Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 234]

Dat 35. Capittel.
Een corte waerschouwinghe ende onderrechtsel vande vaert van Macau uyt China af, naer Iapan, ende 'tEylandt Cambexuma¹⁾ , tot de Haven van Langhesaque ofte Nangesache toe, welcke is de gheen die huydens daeghs aldermeest vande Portugesen ghefrequenteert wordt, met alle de Coursen ende streckinghen op 't cort verhaelt, door een expert Piloot ende bedreven Stuerman, met verclaringhe vande winden, Tuffon ghenaemt.

⁺ Soo haest als ghy 't Eylandt Ilhado Leme²⁾ voorby zijt, ('twelcke is comende van uyt Macau af,) soo doet uwen cours o.n.o. aen, waermede sult het Eylandt van Lamon³⁾ comen om te loopen, ende soo 't by nacht waer, sult het loot uyt werpen, ende vindende 22, 23 vadem diepten, met schulpkens ende swart sandt op de⁺ gront, soo zijt ghy recht teghens de Riffe over, ende als ghy die voorby zijt, sult wit ende cleijn sandt vinden, doende alsdan uwen cours n.o. ende n.o. ten o. aen, u altoos wachtende vande Custe⁺ van Chincheu⁴⁾ af, zoo veel als ghy ymmers moecht: want den besten wegh is te loopen te middeweghen van 't Canael heen, te weten, so verre van 't Eylandt vande Visschers, als vande Custe⁺⁺ van Chincheo af, ende so ghy 't Eylandt vande Visschers (A Ilha dos Pescadores⁵⁾ ghenaemt) naerder waert, sult minder diepten vinden,⁺ daerom sult op u hoede wesen, so wanneer ghy 't Eylandt Lamao'⁶⁾ voor by zijt, 'tloot uyt te worpen, om oorsake vande Visschers Eylanden, As Ilhas dos Pescadores. Soo het ghebuerde dat u in dese contreye de stormen vande winden Tuffon ghenaemt overvielen, ende so zy quamen van uyt den n.o. af, so neemt uwen⁺ cours op den boech van ter Zeewaert aen, en dat so veel als ghy immers moecht, om de Custe te schouwen: want de wint sal sonder twyfel nae het z.o. loopen, het welcke dwers op de Custe is, so datse u blijft voor een leegher wal, ende op dat het u niet op de Custe en jaecht, so is het goet alle de seylen te strijcken ende in te nemen, ende also stil te dryven, tot dat de wint nae 't zuyen loopt,

1) Zie p. 218, n. 1.

+ Cours van 't Eylandt de Leme na 't eylandt Lamon.

2) Lema-eilanden.

3) Zie p. 116, n. 1.

+ Teijckenen alsmen tegen over 't Rif is.

+ Waerschouwinge voor de Cust van Chinchon.

4) Zie p. 173, n. 1.

+ [85a]

+ Diepte by A Ilha dos pescadores.

5) BeW. Formosa, op den Noorderkeerkring.

+ Oorsaeck waerom datmen 'tloot uytwerpen moet alsmen voor by Lamao' is.

6) Lees: Lamon.

+ Wat cours datmen nemen sal, indien datmen vande stormwinden overvallen wort.

[p. 235]

om alsdan uwen wech weder te vervolgen; gheve u desen raet ofte⁺ advijs, om dieswille dat ick my twee jaren achter een ghevonden hebbe in dese contreye altoos met de tormenten Tuffon, so dat wy d'eene reyse by naest teenemael verloren waren, om op de Custe te gheraken. Om nu te verstaen wat dit woort Tuffon te segghen is,⁺ soo is te weten, dat het een Chijns woort is, 'twelck de Portugesen sonder veranderen oock also aenghewent hebben¹⁾ , ende is een torment ofte onweder, diemen ghemeenlijcken crijcht op dese vaerden⁺ van Chyna nae Iapan toe, oft is ten minsten seer selden, datmense mist; Comt ende beghint vanden eenen hoeck ofte d'ander,⁺ loopende alsoo met een gheduerighe storm by naest alle de streken van 't Compas om, altoos even ghestadigh wayende, so dat het de Zee-luyden ghenoegh te doen gheeft, en dat in sulcker voegen datter op alle de vaerden van gants Orienten ofte d'Indische quartieren geen torment ofte onweder soo seer ontsien ende bevreest wort als dese Tuffons, vantusschen Chynen en Iapan, waer om wel noodich is daer op verdacht en voorsien te wesen, op datmen daer niet onversiens van overstulpt en wort, alst somtijts wel ghebuert is, van die daer met in groot perijckel ende lyden ghecomen zijn, als dese selfde Piloot ghetuijcht hem gheschiet te wesen, ghelijck als oock een yeder van die de voorsz. vaert ghevaren hebben ghenoech weten te vertellen, ende sulcks altoos ofte den meesten tijt bevonden hebben.

Als ghy met het Eylandt A Ilha fermosa (ofte 'tschoone Eylandt)⁺ over een zijt, so loopt n.o. aen, met welcke cours sult recht op de Straet van Aryma²⁾ aen comen, 'twelcke eenen goeden gangh is. Nu soo haest als ghy comt gront te nemen, te weten, aende zyde van te loefwaert, ende dat ghy crijght 75 vadem diepten, soo sult⁺ ghy recht op 't midden van 't Eylandt Meaxuwa³⁾ aencomen, ende hebbende minder diepten so ist eenen quaden wech, waerom u noodich sal wesen uwen cours te verbeteren, om weder te recht te comen: maer wesende van te loefwaert, is goet, te weten, soo wanneer⁺ ghy het Eylandt Sancta Clara⁴⁾ comt te sien, het welcke een cleijn Eylandt is, hebbende aende zyde van 't noordt oosten twee ofte drie Clippen ligghen, ende wat voorder aen het Eyland Coja-

+ Hoemen hem reguleren sal in stormwindem.

+ Uytlegginge van het woort Tuffon.

1) Deze opmerking is ontgaan aan Yule en Burnell; zie hun Hobson-Jobson, i.v. Typhoon.

+ Hoe dees stormwinden waeyen.

+ De Tuffons wayen tusschen China en Iapon.

+ Cours van A Ilha fermosa nae de Straet van Aryma.

2) Zie p. 216, n. 2.

+ Wat diepten datmen heeft alsmen recht op Meaxuma aen loopt.

3) Zie p. 280, n. 5.

+ Ghedaente ende plaets van 't Eylandt van S. Clara.

4) Kuro shima, op 30^o50′ N.B. en 130^o O.L. Zie kaart 288 Inv. Leupe.

[p. 236]

⁺ quijn¹⁾ , het welcke seer groot is, zijnde in drien ghedeelt. Ick hebber aen de zyde van het landt by heen ghepasseert, het welcke eenen seer goeden wech is, en hebt u nieuwers van te wachten, dan⁺ van sommighe steenen, die langhs het Eylandt heen liggen, welck⁺ men bescheydelijcken ghenoech sien kan; want de Zee daer op breeckt, sult daer uwen wegh langhs heenen doen, latende dese Steenen aende zyde van 't back-boort, ontrent een schuet van een Bas daer af loopende; Als ghy dese ghepasseert zijt, so loeft soo veel als ghy immer muecht tZeewaert aen, om te schouwen drie Eylandekens ofte Clippen, die aen d'ander zyde recht teghens het dick ende grof landt over ligghen: want is tusschen beyden altemael⁺ vol Riffen, daerom is het beste te loopen 'tZeewaert van 't Eylandt Cojaquijn af, te middeweghen van het voorseyde grof ende dick landt (dat voorby d'Eylandekens ofte Clippen vande Riffen leyt) is gheleghen de Haven van Amacusa, die seer goet is, alwaer begint den Inwijck van Aryma. Van hier af sult ghy terstont,⁺ (te weten, int n.n.w.) comen te sien het Eylandt van Cabexuma²⁾ .

Als ghy met Cabexuma over een zijt, soo sult ghy voorder aen comen te sien ses Eylandekens ofte Clippen³⁾ , daer ghy aende zyde van ter Zeewaert sult by comen, soo sult ghy terstont comen te⁺ sien nae het oosten, ende oost ten noorden aen het Eylandt, ghenaemt Ilha dos Cavallos⁴⁾ , ofte vande Peerden, hetwelcke heeft aende zyde vande Zee eenen groven huevel, ende aende ander zyde nae het Eylandt Fyrando toe, twee Clippen langhs de Custe heen liggen, die in 't schijn hem verthoonen als twee seylende Schepen:⁺ Oock mede soo heeft men wat voorder aen nae Fyrando toe, twee vlacke Eylanden langhs de Custe heen ligghen, welcke ghenaemt worden As Ilhas das Restingas, dat is, d'Eylanden vande Riffen gheseyt.

⁺ Soo 't u noodich waer (als ghy van uyter Zee aen comt) te anckeren, al eer ghy inde Haven loopt, (wesende by d'Eylandekens ofte Clippen) soo set het met nieuwe Cabels, die wel versekerende, op dat ghy daer gheen anckers en verliest: want isser seer diep ende scherp.

⁺ Met de voorseyde ses ofte seven Eylandekens ofte Clippen over een zijnde, soo loopt recht op 't Eylandt, A Ilha dos Cavallos aen,

+ Sommighe steenen langhs desen cant.

1) Zie p. 215, n. 5, en kaart 288 Inv. Leupe.

+ [85b]

+ Waerschouwinghe voor 3 Eylanden ende veel Riffen.

+ Plaets vande haven van Amacusa.

+ Ses Eylandekens diemen siet alsmen met Cabexuma over aen is.

2) Zie p. 218, n. 1.

3) Mitsuse. Op de oude Holl. kaarten: ‘de Hen met Kiekens’.

+ Ghelegentheyt vande Eylanden

4) Iwô sima (noorder Cavallos) en Kojaki (zuider Cavallos).

+ As Ilhas das Restingas.

+ Waerschouwinghe oft noodich waer te anckeren.

+ Plaetse van A Ilha dos Cavallos, midtsgaders een drooghte by 't selve Eylandt.

[p. 237]

als ghy daer by comt (te weten, vande punt binnewaerts,) soo sult ghy langhs het selfde Eylandt heen een drooghte boven water sien ligghen, alle d'ander Eylandekens ende Clippen die ghy siet, sullen u blyven aende zyde van 't bagboort, 'twelck is aende zyde van 't Eylandt Facunda¹⁾ , sult aldus loopen tot inde Haven van Langasaque, ende en hebt daer nieuwers van te schroomen, dan⁺ van dat ghy voor ooghen siet: want men heeft alhier de Zee ende grondt ghelijck aende Custe van Spaengien.

1) Zie p. 209, n. 7.

+ Goede schoone gront inde Haven van Langsaque.