Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 62. Capittel.²⁾
Om te seylen van Cabo Frio ofte den couwen hoeck af, naer de Revier van Rio de Plata, ofte de Revier van 't Silver, met alle de gheleghentheyt van dien.

⁺ Sult weten dat vande Cabo Frio tot de Revier van Ianero ofte⁺ Ianuarijs zijn 18 mylen, ende men loopt de Custe o. ende w. ende is gelegen op 23 graden, heeft dese kennisse ende

2) Zie p. 313, n. 2.

+ Streckinghe, cours, kentekenen, ende hoochte vande Revier Janero.

+ [114b

[p. 321]

teijc kenen, te weten, heeft te landewaerts in sommige hooge geberchten diemen heet d'Orghelen: maer de meestendeel van dien zijn nu ter tijt vervallen, ende heeft aende zyde van't w.z.w. nae de Zee-cant toe, het fatsoen van een Maers¹⁾ van een Schip, ende in de mont vande Revier zijn gelegen 4 Eylanden, waer van het⁺ eene hoogh ende ront is, 'twelcke een goede kenteijcken is, als ooc het broot van Suijcker, een huevel also genaemt, gheleghen binnen inde Haven, doch men en can dit van buyten af niet sien; men mach wel aen dese custe vryelijcken heen loopen sonder vreesen, ende en hebter niet te schouwen, dan dat ghy voor ooghen siet; Van hier af naer San Vincente, looptmen de Custe⁺ o.n.o. ende w.z.w. en is in de cours 42 mylen, ende men en heeft op alle dese wegh gants geen ondiepten noch drooghten: maer hebt daer goede Havens voor alle winden, te weten, 12 mylen vande Revier af, is ghelegen een Eylandt ghenaemt Ilha grande ofte⁺ 'tgroote Eyland, 'twelcke seer goede Havens heeft, so wel vande zyde van 't zuydwesten, als van de oostzyde, ende heeft seer goet versch water, en een groote Visscherye, is een hoogh landt⁺ met veel gheboomten, ende is te landewaerts in seer hoogh ende scherp-puntigh; soo ghy daer begheert in te loopen, so en hebt nieuwers voor te vreesen, dan dat ghy voor ooghen siet.

Van dit groot Eylandt af, tot het Eyland van San Sebastiaen⁺ zijn 18 mylen, ende tot het Eylandt A Ilha dos Porcos, dat is: tEylandt vande Verckens, zijn 14 mylen; tEylandt vande Verckens heeft een seer goede haven: maer is te seer binnen int landt; Van hier af tot het Eylandt San Sebastiaen zijn 4 mylen, 'twelcke⁺ een groot ende hoogh Eylandt is, met veel gheboomten, heeft goede incomsten, so wel van d'een als van d'ander zyde, is gheleghen n.o. ende z.w.; Van daer af nae 't land toe, so heeftmen de Reede ontrent een half mijl daer van af; naer 't z.w. toe, is gelegen een ander lanckwerpigh Eylandt, genaemt A Ilha dos Alcatrases, ofte 'tEylandt vande Meeuwen; Dit Eylandt heeft⁺ dicht by hem 3 Clippen liggen, hebbende vande zuydzyde een Eylandeken, 'twelcke een seer goede kenteijcken is: want het landt is somtijdts met mist ofte nevel overtogen en bedeckt, datment niet onderscheyden noch kennen can, ende siende dit Eylandeken, weetmen terstondt waer datmen is.

Van dit Eylandt af tot San Vincente toe zijn 12 mylen, 'twelcke⁺

1) Zie p. 52, n. 2.

+ Gelegentheyt van 4 Eylanden ende Revier van Janero.

+ Cours van Janero na S. Vincent.

+ Gelegentheyt van Ilha grande.

+ Ghedaente ende beschryvinghe van 'tselfde.

+ Streckinghe van Ilha grande tot Ilha S. Sebastiaen.

+ Gedaent van Ilha de S. Sebastiaen.

+ Kenteyckenen van Ilha dos Alcatrases.

+ Strecking van Ilha dos Alcatrases tot S. Vincent.

[p. 322]

eenen lichtveerdigen wegh is, ende men heeft op dese contreye drie cleyne Eylanden ligghen, diemen noemt As Ilhas de boa Sicanga; Van dese Eylanden af tot die Haven ghenaemt A Berra de Birtioga⁺ zijn 6 mylen, het welcke een seer goede ende diepe haven is; Tusschen de voorseyde Eylanden ende dese Haven, is gheleghen een ander ront Eylandt, ghenaemt Monte de Trigo¹⁾ , dat is:⁺ den berch ofte den hoop van Tarwe, twelcke een seer goede kenteijcken is voor de geen die inde Haven van Bertioga begeert te loopen.

Van dese Haven af tot die Haven²⁾ genaemt A Barra d'Esteuao'⁺ da Costa, (dat is: de Haven van Steven da Costa,) heeftmen 5 mylen; Dit is een seer goede Haven voor groote schepen, heeft⁺ een seer goede Bay om te ligghen, ende so ghy daer niet en begheert in te loopen, soo hebt ghy van buyten, te weten, dicht by⁺ 't landt, een Eylandt genaemt, A Ilha da Moela³⁾ , dat is: 'tEylandt vande Kies⁴⁾ , alwaer ghy 't moecht setten.

Van dese Haven af⁵⁾ naer 't zuydtwesten toe, is gheleghen⁺ een Eylandt ghenaemt, A Ilha Queimada, dat is: het verbrande Eylandt, 'twelcke een vlack Eyland is, zijnde altemael van steen: maer is daer langs by heen schoon; Van ghelijcken soo heeftmen in 't z.z.o. vande Haven af een Clippe ligghen, die van veelen niet bekent is, steeckt boven het water uyt, is ghelegen ter halver weghen van tusschen het Eylandt dos Alcatrases, ende Ilha Queimada; Van hier af tot het Eylandt ghenaemt, Canaveais⁶⁾ ,⁺ (dat is: van 't Rietbosch gheseyt) zijn drie mylen, ende men loopt de Custe n.n. oost ende zuydt zuydtwest; Canavea is een Eylandt 'twelcke een goede Haven (ende veel versch water,)⁺ heeft, is ghelegen op de hoochte van 25½ graden, heeft vande zuydtzyde 2 Rudtsighe Eylandekens, waer van 't een wat lanckwerpigh rontachtigh is; recht teghens over 't voorsz. Eylandt is geleghen de Revier ghenaemt Rio de Canavea', alwaermen met cleyne Schepen mach in loopen.

⁺ Van Canavea' tot het Eylandt A Ilha de Santa Caterina⁷⁾ , zijn 48 mylen, ende men loopt de Custe noorden ende zuyden;

+ Gelegentheyt vande Eylanden de boa Sicanga.

1) Wellicht I. do Abrigo.

+ Kenteecken om inde haven van Bertioga te loopen.

2) Bahia de Paranagua.

+ Beschryvinge vande Haven a Barra d'Estevao da Costa.

+ [115a]

+ Desgelijcx vant Eylandt da Moela.

3) Thans I. do Mel.

4) Dentes molares (Port.) = kiezen.

5) D.i. van Santos.

+ Gelegentheyt van Ilha Queimada ende van een Clippe.

6) Thans Cananea.

+ Hoochte vant Eylandt Canavea.

+ Plaets van 2 Eylandekens ende Rio de Canavea.

+ Ghedaente, groote, ghelegentheyt van Ilha de S. Caterina

7) Op 27^o40′ Z.B.

[p. 323]

dit is een lancwerpigh Eylandt, mach hebben 8 mylen inde lenckte, heeft seer veel gheboomten, is gheleghen byde Custe, welcke streckt noorden ende zuyden, heeft inde incomste ofte mont vande noordtzyde, twee cleyne Eylandekens liggen, ende aende zuydtzyde leijt een ander, gheheeten A Galle' dat is: de Galeye gheseydt, men en mach daer aende noordtzyde niet incomen, dan met cleyne Barcken en Schuyten: maer vande zuydtzyde heeft het een seer goede incomste voor groote Schepen, heeft veel versch waters, als oock veel Visch ende jacht; Dit⁺ Eylandt leijdt op 28½ graden.

Van hier af naer de Haven ghenaemt, O Porto de don Rodrigo zijn vijf mylen, noch ander vijf mylen voorder aen, is ghelegen⁺ de Haven Dos Patos¹⁾ ghenaemt, dat is: vande Gansen gheseydt, anders La Laguna gheheeten, dat is 'tLack ofte Meer gheseydt; Dese Haven is alleenlijcken voor Barcken ende cleyne jachten die daer handelen.

Van hier af tot de Revier van Rio de Plata, en heeftmen niet⁺ een haven daermen mach in loopen, ende de Custe streckt noordt noord oost, ende zuydt zuydtwest; Seylende van het voorseyde Eylandt Santa Caterina af, naer Rio de Plata toe, so moecht ghy uwen cours zuyden aen doen, tot op die hooghte van 34⅔ graden, alsdan sult ghy naer 't landt toe loopen, ende so ghy comt te sien een landt, 'twelcke hem in 't schijnsel verthoont ghelijck als een Eylandt, (ghenaemt Los Castillos), dat is: de Casteelen geseyt,) so sult ghy langhs de Custe heen loopen, die u sal blyven int zuydtwest, ende zuydtwest ten westen, ende oock int west zuydtwesten, ende en wilt gheen rekeninghe maken de Cabo van Santa Maria te sien: want het landt van dien is so vlack,⁺ datmen daer geen teijcken van een hoeck af onderscheyden can, sult daer sommighe Riffen sien, evenwel en dorft daerom niet vreesen: want en hebt daer anders niet te schouwen, dan dat⁺ ghy voor ooghen siet, ende soo 't waer dat ghy gheen landt en saecht, (daer naer toe loopende,) ende worpt het loot uyt, ende⁺ vindt daer 10, 14 ofte 18 vadem diepten, soo en vreest niet: want is altemael een grondt, en zijt wel te weegh.

Wesende in dese contreye als boven gheseydt is, so loopt so langhe tot dat ghy 't landt te deghen int ghesicht crijght, ende⁺ sult comen te sien een Eyland, genaemt A Ilha dos Loubos, dat is:

+ Hoochte vant Eylandeken S.Caterina.

+ Streckinghe van O Porto de don Rodrigo, ende vande Haven dos Patos.

1) Vermoedelijk zijn met Porto de don Rodrigo en de haven Dos Patos bedoeld de Laguna op 28^o31′, en nlet de Rio Grande en Patos Lagune op 31^o en 32^o.

+ Cours van S. Caterina nae Rio de Plata.

+ Gedaente vant landt van C. de Santa Maria.

+ [115b]

+ Beschryvinge van Riffen ende diepten by S. Caterina.

+ Gedaente van Ilha dos Loubos.

[p. 324]

het Eylandt vande Wolven¹⁾ : want men vindt daer veel Wolven, is een vlack Eylandt, zijnde altemael van steen, heeft aende zuydtzyde een Eylandeken, ende aende zyde van 't oosten een Riffe: maer en hebt daer nieuwers af te vreesen, dan van dat⁺ ghy voor ooghen siet; Dit Eylandt is gheleghen verscheyden van 't landt af 2½ mylen nae 't noord westen; Van dit Eylandt vande Wolven af, is gheleghen een cleijn vlack Eylandt, met een leeghe wildernisse, ligghende dicht by 't land, 'twelcke een goede Haven heeft om te anckeren, so u eenighe buyen van uyten zuydwesten over quamen; soo 't geviel dat ghy langhs dit Eyland heen liept, aende zyde van 't oost zuyd oosten, so genaeckt den⁺ hoeck ofte punt van 't vaste landt, welcke eenen vlacken steenighen hoeck is; tusschen desen hoeck ende 'tEylandt leijt een drooghte diemen terstont can kennen aen 't water datter op breeckt, ende soo ghy daer vande noordtwest zyde in quaemt, en hebter niet met allen te schouwen, dan dat ghy siet, ende om te anckeren soo ghenaeckt wel dicht by 't Eylandt; men heeft daer versch water, ende veel grondt Visch.

⁺ In dese contreye wesende, sult op u hoede wesen: want alhier so begint het eerste hooge landt, ende van dit eerste hooghe landt 8 ofte 10 mylen af, is ghelegen een drooghte die seer quaet en periculues is, leijt ontrent 4 mylen van 't vaste landt af, ende heeft 2 mylen inde lenckte, men loopt tusschen die ende 'tvaste land heen; weest geadverteert, dat seylende van dit voorsz. hooge landt af, sult uwen cours nemen van anderhalf tot op 2 mylen naer de Custe, om oorsake vande voorsz. drooghten, ende van daer boven mettet loot inde hant, met goeder wacht ende opsicht, ende soo 't gheen goet weer en waer om by nacht te seylen, so ist beter t'anckeren om den dach te verwachten, om u vaert te versekeren.

⁺ So wanneer ghy naer u gissinge dese bancke ofte drooghte voorby zijt, so sult ghy comen te sien eenen bergh diemen noemt O Monte de Santo Seredio²⁾ , twelcke is eenen ronden ende hoogen bergh, so datter in alle dese contreye geen so hoogh en is; tusschen desen bergh van Santo Seridio, ende de voorsz. Bancke⁺ ofte drooghte is gelegen een eylandt genaemt A Ilha das Flores, dat is: tEyland vande bloemen, alwaer ghy genoech sonder vreesen moecht buyten om loopen.

1) I. de Lobos, op 34^o55′ Z.B.

+ Gelegentheyt van Ilha dos Loubos.

+ Plaets vant vlack Eyland. Desgelycx van een drooghte.

+ Waerschouwinghe van een droochte. Plaets ende groote vande selfde droochte.

+ Gedaente van Monte de S. Seridio.

2) De Monte Cerro van Montevideo.

+ Gelegentheyt van Ilha dos Flores.

[p. 325]

So wanneer dat ghy comt int soet ofte versch water, twelcke⁺ vloeyt tot 25 mylen beneden de Revier genaemt Rio de Buenos Aires, dat is: de Revier vande goede lucht geseyt, te weten, daer 't water wel en te degen versch is, so doet uwen cours w. aen, so sult ghy comen beneden Buenos Aires 8 ofte 10 mylen weeghs, twelcke de beste Navigatie is diemen doen mach, advertere u dat ghy 't loot altoos inde hant hebt, ende so wanneer⁺ dat ghy comt op de diepte van 3 ofte 4 vadem, so hout op van voorder aen te seylen, soo 't by nacht waer: maer wesende by werpen daegh, sult wel sien waer dat ghy henen loopt, 'twelcke moet⁺ wesen int gesicht van 't land, so verde dat ghy de boomen daer bescheydelicken op sien moecht, so dat ghy u ten hooghsten 2 mylen van 't landt af hout: want voorby Buenos Aires niet loopen en mocht, sonder de huysen van dien te sien. 'Tmeestendeel⁺ van 't landt van Buenos Aires is een dick landt, makende de ghelijckenisse van een Duyn, welcke heeft drie mylen inde lenckte, streckt aende water cant heen. So haest als ghy dit landt int gesicht crijcht, soo sult ghy recht op de huysen aen loopen, doch wat meer naer de zuydzyde toe houdende, al waer de putte is daert de Schepen anckeren ofte setten: maer soo 't ghebuerden dat ghy begheerden te loopen aende noordtzyde, so sult ghy⁺ uwen cours nemen van 't Eyland Las Flores ofte van Santa Horodia¹⁾ af, ontrent anderhalf mijl van 't landt, loopende op de diepten van 3½ ende 4 vadem, tot d'Eylanden van San Gabriel⁺ toe, 'twelcke zijn drie cleyne Eylanden, maer en hebben gheen goede Reede; ende soo 't gheviel dat ghy 't daer setten, so en vaert aen 't land niet, dan met voorsichtigheydt, overmidts dat d'Inwoonders van dien met de Spaengiaerden ende Portugesen oorlogh hebben, alle de Revier langhs: maer het beste van dese Navigatie is vande zuydtzyde, van het versch water innewaerts aen, etc.

+ Beschryvinge vande beste Cours na Rio de Buenos Aires.

+ Vermaninge datmen 'tloot gestadich uyt werpen moet ontrent alsmen omtrent Rio de Buenos Aires is.

+ [116a]

+ Gedaente van Buenos Aires.

+ Cours alsmen aende n.zyde loopen wil van Buenos Aires.

1) Vermoedelijk verschrijving voor Seridio (= Monte Cerro).

+ Beschryvinge van d'Eylanden van San Gabriel.