Heimelijkheid der heimelijkheden

[p. 116]

tekstkritische noten

H heeft vs. 1 en 2 in 4 regels - 3 C ghevet - 4 C, H w't - 5 C, H en vernoyde - 6 C v.d. uut m. zinne vloyde; H want het ute m.s. vloeyde - 7-9 is de lezing van C; L E.n. helpt elken dat hi ghevet, daer hi bi met eren levet, verstaet dese word hier te hand; H = C (alleen vs. 7 helpet) - 10 C, H Van dat ic - 12 C, H jongre - 15 L wat dat; C, H want het; heren - 16 C, H mensche - 17 H weet - 19 L in ontbr., C prisen - 21 C onnuttes - 22 L tijc; C, H tyhet - 23 C, H dit; H Latijn - 24 C, H die ontbr.; heymelic (lijc) hede; heymelic (lijc) heit; de wisseling heymelic (C, H) - hemelic (L) is regelmatig, vgl. blz. 88 - 25-28 is de lezing van C, ontbr. in L; - 26 H daer inne - 27 H siere; maeght: draeght - 28 H bede

De Heimelijkheid der Heimelijkheden.

Die gheven mach, gheve alleweghe:⁺aant.
Elken radic dat hijs pleghe,⁺
Want dat men gheeft, dats dat men vint,
Ende dat men houd, vroemt niet een twint.
Noit mi gheven ne vernoiede
Van dat ut minen sinne vloiede,
Ende noch helpt mi alsic gheve.
Nu ontfaet dit, lieve neve,
Van mi, Jacoppe van Merlant,
Wat ic in Latine vant:
Hoe Aristotiles ende gheen ander
Sinen jonghere Alexander
Leerde die werelt berechten
Ende jeghen die sonden vechten,
Want het hoghen here betaemt
Ende elken here die hem scaemt,
Dat hi wete, hoe land bedriven
Ende selve in sire eren bliven.
Vindire iet in, dat te prisene es,¹⁹aant.
Dat visierde Aristotiles;
Vindire oec iet onnuts inne,
Dat tijt minen dommen sinne.
Dese bouc es in Latine gheseit
Die hemelijchede der hemelijcheit.
Gode biddic ten beghinne,
Dat hi mi helpe hier inne,
Ende sire moeder der reinre maghet,
Diet al met haerre beden draghet.

+ (L Fol. 193^r. a)

+ (H 61^v. a, C 87^r. a)

19 Voor 't Latijn bij 19-22 zie men blz. 56.

[p. 117]

tekstkritische noten

29 H, C Landsheeren sijn van viere (IIII) manieren, Ende die (entie) willic u(hu) visieren - 30 L heeft IIII - 31 H selc; utermaten - 33 C, H ende sulc (selc) - 34 H ende den - 35 C, H ende sulc; so nauwe - 36 C, H te milder - 37 C, H ende sulc; oec ontbr. - 39 C, H n.s. dus enz. - 40 C Ennes; H Hen es; alle drie hebben mesprise tale in twee woorden - 41 C een heere; selven ontbr. - 42 H, C volke - 43 C, H inden (y) - 44 H niet en - 49 C, H en doech n. - 50 H ghediet - 51 C, H n. en ber. - 52 C, H A. seghet (seght) e. - 54 C, H die I. hebben mach - 55 C, H die hem s. ian(an) t.w.; L leest al - 56 C enten s. - 57 C, H die moet t.g. - 58 C sullen wi; hier ontbr.; H moeten wi - 59-60 volgens C, ontbr. in L; H duegheden; ende die; vander andere; C, H beide vrecken

I.

⁺Aristotiles seit na sijn visieren:⁺²⁹aant.
Lansheren sijn van viere manieren:
Sulc es milde van goeder maten
Hem ende sinen ondersaten;
Sulc es in so swaer een strec,⁺
Dat hi hem enten sinen es vrec;⁺
Sulc here hem nauwe beset,
Ende es den sinen milder bet;aant.
Sulc es oec hem selven goed,
Die sinen volke al onrecht doet.
Nu segghen die van Ytale:^39-40
Het nes ghene mesprise tale,aant.
Dat here hem selven nauwe beset,
Doet hi sinen lieden te bet.
Die van Yndien segghen dit,
Dat an den lantshere niet messit,
Dat hi vrec es utermaten
Hem ende sinen ondersaten.
Nu wedersegghen altemale
Die Persiene dese tale,
Ende segghen: lanshere ne dooch niet,
Die hem selven ende sijn diet
Mildelike niet ne berecht.
Aristotiles die spreect echt,⁵²aant.
Dat het es die swaerste slach,
Dien lanshere an legghen mach,
Dat hi hem selven ian te wel,
Ende den sinen es vrec ende fel,
Want sine macht moet te gaen.
Nu sulwi u hier doen verstaen,^+58-62
Waer die dogheden entie breckenaant.

+ Tr. I, cap. 1, de modis regum circa largitatem et avaritiam.

+ H, C Hoofdstuk I

29 Reges sunt quatuor. Rex largus subditis et largus sibi. Rex avarus subditis: et avarus sibi. Rex avarus sibi et largus subditis. Rex largus sibi et avarus subditis

+ (C 87^r. b)

+ (H 61^v. b)

39-40 Italici itaque dixerunt: non est vicium in rege, si est avarus enz.

52 Sed inter omnes meo iudicio peior est ille et reprobandus qui est largus sibi et avarus subditis

+ H II (L 193^r. b)

58-62 Oportet igitur nos itaque subtiliter inquirere de istis virtutibus et viciis et ostendere quid sit largitas et quid avaritia

[p. 118]

60

Deene van den andren trecken,

 

Ende toghen, wat miltheit si,aant.

 

Ende wat vrecheit oec daer bi,

 

Ende watter scaden ane leghet,

 

Als men der miltheit niene pleghet,

65

Ende hoe lichte dat ghesciet,

 

Dat men der miltheit niet ne pliet;

 

Want lichtelike heeft elc gheleert,

 

Dat hi sine herte toe keerdaant.

 

An dullen cost ende onbesceden,⁺

70

Ende lichtelike mach men leden

 

Toter vrecheit den sin,⁺

 

Maer miltheit pleghen, daers cracht in.⁷²

 

Wille danne een prense milde wesen,⁺

 

So sette sinen sin in desen,aant.

75

Dat hi marke wat hi vermoghe,

 

Ende die tijt daer gheven up doghe,

 

Ende marke oec die persone,

 

Wies hi wardich es van lone.

 

Here, ghef goet na dire macht^+79-82

80

Ende emmer met der maten bewacht;

 

Ende ghef dijn goet sulken man,

 

Dies wardich si mede dan.

 

Die anders ghevet, mesdoet tewaren,⁸³

 

Ende laet der miltheit reghele varen.

85

Wie anders dan sijn goet ute ghiet

 

Den bosen, die mer vele siet,

 

Dies ne ward hem gheen prijs,

 

Want hets verloren in alre wijs,

 

Wat so men an den onwaerden leghet;

90

Ende die sonder mate pleghet

 

Ute te ghietene sijn goet,

+ (C 87^v. a)

+ (H 62^r. a)

72 et difficile est tenere largitatem

+ H III

+ C II

79-82 debes igitur dona dare iuxta posse tuum cum mensura hominibus indigentibus atque dignis

83 qui ergo dat aliter

[p. 119]

 

Hi moet saen metter spoet

 

Vallen alse die onvroede

 

In die havene der aremoede.⁹⁴aant.

95

Dus ghelijct hi, wie soos pleghe,

 

Hem die sinen viant gheeft den seghe.

94 veniet cito ad amara littora paupertatis

61 H milthede - 62 C es i. pl. v. oec - 63 C wattere; H scanden an gheleght: pleght; L leghen - 64 C alse .... niet ne; H niet en - 65 C 1. het oec g. - 66 C, H niet en; H als men - 67 C, H lichtelijc - 68 L daer hi; C, H toe ontbr. - 69 H ombesceeden - 71 C, H vrecheden - 73 C dan; C, H prince - 74 C, H so ontbr. - 75 C, H merke - 76 C entie; H e. dien t.d. tgheven op d. - 77 C, H merke; oec ontbr. - 78 C, H werdich - 79 C, H Ghef heere; dine - 80 C, H metter maten; L na der m. - 81 C al s.m. - 82 C daer het wel besteet es an; H werdech - 83 C die anderen gheeft m. twaren; H diet anderen - 84 C, H regle - 85 C uut; H die - 86 C der boser diemen; H dier men - 87 C, H dies (des) en wert; C en H hebben als 3 pr. sing. van worden steeds wert - 89 L heeft onw'den C,; H onwerden; H leght: pleght - 90 C entie; H boven maten - 91 C uut

92 C, H die m.s. met groter sp. - 94 C, H armoede - 95 C ghelijcte - 96 C, H hem ontbr.; d.s.v. ghevet seghe - 97 H gheeft - 98 C het ontbr. - 99 C bestaet; H bestaedt - 101 C enten s. - 102 C, H ende dat - 103 C sin; C, H menichfoude(n) - 106 C ondersaten - 107 H mare; C, H siere; C lieder - 108 C onweselike; H ende dan tsine - 109 L onw'den; C, H onwerden; H gheeft: heeft - 110 C e. sulke d. gheen noot en hevet; H n.e.h. - 111 L die vrec hetet t.s. sc.; C, H d. vr. heeten tsire (tsiere) sc. - 112 H vanden - 113 C vosiet; H niet ne v. - 114 C, H s.l. orbore e.s.v. - 115 C eenen; H een - 116 H lantsheeren - 117 C, H dan dul m. - 118 H valt - 121 C die; H kint ende vroet