Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 63. Capittel.
De Navigatie ende Coursen om te seylen van 't Eylandt La Gomera (een van d'Eylanden van Canarien,) af, naer de Antillas ofte voor Eylanden van Spaensch Indien, ende van daer af naer de Custe van 'tvaste landt, te weten, naer

[p. 326]

Cartagena, Nombre de Dios, ende de Navigatie van daer af naer de Havana ende 't Canael van dien, ende soo voorts naer de vlaemsche Eylanden ende Spaengien toe, etc. met alle de gheleghentheyt van dien, naer apponctiment ende beschryvinghe vande Spaensche Stuer-luyden ende Pilooten vande selfde vaert.

⁺ Seylende van 't Eylandt La Gomera af, naer 't Eylandt La Desseada¹⁾ ghenaemt, (dat is: 'tbegheerde ofte verhoopte Eylandt gheseydt, een vande voor Eylanden van Spaensch Indien,) soo sult ghy uwen cours doen (een etmael langh) zuyden aen, om uyt de stilten te geraken; Van daer af sult west zuydwest aen loopen, tot op de hooghte van 20 ofte 22 graden, alhier wesende, sult uwen wegh nemen w. ende w. ten z. aen, tot op de⁺ hooghte van 15½ graden, 'twelcke is de hooghte van het Eylandt landt La Desseada. Soo ghy (alhier wesende) w. winden crijght, so loopt op den boech van 't zuydwesten, alle 'tgene dat u goet dunckt, om weder op de 15½ graden te comen, loopende op de weerhael w.n.w. aen, om 't selfde by een te voeghen, waermede de verbeteringhe vinden sult van noorden ende zuyden, oost ende west, om dat ghy dicht by het landt zijt, doende uwen⁺ cours w. ende w. ten n. aen, om dieswille dat het Compas een streeck noordtwesteert ofte wraeckt²⁾ , met welcke cours sult het Eylandt La Desseada gaen verkennen. Dit Eylandt is gheleghen oost ende west, ende verthoont hem van buyten 'taensien int⁺ schijnsel als een Galeye met zijn Tolden³⁾ ofte verhemelte van achteren op; Vande o. zyde ist een leegh landt, makende 'tfatsoen van een Boegh-spriet van een Galeye; Vande westzyde ist een hoogh landt, inde verthooninge als de achter-tente ofte verhemelte van een Galeye; aende zuydtzyde verthoont hem⁺ gelijck een half Eylandt, makende 'tachterste van dien 'tfatsoen van een hoef-yser.

⁺ Het Eylandt Marigalante genaemt, is een leegh ende vlack Eylandt, ende streckt oost ende west, ende is vol gheboomten, zijnde vande o. zyde alder hoochst, hebbende vande zuydtzyde sommighe witte Duynen, ende aende westzyde is gheleghen, te

+ Cours nae 't Eylandt La Desseada.

1) La Désirade, even beoosten Guadaloupe, op 16^o20′, en niet op 15,5^o. Een merkwaardig groote fout voor zulk een belangrijk aanlooppunt!

+ Hooghte vant Eylandt La Desseada.

+ Met wat cours datmen 't Eylandt Esseada verkennen sal.

2) Een lange tirade om te betoogen, dat men West moet behouden.

+ Gedaente vant Eylandt de Esseada.

3) Tolda (Port.): een vliegend dekje als zonnetent op de campagne van een schip.

+ [116b]

+ Streckinghe, hooghte, ende gedaente vant Eyland Marigalante.

[p. 327]

weten, een half mijl van het Eylandt af, een swert-schynende Clippe; Dit Eylandt leijt op de hooghte van 15 graden ruijm¹⁾ .

Het Eylandt La Dominica²⁾ is een groot Eylandt, ende streckt⁺ n.w. ende z.o. Alsment (van buyten aen comende) eerst siet, soo verthoont het hem ghelijck als twee Eylanden, door oorsake van een groot open dat het in 't midden heeft: maer alsmen daer dicht by is, so sietmen eerst dat het altemael een is; is een Eylandt vol gheberchten, wesende aen de zyde van 't z.o. een leegh landt, hebbende eenen smallen ofte dunnen punt landts met een⁺ huevel boven op; Aende zyde van 't n.w. ist grof ende hoogh landt, hebbende eenen Bergh die verscheyden en op zijn selven schijnt te staen, al hoe wel dat hy in effect niet alleen en staet;⁺ boven op dese bergh staet een Rootse, 'twelcke hem verthoont gelijck als een Clockhuys; buyten tvoorseyde grof ende dick landt, is geleghen een Rudtse ofte Clippe, welcke vande dicke punt af steeckt; Dit Eylandt leijt op de hooghte van 15½ graden.

De Eylanden ghenaemt Los Santos³⁾ , (ofte Heylighen) zijn⁺ 4 Eylanden die niet te hoogh en zijn, ligghen metten anderen in Triangula, ofte drie hoeckigh; tusschen dese Eylanden ende 't- Eylandt La Dominica loopt een goet Canael door, om te passeren.

Seylende van 't Eylandt La dominica af, naer den hoeck van Coquibocoa⁴⁾ , (gheleghen aen 't vaste landt, sult uwen cours⁺ nemen w. ende w. ten z. aen, tot dat ghy by de punt zijt, ende so ghyse niet en saecht, soo loopter (z.w. aen) naer toe, ofte z. aen, tot soo lange dat ghy die int ghesicht crijght; Dese hoeck ofte punt van Coquibocoa is van een leegh landt, stekende t'⁺ Zeewaert in, ende binnen in 't landt heeft het een reghel gheberghten, (diemen noemt de Olye bergen⁵⁾ ,) de welcke tot by Venansuela toe strecken, daerse op uyt comen, 'twelcke is aende Custe van 't vaste land; Van dese punt af so loopt men de Custe tot de Cabo de Vela⁶⁾ genaemt, ende men heeft tusschen dese twee voorseyde hoecken twee havens onder weegh, waer van den eenen ghenaemt is, Bahya honda, (dat is: de diepe Bay,) dese⁺

1) De zuidpunt ligt op 15^o52′ N.B.

2) Dominica ligt (zooals later trouwens wordt gezegd) op 15^o,5 en dit eiland zal men dus, de zeilaanwijzing volgende, meestal hebben aangeloopen.

+ Beschryvinge van't Eyland la Dominica.

+ Ghedaente van't selve Eylandt.

+ Gedaente van een Bergh int selve Eylandt.

3) Thans Iles des Saintes.

+ Gelegentheyt van d'Eylanden los Santos.

4) Punta Estrella, beW. den ingang van de Golf van Maracaibo; zie Itinerario III (ed. Burger), p. 104 en kaart III.

+ Cours na Coquibocoa.

+ Streckinge van Coquibocoa.

5) Thans Goajiros.

6) Aan de kust van Columbia.

+ Gelegentheyt van Bahya honda.

[p. 328]

is gheleghen aende oostzyde, heeft van beyde zyden Duynen daer de Zee op aen comt; d'ander Haven¹⁾ gheleghen aende⁺ zyde van het westen, heeft binnen in een hoogh landt ofte geberghte liggen, welcke streckt noorden ende zuyden; In beyde dese Havens machmen met Schepen van 100 vaten groot in⁺ loopen; alle dese Custe tot Cabo de la Vela is suyver, schoon, ende seecker; Den hoeck Cabo de la Vela is van een hoogh landt, hebbende de gelijckenis van een broot Suyckers, heeft ontrent⁺ een half mijl daer van af, een Clippe liggen, welcke hem verthoont int schijnsel als een seylent Schip, (waerom desen hoeck genaemt wort, de la Vela, dat is: vant seijl gheseydt;) Dese Clippe leijt⁺ n.o. ende z.w. met de selfde hoeck over een, men seyt datmen tusschen dien ende 'tlandt wel passeren mach, ende so ghy scheyt vanden voorseyden hoeck af, om te seylen naer de Clippen ende⁺ hoeck ghenaemt, Cabo de la Aguja, (dat is: den hoeck vande naelde gheseyt,) so sult ghy w.z.w. aenloopen, op welcke cours ghy die sult comen te sien; zijn vier Clippen, die hen te samen verthoonen int schijnsel als een hoef-yser, ende 'tlandt datter teghens over leijt is een hoogh landt, wesende binnen te landewaerts⁺ in noch hooger, twelcke wort ghenaemt, Las Sierras nevadas²⁾ , dat is: de besneeude geberghten geseyt; als u dese geberchten int zuyden van u af blyven, so zijt ghy met de 4 Clippen recht over een.

⁺ Comende by 't beghinsel van dese Sierras nevadas, ofte besneeude gheberchten, (gepasseert wesende de Revier de Palomina genaemt, gelegen by de laeste Clippe,) so sult ghy de Cabo⁺ de la Aguja comen te sien. Dese Cabo is van een steijl afgebickt landt aende Zee-cant: maer en is niet te hoogh, heeft boven op een dal, 'twelcke hem verthoont ghelijck een Sadel van een Peert, heeft noch daer van buyten af, (dicht by) drie swertschynende⁺ Clippen liggen, daer 't water bynaest over heen spoelt, zijn gheleghen met de voorseyde Caep noorden ende zuyden, de selfde Cabo is kael en swert-schynende inde verthooninghe.

⁺ Alle dese Custe streckt bynaer oost ende west; Vande Cabo de Santa Marta af voortaen, en heeftmen anders niet te doen dan langhs de Custe heen te loopen, doch altoos op u hoede wesende,⁺ voor de buyen ende stormen die u altemets (comende van over 'tlandt,) schielijcken overvallen; Int ontdecken van't

1) El Portete.

+ Desgelijcx van ee ander Haven.

+ Gedaente van Cabo de la Vela.

+ Gelegenheyt van een Clip.

+ [117a]

+ Cours nae C. de la Aguja.

+ Gedaente van Las Sierras nevadas.

2) Sierra Nevada de Santa Marta.

+ Gelegentheyt vande Revier de Palomina.

+ Gedaente van C. de la Aguja.

+ Gelegentheyt van swerte Clippen.

+ Streckinghe vande cust van C. de Santa Maria, etc.

+ Beschryvinge van 't ghene datmen siet in 't ontdecken van Cartagena.

[p. 329]

land van Cartagena, sult comen te sien twee Clippen, welcke ligghen byde Haven van Cartagena, sult byde eerste Clippe heen loopen, te weten, tusschen dien ende 'tlandt door, altoos met het loot inde hant, ende sult onder de 10 vadem naer 't landt⁺ toe niet loopen, sult daer altoos witte sant gront vinden, ende comende op 15 of te 16 vadem, wesende modder grondt, so loeft het terstondt aen naer 'tz.o. ende z. toe, loopende also nae binnen toe: want sult het gat voor u open sien.

Seylende van Cartagena naer Nombre de Dios¹⁾ , (dat is: den⁺ naem Gods gheseydt,) met de winden Brysas, (dat zijn: winden die vande ooster ende noorder cant waeyen, diemen int generael Brysas noemt,) soo sult ghy uwen cours doen w. aen, u een weynigh houdende naer 't west ten zuyden, tot dat ghy comt op de hooghte vande 9½ graden, op welcke hooghten is geleghen den⁺ hoeck van Cantina²⁾ ghenaemt, 'twelcke zijn seven Eylanden, waer van de vijf o. en w. strecken, ende d'ander twee n.o. ende z.w.

Wat voorby dese Eylanden wesende, sult ghy comen te sien⁺ een leege punt landts t'Zeewaert insteken, ghenaemt A ponta de Lanbras³⁾ , is gheleghen aen 't vaste landt, ende w. waert daer van af, heeftet eenen bergh die wat hoogher als de punt is, ende cont het genoech onderscheyden, dit is te weten, soo wanneer ghy daer van ter Zeewaert naer toe compt, en dat de punt z.w. van u af leijdt, hebbende de voorseyden berch in 't z.o. van hem af, leegh landt liggen, ende wat meer w. waerder aen, beghint het landt weder hoogh op te strecken, 'twelcke alsoo comt⁺⁺ te voleijnden aende Revier van Francisco; Aende mondt van dese Revier, te weten, t'Zeewaert daer van af, is gheleghen een Steenclippe; Van dese Revier af tot Nombre de Dios, heeftmen over al een vlack ende root-schynent land, en dat tot den huevel (de Niquea ghenaemt) toe, welcke is ghelegen ontrent een mijl weeghs⁺ van Nombre de Dios af; Sult van ghelijcken comen te sien die Ediffitien ofte Timmeragien van Capyra⁴⁾ ; So men u vraechden dat so wanneer u dese Ediffitien n.o. van u af liggen, waer dat ghy dan zijt, so antwoort: aende Custe van 't n.o. ende z.w.⁺ beneden Nombre de Dios.

+ Hoe ende op wat diepten datmen inde Haven loopen mach.

1) Op de landengte, beO. Colon; zie Itinerario III, kaart III.

+ Coursen nae Nombrede Dios.

+ Hoochte van den hoeck van Cantina.

2) Op kaart III van Itinerario III: Cativa.

+ Plaets van A punta de Lanbras.

3) Lees San Bias (Sint Blasius).

+ Gelegentheyt vande Revier Francisco.

+ [117b]

+ Gedaente vanden huevel die men Niquea noemt.

4) Een bergtop tusschen Porto Bello en Nombre de Dios heet nog Mt. Capira; de naam is overigens van de kaarten verdwenen.

+ Waer datmen is alsmen n.o. vande huysen van Capyra is.

[p. 330]

Seylende van Nombre de Dios naer Cartagena toe, so sult ghy uwen cours doen o.n.o. aen, tot den hoeck toe; Vandaer af sult⁺ oost aen loopen, waermede sult comen verkennen de Eylanden van San Bernardo ghenaemt, 'twelcke zijn leeghe doch berchachtighe⁺ Eylanden, met seer schoone gront daer by; Soo 't waer dat ghy daer met een Fregatte¹⁾ by waert, so moecht ghy wel tusschen dien ende 'tlandt door loopen; Vijf ofte ses mylen voorder⁺ aen, sult comen te sien d'Eylanden de Brava²⁾ ghenaemt, 'twelcke zijn vier cleyne Eylanden, waer van het uyterste 'tgrootste van allen is, zijn altesamen van een leegh ende kael landt, hebbende⁺ daer by schoone ende suyvere grondt, ende moechter met een Fregatte binnen door loopen: maer met een Schip soo en loopt⁺ onder de 6 vademen niet; Van daer af sult int o.z.o. comen te sien, de Galeye van Cartagena met de merck-teeckenen, boven verhaelt, ende op den boech van 't oost ende o.n.o. sult comen te sien 'tlandt van Cariscos³⁾ , het welcke een hoogh ende berghachtighe⁺ landt is, sult van daer af langhs de Custe heen loopen, tot dat u de Haven begint te openen, soo moecht ghy daer alsdan in loopen, u altoos wachtende vande droochten van Carijs,⁴⁾⁺ loopende by de ooster punt heen; Soo u de nacht (alhier wesende) quam t'overvallen, soo moecht ghy 't tusschen Carijs ende Baru setten, op de sekerste plaets die ghy naer u goet-duncken vindt, om u te beschutten vande winden Brysas, met het hooghe⁺ landt van Carijs, ende so ghy uyt de Haven van Nombre de Dios loopt, sult al laverende uyt seylen, tot dat ghy de Eddifitien ofte Timmeragien voorby zijt, ende op seylende sult uwen wegh nemen naer dat u de winden voeghen.

⁺ Seylende van Cartagena af naer het Eylandt van Havana toe, sult uwen cours doen n.w. aen, tot op de hooghte van 13⅓ graden; Als ghy op de hoochte vande 13 graden comt, soo sult ghy laten dryven z.z.o. ende z. aen, ghelijck alst een ghebruyck is, tot dat ghy de hoochte ghepasseert zijt, te weten, tot dat ghy daer uyt comt, ofte op de diepten van dien, ende als ghy comt op de gront van de Serrana⁵⁾ , soo sult ghy 't aenloeven soo veel als ghy moecht, ende soo 't mogelijck waer noorden aen:

+ Cours van Nombre de Dios na Cartagena.

+ Gedaente van d'Eylanden de S. Bernardo.

1) In den zin van ‘jacht’, zooals ‘'t Duyfken’ van De Houtman's vloot.

+ Plaets van d'Eylanden de Brava.

2) Thans I. de Baru.

+ Gedaente van d'Eylanden Brava.

+ Op wat diepte datmen tusschen d'Eylanden loopen mach.

3) Het achterland van Cartagena.

+ Gedaente vant landt van Cariscos.

4) Op de oude Hollandsche kaarten meestal gespeld Carex.

+ Plaets waer ment by nacht setten sal.

+ Hoe datmen uyt de Haven van Nombre de Dios seylen sal.

+ Coursen van Cartagena naert Eylandt van Havana.

5) Op 14^o30‵ N.B. en 80^o20‵ W.L.

[p. 331]

want sult daer te eerder door comen. Vanden hoeck Cabo de⁺ Camaron¹⁾ af, tot de Cabo de Roncador²⁾ , met de Zee strandt die van d'een tot d'ander streckt, als oock vande Serrana ende Serranilla³⁾ , (dat zijn Eylanden ende Clippen also ghenaemt,) so heeftmen (te weten, aende westzyde van alle dese droochten,) wit grof sandt met Visch aes op de grondt, ende de minste diepten diemen alhier sal vinden, sal wesen van 15 vadem, zijnde over al van een schoone ende seeckere grondt; Sult aldus op dese diepten heen loopen, tot dat ghy daer over zijt, daer over comende sult terstondt beginnen te multipliceren, tot op de diepten⁺ van 50 vadem ende meer; De Serrana is gheleghen op 14½ graden;⁺ ende de Serranilla op 16 graden. Soo 't gheviel dat ghy de Serranilla quaemt te sien aende westzyde, so weet dat het van die zyde een leegh, sandigh Eylandt is, streckende n.w. ende z.o. Seylende van Serranilla ofte vande Cabo de Roncador⁴⁾ af, naer⁺ de Cabo de Sant Anton⁵⁾ (gheleghen aen het Eylandt Cuba,) toe, sult uwen cours doen n.w. ende n.w. ten n. aen, met welcke cours sult comen verkennen de voorseyde Cabo, ofte Cabo de Corrientes⁶⁾ , (dat is vande stroomen,) 'twelcke een ghecloven⁺ hoeck is naer de Zee-cant toe, zijnde van een leegh landt, hebbende boven op sommighe Bosschen van Palm-boomen; Van daer af naer de Cabo de Sant Anton toe, soo begint het landt⁺ leegher te wesen, ende de Custe streckt daer n.w. ende z.o. De Cabo de Sant Anton is eenen leegen sandigen hoeck, hebbende boven op twee ofte drie huevelen, ende is ghelegen op de hoochte van 22 graden. Soo 't ghebuerden dat ghy by gevalle (op dese cours) quaemt te sien 'tEyland genaemt, Cayman grande⁷⁾ , (dat⁺ is: het groot Cayman gheseyt,) so weet dat het leijt op 19 graden, ende is van een leegh landt vol gheboomten, streckende oost ende west, heeft aen de z. zyde sommighe stranden van wit sandt. Seylende vande Caep van Sant Anton af, met de winden Vendaval,⁺ (dat zijn de winden die vande wester ende zuyder cant afwaeyen, diemen int generael Vendavales noemt, ghelijc als die vande oosten en noorder cant Brysas ghenaemt worden,)

+ Beschryvinge vande grondt vanden hoeck C. de Camaron tot de C. de Roncador.

1) Op de Noordkust van Honduras.

2) Vermoedelijk thans K. Gracias a Dios, de noordoostpunt van Honduras.

3) Op 15^o50′ N.B. en 79^o50′ W.L. Multipliceren (zie eenige regels verder) = op grooter diepte komen.

+ [118a]

+ Op wat hoochte de Serrana en de Serranilla lighen.

4) Lees Cayo de Roncador, op. 13^o30′ N.B. en 80^o15′ W.L. (Sp. cayo = rif.)

+ Cours van Roncador na Cabo de Sant Anton.

5) De westpunt van Cuba.

6) Iets beoosten K. San Antonio.

+ Gedaente van Cabo de Corrientes.

+ Hooghte ende gedaente van Cabo de Sant Anton.

7) Op 19^o20′ N.B. en 81^o15′ W.L.

+ Hooghte vant Eyland Cayman grande.

+ Namen van winden die van de wester, zuyder, ooster, ende noorder cant waeyen.

[p. 332]

naer de Havana toe, soo sult ghy n.o. aen loopen, om te schouwen de droochten die van desen hoeck af steecken, welcke strecken⁺ tot by het beginsel vande geberchten, diemen heet Los Organos, (dat is: d'Orghelen¹⁾ gheseydt,) als ghy dese droochten gheschout hebt, sult uwen cours langhs de Custe heen loopen: want en hebt daer nieuwers af te vreesen, dan van dat ghy voor ooghen siet.

⁺ d'Orghelen zijn sommighe hooge geberchten, die veel openen ende schuersels maecken, waer van die van de zuydtzyde van 't Eyland ghenoemt worden, de hoochte van Guanico'; Dese Orghelen ofte gheberchten strecken tot de Revier ghenaemt,⁺ Rio de Porcas, (dat is: de Revier vande Zeughen ofte Verckens geseyt;) Van daer af so beginnen de geberchten, de Cabanas⁺ ghenaemt, welcke hoogh ende dubbelt zijn, hebbende op het opperste een pleyn ofte plat landt; alhier heeftmen een Haven die men noemt, El Puerto de Cabanas, dat is: de Haven van⁺ Cabanas²⁾ , Van dese hoochten af oostwaert aen, so heeft men (tot het Velt van Mariam³⁾ toe,) een leegh vlack landt van gheboomten, al waermen een ander Haven heeft; Van daer af tot de Havana toe, so ist altemael een leeghe Landouwe sonder eenighe hoochten, uytgesondert eenen huevel, gelegen recht teghens de Havana over, welck een gecloven bergh is, hebbende⁺ boven op een spitsigen top, diemen d' Atalaya hiet dat is: een Guarde geseydt, ende wesende noorden en zuyden met de Haven, sult binnen int landt comen te sien 2 gheberchten, die hen verthoonen⁺ int schijnsel als twee Teten van Mammen, ende om daer binnen in te loopen, so moetmen zijnen cours byden huevel heen doen.

Soo ghy quaemt te scheyden vande voorseyde hoeck ofte Cabo,⁺ met de winden Brysas, soo sult ghy uwen cours nemen naer de⁺ Clippen ghenaemt, Tartugas⁴⁾ , (dat is: de Schiltpadden gheseyt,) naer dat u de winden voegen; ende sult besien wat diepten dat ghy daer vint: want so ghy daer vont de diepten van 40 vadem, soo zijt ghy daer aende zuydtzyde van af; ende vindende 30 vadem, soo is men daer oost ende west met over een, wesende op eenighe van dese diepten, sult uwen cours doen z.z.w. aen,

+ Plaets van een Santplaet.

1) De westelijkste bergen van Cuba: Sierra de los Organos.

+ Gedaente van Los Organos.

+ Plaets vande Rio de Porcas.

+ Desghelijcks waer de Cabanas beginnen.

+ Gedaente vant landt vande Cabanas tot het Velt van Maria.

2) Op de noordkust van Cuba, op 82^o55′ W.L.

3) Thans Mariel.

+ Plaets van d'Atalaya.

+ Cours om binnen de Haven te loopen.

+ [118b]

+ Kenteyckenen aende diepten alsmen z. ende o. en w.zyde van de Tartugas is.

4) Dry Tortugas, op 24^o40′ N.B. en 82^o55′ W.L.

[p. 333]

tot dat ghy 't landt comt te sien, 'twelcke ghy sult gaen verkennen aen 't Velt ofte Haven van dien, te weten, so ghy quaemt te sien een landt dat wat hooghachtigh is, hebbende sommighe hoochten en leechten, dat hen verthoont ghelijck als de vingheren vande handen, soo is het 'tlandt de Xarugo¹⁾ ghenaemt;⁺ Sult van daer af nae de Havana toe loopen, doende uwen cours langhs de Custe heen.

Seylende uyt de Havana nae de Martyres²⁾ toe, sult uwen⁺ cours doen noordtoost aen, op welcke cours sult den hoeck comen te sien, welcke zijn drie leeghe Eylanden, waer van 't middelste 'tgrootste is, ende 'tbuytenste is de Custe van 't oosten, ende⁺ 'tbinnenste de Custe van 't noordtoosten ende zuydwesten; Van daer af n. oostwaert aen, tot de Cabo de Cañaverales³⁾ toe, (dat is: den hoeck van 't Riet-bosch,) so streckt de Custe noorden ende zuyden, ende naer 't noordtoosten en sult gants gheen land⁺ sien, ende wesende op de 25 graden, so zijt ghy inde mont van 't Canael; Nu om daer door te loopen, soo sult ghy uwen cours nemen n.o. aen, ende so ghy de Cabo de Cañaverales, ofte van 't Riet-bosch niet en saecht, wesende op de 28½ graden, soo zijt⁺ ghy buyten 't Canael uytwaerts aen.

Seylende uyt de Havana (met de winden Brysas,) naer 't Canael, so sult ghy uytwaerts aen loopen tot den middach toe, ende des naemiddaechs sult het op den boech naer 't landt toe houden, om teghens den avont by 't landt te wesen, en te ghenutten de winden Terreinhos, (dat zijn winden die des nachts⁺ van over 'tlandt af waeyen,) loopende op deser voegen langhs de Custe heen, tot dat ghy comt noorden en zuyden met den huevel El Pan de Matancas⁴⁾ ghenaemt, (dat is: 'tBroot van Matancas gheseyt,) wesende noorden ende zuyden met het selfde Broot, soo sult noordtoost aen loopen, so u de wint plaets gheeft, so niet, sult loopen op den boech van naer de Custe van Florida toe, daer u de windt hebben wil, u beste doende, om op desen boech, so weynich als ghy moecht, achterwaerts te deysen: want de stroomen loopen seer gheweldich nae dit land toe, ende so wanneer dat het u tijdt dunckt, so sult het op den anderen boech

1) Jaruco, iets beoosten Havana.

+ Gedaente vant land de Xarugo.

2) Eenige eilandjes bezuiden Florida. Zie Linsch. Ver. dl. 35, p. 30, n. 1.

+ Cours van Havana nae de Martyres.

+ Streckinghe van verscheyden Custen.

3) Blijkbaar de Z.O.punt van Florida; de naam komt niet meer op de kaarten voor.

+ Op wat hooghte datmen inde mont van 't Canael compt.

+ Hooghte vant Rietbosch.

+ Beschryvinge van verscheyden coursen.

4) Nabij de baai van dien naam, op de noordkust van Cuba (waar Piet Heyn in 1628 de zilvervloot veroverde).

[p. 334]

wenden, daer u de wint plaets gheeft, tot dat ghy 't landt in 't ghesicht crijght, als ghy dat comt te sien soo sult het wenden;⁺ daer op dese manier door loopende, ende comende op de 28½ graden, soo zijt ghy buy ten 't Canael¹⁾ ; Advertere u dat ghy de streken die ghy int laveren naer 't land van Florida doet, cort maeckt, ende die nae de Custe van Mynare²⁾ , langh: want de stroomen dryven u nae 't landt van Florida toe.

⁺ De geberchten van Chupiona comen by 't Broodt van Matancas uyt, zijn sommighe (doch niet te) hooghe ende effen berghen, plat boven op, hebbende etlijcke wit-schynende huevelen.⁺ Het Broot van Matancas ghenaemt, is een hooghen huevel, plat boven op, streckende noord oost ende zuydt west, heeft van beyde zyden so van 't n.o. als van 't zuydtwesten, twee leeghe hoecken, (te weten, leeger als 'tselfde⁺ Broot,) welcke hem verthoonen in 't schijnsel ghelijck als⁺ hoofden van Schilt-padden; Vande zyde van 't n.o. soostreckt het landt leegh heen, ende naer 't n. daer van af, so maeckt⁺ het land eenen smallen punt; achter dese punt is gheleghen de Haven van Matancas, om alhier in te loopen, so moet ghy u stellen n.o. ende z.w. met het selfde Broot over een, so sal de Haven z. van u af ligghen, sult daer alsoo z. aen naer toe loopen,⁺ is een grooten Bay, ende men en heeft daer gheen Reede, dan wel dicht by 't landt; Int uyt loopen (latende 'tBroot aen 't z.) sult uwen cours n.o. aen doen, naer buytenen toe.

⁺ Buyten 't Canael wesende, (zijnde inden tijt vanden winter,) sult oost aen loopen, waermede o. ten n. behouden sult, door het wraken ofte declineren van het Compas, met welcke cours sult comen te passeren aende zuydzyde, van d'Eylanden ende Clippen de Bermuda ghenaemt, sult dese cours aldus behouden, tot⁺ dat ghy zijt op de hoochte van 't Eylandt Fayael, (een vande vlaemsche Eylanden³⁾ ,) hetwelcke een groot Eylandt is, streckende n.w. ende z.o., hebbende aen de z.o. zyde een grof landt, zijnde⁺ aende zyde van 't n.o. leeger. Om van daer af te loopen naer 't Eylandt Tercera, sult uwen cours nemen buyten 'tEylandt van⁺ San Iorgie om, o. ende o. ten n. aen; hetEylandt San Iorgie is een hoogh landt, streckende o. ende w., als oock Tercera van

+ Op wat hooghten datmen is alsmen buyten t' Canael is.

1) Nl. Straat Florida of Nieuw Bahama Kanaal.

2) Misschien de eilanden-rij op den westrand der Bahama-banken; de naam komt niet op de kaarten voor.

+ Gedaente vant geberchte van Chupiona.

+ Gedaente vant Broot van Matancas.

+ Desgelijck van ronde bergen.

+ [119a]

+ Plaets ende gelegentheyt van de Haven van Matancas.

+ Cours om in de Haven van Matancas te loopen.

+ Met wat cours datmen aende z.zyde van de Clippen Bermuda loopen mach.

+ Gedaente vant Eylandt Fayael.

3) De Azoren, waartoe ook Terceira, San Jorge en San Miguel behooren.

+ Cours van Fayael nae Tercera.

+ Gedaente vant Eylandt de S. Iorgie.

[p. 335]

gelijcken, 'twelcke heeft aende z.zyde eenen ghecloven bergh, ghenaemt O Brasijl, ende een weynigh naer 't o. daer van af, heeft het drie Clippen ligghen. Het Eylandt San Michiel is een⁺ groot ende hoogh Eylandt, streckende o. ende w., wesende vande w. zyde het leeghste, ende vande o. zyde het hooghste, heeft van ghelijcken eenen ghecloven bergh, gheleghen aen het eyndt, te weten, aen de o. zyde; Dit Eylandt leydt op de hooghte van⁺ 38 graden, etc.

+ Gedaente vant Eylandt van S. Michiel.

+ Hooghte vant Eylandt van S. Michiel.