Heimelijkheid der heimelijkheden

VII.

⁺Elc landshere hoede hem dies,⁺⁴⁷⁹
Dat hi om den erdscen kies
Niene verliese die grote ere,
Die gheduren sal emmermere;
Scuwe die wreetheit van den diere:aant.
Dats, dat hi in ghere maniere
Te haestich si no te fel.
Horse hovescelike ende wel,
Ende si hem ghenadich ende sochte,
Dien hi met wapinen onderbrochte.
⁺Scuwe gulsicheit ende ommate,
Sijt in dranke, sijt in ate,
Sijt in slape, sijt in spele,
Ende met vrouwen te sine vele,⁴⁹²

+ Cap. 8, quid debet homo appetere.

+ H XIII, C XVIII

479 O Alexander: noli appetere quod est corruptibile et transitorium et quod te oportet cito relinquere: pete divitias incorruptibiles: immutabilem vitam: regnum eternum: durabilitatem gloriosam ... vita vias leonum et bestiarum in suis immundiciis. noli esse crudelis et inflexibilis ...

+ Cap. 9, de castitate.

492 noli te inclinare ad coitum mulierum

[p. 132]

 

Want dits swinen sede.⁴⁹³

 

Ghelovet ghi heren der warede:

495

Te vele met vrouwen sprekenaant.

 

Doet den lechame tebreken,⁺

 

Ende cort des menschen leven,

 

Ende doet doechden begheven,

 

Wet ende recht scuwen ende laten,

500

Ende wivelic enen here ghelaten:⁵⁰⁰

 

Dit maect enen dorper doot.

 

⁺Echt betaemt wel enen here groot,⁺⁵⁰²

 

Dat hi hebbe enen hemeliken vrient,

 

Alst ghevallet dat men dient

505

Vor hem met vedelen in deduut;aant.

 

Want der musiken soete luut

 

Doet dicken der sorghen vergheten,⁺

 

Ende die ziele wiltmen weten

 

Hevet ghenouchte groot der inne,

510

Ende daer rusten in de sinne,

 

Entie lechame coemt ter rusten.

 

Eist datti sulker dinge lusten,

 

Ne pleghes langher in ghere manire

 

Dan drie daghe ofte viere,

515

Ende dit doe in hemelijcheden;⁺⁵¹⁵

 

Ende alse du best in sulken steden,

 

So wachti van overdranke.

 

Die metti sitten an die banke,

 

Laet die drinken utermaten.aant.

520

Dan soutu di so ghelaten,

 

Als of die wijn dijn meester ware:

 

Daer soutu horen openbare

493 quia coitus est quedam proprietas porcorum ... coitus est destructio corporis

+ (L 194^v. a)

500 femineos mores generat

+ Cap. 10, de regis solatio musicali.

+ C XIX

502 decet ... privatos habere fideles cum quibus delectetur cum variis instrumentis et generibus organorum

+ (C 90^v. a)

+ (H 65^r. a)

515 et semper melius et honestius est quod hoc fiat privatim - Voor het Latijn bij 518-522 zie men blz. 91.

[p. 133]

 

Ontdecken vele verholne dinghe,

 

Want daer dronkenscap es ghehinge,aant.

525

Daer nes hemelijcheit ne ghene.

 

Hout omtrent di oec ghemene⁵²⁶

 

Sonderlange volc van trouwen,

 

Diet dorriden ende dorscauwen,

 

Hoet in dinen lande staet,

530

Ende du bi hem weets, hoet gaet.

 

Alstu best onder dine baroene,⁺

 

Ere meest, die sijn van hoechsten doene,

 

Nadat si wardich moghen wesen.

 

Noet nu den gonen ende nu desen,⁵³⁴

535

Ghef hem cleder ende paruren

 

Nader waerden enter naturen.⁵³⁶aant.

 

Sie dat niemen bi die ne si,

 

Hine kenne dine miltheit vri.

 

⁺Sie dat ieghelijc man ontghelt,

540

Wie so cracht doet of ghewelt,

 

Ende elkerlijc na sine waerde:

 

Overdadighe sware hovaerde

 

Sal men an enen maten man⁺⁵⁴³

 

Al anders berechten dan,

545

Dan an enen groten here,

 

Ende so rechten, dat elc lere

 

Tomberne sulker overdaet.⁵⁴⁷

 

Bedi eist dat bescreven staet

 

In des wijs Esculapius lere,

526 debes etiam circa te habere de tua familia speciales qui tibi referant ea que fiunt et dicuntur per regnum tuum

+ H XIV, C XX

534 invita hodie unum cras alium (hierbij voegt campb. 177 nog idue hodie unum cras alium)

536 secundum quod decet genero (nature) unius cuiusque honora ipsuum. Nullus sit de tuis nobilibus qui tuam non sentiat largitatem

+ Cap. 11, de nimio risu vitando.¹⁾

1) Wat op 't lachen betrekking heeft, slaat M. over, en wat daarna onder 't zelfde hoofd in den Parijschen druk volgt, draagt in Utrecht 819 een apart opschrift: de regis reverentia.

+ (C 90^v. b)

543 aliter enim puniendus est nobilis et excelsus et aliter popularis et abjectus

547 ab iniuriis abstinere - Voor het Latijn bij vs. 548-554 zie blz. 20.

[p. 134]

550

Dat het recht es, dat men ere

 

Den lands here, die hem te waren

 

Here can maken als die aren,⁺

 

Die dwinghet die vogle groot vermeten,⁺

 

Ende laet die cranke met hem eten.

555

Wie so dan in heren hove

 

Ene dinc doet buten love,

 

Men sal proeven up sinen moet:⁵⁵⁷

 

Eist dat hijt in spele doet,⁵⁵⁸

 

So latement te lichter liden,;

560

Doet hijt oec up een beniden,

 

Of in des landsheren onwaerde,

 

Men doe dien te hant ten swaerde.

+ (H 65^r. b)

+ (L 194^v. b)

557 considerandum est quo animo id facit

558 an ludendo .... an in contemptum et dedecus tue majestatis ... si primo modo leviter corrigatur

493 C w. het es der zwine s; H w. dit es der zwinen z. - 494 C ghelooft mi heere; H gheloeft heeren - 496 C lachamen - 497-498 ontbr. in C - 498 H duegheden - 499 H haten - 500 C, H wivelike - 501 C, H ende maect; H dorpere - 502 C, H Het bet. w. heeren gr. - 503 C, H dat si hebben heimeliken vr. - 504 C, H ghevalt; H hem dient - 505 C, H in deduut; L in den duut - 506 C, H musike - 507 C,H der ontbr. - 508 C entie z. wilmen; H wilmen oec - 509 C daerinne - 510 C, H die - 511 C, H comt; H te - 512 C sulken saken; H Eest dat di sulke d.l. - 513 C langhere; H langre - 515 L emelijcheden - 516 C, H e. alstu b.i. selker (sulker) stede (steden) - 518 C, H an den - 519 C, H dien - 520 C, H saltu (soudstu) dijn spreken laten; L dan soutu dijn saghen laten - 521 C alse of d. dranc d.m.w.; H alse ofte d.w. dijns m.w. - 522 C saltu; H soudstu

523 C ontecken; dinghen; H verhoelne - 524 C ghinghe - 525 C heimelichet - 526 C h. metti oec int ghem.; H omtr. di h.o.g. - 527 C, H sonderlinghe vul (wel) v. tr. - 528 C, H die ... dorscouwen - 530 C e. ghi ... weet - 531 C din H alse du - 532 C, H van den hogesten (hoegsten) d. - 533 C, H naer; werdich - 534 C, H noet; ghenen, buiten rijm steeds c; H nu ontbr.; L Doet - 535 C cleedere; H cleedre - 536 C na der werden; H naer dat hi wert is; enter naturen is de lezing van C, H; L heeft ende na der huren - 537 C So dat; C, H bi di en si - 539 C, H ieghenlijc - 540 C, H wie dat; H ofte - C sire werde; H weerde - 542 C overdege; C, H dulle hoverde - 546 C, H berechten - 547 C tontberne - 548 C bidi

1) Wat op 't lachen betrekking heeft, slaat M. over, en wat daarna onder 't zelfde hoofd in den Parijschen druk volgt, draagt in Utrecht 819 een apart opschrift: de regis reverentia.

552 C alse; L haren - 553 C d. dwinct d. voghelen stare verm.; H d. dwingt die voglen - 556 C, H eeneghe - 559 C, H lat (laet) ment; C sachter - 560 H op beniden - 561 C, H lans (ts) h. onwerde - 562 C, H swerde - 563 H viere; L IIII - 565 C teerst; H dierst; C, H merken - 566 C zi; H oft - 567 C tander ... hi - 568 C lieder; H oft - 569 C, H ende ontbr.; merken - 570 H oft - 571 C, H e. dat vierde es in d. - 572 C, H eerlijc; H oft - 575 C, H dat hi ... ghewinne; L hi ontbr. - 577 H donrecht - 578 C, H niet w.