Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 42. Capittel.
Een instructie ende breede verclaringe vande vaert van het Eylandt Fyrando uyt Iapan af, naer de custe van China toe, tot de Haven van Macau, met alle de Coursen, streckinghe, ende gheleghentheydt van dien, seer correct gheapoincteert ende aengewesen, door een Portugeschen Piloot ofte Stuerman.

⁺ Die gheen die begeert te seylen van het Eylandt Fyrando af, naer Macau ofte Canton in Chynen toe, sal (so haest als hy uyt de Haven van Fyrando scheyt, so hy tijts ghenoegh heeft om te comen by 't Eylandt Goto,) terstont voortaen varen, en soo niet, salt een mijl weeghs van Fyrando af setten, op de diepten van 28 vadem, alwaermen hem ghereet ende veerdigh maken mach, en zijn Boot vast binden, om des anderen daeghs met den dagheraet 'tseyl te gaen.

⁺ So haest als ghy van hier ofte van Fyrando af 'tseijl zijt ghegaen, om uwen wegh te vervolghen, sult langhs 'tlandt van Fyrando heen loopen, tot het eijnde van dien, ende als ghy z.w. aen loopt, (tot dat ghy by 't landt comt,) soo sult ghy wat meer draghende houden¹⁾ naer 't z.w. toe, soo sullen u blyven aende westzyde 3 ofte 4 Eylanden, ende comende by 't uyterste van dien in 't z. sult terstondt comen te sien het Canael, dat tusschen⁺ dit Eylandt ende 'tEylandt van Goto door loopt, door 't welcke sult passeren; Voorby dit Canael is gheleghen een ander Eylandt, tusschen 'twelcke ende 'tEylandt Goto sult van ghelijcken heen loopen, als ghy door ende buyten dit Canael zijt, ende dat u d'Eylanden blyven aende westzyde, so sult ghy langhs Goto heen loopen, (tot dat ghy daer voorby zijt), 'tZeewaert in, om

+ Op wat diepten datmen loopen moet van Fryando nae Macau ofte Canton.

+ Vermaninge datmen langs 'tlandt van Fyrando loopen sal, tot het Canael tusschen Fyrando ende Goto.

1) Zie p. 237, n. 4.

+ Gheleghentheyt van een Eylandt by Goto.

[p. 261]

uwen cours te stellen en wegh te vervoorderen; soo 't gheviel dat u de windt quam te stillen int door loopen van 't Canael, mocht het daer wel anckeren, te weten, dicht by 't land van Goto;⁺ men heeft in dit Goto seer goede Havens, die door ende weer door passeren, waerom het gheen een Eylandt alleen en is: maer is ghedeelt in veel afscheijtsels; Als ghy twee mylen van Goto af⁺ zijt, sult uwen cours w.z.w. aen doen, tot dat ghy de twee Eylandekens (diemen noemt Xuma ende d'ander van Meaxuma,) voorby zijt, welcke zijn gheleghen van dit Eylandt van Goto af,⁺ acht mylen weeghs; Dese Eylandekens voor by zijnde, sult z.w. aen loopen, ende naer 't z. vande voorsz. Eylandekens af, sal u een ander Eylandt blyven ghenaemt Meaxuma, daer ghy oock langhs heen mocht loopen, by dese voorsz. Eylandekens ist over al seer schoon, sonder eenige vuyligheyt te hebben, noch by 't Eylandt van ghelijcken; Dit Eylandt is gelegen op 31⅓ graden,⁺ sult tusschen 'tEylandt ende d'Eylandekens heen loopen; als ghy voorby dese ende 'tEylandt Goto zijt, so sult ghy z.w. ende zuydtwest ten zuyden aen loopen.

Als ghy dit Eylandt ende d'ander Eylandekens voorby zijt,⁺ z.w. aenloopende als geseyt is, soo sult ghy recht op den hoeck⁺ Cabo de Sumbor aen comen, welcke is gheleghen aende Custe van Chynen, op de hooghte van 28⅓ graden, ende soo 't claer weder waer, ende begheerden 'tlandt alhier te comen verkennen, moecht het wel doen, so niet, so en wilt de Custe niet te naer ghenaken,⁺ om oorsake vande veel Eylanden, die daer langhs by heen ligghen: want sulter van buyten af by heen loopen, u daer altoos so verde van afhoudende, alst u dunckt noodigh te wesen, om daer vry van te wesen, en des nachts niet tusschen in te vervallen: want zijn aen dese Custe (te weten, vande C. de Sumbor af tot⁺ Chincheu toe,) altemael Eylanden; sult van ghelijcken op u hoede wesen, niet te veer tZeewaert in te loopen, om te ghenieten de winden die van overt landt waeyen, ende men heeft tZeewaert d'Eylanden van cleijn Lequeo, (genaemt Lequeo pequeno,) en dat⁺ vande Visschers, welcke liggen vant vaste landt verscheyden ontrent 20 mylen weeghs. Somen eenen claren ende helderen nacht hadden, so machmen wel voor by d'Eylanden heen loopen, doch altoos met goeder acht ende opsicht, 'talderpericulueste⁺ Eylandt dat aen dese Custe leijdt, is het Eylandt dos Camaroins ghenaemt, ofte vande Garnaet, 'twelcke buyten alle d'ander t'Zeewaert in steect; Ick heb tweemaels tusschen dat ende

+ Plaetse in stille winden te anckeren.

+ Oorsaeck waerin Goto gheen Eylandt is.

+ Streckinghe van Xuma ende Meaxuma tot Goto.

+ Meaxuma leijt op 31 een derdendeel graden.

+ Hooghte vande C. de Sumbor aende Chinische zyde.

+ [94b]

+ Oorsaeck waerom datmen niet dicht aende cust comen mach.

+ Van Cabo de Sumbor tot Chincheu zijnt al Eylanden.

+ Waerschouwinge niet te diep inde Zee te loopen.

+ Gelegenttheyt van t'Eyland Lequeo Pequeno ende vande visschers.

[p. 262]

⁺ 'tlandt ghepasseert, is een Eyland in tween ghedeelt, door een schuersel ofte open die 't heeft; Vier mylen voorby dit Eylandt voortaen, is ghelegen een cleijn Eylandeken, 'twelcke vlack ende effen met de Zee is, hebbende sommighe steenen n.o. waert van hem af steken, doch niet te veel, soo 't ghebuerden dat ghy alhier⁺ inder nacht by heen liept, sulter u van wachten met goeder opsicht: want is cleijn ende vlack sonder eenighe gheboomten, sult van gelijcken op u hoede wesen, voort Eylandt Baboxijn, 'twelck insghelijcx t'Zeewaert in steeckt, in voeghen dat soo wanneer⁺ ghy daer op verdacht zijt, met goeder wacht ende voor-raet, moecht alhier vryelijcken heen loopen: want en hebt u nieuwers van te vreese dan van dat ghy voor ooghen siet, als geseydt is.

⁺ So wanneer dat ghy zij t 15 mylen vande Cabo de Sumbor af, (te weten, vande punt van het vaste landt te rekenen, en niet vande Eylanden daer by gheleghen,) so sult ghy alsdan uwen cours z.w.⁺ aen doen, loopende alsoo buyten alle d'Eylanden heen, waermede versekert sult wesen van het eylandt Lequeo pequeno, ooc mede so sal u den tijt ende 'tweder wel wysen wat dat u te doen staet. Als ghy Lequeo pequeno voorby zijt, ofte wat eer, so het te pas comt, sult het land comen te verkennen: want is u noodigh dat te sien, om oorsake van het Eylandt Lamon, als oock mede om niet te seer⁺ t'Zeewaert in te wijcken; men loopt dese Custe van Sumbor af tot Chincheu toe, n.o. ende z.w. ende heeft wat van n.o. ten n. ende z.w. ten z. doch niet veel.

So wanneer ghy met Chincheu over een zijt, ende dat ghy 't⁺ byde mercken van 't landt, ofte door de hooghte van de Son verkent hebt, wesende 4 mylen van 't landt af, soo sult ghy uwen cours z.w. aen doen, om buyten 'tEylandt Lamon heen te loopen, ende so ghy begheerden binnen dese Eylandekens door te passeren, moecht het oock wel doen: want isser schoon ghenoech, ende en hebt nieuwers van te vresen: maer soo ghy sorgh haddet Lamon te missen, so ist beter te loopen, als boven⁺ gheseyt is: want sult aldsan verscheyden genoech vande Riffe⁺ van Lamon afloopen, die seer quaet is, sult alhier seer goede opsicht⁺ hebben: want als ghy Lamon voorby zijt, so sult ghy uwen cours nemen naer de Eylanden van Lanton toe; d'Eylandekens diemen heeft aleermen by Lamon comt, zijn ghenaemt Os Ylheòs de Ruylobo, dat is: d'Eylandekens van Ruylobo, vande welcke dat van 't n.o. het cleijnste is, wesende 'tander een weynigh grooter, op het grootste zietmen sommighe wildernisse staen; Van hier af

+ Waerschouwinghe voor 'talderpericulueste eylandt dos Camaroins.

+ Gedaente van een Eylandeken 4 mylen van Ilha dos Camarions.

+ Waerschouwinghe voor dit eylandeken.

+ Desghelijcx voor 't eylandt Baboxijn.

+ Cours alsmen 15 mylen vande C. de Sumbor is, ende versekert te wesen van 't Eyland Lequeo pequeno.

+ Coursen van Sumbor tot Chinchue.

+ Cours om buyten Lamon om te loopen.

+ Gelegentheyt van een quade Rif.

+ [95a]

+ Vermanin ge datmen de cours alsmen voorby Lamon is, na Lanton nemen sal.
Namen vande Eylanden eermen by Lamon comt.

[p. 263]

tot Lamon toe zijn 7 ofte 8 mylen, heefter vande zyde van ter Zeewaert 20 vadem diepten, met schulpkens op de grondt, sult van hier af loopen z.w. aen, ende houdende een weynigh naer 't z.w. ten z. toe, ende soo 't by daegh waer, sult terstondt d'Eylandekens⁺ (die aen 't eijnde vande Riffe van Lamon liggen) comen te sien, waer van de voorsz. Riffe af comt, streckende van anderhalf tot twee mylen toe veer, op dese voorseyde cours sult seer⁺ wel loopen, ende soo 't by nacht waer moechter u van wachten, en op u hoede wesen.

Loopende op de voorseyde cours van z.w. aen, so sult ghy t'Zeewaert⁺ vande steenen van Lamon afloopen, wilt altoos u beste doen om alhier des daeghs voorby te passeeren, ende als ghy 'tEylandt Lamon gepasseert zijt, so hout u terstondt naer 't landt toe, om daer langhs by heen te loopen; Van Lamon af tot ontrent 15 mylen⁺ weeghs voortaen, so strect de Custe van 't vaste landt n.o. ende z.w., ende van daer voortaen o.n.o. ende w.z.w. tot het Eylandeken Ilheò Branco toe, twelcke is ghelegen verscheyden vande Custe af, ontrent vijf mylen op de hooghte van 22½ graden, te⁺ weten, recht teghens over den inwijck, A Enseada de bona Ventura¹⁾ ghenaemt, dat is: den Inwijck ofte Bay van het goet avontuer;⁺ Men mach dicht by dit Eylandeken Ilheò Branco heen passeren, so wel vande zyde van 't landt als tZeewaert, naer 't u te pas comt; voorby dit Eylandeken wesende, so beginnen terstondt d'Eylanden⁺ van Canton, op een ry geleghen; Van dit Eylandt Ilheò Branco af, tot het Eyland Ilha de Sanchoan²⁾ toe zijn 50 mylen.

Als ghy Ilheò Branco voorby zijt, soo sult ghy w.z.w. aen loopen;⁺ men heeft van Ilheò Branco af tot Macau toe 24 mylen, te weten 12 mylen, tot datmen in 't Canael ofte 'tgat van tusschen d'Eylanden³⁾ in comt, ende van daer af ander 12 mylen tot Macau toe, sult u beste doen om te loopen door 't eerste Canael dat ghy vint, by 't welcke zijn gheleghen sommighe hooghe ende ronde Eylandekens⁴⁾ ; dese Eylandekens sullen u blyven aende zyde van het n.o. ende heeft aende zuydtwest zyde twee Eylanden⁵⁾ , waer van⁺ 'teen seer hoogh ende steijl af ghebickt is, hebbende aende zyde van ter Zeewaert een Steen-clippe ligghen, met dese hooghe ende

+ Gedaente vande Eylanden van Ruylobo.

+ Diepte ende gront by dees Eylanden.

+ Gelegentheyt van een Rif by Lamon.

+ Streckinghe vande Cust van Lamon 15 mylen veer tot Ilheò Branco.

+ Hooghte van Ilheò Banco.

1) Niet aangetroffen.

+ Gelegentheyt van A Enseada de boa ventura.

+ Waer dat de Eylanden van Canton beginnen.

2) St. John; zie p. 115, n. 2.

+ Streckinghe van verscheyden plaetsen.

3) Lema Channel.

4) Pu Toi Groep.

5) Tam Kan etc.: de Lema eilanden.

+ Gedaente van 2 Eylanden.

[p. 264]

⁺ kale Eylandekens over een zijnde, sult aende noordtzyde daer van af, een gat ofte mont van een Canael ofte doorganck sien, daer ick noyt door geloopen hebbe¹⁾ , dan latende de voorseyde Eylandekens aen stuerboort, loopende also z.w. aen, sult terstondt de mont van 't Canael (daer ghy duer moet,) comen te sien²⁾ , al ist schoon dat het u smal schijnt te wesen, is niet teghenstaende seer goet: want ick heb daer wel by nacht in gheloopen, sult als gheseyt is,⁺ die voorsz. groote Eylanden tZeewaert laten, ende loopen met de vloet naer binnen toe, west, west ten noorden, ende west noord west aen, soo sult ghy recht op Macau aencomen, oock mede soo⁺ sal de windt ende 'tweder u wel wysen wat u te doen staet.

⁺ So wanneer ghy comt van Iapan af, recht teghens de Cabo de Sumbor over, daer 15 mylen t'Zeewaert af wesende, soo worpt het loot uyt, sult daer van 40 tot 50 vadem diepten vinden modder gront, met veel stroomen van vuyl water, als ghy 't landt int gesicht hebt, so sult ghy daer langhs by heen loopen, tot die laeste⁺ eylanden van Chincheu toe, die 8 mylen t'Zeewaert insteken, byde welcke sult vinden boyen van netten ende fuijcken, met vlueghels ende vlagghen, die de Visschers van die contreye daer tot merckteeckenen op stellen; Van hier af tot Chincheu toe zijn 12 mylen.

⁺ Recht teghens dese voorseyde boyen met de vlagghen ende vlueghels over, is ghelegen een Stadt ghenaemt Guara³⁾ ; van dese⁺ Stadt af sult u terstondt naer 't landt toe houden, ende om te kennen de Somen, (dat zijn de Chijnsche Carveelen ende Barcken,) diese in dese contreye ghebruycken, so is te weten, datse maer een⁺ seijl en voeren; nu om naer uwen wille by het landt te comen, soo sult ghy west aen loopen, oock mede sult weten dat de Varella van Chincheu (dat is: de baecke ofte kenteijcken van Chincheu,) een hoogh landt is, geleghen langhs d'incomste van Chincheu heen, hebbende vande zyde van 't z.o. een hoogh landt, loopende nae⁺ 't z.w. al dalende af, streckende tot teghens een Eylandeken over, gelegen 3 ofte 4 mylen t'Zeewaert in; langhs de punt vande Varella⁺ heen is gheleghen een Eylandt, te weten, een mijl weeghs vande⁺ punt verscheyden, van 't welcke steect een Riffe van sant of, hebbende met leegh water twee vadem diepten, streckende tot ontrent een schoot van een Gotelingh verde, naer 't ander boven ghementioneerde Eylandeken toe, gheleghen recht over d'incomste,

+ Wanneer dat men de mont van 't Canael te sien comt.

1) Het vroeger reeds door den auteur ontraden Lantau Kanaal.

2) De toegang(-en) bewesten het Lantau kanaal.

+ Cours om na Macau toe te loopen.

+ [95b]

+ Diepten 15 mylen van Sumbor wesende.

+ Gelegentheyt vande Eylanden van Chincheu.

+ Teeckenen van 't selve Eylandt.

3) Niet nader te bepalen.

+ Gelegentheyt vande Stadt Guara.

+ Kenteijckenen vande Chinesche Carveelen ende Barcken.

+ Gedaente van de Varella van Chincheu.

+ Plaets vande selve.

+ Beschryvinge van verscheyden Eylanden ende een Rif.

[p. 265]

'twelcke streckt inde lenckte oost ende west, hebbende int midden⁺ eenen scherpen bergh, ende naer 't zuydtwesten, soo loopt het voorsz. landt (van Laylo¹⁾ genaemt,) seer leegh af, alhier wesende,⁺ soo is men daer dicht by, ende en hebt anders niet te doen dan de punt om te loopen, ende setten 't op 4 vadem modder gront; aende zyde van 't noordtoosten ligghen sommighe Eylandekens, te weten, dicht byde punt van Laylo, ende twee mylen t'Zeewaert daer van af, heeftmen de diepten van 20 vadem; 'twater van dese⁺ contreye is seer blaeu; Van hier af naer Lamon toe, te weten, 3 ofte 4 mylen van 't landt af, so en passeertmen boven de diepten van 18 tot 20 vadem toe niet, ende wesende van Chincheu naer Lamon toe, so sult ghy op de grondt vinden, dun cleijn sandt, met sommighe schulpkens onder een ghemenght, ende zijnde teghens Chincheu over, ofte naer 't noordoosten toe, soo sult ghy daer modder grondt vinden, met die selfde diepten van 18 ende 20 vadem,⁺ ende recht teghens Lamon over, heeft men sommigh swart sandt op de grondt, etc.

+ Diepte van 't selfde Rif.

1) Naam niet aangetroffen.

+ Hoe het landt van Laylo afloopt, mits gaders de plaets van sommige Eylanden.

+ Diepte ende coluer van water, 2 mylen van 't landt van Laylo.

+ Diepten tegen over Chincheu wesende.