Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

⁺ Dat 52. Capittel.
Een verhael ende warachtighe beschryvinghe, ghedaen door eenen Francisco de Gualle, Spaensch Capiteijn ende Piloot, aen zijn Excell. den Viçeroy van nieuw Spaengien ende Mexico³⁾ , van een Voyage ofte Schip-vaert, door den selfden ghedaen, (te weten) van uyt de Haven van Açapulco van nieu Spaengien, nae d'Eylanden vande Lucones ofte Phelippinas, tot in de Haven van Manilla, ende van daer tot inde Haven van Macau, in 't lant van Chyna, ende wederom van uyt Macau nae de voorsz. Haven van Açapulco toe, met alle de coursen ende gheschiedenisse op de selfde Voyage, seer correct ende in 't particulier verclaert, welcke reyse voleyndt is in 't jaer 1584.

+ [101b]

3) Don Pedro de Moya y Contreras.

[p. 282]

⁺ Den 10 dagh vande Maent Martius, anno 1582 ghinghen wy tseijluyt de Haven van Açapulco, (gheleghen in't landt van nieu Spaengien) onsen cours aensettende, (nae d'Eylanden Las Philippinas, alias Lucones toe) van w.z.w. aen, loopende aldus om uyt de stilten van onder het landt te gheraken, ontrent 25 mylen weeghs, tot op 16 graden. Van daer af voortaen deden onsen cours west aen, ontrent 30 mylen. Op dese contreye wesende, liepen west ende w. ten z. aen 1800 mylen, tot by 't Eyland,⁺ ghenaemt Isla d'Engano¹⁾ , twelc is het uijterste nae't Meridionael ofte zuyen gheleghen, (van d'Eylanden de los Ladrones, dat is, vande Roovers, alias, Islas de las Vellas ghenaemt) op de hooghte van 13½ graden de latitudo Septentrionael, ende op 164 graden de longitudo Orientael, op de fixe Meridiaen, die met het Eylandt Tercera, (een vande Vlaemsche Eylanden²⁾ ) over een comt. Van hier af deden wy onsen cours west aen 280 mylen,⁺ tot dat wy quamen te verkennen den hoeck, ghenaemt El Capo d'Espirito santo, dat is, den hoeck vanden Heylighen Gheest, gheleghen aen 't Eylandt van Tandaya³⁾ , ('teerste Eyland van diemen noemt de Phillippinas, Lucons ofte Manillas,) 'twelck is een landt van weynigh gheberchten, hebbende sommige cleyne Vulcanos ofte Vier-berghen in 't midden van dien. Vande voorseyden hoeck af, seylden wy west aen 18 mylen weeghs, tot den hoeck ende incomste van 't Canael, 'twelcke loopt tusschen dit Eylandt ende het Eylandt Lucon in⁴⁾ . Desen hoeck ofte incompste⁺ leyt op 12 graden schaers. De Custe, welcke streckt vande incomste van het Canael af, tot den hoeck El Cabo d'Espirito santo en is niets te schoon. Acht mylen vande voorsz. Cabo voort aen, leyt een Haven van middelbare groote, ghenaemt Bahya de Lovos, dat is, de Bay van de Wolven gheseyt, welcke heeft een cleijn Eylandeken inde mont vandien, ende in 't Canael (te weten, op een half mijl nae het eyndt van 't selfde Eylandt) is gheleghen een Eylandeken ofte Clippe, ende alsmen comt tot voorby den hoeck van te middeweghen van 't Canael, soo heeft men daer de diepten van 25 vadem, met bruijn sant op de gront. Wy vonden alhier so groote stroomen w.waert aen loopen, dat het daer een

+ Den 10 Meert gaen 'tseyl uyt Acapulco nae de Eylanden las Philippinas.

+ Waren wel 1800 mylen w. ende w. ten z. aen, tot by 't Eylandt Isla Dengaño.

1) Thans Guam, het zuidelijkste der Marianen of Ladronen. Port. Ladrão = dief. Port. Velho = oud, versleten.

2) Azoren. De ware O.L. van Guam ten opzichte van Tercera is 172^o.

+ 'tEylandt Tandaya, eerst't Eylandt Phelippinas een landt van weynich gheberchten.

3) Thans Samar; zie p. 277, n. 2. De N.O. hoek heette Capo d'Espirito santo.

4) De Straat van San Bernardino. De nu volgende zeer duidelijke beschrijving van deze passage is op iedere moderne zeekaart gemakkelijk te volgen.

+ Incomste van 't Canael af tot Cabo de Spiritu santo, ist wat vuylachtich.

[p. 283]

schuyment water maeckte, ghelijck of het een drooghte gheweest⁺ hadde, soo dat het ons een vreese aenjaeghden: maer het loot uytwerpende, vonden de voorseyde diepten van 25 vadem.

⁺ Vande voorsz. incomste van 't Canael af noorden, ende noorden ten oosten aen, ontrent 10 mylen, is gheleghen 'tEylandt van⁺ Catanduanes, ligghende ontrent een mijl weechs van 't landt Lucon af, te weten, aen 't uyterste eynde van Orienten ofte nae 't oosten, ende vande selfde incomste van 't Canael af nae 't westen ende z.w. leyt het Eylandt Capuli, te weten, ontrent ses mylen daer van verscheyden, streckende west z.w. ende o.n. oost, zijnde van vijf mylen inde lenghte, ende vier inde breede, bleef ons in 't voor by loopen aende noordzyde, ligghende op de hoochte van 12¾ graden, is van een weynich verheven landt. Van 't voorsz. Eylandt Capuly af 4 mylen noord west aen, zijn⁺ gheleghen de drie Eylandekens, vande Haven van Bollon, aen het Eylandt van Lucons, streckende noorden ende zuyen, in 't begrijp van 4 mylen weechs, ligghende verscheyden van 't vaste landt ontrent een half myl, waer van het uyterste van 't zuyen gheleghen is op de hoochte van 13 graden juijst. In dit Canael heeftmen 20 vadem diepten, met wit sant op de gront, met groote water stroomen, loopende nae het zuyd oosten toe. Wy passeerden door het midden van 't Canael heen. Van dit Canael af naemen wy onsen cours z.w. ende z.w. ten westen aen 20 mylen weechs, tot dat wy qyamen by 't west eynde van 't Eylandt Tycao' 'twelck is streckende oost ende west 13 mylen. Dese punt ofte hoeck daer wy aen quamen, leyt op 12¾ graden; Te middewegen van tusschen dit Eylandt, ende 'tEylandt Capuly ligghen drie Eylandekens, ghenaemt de Faranjas. Men loopt op de⁺ voorsz. cours aende noord zyde voor by alle dese Eylanden heen, opde diepten van 22 vadem, met wit sandt op de grondt. Van de voorsz. wester punt van 't Eylandt Tycao' af, tot de punt van Buryas toe, heeftmen oost ende west ontrent een mijl weechs ofte anderhalf. Wy liepen dit Canael in, doende onsen cours z. ende z. ten westen aen, ontrent drie mylen, totdat wy 'tselfde Canael uyt quamen, op de diepten van 16 vadem, met de gront van half wit ende rosachtich sant, te weten, in 't Canael ende d' uytcomste van dien, waer van het midden gheleghen is op 12¾⁺ graden, ende de stroomen loopen alhier noorden aen, 'tvoorsz. Eylandt van Buryas, streckt n.w. ende z.o. is van een leechachtich landt, waer van de punt ofte 'teynde van 't n.w. op drie

+ Stroomen water hier seer hert.

+ [102a]

+ Het Eylandt Catanduanes leyt een mijl vant lant Lucon.

+ Van 't Eylant Capuli 4 mylen n.w. aen zijn 3 Eylandekens aen 't Eylandt Lucons.

+ Eylandt Capuly midweghen ligghen 3 Eylanden ghenaemt Faranjas.

+ Eylandt van Buryas strect n.w. ende z. oost ende is leech lant comt de punt op 3 mylen aen de cust van Lucon.

[p. 284]

mylen nae aende Custe van Lucon uyt comt: maer men en mach daer tusschen beyden met gheen schepen passeren, dan wel met cleyne Fusten, ende barcken van 't landt. Dit ondiepe Canael leyt op 12 graden, loopende door 't voorseyde Canael van tusschen d'Eylanden Tycao' ende Buryas heen, als gheseyt is, zuyen aen, quamen tot ontrent twee mylen van 't Eylandt Masbate, 'twelck strect oost ende west 8 mylen weechs inde lencte, hebbende inde breede 4 mylen, ende is ghelegen op de hoochte van 12¼ graden, te weten, het midden van dien, wesende van een weynich verheven landt.

⁺ Van 't voorsz. Canael van tusschen Ticao' ende Burias af, deden onsen cours w.n.w. aen 13 mylen weechs, latende 'tEyland Masbate aende z.zyde, ende 'tEylandt Buryas aende n. zyde; op 't eynde vande 13 mylen quamen wy by een Eylandeken genaemt Banton, 'twelck heeft het fatsoen gelijck als een forme van een hoedt, liggende op de hoochte van 12⅔ graden.

Als wy de voorsz. 13 mylen gheseylt hadden, ende noch 8 mylen daer toe, soo lieten wy aende zuydt zyde, 'tEylandt ghenaemt Rebujan¹⁾ , het welcke streckt n.w. ende n.w. ten n. ende z.o. ende z.o. ten zuyden, hebbende op de selfde streckinghe 8 mylen weechs, wesende van een hoogh ende cromachtich landt, waer van het noorteynde ghelegen is op de hoochte van 12⅔ graden, ende men heeft daer op desen cours de diepten van 35 vadem, met wit sandt op de gront.

⁺ Van 't voorsz. Eyland Banton af, nae 't zuyen toe 9 mylen,⁺ beginnen achter een volgende 3 Eylanden, te weten, Bantonsilla, (twelcke is een cleijn Eylandeken, makende 'tfatsoen van een broodt suyckers) ende Crymara, (dat wat grootachtich is, hebbende inde streckinge van o. ende w. ontrent 2 mylen weechs) ende Ytaa, ofte anders vande Geyten ghenaemt, ('twelcke ettelijcke huevelen heeft;) By alle dese voorsz. Eylanden machmen met alle schepen passeren, waer van het uyterste in 't zuyen ghelegen is, op de hoochte van 12¼ graden. Van 't voorsz. Eylandeken Bantonsilla, ofte cleijn Banton af. Deden onsen cours n.w. aen 4 mylen weechs tot het Canael van tusschen d'Eylandekens ghenaemt de Virejes ende 't Eyland Marinduque, ligghende de Virejes aende zuydt zyde, op 12¾ graden, (welcke zijn twee cleyne Eylandekens, in 't fatsoen van twee Fregatten,) ende het

+ Het Eylandeken Banton is in form als eenen hoet, leijt op de hooghde van 12 drie vierendeel graden.

1) Thans Sibuyan.

+ Drie Eylanden ligghen van Banton nae 't zuyen, geheeten Ytaa, Crymara, Bantonsella wellk heeft het fatsoen van een Broot suykers.

+ [102b]

[p. 285]

Eylandt Marinduque aende noord zyde, op 12⅘ graden, 'twelck⁺ een groot Eylandt is, streckende w.n.w. ende o.z. oost, hebbende inde longitudo ofte lenckte 12 ende in de breede 7 mylen. Heeft aende noordtzyde met het Eylandt Lucon, een langh ende smal Canael, een weynigh crom om loopende, het welcke altemael vol ondiepten ende drooghten is, in voeghen dat daer gants gheen schepen door mogen passeren; Die uyterste punt ofte 'teynde van 't westen van het selfde Eylandt leyt op 13¼ graden,⁺ is van een hoogh landt, hebbende aende oost zyde de ghelijckenisse van eenen Vulcano ofte Vierighen-bergh, ende aende west zyde loopt het landt al dalende af, voleyndende aen 't uyterste eyndt, ghelijck als een rondt broot; Men heeft in 't voorseyde Cannael tusschen dat ende de Virejes achthien vademen diepten, met cleijn swartachtich sant.

Van 't voorsz. Canael vande Virejes ende Marinduque af, namen onsen cours west noordt west aen 12 mylen weeghs, tot het landt van Mindoro toe, tot aen die punt ofte hoeck, ghenaemt Dumarijn, gheleghen op 13 graden ruijm; van 't voorsz. Canael⁺ af vijf mylen voortaen, lieten wy aende zuydt zyde het Eylandt, ghenaemt Isla del Maestro del Campo, (dat is, 'tEylandt vande Coronel ofte opperste Velt-heer) ghelegen op 12¾ graden, 'twelck is een cleijn ende vlack Eylandt. Men heeft op desen cours de diepten van vijf en veertich vademen, met wit sant op de gront.

By dese punt ofte 'teynde van 't Eylandt Marinduque, beghint⁺ het Eyland van Mindoro, 'twelcke heeft inde longitudo ofte lenghde van oost ende west 25 mylen, ende inde latitudo ofte breede 12 mylen, waer van 'tuyterste eynde vande zuydt zyde gheleghen is op de hooghte van 13 graden, ende het uyterste eynde van 't noorden op 13⅔ graden, ende den uytersten hoeck in 't w. op 13 graden. Dit Eyland maect een Canael met het Eylandt⁺ Lucon, van vijf mylen inde breete, ende 10, 12 vadem diepten met modder, van vale coluer, ende wit sandt op de grondt; Van Marinduque af vijf mylen voortaen, is gheleghen de Revier⁺ vande Stede van Anagacu, welcke soo ondiep is datter gheen Schepen moghen in comen; Van daer af twee mylen voortaen, ligghen d'Eylandekens van Bacco genaemt, welcke zijn drie Eylandekens gheleghen in Triangulo ofte drie kantigh, ligghende twee van dien van het Landt af verscheyden ontrent 300 Cubiten¹⁾ ,

+ Het Eylandt Marinduque leyt op 12 vier vijfste deel graden, is lanck 12 mylen, breedt 7 mylen.

+ Tusschen Marinduque ende het Eyland Lucon is de vaert crom om loopende vol ondiepten ende drooghten.

+ Dumarin is gheleghen op 13 graden ruijm, leyt van 't Canael 5 mylen.

+ Het Eylandt Mindoro heeft in de lengde 25 mylen, inde breede 12 mylen, de z. zyde is de hooghde 13 graden.

+ [103a]

+ Van Marinduque 5 mylen voorwaert leyt de Revier van de stede van Anagacu is seer ondiep.

1) Cubito of côvado = 1,5 voet.

[p. 286]

ende tusschen dien ende het landt machmen met cleyne Schepen wel door passeren, ende van het landt af tot het ander Eylandeken toe, zijn ontrent 200 Cubiten, alwaer het altemael ondiepten ende drooghten zijn, soo dat daer de Schepen van buyten (ontrent 150 Cubiten,) af heen moeten passeren, men laatse beyde gaer aen de zuydtzyde, loopende tusschen het derde Eylandeken ende Revier ghenaemt Ryo del Bacco heen, altoos wat meerder van te middeweghen van het Canael af naer 't Eylandeken toe, 'twelcke is ghelegen een mijl weeghs verscheyden vanden anderen,⁺ heeft in het Canael de diepten van thien vadem, met modder ende schulpkens op de grondt; de Revier van Bacco is soo ondiep, datter gheen Schepen moghen incomen; Van dit Eylandeken af op de selfde cours twee mylen voortaen, soo comtmen byden hoeck ghenaemt El Cabo de Rescaseo, alwaermen 't gheloot ende ghediept heeft, soo datmen daer wel dicht by het landt heen mach passeren, men sal daer groote ende stercke stroomen vinden, een half mijl weeghs op de selfde streckinghe voortaen,⁺ is gheleghen de Stede van Mindoro, welcke een goede Haven heeft voor Schepen tot de groote van 150 vaten, recht teghens over de selfde Haven, te weten, drie mylen noorden aen, leydt het Eylandt ghenaemt Casaa, streckende oost ende west, wesende van een berghachtigh landt.

Vande voorschreven Stede van Mindoro af, namen onsen cours west noordtwest aen, acht mylen weeghs, tot dat wy quamen⁺ by de punt ofte hoeck vande drooghten van Tuley ghenaemt, gheleghen aen het Eylandt van Lucon, welcke drooghte ofte Bancke een half mijl vande Custe af, 'tZeewaert in streckt; men sal daer op 100 Cubiten naer af blyven, al waermen heeft 8 vadem diepten, van modder ende schulpkens op de gront; men loopt by dese voorseyde drooghten noorden ende noorden ten westen heen, twee mylen weeghs, tot by de Revier ghenaemt Rio de Anasebo, alle de reste vande Custe (diemen heet de los⁺ Limbones,) tot de mont ofte Incomste vande Bay van Manilla toe, ('twelcke zijn vier mylen,) looptmen op de selfde cours langhs; Die Limbonen (dat zijn Eylandekens alsoo ghenaemt,) zijn hoogh, makende het fatsoen als Orghelen, hebben goede Havens voor cleyne Schepen, loopende langhs de Limbones heen, (twee mylen ghepasseert wesende,) soo laetmen aende zuydtzyde het Eylandeken van Fortan, ende noch vier ander Eylanden; maer die drie Eylanden van Lubao', welcke seer leegh zijn, ligghen op de

+ De Revier van Bacco is soo ondiep datter gheen schepen moghen in comen.

+ De Stadt Mindoro heeft een goede Haven voor gemeene schepen van 150 vaten.

+ De drooghten van Tuley ghelegen aen het Eylandt Lucon.

+ Limbonen zijn Eylandekens in fatsoen als orgelen, hebben goede Havens.

[p. 287]

hooghte van 13 ende 13⅓ graden; Ende die Limbones zijn gheleghen by de mont ofte Incomste vande Bay van Manilla, op 14¼ graden.

Vandaer af liepen wy noordtwest aen ses mylen weeghs, tot die Haven van Cabyte¹⁾ toe, ons houdende langhs het landt vande westzyde heen, alwaert ondiep is, ende wordt ghenaempt Los⁺⁺ Baixos del Ryo de Cañas, dat is: de ondiepten vande Revier van het Riedt; men heeft dese gheheele Bay over (op de voorseyde cours) de diepten van 10 tot 4 vadem.

Wesende by de punt ofte hoeck van Cabyte, soo houtmen hen daer maer 100 schreeden van af, loopende zuydtwest, zuydt zuydtwest, ende zuyden aen, tot dat de punt ofte hoeck die gheheele mont (ofte het gat van de Incomste) vande Bay compt te bedecken, alsdan salmen het setten op vier vadem, ontrent 200 Cubiten ofte elle-boghen²⁾ verde van het landt af, soo blijft alsdan de Stadt van Manilla (twee mylen weeghs) noorden van u af, etc.

1) Thans Cavite.

+ Los Baixos del Rio de Cañas.

+ [103b]

2) Zie p. 285, n. 1.