Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 378]

Aende welgheborene vermoghende, Edele, Erntfeste,- Hooghgeleerde, Wyse ende voorsienighe Heeren, mijn Heeren de Staten vande Landen van Hollandt ende West-vrieslandt.

Dat ick my vertrout hebbe (welgebore, Edele, Erntfeste, Hooghgeleerde, Wyse, ende voorsienige Heeren) onder V.M.E. hooghgeachte naem aenden dach te brengen, 't verhael vande Incomsten, Domeynen ende Renten des Conincks van Spaengien, ghetrocken uyt de Originale Registers daer van zijnde, is niet gheschiet uyt dier meyninghe om des voorsz. Conincks macht meer te doen duchten, ofte sodanighe Register tot een voorschrift te stellen van een gemeen (in manier van spreken) huys-houdinge, want hoe groot ende hooch te achten zy 'tgewelt ende macht van buyten, daer binnen eendracht ende wyse beleydinge is, heeft hem van selfs wel laten sien by 't verloop des jeghenwoordige oorloghs, ende ten anderen mach, gheduerende V.M.E. regieringhe desen tijt wel een levendich ende dadelijck exempel zijn voor alle staten, tot onderhoudinge van dien. Dan heb my laten voorstaen hier inne gebruijckt hebbende 'tadvijs des Erntfesten ende hoochgeleerden Heere D. Francoys Maelson, Raet Ordinaris van V.M.E. neffens zyne Excell. dat niet alleen vermakelick soude zijn voor de curieuse verstanden, dat alles gheregistreert ende ghesommeert, ende daer beneffens d'afcomste, macht ende regieringe der Coninghen van Portugal te vinden ende lesen: maer de goede ende getrouwe Ingesetenen oorsaeck te gheven den Almoghenden hoochlick te loven ende dancken zijnder ghenade ende vaderlijcke sorchvuldicheyt; die door zijn stercken arm ons teghen so grooten macht ende ghewelt, dese so ghevoechlicke regieringhe gherecht ende bevesticht heeft: Ende sal (meene ick) daer uyt moghen blijcken waer te zijn, dat der Inwoonderen des landts welvaren, ende vermoghen zy die macht ende versekerheyt van een Rijck ofte Staet, als wy oock verstaen 'tghevoelen gheweest te zijn des wysen Conincks Ludovici den xj, welcke gevraecht zijnde wat Vranckrijck jaerlichs mochte op brenghen, antwoorde anders niet, dan, 'Tis een goede weyde, ick machse so dickmaels mayen alst my ghelieft, 'twelcke onghetwijfelt niet can gheschieden, dan dat uyt de ghemeene middelen de ghemeene noot ende voorraet ordentlick

[p. 379]

besorcht werdt, als by 't op ende onderganck van 't Egyptische Rijck ghepresen wert, seggende een groote oorsaecke gheweest te zijn van so vermaerde rijcke ende heerlicke Staet, dat alle hare pachten ende incomsten, die verscheyden waren, in drie paerten ghedeylt zijnde, d'eene der Priesteren, d'andere den Coninck, die derde 'tonderhout der Soudaniers toegheleyt werde, waer door gheschiede dat de Coninck aende Priesteren een wyse en ghetrouwe raet, d'ondersaten aen den Coninck een sorchvuldich voorstander, ende aende Krijghsluyden vrome voorvechters vonden, ende ('tghene het totte hooghste heerlickheyt heeft ghebrocht) dat onder soodanighe ordeningh de verhandelingh ende coopmanschap, groote middelen der gemeene rijckdommen ende welstants, onverhindert ghedreven, 'taertrijck tot nut bearbeyt, die vruchten tot haer volle wasdom ende weerde ghebracht, ende 'tlandt met nieuwe aencomelingen, vervult werde; 'Twelcke wy als noch (des die goetheyt Godts hoochlicken ghelovet moet zijn) oock wel een grooten deel ons hebben te bedancken, ende V.M.E. wyse beleydinghe int beloop van soo swaren oorlogh met alle danckbaerheyt ende goetwillighe onderdanicheyt te erkennen, ende nu mijn voornemen in desen tot gheen ander eynde ghericht, dan om neffens mynen onderdanich, ende dienstwillich gemoet met alle eerbiedinge V.M.E. te bidden, dat haer ghelieve goedertierlick wel te laten ghevallen, ende gunstelijck gedooghen, dat die goede wille, ende 'toprecht hert, die cleynheyt mijns verstandts, ende die slechticheyt mijns schryvens vervanghe.

Hier mede Welgeborene, Vermoghende, Edele, Eerentfeste; Hooghgeleerde, Wyse, ende voorsinnighe Heeren, Bidde ick hertgrondelick den Heer der Heeren, oirspronck alles goets, V.M.E. te sparen in langdurighe ghesontheyt, ende ghelucksalighe regieringhe. t'Enckhuysen, etc.

1596.

V.M.E. Onderdanighen dienaer.

ian huyghen van linschoten van haerlem.

[Hierna volgt weder het sonnet van D.H.B., dat reeds werd afgedrukt op pp. 4 en 5]. Zie evenwel hierachter bij Bibliographie.