Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 277]

Dat 51. Capittel.
Een waerachtich verhael ende verclaringhe vande Navigatie vande Eylanden Los Lucones ghenaemt, af nae de Haven van Acapulco in nieuw Spaengien, ende hoe men de selfde vaert soude moghen doen van Macau uyt Chyna af, met een vermaninghe vande profyten ende verdiensten aende goederen ende Waren van Chyna, met die Streckinghe ende Coursen, tijdt, ende mylen van dien, alles in 't particulier aenghewesen om te ondersoecken.

Men sal tseijl gaen uyt de Haven van Manilla, gheleghen aen⁺ het Eylandt vande Lucones, op vierthien en half graden, aende noordt zyde vanden Aequinoctiael, hebbende den⁺ mont nae het z.w. in de maenden van Iunius ofte Iulius, te weten, als de wint ende het weder plaets geeft om uyt te comen, loopende langhs de Custe van 't selfde Eylandt, ende tusschen het Eylandt van Mindoro heen, ofte op den boech van 't oosten, tot dat men uyt het Canael¹⁾ is (daer men door incomt alsmen van buyten af comt, geleghen 100 mylen van Manilla af, op de hoochte van 13⅓ graden) te weten, tusschen die laetste ende uyterste punt van 't selfde Eylandt Lucones, ende die punt van een ander Eylandt ghenaemt Tandaya²⁾ , tusschen de welcke 'tvoorseyde Canael door loopt. So wanneer datmen uyt het Canael is, so salmen oost aen loopen, so lange als de wint sulcks toe geeft, op welcke cours men hem altoos houden sal, so de wint sulcks niet en verhindert, om datmen vande 13⅓ graden is afscheydende, loopende nae de Haven van Acapulco, geleghen op 17 graden: maer⁺ de wyle dat de winden in dese contreye in den somer, 'twelcke den tijdt is datmen tseijl gaet, als boven, seer slap wayen, al hoe wel datse vande Monson zijn, in sulcker voeghen, dat soo wanneer datse yet scherpen, en machmen die selfde cours van 't oosten niet behouden, ende tot soo langhe datse niet en loopen nae 't zuydt oosten toe, soo doetmen altoos de cours van noordt oost aen, soo langhe alst duert: maer als zy loopen nae het oost zuydt oosten, ende oost, soo went men 't op den boech van 't zuyen, tot dat de wint weder ruijmt, om noord oost aen te loopen. Op dese manier seijltmen 1700 mylen heen, nae de Custe

+ tEyland van Lucones leyt by n. den Equinoctiael op 14 en half gr.

+ [100a]

1) Bedoeld is de Straat van San Bernardino, beZ. Luzon.

2) Thans Samar.

+ Nae Acapulco te loopen, welck leyt op den 17 graet wayen de winden seer slap.

[p. 278]

⁺ van 't landt van nieuw Spaengien toe, doch altoos tZeewaert van 't Eylandt Iapon afseylende, so veel alsmen immers mach, om dieswille dat etlicke schepen die laet tseijl ghegaen waren (comende dicht by Iapan) aldaer stormen ende onweder kreghen, ende quamen te sien het Eylandt A Ilha do Fogo¹⁾ ghenaemt, (dat is, 'tvierighe Eylandt gheseyt,) loopende een vande voorsz.⁺ Schepen inde haven van Xaxuma²⁾ , in 't Eylandt Iapan, om hem daer te berghen, ghelijck als hy dede, daerom die gheen die daer 100 mylen tZeewaert van afloopt, heeft eenen goeden cours: want loopende seer te loefwaert van dese Eylanden af, so comt⁺ men aen de Custe van nieu Spaengien op weynich hooghten, ende so wanneer men daer op aen comt, op de hooghte van 35 graden, so heeft men een seer goede Navigatie: maer so men by 't selfde landt comt, op de hooghte van 38 ende 40 graden, (het welcke is 'tuyterste landt dat ontdeckt ende bekent is, ghenaemt El Cabo de Mendosino³⁾ ,) so salmen moeyte hebben, om datmen aldaer begint hol water te kryghen, door oorsake datmen de winter aldaer op handen heeft, als oock om dat die Schepen (van d'Eylanden Lucones af comende) qualick van alle nootdruft voor sien gaen.

⁺ Als men 'tghesicht van 't landt, ende de Custe van nieuw Spaengien krijght, so begintmen n.w. winden te kryghen, 'twelcke van daer af voor de wint is, om datmen by nae alle dese Custe op de voorsz. cours langhs loopt, doch op sommighe plaetsen daer wat van af, om oorsake vande Inwijcken die daer zijn: Men loopt langhs alle dese custe heen, (die overal seer schoon is) tot de Haven van Acapulco toe, het welck zijn ses ofte seven hondert mylen weechs.

Soo men dese reyse begeerde te doen van Macau uyt Chyna⁺ af, soo moestmen ghereet ligghen om tseijl te gaen, so haest als de z.w. winden beginnen te wayen, om uyt te loopen met de Maen ende conjunctie van Iunius oft Iulius, nemende zynen cours nae den hoeck ofte 'tuyterste eyndt van 't Eylandt dos Lucones⁺ toe, gheleghen op de hooghte van 20 graden, ghenaemt Cabo de Bojador⁴⁾ , 'twelck zijn 90 mylen vande Haven van Macau af.

+ Maniere van seylen om 1700 mylen after een te seylen.

1) Komt op de meeste 17de-eeuwsche kaarten voor op 28^o N.B. Vermoedelijk thans het 700 M. hooge eiland Amami van de noordelijkste groep der Liu-Kiu eilanden.

+ De Haven Xaxima in 't Eylandt Iapon.

2) Vermoedelijk Satsuma, het zuidwestelijkste gedeelte van Kiu Siu.

+ Nieu Spaengien aencomende op 35 graden is seer goet.

3) Kaap Mendocino, op de kust van Californië, op 40^o30′ N.B.

+ Hier beginnen te wayen de n.w. winden, is voor wint langhs de custe van nieuw Spaengien.

+ [100b]

+ Cabo de Bojador leyt 90 mylen van Macau.

4) Kaap Bojeador, N.W. punt van Luzon.

[p. 279]

Van d'Eylanden ghenaemt Ilhas dos Baboranes¹⁾ af, (gheleghen by de Custe van 't selfde landt ende Cabo de Bojador,) nae 't Eyland de Cajagon, (dat is, vande Keutel geseyt) toe, looptmen oost ende west. Alsmen dese Eylanden gepasseert en daer tusschen door heen is, so salmen zynen cours nemen, gelijck alsmen doet, comende van 't Canael vande Haven van Manilla af, als voren verhaelt is, altoos aenloevende alle het ghene dat u den⁺ tijt ende het weder toe geeft, 'twelck is den wech die men seyt dat die Spaengiaerden nu in 't sin hebben te bevaren, loopende tot aen d'Eylanden van Maluco, ende van daer dwers over nae nieu Spaengien toe, 'twelcke deselfde vaert ende cours is, die Francisco Gualle²⁾ (Capiteijn ende Piloot van 't Schip dat van Spaensch Indien alhier inde Haven van Macau gecomen is) ghedaen heeft, van waer hy wederom ghescheyden is den 25 Iulius,⁺ met eenen z. westen wint, inden tijdt ende conjunctie vande volle Maen, met welcken van ghelijcken tseijl is ghegaen 'tSchip van Ayres Gonsalves de Miranda, welcke Gualle men seyt niet meer dan vierd'half maent onderwegen gheweest is, te weten, tot aen de Custe toe, ende van daer af anderhalf maent tot in de Haven van Acapulco, ende een ander Schip dat int selfde jaer van Manilla af tseijl ginck, was tusschen de acht ende neghen maenden onder weghen, comende noch te langhen laetsten inde Haven van Acapulco, met by naest alle tvolck doot ende versmacht, en gants gheramponeert, ende noch een ander schip was maer vijf maenden onder weghen, om dat het een beter schip was: maer de ordinaris is 6 maenden, luttel min ofte meer⁺ op de reyse te wesen; De reden dat dese Navigatie van Macau af beter is dan van Manilla, is om dieswille datmen gheen verhinderinghe noch vertoevinghe en heeft, om terstont zynen cours aen te setten, ghelijck alsmen doet in die 100 mylen, diemen heeft van Manilla af, van doort Canael³⁾ heen naer buyten toe, waer mede sommighe schepen soo veel tijts versleten hebben,⁺ dat het daer nae een oorsake was van wederom te moeten keeren, sonder de vaert te volbrenghen: maer wesende inde mont ofte uytganck vant voorseyde Canael, soo ist een beter Navigatie als van Macau af, omdat het 150 mylen meer te loefwaert aen

1) Thans Babuyan eilanden; Cajagon is vermoedelijk Camiguin, het zuidoostelijkste van deze groep.

+ Seylen hier ghelijck de Spaengiaerden inden sin hebben te varen.

2) De auteur van capittel 52 e.v.

+ Francisco Gualle deselfde reijs gedaen, scheyde den 25 July van Macau, ende zijn reijs ghedaen in derdehalf maent.

+ Dese reijs te doen is den ordinaren loop 6 maenden.

3) Weder de Straat van San Bernardino.

+ Het can comen dat de schepen moeten weder keeren.

[p. 280]

leijt, soo het niet en hadde het ander belet vandaer af uyt te comen, als gheseyt is.

Als de Schepen van daer seylden (te weten, van nieu Spaengien⁺ af) op de heen comste nae Manilla ofte Macau toe, soo gaense tseijl in de Vasten, seylende altoos voor wint, met de winden ghenaemt Brysas, twelcke zijn oost ende oost noord ooste winden, die aldaer mette Monson ofte ghetyden wayen, ende is dickwils ghebuert datse vijftich ende tsestich daghen achter een gheseijlt hebben, sonder eens een vande seylen te strijcken, altoos met eenen doorgaende wint, ende sonder eenich landt te sien ofte ghemoeten, noch dat tot huyden toe eenich Schip perijckel ofte ongheval ghehadt heeft.

Het Schip daer men dese reyse ofte vaert met beghinnen soude,⁺⁺ moest seer goet zijn, om aende wint te seylen, ende oock seer wel voorsien van alle toebehooren ende 'tschips ghereetschap, namelijcken van een Portugesche Stuerman, ende een dozijn Boodtsghesellen (wort daerom gheseyt, om dieswille datmen op alle de contreyen van Orienten ende Oost Indien, ghebruijckende is Boodtsghesellen van Indien, als daer zijn Arabyers, ende andere dierghelijcken, die op andere vaerden weynigh bedreven zijn, als oock onghelegen soude wesen, die uyt hare ghewoonlijcke vaer-water te brenghen) onder welcke goet waer eenighe Spaengiaerden te hebben (te weten, van die, die desen wech ghevaren hebben) om het landt te verkennen, welcke men altoos wel binnen Macau vinden souden, als zy in Indien niet te becomen waren; wat de reste belanghende is, als van alle nootdruften ende ander ghereetschap, heeftmen van als¹⁾ genoech binnen Chyna.

⁺ De winsten ende verdiensten aende goederen ende waren van Chyna zijn seer groot van alle Coopmanschappen, uytghesonder ongesponnen Zyde, waer van men aen weynigh ghenoech heeft: want willen daer liever ghemaeckt hebben, al waert schoon datmen daer veel souden slyten, so en waer nochtans geen reden, die daer veel te brengen, om niet te verminderen die voyagen ende traffijcken van die van Iapan ende oost Indien: want men doch wel andere goederen ghenoech heeft om daer te brengen, daer veel meer verdiensten op zijn als aen de Zyde.

Vande ghemeene goederen ende Coopmanschappen die de ⁺ Spaengiaerden in de Eylanden vande Lucones ofte Philippinas

+ Wt nieuw Spaengien gaen de schepen inde vasten tseijl, hebben dan voor wint dickwils 50 oft 60 dagen.

+ [101a]

+ Leeringhe hoe ende waermede een schip moet versien zijn.

1) Lees: alles.

+ In veel waren groote verdienste aen, alleen ongesponnen zyde die is niet raetsaem daer te brengen.

+ De waren uyt Lucones brengende in nieu Spaen gien gheeft 6 mael de helft verdienst.

[p. 281]

op coopen, (en dat veel dierder alsmense in Chynen coopen souden) maken zy in nieu Spaengien van een meer als ses, ende in Peru van een thien, waer aen gantsch gheen twyfel is: want die Portugesen die van hier derwaerts gheweest hebben in't schip dat hier ghecomen is, hebben so veel ghewonnen aende goederen die zy met hadden, dat hen den tijt ende stont (die zy verbeyden om weder op de vaert te wesen) schijnt duysent jaer te wesen, ende na dat zy segghen, so heeft daer de Viçorey van nieu Spaengien, ende alle d'ander groote Cadetten¹⁾ een goet genoeghen in, ende zijn sulcks grootelicks begeerende.

Hier zijnder veel van opinie, om dese vaert na Peru te doen, welcke veel langher souden vallen: want men moeste (nae datmen met Açapulco over een is) noch eenen anderen wech ende cours⁺ doen van 700 mylen weeghs, diemen van Açapulco tot de Haven van Callan de Lyma heeft, (twelcke is Metropolis ofte de Hooftstadt van Peru gheleghen op 10 graden²⁾ aende zuydt zyde vanden Aequinoctiael,) alwaermen in 't selfde jaer niet en soude moghen comen, ende behalven dat, soo ist een landt van veel oncosten ende dierten, waer mede men weder alle die meer winsten die men daer (van nieu Spaengien af) souden moghen hebben, verliesen ende verteren souden, omdat het landt van nieu Spaengien veel overvloediger van alle lijftochten is als Peru, waerom men⁺ daer beter coop teeren, ende alle dinghen naevenant heeft; aldus geschreven binnen de stadt van Macau in China, anno 1585 etc.

1) Jongere zoons van edellieden, die veelal hun fortuin over zee zochten.

+ Oorsake waerom datmen op nieu Spaengien ende niet op Peru en vaert.

2) Lees: 11 graden.

+ Dit is gheschreven in Macau.