Heimelijkheid der heimelijkheden

(1917)–Jacob van Maerlant– rechtenstatus


XII. 955[regelnummer] Die houden wille sine ghesonde,Ga naar margenoot+ Twee dinghe marke talre stonde: Deen es dat men in elker wise Nutte sulken dranc ende spise, Die ghetidich es int jaer,Ga naar voetnoot959 960[regelnummer] Ende na dien dat hi selve swaeraant. Ofte jonc van daghen si,Ga naar margenoot+ Ende daer sine nature bi Ghehouden es ende up ghevoed; Dander es dat hi houden moet,Ga naar voetnoot964
[pagina 148]
965[regelnummer] Dat hi sinen lechame mede Moet vander overtullichede,aant. Daer die quade humure af risen, Suveren, als die meesters wisen. Een lechame, bi naturen heet,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot969 970[regelnummer] Ende te verduwene ghereet, Dien sijn groeve spisen goed, Wantse die grote hitte verdoet; Een droghe lechame ende een coud,Ga naar voetnoot973 Lichte spise es sijn ghewoud.Ga naar voetnoot974 aant. 975[regelnummer] Dus die leven wille ghesont, Hi sal nutten talre stont Sulke spise, sulken dranc, Als sire complexien es belanc.Ga naar margenoot+ Ga naar margenoot+Hort, hoe men buten verstaet,Ga naar margenoot+ 980[regelnummer] Hoe die maghe es goet of quaed: Maghe die verduwet wel, Maect den lechame dapper ende snel,Ga naar voetnoot982 Ende maect den sin claer van wetene, Ende goeden smaec ende lust van etene; 985[regelnummer] Der cranker maghe tekine sijn claer: Als die lechame es traghe ende swaer, Ende men tanscijn te blasen siet,Ga naar voetnoot987 Ende men dicken te ghewene pliet,aant. Ende swaer sijn die oghen lede, 990[regelnummer] Ende lelic up werpen mede,Ga naar voetnoot990 aant. Dat bitter scaerp si ende nat, Ende quade roke si in dat;
[pagina 149]
Hier af coemt in deser wise, Dat hem lettel lust der spise. 995[regelnummer] In desen dinghen wese elc vroede Sire ghesonden in groter hoede. Ga naar margenoot+Vor maeltide eist pinen goet, Want die maghe verwaermen doet.Ga naar margenoot+ Pinen na maeltiden verswaerd, 1000[regelnummer] Want die spise valt nederwaerdGa naar voetnoot1000 Inder maghen gront al ro, Ende sluut den dorganc also; Daer af coemt menich verdriet.Ga naar margenoot+ Ga naar margenoot+Dat men vormaels slapen pliet, 1005[regelnummer] Vermaghert des menschen lede,Ga naar voetnoot1005 Ende verdroghet die vuchtichede; Dat men namaels slapen acht, Dat voet wel ende ghevet cracht, Want die hitte, die hare deeltGa naar voetnoot1009 1010[regelnummer] In alle lede, te samene har heelt, Ende verhit die maghe binnen,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1011 Dat soe die spise al mach verwinnen, Entie redene entie sinne Rusten dan met groter minne.Ga naar margenoot+ 1015[regelnummer] Hier omme segghen some wise,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1015 Dat bet voet die avontspise, Dan die middachspise doet; Want daghes hitte, entie moet, Die dan es al ongheroe, 1020[regelnummer] Soe si, dat die spise verdoe,aant. Entie maghe ward coud ende cranc:
[pagina 150]
Dus verdervet der spisen ganc. Navons eist anders ghescepen: So ward die maghe met hitten begrepen, 1025[regelnummer] Ende so rusten alle die sinne: Dat comt der ghesonden te winne. Oec eist recht, dat elc man sie,Ga naar voetnoot1027 Of hi twee warf etens plie, Dat hiniene vaste tenen male;aant. 1030[regelnummer] Ende die eens etet also wale Van costumen, dat hi scuwe Twee warf tetene over nuwe;aant. Het mach hem els werden te sure: Pleghinghe es ene andre nature.aant. 1035[regelnummer] Moet men oec costumen ontkeren,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot1035 Dat moet men der naturen leren, Van wilen te wilen, van dage te dage, So langhe, dat nature verdrage. Elc hoedem oec, dat hi niet ne ete,aant. 1040[regelnummer] Eer hi wel die waerheit wete, Dat die maghe hebbe verdaen Die spise, die soe hadde ontfaen; Ende dat mach men daer bi weten, Als enen sere langhet om eten, 1045[regelnummer] Ende hem dat spu dinne ende claer Ten monde coemt vloiende daer; Want die spise up spise laedt, Sere hi der naturen scaedt. Niemen ne si tonghereet,Ga naar voetnoot1049 1050[regelnummer] Als hem hongher ane gheet,Ga naar margenoot+ Hine ete metter vaerd;
[pagina 151]
Want eist dat hijt te langhe spaerd, So coemt ene vuchtheit swaer Ende een roec, ende vervullet daer 1055[regelnummer] Die maghe, entie sijn harde quaet; Ende als tgoene ten hersenen gaet,Ga naar voetnoot1056 So wardet soe verstormet dan, Ende die hongher vorgaet vort an; Ende al eist dat men ten male coemt, 1060[regelnummer] Weet, dat die spise lettel vroemtGa naar margenoot+	margenoot+ (B 74^r. a) H XXV, BI voetnoot959 congruentibus (convenientibus) sue etati et tempori in quo est: et consuetudini sue nature margenoot+ (H 68^r. a) voetnoot964 secundum: quod purget se ab eo quod gignatur ex superfluitate corruptis humoribus [tekstkritische noot]965 C, H dats dat; C lachame; B lichame - 966 C, H moet van der onverduldichede (ovvertuldechede); B wachte van onverduldichede; L hoede; overvullichede - 967 H humuren; B humore - 968 C, H suveren alse; B ende zuveren ... mesters; L suvere - 969 B den lichame, steeds met i evenals H - 970 B es gercet - 971 C spise; H groene; B grove - 973 C, H een dorre (durre) l.; B den l. droge ende coud - 974 L droghe sp.; C, H, B behout - 975 H leven sal - 976 C, B die sal; H die moet - 977 C, H, B ende s. dr. - 978 C, H, B alse; H siere - 979 C, H hoement; B h.m. dit - 980 C, H, B weder ..... of (H so) - 981 B Heete mage verd. w. - 982 B ende m. - 983 B maect ontbr. - 984 C e.g. lust e. smake; H e. goede smake; B e. goeden smake - 985 H maghen - 986 C, H alse; C lachame; C, H traech - 987 H danscijn; L te basen - 988 C, B dicke - 989 C, H, B og(h)e lede - 990 C, H leelicheit uut (ute) w.; B leelijc opw'pende m. - 991 C, H es; B dat speekel bitter scarp ende nat - 992 C comt; H derre; B comtet margenoot+ C XXXII voetnoot969 calidum vaporabile voetnoot973 depressum et siccum voetnoot974 valent sibi subtilia et humida cibaria margenoot+ (C 93^v. b) margenoot+ Cap. 25, de signisboni et mali stomachi. margenoot+ B II voetnoot982 (signa b.s. sunt) levitas corporis voetnoot987 inflatio faciei voetnoot990 turpis et mala eructuatio quando scilicet eructuat accidunt insipidum aut amarum aut aquosum aut fetidum (vgl. Cl., blz. 372) [tekstkritische noot]994 B luttel - 995 C in deser dinc; L els; B vroet - 996 C ghesonde; H siere; B spoet - 997 C, H, B maeltijt; B vore - 998 C, B want het d.m. verwarmen d. - 999 C, H maeltijt; H maeltide - 1000 C spse - 1002 B slut; dore ganc - 1003 C daer af comt den dorganc also; B comt - 1004 C, H, B slapens; B vor maeltijt - 1006 L di iuchtichede; B verderoget; ioechdichede - 1007 C, H slapens; B na maeltijt - 1008 B d.v. bet - 1009 C, H in allen steden (den leden) tsamen heelt; B in allen leden te samen heelt - 1011 C bimmen - 1012 H si - 1013 B ende die ... ende die - 1014 C met grotre minnen - 1015 C, H someghe - 1016 B bat; in L achter voet vo doorgehaald - 1017 C dant - 1018 C sdaghes; H daeghs; B dies dages ... ende die - 1020 C, H soe siet; B so ziet; B, L v'doe - 1021 C en cr.; B ende die m. wert margenoot+ Cap. 27, quid postsomnum sit faciendum.Ga naar voetnoot1) voetnoot1) Van dit lange hst., ongetwijfeld uit een paar samengegroeid, vertaalt M. alleen de laatste 4 regels (vgl. blz. 9). margenoot+ (H 68^r. b) voetnoot1000 descendit cibus indecoctus in inferiores partes stomachi et exinde generat inclusiones et alia mala margenoot+ (L 196^r. a) margenoot+ Cap. 28, de efficatia diverse dormitionis. voetnoot1005 et desiccat humiditatem eius (sc. corporis) voetnoot1009 zie blz. 85 margenoot+ (B 74^r. b) voetnoot1011 et tunc corroboratur stomachus super decoctione cibi margenoot+ (C 94^r. a) margenoot+ H XXVI, C XXXIII voetnoot1015 vlg. zie de aant. achter den text [tekstkritische noot]1022 H verdeerft; B verduwet - 1023 C navonds; H savonts; B Avonts - 1024 B wert, steeds met e - 1025 C dan die s.; B die lede ende die s. - 1026 H coemt; C der naturen; H der ghesonden; L den ghesonden; B der gesonde, C, H, B te ghewinne - 1028 C eenewaerf; H tweewerven - 1029 C, H dat hi niet en; B niet vaste - 1030 C, H entie; B et - 1031 C bi constumen - 1032 C tweewaerven; H tweewerven; B twee w'ven tene o.n. - 1033 Ch.m.h. wel w. tsuere; C, H werden; B worden; L warden - 1034 C pl. dats eene; B and' - 1035 B wilm. o. costume ontleeren - 1039 C, H, B oec ontbr.; niet en; C, B hoede hem; L oec c (met stip er onder); dat - 1040 C, H vor hi - 1041 L ebbe - 1042 H die si heeft; B si; L adde - 1043 B hier bi - 1044 C, H alse; H omme; B een, lanct - 1045 B e. hen d. sp. w't dunne e. cl. - 1046 C, B comt; H vloeyende - 1049 H niemene en si te onghereet; C en si - 1050 C, H alse; L ongher - 1051 B hine ete dan ter v. voetnoot1027 zie het Latijn op blz. 45 margenoot+ (H 68^v. a) voetnoot1035 si igitur aliqua necessitas que legem non habet compellit ad hoc quod consuetudo renuit debet hoc fieri discrete et sapienter. scilicet ut fiat mutatio consuetudinis paulatim una vice post aliam voetnoot1049 zie het Latijn op blz. 45 margenoot+ (C 94^r. b) [tekstkritische noot]1052 C, H dat hi langre (langhe) sp.; B dat hijt l. sp. - 1053 C, B comt; H vuchticheit; B vuilheit - 1054 C vullet; B Een roec vervult al daer - 1055 B ende die; h'de; L arde - 1056 C e. alse tgheent; H want a. tgeent; L als ontbr.; ersenen; B ende alse dat - 1057 C, H so wert so (si) verstoremt dan; B so werden si verstormt dan - 1058 C, H entie; C honghere; C, H, B vergaet; H voert; L ongher - 1059 C, H ten male (eten) comt: vromt; B ende ontbr.; ter maeltijt comt - 1060 B wet wel die spise luttel vroemt - 1061 C, H viere tiden sijn binden (binnen den) j.; B sijn int jaer - 1062 C, H, B lentijn, al ontbr.; B daer - 1063 C, H maerte - 1065 C, B vernuwet; C, H, B lijf (zonder t) - 1067 H, B verdoyt - 1068 H die b.... dien d. - 1069 C, H, B werden (B w'den) ghier; B fonteine - 1070 B opwert - 1071 H zap - 1072 C, H tcoren; H dat ontbr.; B w't - 1073 C, H merschen; C, H, B die w. vr. - 1074 B bl. die t. - 1075 B beesten die - 1076 C voghelen; H, B vog(h)ele - 1077-78 ontbr. in L; B nachtegalen - 1079 C, H, B erde; C verchiert; B versiert; B 't 2de die ontbr. voetnoot1056 quos contrahit ad se de superfluitatibus corporis qui conturbabunt cerebrum vapore pessimo. et cum post affuerit cibus fit (nl. stomachus) tepidus et non proficit corpori margenoot+ (L 196^r. b)

Vorige Volgende

XII.