Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 223]

⁺ Dat 33. Capittel.
Een voyage ofte reyse gedaen door een Portugees Piloot, met een Soma, dat is: een Chijns Schip, van Macau af uyt China, naer 't Eylandt van Iapon ende 'tlandt van Bungo¹⁾ toe, met alle de Coursen ende gheleghentheyt vande selfde vaert.

Den neghentienden Iunius des saterdaeghs, scheyden wy van⁺ 't Eylandt ghenaemt A Ylha das Outeas, (ghelegen aende westzyde vanden uytganck ofte 'tCanael van Macau,) loopende na buyten toe t'Zeewaert in, te weten, door 't gat daer de schepen van Malacca naer binnen toe comen: maer om dat wy boven 'tEylandt A Ilha grande dos Ladroins²⁾ (dat is 'tgroote Eylandt⁺ vande Dieven, gheleghen 4 mylen o.z.o. t'Zeewaert aen, van 't Eylandt ende de Haven van Macau af,) niet en konsten comen, so zijn wy dat te lywaert voor by gheloopen, tot op een schuet van een Bas daer van af, zijn twee Eylanden die haer vanden anderen scheyden, met een seer smal Canael datter tusschen door loopt,⁺ door 't welcke men met cleyne Banckoins ofte Chijnsche Barcken door loopt; van hier af ontrent een half mijl n. aen, is gheleghen een ander lanckwerpigh Eyland, van seer veel wildernissen ende⁺ gheboomten, ende so wanneer men daer van dese zyde, van 't w.z.w. in loopt, so heeft het te middeweghen van 't Canael, een⁺ steen liggen daer de Zee over heen spoelt.

Van dese Eylanden af 6 mylen o.z.o. aen, is gheleghen het Eylandt van Tonquian³⁾ , 'twelcke een hoogh ende lanckwerpigh Eyland is, vol van geboomten ende wildernisse, ende heeft aende⁺ zyde van ter Zeewaert daer dicht by, 9 ofte 10 cleyne Eylanden ende Clippen ligghen, ende om dat wy de hooghte niet en consten cryghen, om tusschen 'tEylandt ende de Clippen door te loopen,⁺ ('twelck een goet ende schoon Canael is,) so passeerden wy 't te lywaert, tusschen dit ende een ander Eyland, gheleghen ontrent een cleyne mijl weeghs n. daer van af, 'twelcke een groot Eylandt⁺ is, ende daer ligghen twee Eylandekens ofte Clippen by, te weten, 'tgrootste leyt daer dicht by, ende 'tander wat verder af, wy⁺ lieten dese te samen aende slincker handt, loopende langhs 'tEy-

+ [81a]

1) Zie p. 193, n. 3.

+ Hoe 't Eylandt Ylha das Outeas geleghen is.

2) Great Ladrone, op 21^o 57′ N.B. en 113^o 43′ O.L. Zie adm. kaart no. 3026.

+ Gelegentheyt ende perijckel des Eylandts der Dieven.

+ Canael tusschen twee Eylanden.

+ Lanckwerpigh Eylandt.

+ Een steen te middewegen eens Canaels daer de Zee over spoelt.

3) Zie p. 212, r. 6 v.b.

+ Waer, ende hoe hem 'tEylandt Tonquian verthoont.

+ Veel cleyne Eylanden ende Clippen.

+ Goet Canael by 't Eylandt Tonquian.

+ Gedaenten van sommighe ander Eylanden.

[p. 224]

land van Tonquian heen, daer 't over al schoon is, welck Eylandt heeft aende punt van 't o.n.o. te weten, aende zyde van 't landt⁺ een sandt Bay, 'twelcke een seer goede Ree is, voor de Monson vande zuyde winden.

Als wy buyten dese Eylanden waren, soo namen wy onse cours o.z.o. aen, tot dat wy soo verde t'Zeewaert waren, als d'uyterste⁺ Eylandeken t'Zeewaert aen gheleghen, ende wesende in 't ghesicht van dien, namen onse Cours o. ende o. ten n. aen, 60 mylen weeghs tot inde hooghte van 't Eyland Lamon¹⁾ ; wy deden onse cours aldus, om te schouwen de Zee-roovers ende Dieven, (die op desen tijdt ende in dese contreye hen aldaar onthielden, voerende oorloghe met die Portugesen van Macau,) sagen niet tegenstaende, altoos met dese cours 'tvastelandt, te weten, het⁺ bovenste ofte die toppen vande Wildernisse ende Bosschagien, wesende op plaetsen leegh land; Comende op dese contreye van 't Eylandt Lamon, (hoewel wy 't niet en sagen), liepen terstondt n.o. aen, op welcke cours hadden wy ghesicht van 't hooge landt⁺ van Chabaquon²⁾ , aende Custe van China, wesende in dese contreye⁺ vande Custe, vonden veel quade wateren ende stroomen, ende quamen te sien de Varella ofte Root-steen³⁾ , die boven de Haven van Chinchon⁴⁾ staet, sonder yet anders meer te sien⁺ dan hooghe gheberghten; van hier af voortaen so en saghen wy 't landt van Chynen niet meer, loopende op dese voorseyde cours van 't n.o. (die wy van Lamon of altoos deden,) quamen te sien het Eylandt van Lequeo pequeno⁵⁾ , ofte cleijn Lequeo, te weten, op de vierde etmael naer dat wy van 't Eylandt Macau afgescheyden waren: want sagent des woensdaeghs smorghens inden⁺ dagheraet, wy anckerdent 8 mylen daer van af, naer de Custe van China toe: want quamen daer by den hoeck van 't zuydwest aen; Dit Eylandt Lequeo pequeno, streckt n.o. ende z.w., ende n.o. ten n. ende z.w. ten z., is een seer hoogh Eylandt van ontrent 15 ofte 16 mylen lanck, den uytersten hoeck ofte eijnde van 't n.o. van 't selfde Eylandt, is gheleghen op 25½ graden ruijm⁶⁾ : want heb daer de hooghte vande Son selver ghepeijlt met stil weder, wesende 5 ofte 6 mylen dwers daer van af; van dese

+ Goede Reede ontrent het punt van 't Eylandt van Tonquian.

+ Streckinghen ontrent het Eylandt Lamon, om de Dieven te schouwen.

1) Zie p. 116, n. 1.

+ Wildernis ende Bosschagien.

+ Waer ende hoe hem 't landt Chabaquon op de Custe van China verthoont.

2) Zie p. 172, n. 2.

+ [81b]

3) Lees: rootssteen (rotssteen).

4) Zie p. 173, n. 1.

+ Ontmoetinge van quade stroomen ende de Root-steen ontrent de Haven van Chinchon.

5) Zie p. 196, n. 3.

+ Verthoninge, gedaente ende streckinghe des Eylandts Lequeo paqueno, op 25 een half graden.

6) 25^o 20′ N.B.

[p. 225]

noordt-ooster hoeck af, so streckt de Custe van 't selfde Eylandt naer 't z.o. toe, hebbende aen 't eijnde van dien een ander groot ende hoogh Eylandt, makende een cleijn Canael van tusschen beyden door, ende schijnt van dese zyde van 't n.o. een goede⁺ Ree te hebben, voor de Monson vande z. ende z.w. winden; wy hadden alhier langhs dit Eylandt Lequeo drie daghen stilten, die ghepasseert wesende, cregen eenen coelen windt vande Monson; gheloove dat wy dese stilten cregen om dat wy so dicht onder 't landt waren.

Vanden hoeck van Lequeo (te weten, van de 25½ graden) af,⁺ deden onse cours n.o. ende n.o. ten o. aen, loopende op dese cours tot op 29 graden ruijm, ende vande 10 mylen voorby Lequeo af voortaen, vonden overal veel Sas-beenen op 't water dryven, ende veel andere dierghelijcke schulpkens, die seer wit waren, so dat het hen van verde verthoont of het Catoen waer: maer duerden weynigh datse dicht ende veel by een dreven: want vondense daer naer allencxkens minder, hier ende daer verscheyden vanden anderen, duerende aldus tot op 26 ende meer graden.

Comende op 29 graden ruijm, deden onse cours op de halve streeck van oost n.o. aen, loopende aldus 8 ofte 9 mylen tot het ondergaen vande Son, doen saghen wy recht voor ons uyt liggen, een ront ende hoogh Eyland, ende waren daer ontrent noch⁺ 6 mylen van af, dit is 't eerste ende 't uyterste Eylandt, gheleghen int w. van de 7 Eylanden, diemen althans noemt As Sete Yrmaas, dat is: de seven ghesusters, welcke ligghen op 29½ graden.

Dit voorsz. eerste Eyland heeft eenen spitsighen top, int midden hebbende aende voet van dien, aende westzyde, eenen steen ghelijck een Pilaer, int fatsoen als de Varella vande Straet van Singapura by Malacca, ende aen 't oost n.o. heeftet een half mijl daer van af, een ronde swarte Clippe ligghen.

Dit voorseyde Eylandt int gesicht hebbende, liepen terstondt n. ten o. aen, als te voren, alle den nacht over, ende metten dagheraet (wesende met het voorsz. Eylandt over een,) sagen alle d'⁺ ander Eylanden, die in als¹⁾ 7 zijn als gheseyt is, alhier wesende⁺ liepen noch n.o. aen, tot by 't laeste vande voorseyde Eylanden, van welcke contreye af, te weten, 6 mylen n.o. aen, zijn gheleghen⁺ twee Eylanden, streckende o. ende w., waer van dat van 't o. seer lanck ende hoogh is, vol van swert schynende geboomten zijnde,

+ Canael ende goede Reede tusschen 't Eylandt Lequeo ende een ander Eylandt

+ Ontmoetingen tusschen den 25 een half graden, tot den 26 ende verder graden.

+ Waer, ende hoe hem t'uyterste Eylandt ten w. van de 7 susteren verthoont.

+ Waer hem d'Eylanden der 7 susteren openbaren.

1) Lees: in alles, in 't geheel.

+ [82a]

+ Ghedaente ende streckinge van twee Eylanden voorby de 7 susteren.

[p. 226]

dat van 't w. veel cleijnder ende leegher, 'teijnde ofte den hoeck van 't oosten van dit cleijnste Eylandt, heeft eenen hooghen⁺ huevel, die naer 't w. toe al dalenden af gaet, makende eenen leeghen ende langhen punt; dese Eylanden ligghen ontrent een mijl weeghs verscheyden vanden anderen; van desen langhen punt af, derdehalf mijl w. waert aen, heeftmen een ander Eylandt, so groot ende hoogh als dit voorsz. Eylandt, dat voor⁺ ghementioneerde groot ende hoogh lanckwerpigh Eylandt is ghenaemt Ycoo¹⁾ , ende die voorsz. 7 Eylanden sullen u altemael blyven aende zyde van 't z.o. ende mogen hebben inde streckinghe van d'eerste tot die laeste 7 ofte 8 mylen, als wy met het eijndt vande 7 Eylanden over een waren, namen onsen cours n.o. aen,⁺ naer 't Canael 'twelcke loopt tusschen 'tgroote hooghe Eylandt, ende 'tEylandt vande leeghe ende langhe punt heen, daer wy door liepen, comende aen d'ander zyde van 't n. weer uyt; Dit Canael van tusschen dese Eylanden door, is diep ende schoon, sonder eenige Clippen ofte steenen te hebben, vier mylen n.w.⁺ aen van dit Canael ofte doorganck af, leijdt een seer hoogh ende rondt Eylandt, 'twelcke schijnt aende westzyde Clippen te hebben; Dit Eylandt heeft den meesten tijt een Vulcano²⁾ , dat is: een Swavel ofte vierighen Bergh, te weten, op 't opperste van 't Eylandt; Van dit vuyrighe Eylandt af een mijl weeghs n. aen, is gheleghen een ander cleijn ende leegh Eylandt; Van dit voorseyde vuyrighe Eylandt af, recht oost aen 8 mylen weeghs, leijdt⁺ het Eylandt van Tanaxuma³⁾ ; dat voorsz. groot ende hoogh Eylandt Ycoo, gheleghen aende oostzyde van 't Canael, als voren, heeft aende n. zyde een leegh landt, ende daer langhs by heen goede Reede, zijnde over al schoone gront, streckende vier ofte⁺ vijf mylen o. en w. Van 't oost eijnde van dit Eylandt Ycoo af, drie mylen n. aen, leijt het bovenghenoemde Eylandt van Tanaxuma, als oock gheseyt is inde beschryvinghe vande Coursen ende Navigatie naer het Eylandt Fyrando toe; Dit Eylandt van⁺ Tanaxuma strect n. en z. zijnde altemael van een leegh landt van huevelen ende dalen, hebbende Pijn-boomen op, die seer ondicht ende verscheyden vanden anderen staen, ende heeft 7 ofte 8 mylen inde lenckte, ende int midden van dien, te weten,⁺ aende westzyde, leijdt een Haven ghelegen binnen sommige

+ Langen punt.

+ Streckinghe van 't langhe punt tot het Eylandt Ycoo, ende ontrent de 7 susteren.

1) Zie p. 198, n. 1.

+ Gelegentheyt eens goeden Canaels tusschen een Eyland ende 't langhe punt.

+ Hoogh rondt Eyland twelc vierige Swavelbrant uytwerpt.

2) Yaku shima heeft een kegelvormigen top van 6300 voet.

+ Gelegentheyt eens Eylandts Tanaxuma, ende des Eylandts Ycoo.

3) Zie p. 196, n. 2.

+ Goede Reede.

+ Streckinghe ende gedaente des Eylandts Tanaxuma.

+ Haven hebbende sommighe Clippen.

[p. 227]

Steenrootsen ofte Clippen in, ende van dese Haven af, anderhalf mijl w.n.w. aen, is ghelegen een seer cleijn ende vlack Eylandt¹⁾ , met een hueveltgien int midden; Dit cleijn Eylandt heeft aen 't eijnde van 't n. sommighe uytsteeckende steenen en Rudsen,⁺ streckende so verde als een schuet van een Gotelingh bereijcken mach, alle de reste is schoon; van gelijcken tusschen dit Eylandt ende Tanaxuma ist over al schoon ende suyver; Van 't Eylandt Tanaxuma af 7 ofte 8 mylen n. aen, leijt het groote ende hooghe landt van Iapon, welcke Custe streckt (te weten, aende zuydtzyde) o. ende w. 10 mylen weeghs; Van 't Canael boven verhaelt⁺ dat tusschen de twee Eylanden door loopt²⁾ , en canmen Tanaxuma niet sien, dan soo 't claer ende helder weer waer, wy liepen o.n.o. aen, ende comende tot ontrent drie mylen verscheyden van 't⁺ voorseyde Canael af, soo ontdeckten wy eerst Tanaxuma, als oock van gelijcken het groote landt van Iapon, 'twelcke als geseyt⁺ is seer hoogh is, streckende oost ende west 10 mylen weeghs, ende om dieswille dat Tanaxuma streckende is n. ende z. wesende leegh, ende 'tland van Iapon hooch, so verthoont het hem in die contreye daer wy waren, altemael een landt te wesen, om dat het door den anderen strect, welcke was d'oorsake dat die Chijnsche Piloot die wy by ons hadde, meenden dat het altemael een landt was: maer als wy 't begonsten te genaken, so begonst hem 't Canael⁺ van tusschen beyden allencxkens te openen, wesende van d'een tot het ander, van dwers over 7 ofte 8 mylen, wy liepen op deser voeghen op de halve streeck van o.n.o. aen, naer 't landt van Iapon toe, wesende int wassen van 't water, waerom het oostwaert aen liep, te weten, naert cleyne Eyland (dat by Tanaxuma leijt) toe, daert ons naer toe dreef, so dat wy moeytens ghenoegh hadden om daer boven te komen, passerende tot op⁺ een Gotelingh schuet naer daer langhs by heen, waerom noodigh is n.o. aen te loopen, tot datmen 'tvoorsz. cleyne Eylandeken voorby is.

Als wy Tanaxuma om waren, soo liepen wy n.n.o. aen naer de Custe toe, daer noch 3 mylen van af wesende, ende creghen recht⁺ teghens den inwijck van Xebuxij³⁾ over, een stilte; dit was den laesten Junius, ghescheyden wesende van 't Eylandt genaemt⁺ A Ylha das Outeas, ('twelcke leijt aende westzyde vande mondt

1) Mage shima.

+ Gedaente eens Eylandts ontrent dees haven, ende vande gronden daer ontrent.

+ Iapon leijt 7 op 8 mylen van 't Eyland Tanaxumo, ende hoe 'tselve streckt.

2) Nl. beW. Yaku shima.

+ [82b]

+ Waermen Tanaxuma en Iapon niet sien can, ende waer zy een landt schynen te wesen.

+ Streckinghe des Canaels tusschen de twee Eylanden.

+ Onderrichtinge waer, ende hoe vert datmen n.o. aen dient te loopen.

+ Stilte ontrent den Inwijck Xebuxij.

3) Zie p. 199, n. 1.

+ 'tEyland das Outeas leijt wests waert van 't Canael van Macau.

[p. 228]

ofte 'tCanael van Macau af,) den 19 vande selfde maent, hebbende onder weghen gheweest tot dit landt van Iapon toe 11 daghen. waer van drie dagen stilten hadden, dat de seylen voor de mast hinghen, onder 't Eylandt van Lequeo, als gheseyt is, etc.