Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 56. Capittel.
Inden eersten, die Deroute ofte Navigatie van den hoeck van van Cabo Verde af, naer Brasilien toe, met alle de rechte coursen ende kennisse vande custe ende Havens van Brasilien, tot die Revier ghenaempt Rio de la Plata toe, met alle de ghelegentheyt van dien.

[p. 311]

Seylende van Cabo Verde (dat is: den groenen hoeck) af, naer⁺ Brasilien toe, so salmen zuydt zuydtoost, zuydtoost, ende zuydtoost ten zuyden aen seylen, ende comende op 5 ofte 6 graden, (ofte 'tzy waer dat het soude moghen wesen,) daer u de donderen ende vlagen aen comen¹⁾ , so sult ghyse vande zyde vant zuyden nemen, ende deminueren al wat ghy muecht²⁾ . Sult⁺ gheadverteert wesen, dat soo haest als u de generale winden³⁾ aen comen, (wesende van uyten zuyd oosten,) so sult ghy op den boech van 't zuydtwesten, ende west zuydtwest aenloopen, ende so de wint waer van 't zuyden nae 't zuydtwesten⁴⁾ , sult over den boech van het zuydtoost loopen: maer niet te veel: want en doet u gants gheen profijt, in voeghen dat hoe ghy daer meer op loopt, hoe ghy meer verliest, doet altoos u uyterste neersticheyt,⁺ om u onder de custe van Guynea⁵⁾ niet te steken, te weten, boven de 60 ofte 70 mylen vande droochten, ghenaemt Os Baixos de Sant Anna⁶⁾ ; De wint sal u wel ruymen, in sulcker voeghen dat ghy genoech sult moghen seylen, op den boech naer Brasilien toe.

Sult weten dat soo men op dese Coursen (naer Pernanbuque⁺ toe) seylt, (wesende van October voortaen,) en datmen quaem te loefwaert van 't Eyland van Fernan de Noronha⁷⁾ ; Comende⁺ tot op 8 ofte 8½ graden, salmen west aen naer 't landt toe loopen, ende soo ghy landt quaemt te sien op 8 graden, sullen witte Duynen wesen, soo weet dat ghy aen de noordtzyde zijt, sult⁺ alsdan naer 't zuyden toe loopen, dit is te verstaen van October voortaen: want alsdan soo regneren die noordtooste ende oost noordtooste winden, ende so ghy u vont op de hoochte als boven, sult de voorseyde Duynen sien, ende soo wanneer ghy comt te sien het eijnde van dien, (te weten,) aen de zuydtzyde, sonder van daer voortaen eenighe meer te sien, so weet dat ghy zijt by

+ Cours van C. verde tot op 5 of 6 graden.

1) Dat is: het gebied der windstilten tusschen N.O. en Z.O. passaatgebieden, waarvan de noordgrens tijdens den noordelijken zomer op omstreeks 5^o N.Br. wordt aangetroffen en in andere maanden zuidelijker ligt.

2) De raad luidt dus: stuur Z.Z.O., Z.O. en Z.O.t.Z. tot aan de windstiltengrens en tracht den stiltengordel door te komen met zuidelijke koersen, dat is, met snel afnemende (diminueerende) noordelijke breedten.

+ Beschryvinge ende vermaninghe vande generale winden.

3) Zie p. 43, n. 1; hier: de Z.O. passaat.

4) De sterke Z.W. moesson, die in den noordelijken zomer tegen de kust van Guinee waait.

+ Waerschouwinge om onder de Cust van Guynea niet te vervallen.

5) Schepen, die, met den wil naar Brazilië, te dicht onder den wal hielden, kwamen meer dan eens terecht in de Bocht van Guinee.

6) De St. Ann shoals op klein 8^o Z.B., tegenover de kust van Sierra Leone.

+ Cours alsmen te loefwaert van 't Eyland Fernan de Noronha quam.

7) In den Z. Atlantischen Oceaan, op 4^o Z.B.

+ [111b]

+ Gedaente van landt op 8 graden.

[p. 312]

⁺ Capiguara Marini¹⁾ ; Vandaer af tot Pernanbuque toe, heeftmen vijf ofte ses mylen.

Oock so is te weten, dat somen waer op 8½ graden, soo salmen⁺ altemael een vlack landt sien, tot op 10 ende 12 vadem diepten, ende 'tland aenden oever vander Zee sal effen en slecht wesen, 'twelcke ghenaemt wort Capitagua²⁾ ; als ghy met dit landt oost ende west over een zijt, wesende inde contreye daer ick gheseyt hebbe, op de 12 vadem diepten, (zijnde inden tijdt van October af naer Februarijs toe,) soo en dorft nieuwers af vreesen, ende⁺ hebt achtinge van zuydtwaerts aen te sien: want ghy sult den hoeck Cabo de Sant Augustijn ghewaer worden, ende naer 't noorden toe, sult ghy een ander punt lands sien, welcke men hiet A. punta d'Olijnda, alwaer die stede ofte 'tvleck van Olijnda gheleghen⁺ is, ende de Custe van de selfde hoeck noordwaerts aen, looptmen zuyden ende noorden langhs.

Soo ghy waert oost ende west met de Cabo van Sant Augustijn,⁺ soo sult ghy comen te sien te landewaerts in een geberchte, welcke maeckt het fatsoen (inde verthooninghe,) ghelijck als een Cameels rugghe, hebbende aende zuydzyde drie huevelen langhs de Zeecant heen, ende de Custe sal hem noordtoost ende zuydtwest heenstrecken.

⁺ Van desen hoeck van Sant Augustijn af, tot de Stede van Olinda toe, zijn 12 mylen n. aen; Desen hoeck is gheleghen op 8⅔ graden; ende Olinda leijt op 8⅓ graden; ende Pernanbuco op 8 graden; De boven gheroerde Navigatie is te verstaen alsmen in October ende November van Lisbonen scheyt.

⁺ Seylende uyt Lisbonen in Februarijs ofte Martius, soo sult ghy het landt gaen soecken op 9 graden: want vande Meert voortaen, so regneren de zuydtooste, ende zuydt zuydtooste winden, ende soo ghy u by ghevalle vont by 't landt, op de voorseyde hoochten, so dorft niet vreesen, ende sult uwen cours doen op 17 ende 18 vadem diepten: want isser overal schoon ende suyver, en hebt daer anders niet dan de Riffen, (gheleghen dicht by 't landt,) daermen 'twater op siet breken, ende loopende noorden⁺ aen, soo weet dat wanneer ghy sommighe Duynen langhs de Zeestrant heen siet, so en twyfelt niet noorden aen te loopen, waer mede den hoeck van Sant Augustijn sult comen te sien; Desen hoeck is aende Zee-cant van een steijl afgebickt landt, makende

+ Wanneer dat men is by Capiguaramarini.

1) Ongeveer halverwege Kaap St. Augustijn en Olinda.

+ Gedaente vant landt alsmen op 8 een half graden is. Mitsgaders diepten ende naem van 't selve.

2) De naam komt niet meer op de kaarten voor.

+ Waerschouwinghe voor de Cabo de S. Augustijn.

+ Desghelijcks voor a ponta d'Olijnda.

+ Gedaente vant landt alsmen o. en w. met Cabo de S. Augustijn is.

+ Hooghte van Cabo de Sant Augustijn, Olijnda, ende Pernanbuco.

+ Op wat hooghde datmen landt soecken sal, alsmen in Februario van Lisbon seijlt.

+ Met wat cours men de C. de Sant Augustijn aen loopen sal.

[p. 313]

inde verthooninge 'tfatsoen van een Walvisch muijl, hebbende⁺ boven op een ronden bergh met geboomten omringt, ende comende op de voorsz. diepten dicht by 't land, sult daer een cleijn Eyland sien ligghen, 'twelcke ghenaemt wort Ilha de Sant Alexus¹⁾ ; Van dit Eyland af tot de Cabo de Sant Augustijn, heeftmen 5 ofte⁺ 6 mylen weeghs, ende is gheleghen opde hoochte van 8¾ graden.

+ Gedaente vanden hoeck van S. Augustijn.

1) Thans S. Aleixo.

+ Hooghte van Cabo de Sant Augustijn.