert hi up ende cleede hem saen,
So dat hi up was ghestaen
Ga naar margenoot+Ende ghecleet na conincs wisen,
Doe die sonne begonde risen.
1195[regelnummer]
Hi ghinc uut dien pauwelioene
Ende met hem menech ridder coene,
Ende ooc menich coene serjant.
| |
[pagina 32]
| |
Hi clam up enen berch tehant,
Daer si Asien mochten sien.
1200[regelnummer]
Hi keerde hem omme ende sach mettien
Dat coren up die campanien
Ende die bossce up die montanien
Ende ooc meneghe praierie
Ende meneghe stede vrie
1205[regelnummer]
Ende meneghen wingaert mede.
Doe sprac hi ter selver stede:
‘Lieve ghesellen, het es ghenouch,
Asia es wel mijn ghevouch,
Ic later mi ghepait mede.
1210[regelnummer]
Europen ende mijn erflijchede
Ende dlant, dat mi liet mijn vader,
Dat ghevic u up algader.’
Dit sprac hi ende met milder hant
Gaf hijt dien heren al te hant,
1215[regelnummer]
Ende si ontfinghent daer te lene.
Dat en was loghene enghene.aant.
Dus onvervaert was sijn sin,
Dat hi waende sijn ghewin
Hebben an dlant, dat hi woude.
1220[regelnummer]
Hi hiet dat ment niet roven en soude.
Doe brac men up die pauwelioene,
Ende Macedo, die deghen coene,
Brachte dlant in sulken sorghen,
Dat si hem steden ende borghen
1225[regelnummer]
Al up gaven sonder strijt.
Dies was te meerre sijn jolijt,
Dan hise met crachte hadde bestaen.aant.
Ga naar margenoot+Ende die hem niene woude ontfaen,
Die sloech hi ende dwanc so haerde,
1230[regelnummer]
Dat hi gherne nam die vaerde.
Alse Alexander die Ciliciene
Hadde bedwonghen, so dat siene
Over haren here helden,
Dede hi there vorweert telden
1235[regelnummer]
In dat lant van Frigia.
Daer leghet dat oude Troien na,
Ende Troien so was bi
| |
[pagina 33]
| |
Ene riviere, hiet Santi,
Die heet in fransois Clarente.
1240[regelnummer]
Daer waren wilen die parlemente
Tusscen die Grieken ende die Troiiene.
Daer waren wilen ridders siene.
Aldaer vant Alexander, die fiere,
Staende enen ouden popeliere
1245[regelnummer]
Daer Paris in hadde bescreven
Die minne, die hi hadde bedreven
Met Ennones, die vrie,
Die talre eerst was sine amie,
Eer hi Elenam vercoos,
1250[regelnummer]
Daer menich tlijf om verloos.
Hier beneden was een dal,
Daer die werringhe in was al
Tusscen Venus ende Pallas
Ende Juno, wie die scoonste was.
1255[regelnummer]
Dit was om enen appel goet,
Want daer inne bescreven stoet,
Dat menne der scoonster gheven soude.
Parijs, die dat sceiden woude,
Gaf Venus dien appel in die hant;
1260[regelnummer]
Daeromme was sider al dat lant
Ga naar margenoot+Ende Troien ghestoort ooc al.
Daer at quam ghint groot ongheval.
Nu es Troien een clene dinc.
Doch sach wel die coninc
1265[regelnummer]
Dat wilen niene was clene.
Want daer laghen so vele stene,
Men mocht merken vele te bat
Dat wilen was een grote stat.
Doe Alexander hadde besien
1270[regelnummer]
Troien, ghinc hi mettien
Daer die ridderen van groten prise
Laghen begraven in hare wise.
Up dat graf stont bescreven,
Hoe dat si waren bleven,
1275[regelnummer]
Ende hoe hare namen waren.
| |
[pagina 34]
| |
Mettien so quam hi ghevaren,
Daer hi Achilles graf sach staen.
Bi den litteren kinde hijt saen,
Die hi ant graf hevet vonden.
1280[regelnummer]
Dus spraken die littren, diere stonden:
‘Achilles, die Hector verwan,
Leghet hier, die edele man,
...... scotene.....doot
Onder den voet, daer hi was bloot.’
1285[regelnummer]
Doe dat sach die jonghelinc,
Wel behaghede hem dese dinc.
Hi begoot met melke deerde
Ende wirokede haerde weerde.
Doe so sprac hi dese tale,
1290[regelnummer]
Die ic mach gheseghen wale:
Ey, edel man, men mach wel prisen
Ga naar margenoot+Dine aventure in elker wisen.
Dat Omerus screef dine geeste,
Dat dunct mi die alre meeste.
1295[regelnummer]
Al verwonstu ooc sekerlike
Hectore, den staercsten van dien rike,
Hets meerre ere dat sulc een clerc,
Alse Omerus was, sulc werc
Makede van dinen daden.
1300[regelnummer]
Woude mi god also beraden,
Dat welctijt so ic doot bleve,
Sulc een cleerc mine daet bescreve!
Alse de werelt durenture
Mine wet gheet ende mine cure,
1305[regelnummer]
Al van daer die sonne up staet
Tote daer soe neder gaet
Ende van dien suden totien norden,
Aldaer die werelt mijn es worden,
Ende alse ic bem in eertrike
1310[regelnummer]
Enich prince gheweldelike,
Also alse maer een sonne en es:
Nochtan ontsie ic mi al des
Dat mi na dit grote gheval,
| |
[pagina 35]
| |
Een scrivere ghebreken sal.
1315[regelnummer]
Ic ware mi des liever wijs,
Dan te vaerne int paradijs.
Edele Grieken, nu hoort na mi!
Siet dat u niet leet en si,
Dat u dit wert te sure.
1320[regelnummer]
Al es soe fel die aventure,
Die altoos niet ghestade en blivet,
Siet dat soe u niet en verdrivet!
Die niet besuert, niet besoet,aant.
Die niet mesdoet, niet en boet;
1325[regelnummer]
Na pine comet goet gheval.
Hoort wat ic u seghen sal,
Ga naar margenoot+Waer bij mijn troost es so goet,
Ende wat mi dus verhoghen doet.
Doe mijn vader was onlanghe doot,
1330[regelnummer]
Ende Grieken was in groter noot
Ende ic die crone hadde ontfaen,
Omtrent midnacht, sonder waen,
Lach ic in mine kemenade
Ende was in meneghen rade.
1335[regelnummer]
Mine ridders sliepen achter borghe,
Maer ic was in sulker sorghe:
Om dat ic was een nuwe man,
Enwistic doe wat vanghen an,
Weder so volghen mine viande,
1340[regelnummer]
So bescermen mine lande.
In wiste wat eerste ane vaen.
Mettien quam ene claerheit saen,
Die nacht teghinc alse een ghedwas,
Daer ic in die camere was
1345[regelnummer]
Ende ic selve toe ghesach,
So dochte mi worden dach.
Ic wane tlicht was van hemelrike;
Van anxene swetic sekerlike.
Een hemelsch man dochter mi comen -
1350[regelnummer]
Mochtic hem man bi orlove nomen -
Die vremde cleder hadde an,
Die ic ghenomen niet en can,
| |
[pagina 36]
| |
So menegherande waren si ghedaen.
Maert dochte mi sonder waen,
1355[regelnummer]
Dat hi ghecleet was....ghegareaant.
Alse ocht eens jodenbisscop ware.
Sine scoen waren beleit met goude,
Also alse hijt selve woude,
Ga naar margenoot+Een soom van goude diere ende goet
1360[regelnummer]
Beneden omme sijn cleder stoet,
Vor die borst haddi twalef stene,
Die sere lichten al ghemene,
Te middewaerde in sijn voorhooft
Stoet bescreven, dies ghelooft,
1365[regelnummer]
Met vier litteren ene name.
Mer en was mi ghene scame,
Dac ic die litteren niene ghelas,
Bedi dat gheen griex en was.
Ene crone stont up sijn hovet,
1370[regelnummer]
Ene goutspanghe vor tforhovet,
Omt haer ghinc hem een soom van goude,
Ende hi was grau van scoonre oude.
Aldus was die grote here,
Alse ic u seghe, min no mere.
1375[regelnummer]
Ic hadde achtinghe openbare,
Te vraghene, wie dat hi ware,
Ende wat hi woude, ende wanen hi quame,
Ende hoe dat ware sine name.
Maer hi sprac eerst te mi waert
1380[regelnummer]
Ende seide: ‘ghereide dine vaert,
Alexander, machtich man,
Ende vare uut dinen lande dan,
Ic sal di gheven in dine ghewout
Al tfolc, dat die werelt hout.
1385[regelnummer]
So waer dattu in eertrike
Enen sies in mine ghelike,
Dat es mijn volc, en doe hem niet!’aant.
Ende mettien hi van mi sciet.
Alse hi en weghe voer, dedi die sale
| |
[pagina 37]
| |
1390[regelnummer]
Rieken utermaten wale.
Dit es die sake die mi doet
So blide sijn in minen moet.
Dat sprac hi met groter joien,
Ga naar margenoot+Daer hi ghelogiert lach bi Troien.
1395[regelnummer]
Dus machmen merken wel te voren
Dat hi van gode was vercoren,
Prince te sine van al eertrike.
Want hi waest selve sekerlike
Ofte sijn bode, die daer quam,
1400[regelnummer]
Daer hi de ghewelt af nam.
Dus nemet inde deerste bouc.
So wiere an naide enen douc
Van valscher rimen, hi mesdoet,
Want die rime es al goet.
|
|