Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 30. Capittel.
Die Navigatie ende Coursen, midtsgaders de deschriptie van d'Eylanden van Canton, met alle de Custe, hoecken, Havens ende Eylanden vant Coningh-rijck van China tot Liampo ende Nanquin toe, met alle die streckinghe ende gelegentheyt van dien, op 't breetste ende correctste verclaert.

⁺ Inde deschriptie vande Navigatie ende Coursen van Malacca naer Chynen toe¹⁾ , hebben wy aengewesen d'incomsten ende Canalen vande eerste Eylanden diemen noemt van Canton, ghelegen op 21⅓ graden, welcke is het Eylandt genaemt Ilha de Sanchoan²⁾ , ende die andere van daer af, nae 't landt toe ghelegen, als oock het eyland van Vasco de Faria³⁾ ; Sult weten dat van dit eylandt Sanchoan, ('twelcke als gheseydt is 'teerste ende 'tuyterste t'Zeewaert gheleghen is), tot eenen hoeck gheleghen 12 mylen van 't eylandt Lamon⁴⁾ , so looptmen buyten alle dese eylanden af oost noordtoost ende west zuydtwest; Dese eylanden strecken tot op 38 ende 39 mylen voor by 't eyland Sanchoan voortaen, ende van 't selfde eylandt tot Lampacon⁵⁾ zijn 11 mylen, ende tot die Haven van Macau 18 mylen, ende van Macau tot het eijndt van d'eylanden zijn 21 mylen; Dese⁺ eylanden van Sanchoan af tot Macau toe, te weten, van die tZeewaert op de ry volghen zijn veel ende dicht by den anderen, welcke van verde altesamen een land schynen te wesen, ende

+ Hoe de streckingen der Canalen van Malacca nae China ligghen, mitsgaders verder Coursen langhs d'Eylanden Sanchoan, ende Vasco de Faria, etc.

1) Zie het 20ste capittel, p. 94-120; in het bijzonder p. 115-120.

2) Thans S^t John; zie p. 115, n. 2.

3) Ton Kwa; zie p. 118, n. 1.

4) Lamock beO. Swatau; zie p. 116, n. 1.

5) Lam puk sui, een visschersdorp op een der eilanden, 20 zeemijlen W.Z.W. van Macao. Zie adm. kaart 2562. De Portugeezen liepen daar vóór de stichting van Macao af en toe aan. Verg. Bento de França, Subsidior para a historia de Macau, Lisboa 1888. Boxer, in Macao, Three hundred years ago (T'ien Hsia Monthly, vol. VI, April 1938, p. 286) noemt het Langpokao, een eiland Oost van St. John.

+ De eylanden van Sanchoan tot Macau schynen eerst samen een land te wesen, ende wat Clippen ende Eylanden voorts ontmoet werden ontrent Macau.

[p. 163]

van daer voortaen so beginnense minder ende verscheydender te worden, soo datmense bescheydelijck ghenoegh can sien ende onderscheyden dattet eylanden zijn; op alle desen wegh tot aen 't eijndt van dien, te weten, tZeewaert daer van af, en hebt u nieuwers van te wachten, dan van dat ghy voor oogen siet: maer hebt alleenlijck 10 ofte 12 eylandekens ofte steen-clippen,¹⁾ , gelegen 10 mylen van Macau voortaen, te weten, tZeewaert van een eyland af, tusschen welcke Clippen ende eyland machmen genoech passeren, by 't eylandt heen loopende: want is een schoon ende groot Canael, ofte willende machmen 'tZeewaert⁺ van buyten de Clippen heen vry passeren, so men daer niet en begeert tusschen door te loopen.

Sullen alsnu alhier verclaren de Navigatie ende Coursen, met die Canalen diemen heeft tusschen dese eylanden (diemen noemt⁺ As Ylhas de Sanchoan, ofte van Canton) door, soo is te weten dat 14 mylen noord noordoost van 't Eylandt Sanchoan af, is gelegen eenen hoeck landts, welcke van daer af n. aen strect,⁺ tot de haven van Comay²⁾ toe, oock mede soo loopt het landt van daer af o. aen, vijf mylen weeghs, al waert een eijndt maeckt, streckende van daer af 4 mylen innewaerts n. aen, van waer het weder o. waert uyt comt tot Macau toe; In dit landt dat n. aen streckt heeftmen eenen cleynen inwijck, van waer men o. aen⁺ loopt tot Comay toe, wordt bevaren vande Lanteas ende Bancoins³⁾ , dat zijn de Chijnse barcken ofte lichters die de coopmanschappen ende goederen aende Iuncos ofte schepen (die van Syan aldaer comen laden) af end' aen voeren; dit landt maeckt een verscheyden eyland welckmen noemt Taaquiton⁴⁾ ; drie mylen voor by de voorseyden cleynen inwijck voortaen, is geleghen een vande monden ofte inkomsten vande Revier van Canton, die ghenaemt wordt Camon⁵⁾ , is van een schoonen incomste:⁺ want daer groote Bancoins ofte Chijnsche lichters door heen varen, naer de stadt van Canton toe; voorby dese mont ofte incomste van Camon voortaen, leijt de Haven van Pinhal⁶⁾ , ende tZeewaert, te weten, dicht byde incomste van dien is ghelegen

1) Vermoedelijk is het heele complex eilanden Z.O. van Macao bedoeld, tot en met de Kaipong en Lema Islands.

+ Beschryvinge der Coursen, Canalen ende Eylanden tusschen d'Eylanden ghenoemt Sanchoan of Canton.

+ [16a]

+ Streckinghe des Havens Comay tot Macau.

2) Kwanghai; zie p. 115, n. 1.

+ Den Inwijck tot Comay wert van Chijnsche lichters bevaren, omde goederen aende schepen van Syan te brenghen.

3) Voor lanteas en bancones, zie Hobson-Jobson, p. 504 a.

4) Chek Kai Teng.

5) Een dier mondingen heet: Ngae Mun.

+ De Reviere van Canton is genoemt Camon, hebbende voorts voorby haer de haven van Pinhal, met een drooghte ter Zeewaerts diemen schouwen moet.

6) Misschien thans Pin-Chung, aan den rechteroever van den Broadway.

[p. 164]

een sandt drooghte daer men hem van moet wachten; twee mylen voorby dese Haven van Pinhal voortaen, heeftmen d'ander mont ofte incomste¹⁾ daermen naer Canton toe loopt, met die cleyne Lanteas ende Bancoins, 'twelcke wort genoemt vande Portugesen, As Orelhas de Lebre, dat is: die Hasen ooren²⁾ , om dieswille dattet binnen int land 2 hooge spitsige toppen van bergen⁺ heeft, makende de gelijckenisse van Hasen ooren; een weynigh binnen dese mont ofte incomste leijt een Riffe, diemen ghenoech sien mach; Van hier af tot de Haven van Macau toe, zijn ontrent 3 mylen, men loopt langhs 'tlandt heen, door een smal ende ondiep Canael, twelcke maer anderhalf vadem diepten heeft, te weten, met hoogh water.

De wester hoech van Taaquinton³⁾ voorsz. leijt noorden ende zuyden mettet midden van 't Canael, vande Incomste van Sanchoan ende 'tEylandt van Vasco de Faria⁴⁾ ; Dit Eylandt van Vasco de Faria streckt oostwaert aen, ghelijck als Taaquinton, ende liggen noorden ende zuyden metten anderen; Dese Incomste⁺ ofte 't Canael (dat beyde dese Eylanden maect) is van een schoone ende suyvere modder grondt, om daer in te anckeren, soo moetment dicht by 't Eylandt van Vasco de Faria setten, te weten, te middewegen alwaert goet versch water heeft; Van de ooster punt ofte hoeck van dit voorseyde Eylandt af, tot die punt van Taaquinton toe, heeftmen een bancke van drie vadem diepten, modder grondt, wesende het diepste daer op by 't Eylandt van Vasco de Faria voorseydt, ende daer over gepasseert wesende, heeftmen meer diepten.

Die gheen die begheert te varen van 't Eylandt Sanchoan af naer Macau toe, heeft twee weghen, waer van die alder sekerste⁺ is, uytwaerts aen, te weten, door de mont ofte 't Canael van tusschen 'tEylandt van Vasco de Faria, loopende 't Zeewaert langhs d'Eylanden heen, ghelijck als de gheen die van buyten uyter Zee comt; den anderen wegh is oost aen door 't Canael van Taaquinton, ende Vasco de Faria heen; comende aent eijnde van dien, te weten, vier mylen weeghs noordtoost aen, sult comen⁺⁺ te sien de Haven van Lampacon⁵⁾ , welcke zijn twee hooghe

1) De Moto Mun, die verder naar buiten thans Broadway heet.

2) Niet de ‘Haasen-ooren’ van p. 119, n. 2, doch de ‘Two sharp peaks’ beO. den Broadway, op kaart 2562.

+ Een cleynen inwijck nae Canton, Twee spitsige berghtoppen de Hase ooren genoemt, daermen een Rif schouwen, ende een Canael van anderhalf vandem houden moet op hooch water.

3) Chek Kai Teng; ziep. 163, n. 4.

4) Ton Kwa; zie p. 162, n. 3.

+ Van streckingen, Coursen, versch water, diepten, bancken, ende gronden des hoecks Taaquinton, ende des Canaels van Sanchoan by 'tEylandts Vasco de Faria ende voorts.

+ Van 't Eylan Sanchoan na Macau zijn twee passen, ende welck tbest daer van is wert verhaelt.

+ [61b]

+ Waerontrent datmen de Haven van Lampacon siet, ende vande mercken daer geleghen.

5) Lam puk sui; zie p. 162, n. 5.

[p. 165]

ende groote Eylanden¹⁾ met veel gheboomten, streckende o. ende w. De mont ofte incomste van dese Haven ('twelcke tusschen die voorseyde Eylanden is) heeft 4, 5 vademen diepten binnen in, van morwe modder gront, waerom daer quaet te anckeren is, ende daer gaet een gheweldighe stroom, heeft aende incomste van 't w. een groot eylandeken ofte Steen-clippe liggen, te weten, recht te middeweghen vande mont; die in dese haven⁺ begeert te loopen van dese w. zyde, sal tusschen dese groote⁺ Clippe, ende het z. eyland²⁾ heen loopen; alhier heeftmen een bancke van 8 spannen waters modder gront, naer 't z. van dese 2 eylanden heeftmen een ander groot ende hoogh Eylandt,⁺ 'twelcke streckt n.o. ende z.w. Tusschen dit Eylandt ende Lampacon machmen wel door passeren. Aende oost zyde vande mont ofte incomste vande Haven van Lampacon leyt een groot ende⁺ hoogh Eylandt, streckende noorden ende zuyen³⁾ . De zuyder hoeck van dit Eylandt leyt oost ende west, met den ooster hoeck van het noorder Eylandt van Lampacon, ende het Canael dat tusschen dese twee Eylanden door loopt, 'twelcke streckt noorden aen, is diep ende schoon, hebbende ontrent een schuet van een Lepel stuck inde breede.

Dicht aende ooster-hoec van 't zuyder Eylandt van Lampacon⁴⁾ , leyt een ronde steenclippe, ende wat oostwaerder aen, is⁺ gheleghen een groot ende hoogh Eylandt⁵⁾ , streckende aende noordzyde o. ende w. ende aende w. zyde n.w. ende z. oost. Dese Canalen, welcke dese steen-clippe maeckt, zijn diep ende schoon. Van dese Steenclippe af z.o. waert aen, heeftmen eenen uytganck ofte Canael⁶⁾ , streckende tZeewaert in, altemael van sant grond, met 3 vadem diepten, waer door alle de Schepen loopen, die van Lampacon af comen, en buyten begheeren te wesen, 'tzy na wat wegen dat het wesen mach: want vande west zyde ist ondiep, als gheseyt is. Van Lampacon 7 mylen oost aen, is gheleghen⁺ Macau, ende men heeft een reghel Eylanden op de selfde streckinge tot Macau toe⁷⁾ ; alle dese Eylanden blyven u aende zuyd zyde, ende van daer af tot het vaste landt toe, zijn ontrent 5

1) Sam hoi chuk en Lam puk sui, met het hierna te noemen eilandje Kie sum chau.

+ Quaet anckergrondt.

+ Hoemen inde Haven loopen sal.

2) Sam hoi chuk.

+ Een moder drooghte.

+ Streckinghe des Eylandts ende Haven van Lampacon.

3) Tai-lum.

4) D.i.: Sam hoi chuk.

+ Tusschen een steenclip ende een hoogh eylandt een schoon diep Canael.

5) San Chau Island.

6) Bij San Chau langs.

+ Ondiepten ende streckinge van Lampacon tot Macau.

7) Bedoeld is: aan S.B. steeds eilanden, aan B.B. weinig eilanden.

[p. 166]

⁺ ofte 6 mylen. Dese Golve, ofte spatie van tusschen d'Eylanden ende het vaste landt, alsoock van Lampacon af tot Macau toe, is altemael een open Zee, ende en heeft niet meer dan 2 ofte 3 Eylandekens, doch is over al een banckachtighe gront: want het alderdiepste van dien is 2 vadem, 'twelcke is tot op een mijl na aen 't vaste landt, ende het Canael, het welcke loopt vande Zee⁺ af nae de mont ofte incomste vande Revier van Canton toe, (diemen heet, der Hasen ooren) loopt langhes de Eylanden vande Haven van Macau heen.

Keerende weder te rugghe aen 't Eylandt van Vasco de Faria, comende met het eynde van dien over een, soo heeftmen daer by een ander hoogh ende rondt Eylandt¹⁾ ; tusschen dese twee⁺ Eylanden door looptmen tZeewaert in, ende voorby dit voorseyde Eylandt, heeftmen een reghel van ander Eylanden²⁾ , welcke strecken tot die mont ofte het Canael toe, (daermen door loopt, alsmen van uyter Zee na Macau toe comt) ende strecken oost noordt oost aen.

Alle dese Canalen ofte doorganghen, die van uyter Zee daer tusschen heen loopen, zijn altemael suyver ende schoon, ende en⁺ hebt daer nieuwers voor te vreesen van dat ghy siet. Sult langhs dese Eylanden heen loopen, die latende aende zuydt zyde, hebbende aende zyde van 't noorden d'Eylanden van Lampacon³⁾ .⁺ Als ghy met die selfde over een comt, soo sult ghy in 't n.o. comen te sien een Eyland, 'twelck een punt landts van een seer witte sant-strant heeft, op welcke punt sult aen loopen: want men heeft van daer af, nae d'Eylanden van Lampacon toe een sandt bancke, waer van het alderdiepste langhs dese punt heen is; sult daer by heen loopen, tot op een schuet van een guetelingh⁺ naer. So wanneer ghy dese punt ghepasseert zijt, so loopt n.o. aen, so sal u blyven vande zyde van 't n.w. een groot ende hoogh Eylandt⁴⁾ , 'twelcke is gheleghen o. ende w. met het zuyder Eylandt van Lampacon; tusschen dit en Lampacon en heeftmen anders geen verhinderinghe, dan die groote steen-clippe, hier voren gheroert; Sult loopen op de z.o. punt van dit Eylandt⁺ aen, dat latende aende zyde van 't noordt west loopende⁵⁾

+ Gelegentheyt ende diepte eens golfs.

+ Streckinghe eens Canaels nade Revier van Canton.

1) Misschien Tai Mong en het daar beN. gelegen rond eilandje; deze en de volgende alinea zijn echter onduidelijk.

+ Streckinghen mercken, Eylanden, punten Canalen, ende diepten van 't Eylandt Vasco de Faria nae Macau ende voort.

2) Kau lan, San chau enz.

+ [62a]

3) Zie p. 165, n. 1.

+ Een punt landts van witte strandt daermen op aenseylen moet.

+ Hoemen voorts strecken sal, ende wat perijckelen te schouwen zijn.

4) San chau.

+ Wanneermen inde Canael (de Hasenooren genoemt) is, ende hoe dat streckt nae Macau.

5) In hoofdzaak dus tusschen Tai lum en San chau door.

[p. 167]

door 't Canael dat tusschen dit ende een ander Eylandt (dat west-waerder aen leyt) door loopt; Hier door wesende, so ismen in het Canael, 'twelc van uyter Zee af nae de mont (ghenaemt der Hasen ooren) noorden aen loopt¹⁾ , ende van 't Canael af westwaert aen, so is de wegh na Macau toe. Ic en stelle alhier desen wegh ende cours niet: want hebbe die op een ander verclaert ende aengewesen, te weten, inde Navigatie van Malacca nae Chyna²⁾ . Die tusschen dese Eylanden door vaert, is hem altoos noodigh met het loot ghestadigh in de handt te gaen en te diepen.

Van Macau 7 mylen n.o. aen, is ghelegen een seer groot ende hoogh Eylandt³⁾ , van een seer hooghen ende spitsighen top, leyt inde grootste mont ofte incompste van de Revier van Canton⁴⁾ , door welck de groote Iuncos (dat zijn die Syansche coopvaerders) in loopen, daer onse schepen, (te weten, de Portugesche) oock wel door mogen passeren, ende vande westerhoeck van dit⁺ Eylandt, te weten, een half mijl zuyen aen zijn ghelegen etlicke steen-clippen⁵⁾ , tusschen welcke ende 'tEylandt het over al diep ende schoon is, als oock langhs het Eylandt vande zuydt zyde heen. Voor by dese steen-clippen tZeewaert aen, heeftmen sommige cleyne Eylanden⁶⁾ liggen: ende wat voorby dese Eylanden, wat meer tZeewaert aen, zijn ghelegen etlicke andere groote Eylanden⁷⁾ , en sult tusschen de voorseyde steen Clippen, ende die cleyne Eylanden niet passeren⁸⁾ : maer tusschen de cleyne ende de groote Eylanden moecht vryelicken sonder schroomen door loopen.

Van Macau 4 mylen z.o. aen, leyt een groot ende hoogh Eylandt,⁺ wesende in tween gedeylt met een seer cleijn doorloopent water vande Zee⁹⁾ , ende verthoont hem van verde als een schip, en heeft noch wildernisse noch geboomte, een half mijl daer van

1) The Broadway, dien men hier kruist.

2) Zie p. 119 e.v.

3) Lantau met piek 3050 voet hoog. De richting is echter O.t.N.

4) Chu Kiang of Canton Rivier.

+ De noordtooster streckingen, Merken, Eylanden Clippen ende diepten van Macau tot de Revier van Canton.

5) De Soko eilanden.

6) Lafsami, Ci Chau enz.

7) De Ladronen.

8) Dus niet door Straat Lantau.

+ Een hoogh Eylandt met ander mercken ende diepten zuydt oostwaert van Macau.

9) Tong ho, diep ingesneden door Boddam Cove en wellicht als één gedacht met het nabij gelegen Liungnib.

[p. 168]

af nae het landt toe, heeftmen een ander langhwerpent Eylandt¹⁾ met geboomte, te middewegen van 't Canael; van tusschen dese twee Eylanden, te weten, in de incomste aende zyde van Macau,⁺ is ghelegen een steen ofte Clippe daer 't water over spoelt²⁾ , waer van u alleen sult wachten: want de rest over al suyver ende schoon is.

Van dit groot Eylandt (dat hem in tween deelt) af, o.z.o. aen 6 mylen, leyt een ander lanckwerpent ende hoogh Eyland (met een seer swart schynende bosschagie van geboomten,) welck men noemt Tonquion³⁾ , ende van daer af een half mijl tZeewaert aen,⁺⁺ leyt een regel van 10 ofte 12 Eylandekens ofte Clippen, sult loopen tusschen die ende 't Eyland heen, alwaer schoon is, ofte moecht oock tZeewaert buyten alle d'Eylandekens heen loopen willende. Van dit voorsz. Eylandt af nae 't landt toe, tot op een mijl ofte daer ontrent is gelegen een ander laech ende lanck Eylandt met geboomten, te middewegen van 't Canael; Van tusschen dese 2 Eylanden heeftet een Eylandeken ofte Clippe liggen, ende noch een ander by 't Eyland van te landewaerts: Tusschen dese Clippe van te midwegen van 't Cannael ende 't Eyland van tZeewaert ist diep ende schoon, ende aende o.n.o. punt van 'tEylandt tZeewaert, aende zyde van 't landt, heeftmen⁺ eenen cleynen Inwijck ofte Bay, alwaer een goet beschutsel is voor de Monson vande zuye winden, ende heefter goet versch water; Rontsom dit Eylandt Tonquion, ist over al schoon.

Keerende weder op het groote Eylandt⁴⁾ vanden hoogen top, gelegen inde mont vande Revier van Canton, te weten, vande wester punt van het selfde Eylandt af 7 ofte 8 mylen, o.z.o. aen, is gheleghen een hoogh groot ende lanckwerpent Eylandt⁵⁾ , 'twelck is streckende n.w. ende z.o. is gantsch sonder gheboomten⁺ ofte eenighe wildernisse. Vande zuydt ooster punt van 't selfde Eylandt af, een half mijl tZeewaert aen, leyt een ander rondt ende hoogh Eylandt⁶⁾ . tCanael dat tusschen dese twee Eylanden door loopt, is diep ende schoon. Aende n.o. zyde van dit groot Eylandt, te weten van 't midden van dien nae het landt toe, zijn ghelegen twee ofte drie lanckwerpende ghecloven Ey-

1) Vermoedelijk Tai lo.

+ Een steene Clip diemen schouwen moet.

2) Op adm. kaart 3026: ‘breaks in bad weather’.

3) Misschien een der Lema eilanden; de tekst is echter onduidelijk.

+ [62b]

+ Streckingen, Mercken, Eylanden, Canalen, ende diepten, etc. van het groote Eylandt nae Tonquion, ende ander Eylanden.

+ Goede beschutsel voor de Monson, ende gherief van versch water.

4) Lantau.

5) Vermoedelijk Hongkong met Lamma Island.

+ Bejegeninge van 't groote Eylandt nae de Revier van Canton, tot een ander Eylandt ende de plaetsen daermen van Iapon af comt.

6) De Pu Toi groep.

[p. 169]

landekens ofte Rudtsen, daer dicht by van een rosachtighe aerde, sonder eenighe gheboomten. Tusschen het eynde van 't n.w. van het voorsz. Eylandt ende het landt loopt een cleijn Canael¹⁾ , door het welcke die cleyne Bancoins (dat zijn de Chinische Barcken ende lichters) heen loopen. Van Canton tot dit voorsz. Eylandt, maeckt het water een Golve ofte inwijck; Door dese contreye looptmen alsmen van Japon af comt.

Van dit lancwerpent ende rondt Eylandt af, te weten, van de mont van tusschen beyde, 7 mylen o.n.o. aen, heeft het landt eenen hoeck²⁾ van een hoogh ende effen land boven op, vol van een swart schynende wildernisse, hebbende aen dees zyde van het w.z.w. een steijl afghebickt landt, ende na het o.n.o. loopt⁺ het al dalende af. Van dit landt af steeckt een punt tZeewaert in, ende recht teghens dese punt over, tot ontrent een Roer schuet verde, is gheleghen een groot ende lanck Eylandt, streckende ghelijck als de Custe³⁾ . Het Canael van tusschen dese punt ende tvoorsz. Evlandt heeft schaers 3 vadem diepten. Binnen dit punt na het land toe, te weten aende w.z.w. zyde, heeftmen veel ende goede Reeden⁴⁾ te anckeren (voor de Monson van Chyna,)⁺ op 7 ende 8 vadem diepten, moddergront; Ick heb daer aen ancker ghelegen, comende van net Eyland Japon af, ende quamen door 't voorsz. cleyne Canael geloopen; Alhier voleynden alle de Eylanden van diemen heet As Ylhas de Canton, ofte⁺ d'Eylanden van Canton. Dese wegh vande 2 voorsz. Eylanden af, tot dese punt ofte hoeck landts toe, maect een Golve, door den groot en Inwijck die 't heeft; is op dese dwers wegh over al⁺ suyver ende schoon, ende alst eenigh hart weer is, soo gaet alhier een seer hol water namentlicken, dicht by 't Cannael vande twee Eylanden.

⁺ Van dese voorsz. punt vant landt ende hoeck van de Eylanden af, 6 mylen de Custe voortaen, is gheleghen eenen Inwijck⁵⁾ , hebbende sommighe Eylandekens ende Clippen inde mont van⁺ dien ligghen, te weten, aende zyde van 't o.n.o. de welcke een goet beschutsel zijn voor eenige stormen ende onweder; men heeft alhier victualie ende ander lijftochten van doen; wesende 4 mylen tZeewaert daer van af, is geleghen een steenrootse ofte

1) Ongeveer over de reede van Hongkong.

2) Mirs Point; de afstand is echter grooter dan 7 Port. mijlen.

+ Aencomende mercken ende ghedaenten van 't lanckwerpent Eylandt o.n.o. aen, tot een uytstekende punt landts.

3) Tuni ang. Afstand, breedte en diepte zijn onnauwkeurig.

4) Namelijk in de Mirs Baai.

+ Canalen schaers 3 vademen diep een goede Reede.

+ Het eynde der Eylanden van Canton.

+ Golfe door den grooten Inwijck is doorgaens suyver ende schoon, maer gaet hol in hart weder.

+ [63a]

5) Bias Baai.

+ Een Inwijck hebbende sommighe Eylandekens ende Clippen, zijnde gherieffelijck in storm ende onweder.

[p. 170]

Clippe (die hem van verde verthoont gelijck een seylent Schip) op de hooghte van 22½ graden¹⁾ . Dese Custe is langhs de Zee⁺ heen, altemael van een leegh landt ende sandt-stranden, wesende van binnen een hoogh land, streckt o.n.o. aen, tot een punt landts toe, ghelegen 15 mylen van 't Eyland Lamon²⁾ ; men mach het over al anckeren, ende is inde distantie tot dese punt land toe 18 mylen.

⁺ Sult weten, dat vande contreye van 't eynde van d'Eylanden vsan Canton af, tot het Eylandt Lamon toe, te weten, 18 mylen tZeewaert in, zijn gheleghen etlicke drooghten ende Riffen van root sant, die met leegh water ontdeckt zijn, op welcke plaetse de Visschers van alle dese Custe haer visscherye houden; Alle dese voorsz. drooghten ende Riffen zijn ghesloten, sonder eenighe Canalen ofte passagien te hebben³⁾ .

⁺ Van de boven gementioneerde punt landts⁴⁾ (die 15 mylen van 't Eyland Lamon leyt) af, tot die Enseada dos Camorijns, (dat is den Inwijck vande Garnaet⁵⁾ ) toe, die vande Chynen Cayto ghenaemt wort, gheleghen op de hooghte van 25½ graden ruijm, looptmen de Custe n.o. ende z.w. ende n.o. ten o. ende z.w. ten z. te weten, buyten alle de punten ende hoecken heen, is inde cours 86 mylen. Nu keerende weder tot den hoeck, so heeftmen van daer af tot Lamon toe 15 mylen. Thien mylen van de voorsz.⁺ hoeck voortaen, leyt een Revier, ghenaemt Ryo do Sal, (dat is, de Revier van 't Sout) van waer het Sout na Canton toe gevoert wert; is van een groote Haven ende incomste. Dese Revier van 't Sout ghepasseert wesende, te weten, 4 mylen voortaen, heeftmen een ander Revier, ghelegen by een ander punt landts ofte⁺ hoeck, welcke Revier vande Chynen genaemt wort Chaocheu⁶⁾ , ende vande Portugesen O porto de Peças, dat is de Haven vande Stucken: want alhier ghemaeckt worden de goede Chynische stucken van Zyde, ende ander costelijck tuijch. Dese Revier is seer groot, ende heeft veel bewoonde plaetsen ende vlecken te landewaerts in, langhs de watercant heen ligghen; is ghelegen met de

1) De Pauk Piah, 25 voet hoog op 22^o33′ N.B.

+ Clippe op 22 en half graden, verthoont hem als een seylent schip.

2) Lamock, zie p. 116, n. 1.

+ Drooghten ende Riffen van root sant, die gheen Canael hebben.

3) Vermoedelijk een vage aanduiding van de op de breedte van Lamock liggende Formosa-banken.

+ Een punt landts op den 25 en half graden daermen buyten alle hoecken loopt.

4) Fokai P^t.

5) Port. camerão (-oes), vanwaar ook de naam van het Afrikaansche gewest Kameroen. Zie p. 180, n. 3.

+ Gheleghentheyt van Ryo do Sal, zijnde een, groote haven.

+ De Revier O Porto de Pecas, daer de Chinische zyde wercken ghemaeckt werden.

6) De rivier van Chau Chu, met de haven Swatau.

[p. 171]

zuydtwester hoeck van het Eylandt Lamon¹⁾ , o.z.o. ende w.n.w.

Het Eylandt van Lamon is gheleghen op de hooghte van 23¼ graden; is groot ende seer hoogh²⁾ , bedect van wildernisse⁺ ende gheboomten, streckt ghelijck als de Custe leyt, ontrent een mijl weeghs verscheyden van 't vaste landt, alsmen (van Macau afcomende) daer langhs by heen seylt, te weten, aende zyde van 't w.z.w. soo doet het hem op ghelijck als twee Eylanden, alhoewel dat het maer een en is; heeft aende z.w. zyde, ofte de zyde van 't landt sommighe steen-clippen recht by hem liggen, die⁺ met leegh water ontdeckt zijn, ende met hoogh water, so breeckter de Zee op. Voorts soo is alle de reste van 't Canael van tusschen 'tEylant ende 'tvaste landt, schoon, suyver en diep genoech, evenwel so en machmen daer niet door passeren: want is vol van wildernisse, en ander driftigh³⁾ tuijch, al hoewel dat ic daer door geweest hebbe door nootshalven: maer was met⁺ groote moeyten, waer omme niemandt rade daer door te loopen, ten waer met een Soma, (dat is een Chinische Carveel, daer zy met langhs de Custe varen, en haer handelinge dryven;) aen desen voorsz. z. wester hoec van 't Eyland, so liggen tZeewaert daer van af, etlicke cleyne vlacke Eylandekens ende andere Rudtsen, tusschen de welcke ende het Eylandt men niet passeren⁺ en mach, ende heeft aende noordt ooster hoeck, aende zyde van 't landt, een seer grooten Inwijck, al waermen een goet beschutsel ende louwe⁴⁾ Ree heeft voor alle winden, daermen van⁺ gelijcken met onse schepen mach in loopen, noodigh wesende; heefter 3½ vadem diepten, modder gront; Om nu daer in te comen, soo sult ghy ghenaken ende loopen aende zyde van 't z.w. want ick hebber selver in gheweest.

Van dese zuydtwester punt van 't voorsz. Eylandt af, anderhalf mijl tZeewaert in, heeftmen een Riffe, die hem boven twater⁺ verthoont; is van sommighe swarte steenen, die op een ry oostwaert aen strecken, tot ontrent 3 mylen weeghs, ende heeft aen 't eynde van dien 3 vlacke lanckworpende Clippen op een ry ligghen, waer van d'uyterste de grootste is; Men en mach in⁺ geenderley wyse over noch tusschen dese Riffe ende Clippen door loopen; maer tusschen de Riffe ende 'tEylandt, heeftet een seer

1) Zie p. 116, n. 1.

2) Het eiland is 240 voet hoog.

+ Het Eylandt Lamon leyt op 23 een vierendeel graden.

+ Hoe hem het Eylandt Lamon verthoont alsmen van Macau comt alsmede van de Clippen ende peryckelen daer ontrent.

3) Drijvend.

+ [63b]

+ Eylanden ende Rudtsen daer qualijck te passeren is.

4) In de luwte gelegen, beschutte.

+ Inwijc daermen voor alle winden goede Reede heeft van 3 en half vadem diepte.

+ Een swart steenigh Rif 3 mylen lanck met 3 Clippen aen 't eynd.

+ Goede Canael tusschen het Rif ende het Eylandt van 20 vadem.

[p. 172]

goet Canael: want ick hebber selver door ghepasseert, heefter 20 vadem diepten van cleijn dun ende vlack sandt gront, en hebter anders niet te doen, dan u alleenlick te hoeden voor 't Eylandt,⁺ ende de voorsz. Riffe; 'Tis goet (voor de gheen die van Japon afcomt) daer by daegh door te loopen: want soomen tZeewaert buyten om loopt (om de Riffe te schouwen¹⁾ ) so ghebuert het wel datmen de winden aldaer scherp vint, en daerom qualick aende Custe can gheraken, waerdoor zy (so hem het weer verheft) groote moeyten passeren.

⁺ Van dit Eylandt Lamon af, 6 ofte 7 mylen o.n.o. aen, is ghelegen de Haven van Chabaqueò²⁾ , 'twelck is een arm vander Zee, die seer diep te landewaerts in loopt, n.o. waert aen, heeft aende incomste van dien, te weten, aende z.o. zyde een dicke ende grove punt landts ligghen, die hem van daer voort aen seer verheft en hoogh op loopt, ende aende zyde van 't n.w. ist een leegh landt van sandt stranden. Vande voorsz. punt landts af op de selfde streckinghe, een schuet van een goetelingh verde,⁺ is ghelegen een Riffe van sant daer 'twater op breeckt. Die in dese haven begheert te loopen, moet ghenaken de zyde van 't z.o. loopende langhs de punt vande incomste heen, heefter derdehalf⁺ vadem diepten. Een half mijl boven de voorsz. punt landts, te weten, aen 't landt van 't zuydt oosten, is gheleghen eenen⁺ cleynen inwijck ofte Bay van modder grond, welcke haven een goet beschutsel is voor eenigh onweer, ende tot meerder versekertheyt, so machmen daer soo dicht aen het landt loopen, datmen inde modder blijft steken, ende springen also aent landt van het n.w. het welcke voorby een Eylandeken is, daer een bewoont⁺ vleck ofte stede leyt, alwaermen veel provande ende lijftochten vint. Dese vaert doetmen aldus met Iuncos ende Somas, dat zijn Chinische schepen ende Boots; Dese Haven is geleghen op 23½ graden.

⁺ Achter desen inwijck, te weten, aende zyde vande Zee, leyt eenen anderen Inwijck, alwaer langs heen (te weten een schuet van een Lepel-stuck daer van) zijn gelegen 4 ofte 5 Eylandekens⁺ ofte Clippen, tusschen de welcke ende 'tland men passeren mach:⁺ want isser schoon ende diep. Desen Inwijck vande Eylanden is een beschutsel voor de Monson van Malacca, (dat is voor de

+ Redenen waerom beter door het Canael dan buyten om het Rif te loopen is.

1) In den zin van ‘schuwen’.

+ De haven van Chabaquon leyt 7 mylen van 't Eyland Lamon, hebbende aende z.o. zyde een punt landts.

2) Voor o.n.o. leze men w.n.w.; Chabaqueò is, ook blijkens het slot dezer alinea, Swatau.

+ Een Sandt rif op de selve streckinghe.

+ Hoemen best inde haven loopen mach.

+ Een cleynen Inwijck by de punt landts zijnde goet schutsel in storm.

+ Een bewoont vlecke daermen proviande can becomen.

+ De Haven loopt op 23 een half graden.

+ Een ander inwijck met sommighe Clippen, daermen tusschen 'tlandt ende de selve passeren mach.

+ [64a]

[p. 173]

winden die inde tyden datmen van Malacca af nae Chyna comt wayen,) heeft binnen in seer goede schoone grondt; 'Tlandt gheleghen tusschen dese twee voorsz. Inwijcken, is van een hooghe ende groene landouwe, sonder eenighe wildernisse ofte gheboomten, ende de voorseyde Eylandekens zijn ront ende hoogh, streckende⁺ altemael op een ry langhs 'tland heen.

Vande voorsz. Haven van Chambaqueo af tot Chincheo¹⁾ toe, looptmen de Custe n.o. ende n.o. ten o. aen, is inde distantie⁺ 22 mylen; is altemael van een hoogh landt, ende men heefter dicht by 't landt 16 vadem diepten, en daer loopen veel quade ende groote stroomen; keerende op Chabaqueo, so heeftmen van daer af 6 oft 7 mylen voort aen, A Enseade Pretta²⁾ , (dat is den swarten Inwijck geseyt, van die van 't landt Lauho ghenaemt,)⁺ boven welcke is ghelegen een hoogh landt, met een seer swart schynende wildernisse, ende heeft inde mont vande incomste twee Eylandekens ligghen; is binnen in van een schoone ende⁺ goede gront, wesende een beschutsel voor etlicke winden, alwaer Ruy Lobo met zijn schip ende noch een groote Iunco ofte Chijns Schip verwintert heeft. Twee mylen tZeewaert daer van af, ligghen twee Eylandekens van witte Steen-clippen, dicht by den anderen, tusschen welcke ende 'tvaste landt ist over al schoon.⁺

Van dese Enseada Pretta, ofte swarten inwijck, 7 mylen voort aen, zijn ghelegen twee hooghe ende cleyne Eylanden³⁾ , (wat meer lancwerpender dan rondt, sonder eenighe wildernisse ofte gheboomten) seer dicht by den anderen, streckende n.w. ende z.o. hebbende tusschen beyden 3 ofte 4 steen-clippen. Dese Eylanden ende Clippen liggen verscheyden van 't vaste landt, ontrent een half mijl weeghs, ende daer recht tegens over leyt eenen cleynen Inwijc, van eenen seer leegen hoeck ofte punt landts langhs de Zee heen, ende aen 't Eylandt dat aldernaest het landt leyt, te weten, vande z.w. zyde, is gheleghen een sandt-bay,⁺ 'twelck een goede Ree is van 7 ende 8 vadem diepten, so dat u de Clippen die tZeewaert blyven, een beschutsel maken; sult het landt vande Sandt-bay wel dicht ghenaken: want ick heb daer selfs in geleghen, om dat ic daer met een groot onweer in liep,

+ Ghedaente des landts tusschen de twee inwycken.

1) Chang Chiu (in Fu-kiën), 25 zeemijl de rivier op, die beZ. Amoy en Quemoy uitmondt. De haven van Chincheo heet thans de haven van Amoy. Zie ook Linsch. Ver. dl. XXV, p. 233.

+ Van de Haven van Chabaqueò tot Chinchéo, loopt men 22 mylen n.o. ende n.o. ten o. aen.

2) Chauan Baai; zie adm. kaart 1962. De naam komt voor op de kaart van het Itinerario achterin, kaart V.

+ Goede diepte ende quade stroomen by 't landt.

+ Vanden swarten inwijck een swarte wildernis gelijckende, heeft goede reede.

+ Twee mylen verder liggen twee witte steenclippige Eylanden, zijnde tusschen 'tvaste landt, ende de selve over al schoon.

3) De later te noemen Chiocon-eilanden, vermoedelijk thans Rees-eilanden; de afstanden kloppen echter niet.

+ Vande streckinghen, clippen, Reeden, diepten, versch water, ende gronden tusschen den swarten inwijck ende de Eylanden Chiocon.

[p. 174]

comende van Iapon af. De Japonen hebbender oock wel by wylen met hare schepen in verwintert. D'incomste daer van is aende zyde van 't n.o. wel dicht by de punt van 't Eylandt (die nae 't landt toe leyt) heen; sult altoos in 't incomen wel dicht nae 't Eylandt aen loeven, om de Haven niet te missen, ende moecht altoos (so aende n.o. zyde, als aende zyde van 't z.w. tusschen 'tEylandt ende 'tlandt) uyt ende incomen. Men heeft oock op dit Eylandt versch water. Dese Eylanden worden ghenaemt Chiocon¹⁾ ; isser over al suyvere gront, uytghesondert alleenlicken een steen-clippe daer men het water op siet breken, gheleghen een schuet van een guetelingh w. waert vande Ree af.

Van dese Eylanden van Chiocon af, drie mylen voort aen, leyt de Haven van Chincheo, ende twee mylen verscheyden van 't landt af, zijn gheleghen twee Eylandekens²⁾ van witachtighe Steen-clippen, tusschen welcken ende 'tlandt, als oock daer buyten om tZeewaert ist over al schoon. Van dese Eylandekens af twee mylen voort aen, ende een half mijl van 't landt, heeftmen een⁺⁺ hoogh ende rondt Eylandeken ligghen, waer van een Riffe af steeckt, tot op een half mijl tZeewaert in, daer men het water op siet breken; sulter u van wachten. Tusschen 'tlandt ende dit Eylandeken zijn 't altemael ondiepten; Tusschen dit Eylandeken ende den hoec vande mont van Chincheo leyt eenen cleynen Inwijck, daer de Schepen (inde Monson van Chyna) setten. Alle dese Custe van Chabaqueò af tot Chincheo toe, is van een hooghe landouwe, met diepe ende schoone gront, uytghesondert alleenlijcken de voorsz. Riffe van 't Eylandeken.

Die Haven van Chincheo (comende van dese zyde van 't z.w. af) heeft boven hem over legghen een seer hoogh landt, met een⁺ steenrootse boven op, in ghelijckenisse van een pylaer ofte colomne (als de Varella aende Custe van Champa³⁾ ); dit hooge landt ofte geberghte gaet al dalende (na eenen uytstekenden hoeck ofte punt landts) af; ende comende van de zyde van 't n.o., te weten, van uyter Zee, soo heeftet een groot open, met sommighe Eylanden inde mont. Vande voorsz. hoeck af, soo streckt het landt noorden aen, ontrent anderhalf mijl, ende van daer keert het weder nae 't w.n.w. hebbende een arm vander Zee, die een

1) Zie p. 173, n. 3.

2) Wu seu en Tsing seu; zie adm. kaart 1760. De nu volgende zeilaanwijzing is echter onduidelijk, en zelfs op detailkaarten niet te volgen.

+ [64b]

+ Van streckinghen, Riffen, Eylanden, Clippen, diepten, hoecken, inwijcken, gronden, tusschen d'Eylanden Chiocon ende de Haven van Chinchon.

+ Van streckinghen, landen, Rotsen, punten, riffen, Eylanden, Bayen, Clippen, versch water, gronden ende diepten des havens van Chinchon z.w.waert.

3) Zie p. 107, n. 1.

[p. 175]

groot stuck weeghs te landewaerts in loopt; Op de selfde streckinge, so heeftmen (aen dit land dat vande punt vander Zee, tot dat ander punt, daer 't landt nae 't w.n.w. streckt) een lanckwerpent ende hoogh Eylandt, sonder eenige wildernisse ofte gheboomten, streckende gelijck het selfde landt, ende leyt een cleyne half mijl van 't landt verscheyden, ende heeft vande zyde van 't landt een goede Sant-bay, te middeweghen van 't selfde Eylandt, te weten, een schuet van een Bas, west waert aen, leyt een verborgen Clippe ofte Steen-plate, van 18 span waters, beslaende weynigh plaets, alle d'ander reste is schoon ende suyver om te mogen anckeren. Dit Eyland heeft goet versch water; Alhier heeft Diego Pereira¹⁾ met zijn Schip verwintert; Men en loopt by dit Eyland niet aende z. zyde: maer van de oost zyde buyten om heen: Comende alsoo vande noordt zyde binnen in de voorseyde Haven.

Van dit Eylandt een quartier mijls noorden aen, zijn gheleghen drie Eylandekens, streckende metten anderen oost ende w. Van daer af nae 't land van 't westen toe, heeftmen een Canael van ontrent een half mijl breedt, diep ende schoon; Men mach ooc wel tusschen 'teerste ende d'ander twee Eylandekens door passeren, willende; 'Tooster eylandeken ist langhste ende tgrootste van alle drie. Dese eylandekens ligghen verscheyden vant noorderlandt, ontrent een groote mijl, welck land is een seer hooghe landouwe. Een schuet van een Bas vant ooster Eylandeken noorden aen, is gheleghen een groot ende hoogh Eylandt, streckende noorden ende zuyen, het welcke heeft aende west zyde een Sandtbay; Onder het beschutsel van dese Sandtbay, te weten, dicht by het landt heeftmen een goede Ree om te anckeren, met een seer schoone gront, alwaer dickwils de Portugesche schepen gelegen hebben, aldaer goederen ende waren ladende, van die daer te lande vallen. Van desen Inwijck een schuet van een guetelinck, z.w. aen, ende een schuet van een Bas vande ghementioneerde Eylandekens, leyt een Sant-plate van 12 span waters.⁺ Voorts so is alle de reste schoon. Op de Ree ende langhs d'Eylandekens⁺ heen, heeftmen groote stroomen. De beste plaets om te anckeren ende het aldersekerste te ligghen, is dicht byde zuyder hoeck, om van de stroomen bevrijt te wesen, ghy en sult den hoeck vande strant (vanden Inwijck) nae het noorden toe niet

1) Portugeesch gezant naar China in 1552; zie Richthofen, China, I, p. 648.

+ [65a]

+ Vande streckinghen, Eylanden, Landouwen, Canalen, diepten, gronden, Reeden, platen, ende Inwijck des havens Chincheo, tot het Eylandt Tantaa, noordwaerts.

[p. 176]

te passeren: want is ondiep. Die van Liampo¹⁾ ende Japon af comen, loopen in dese haven, door 't Canael, van tusschen dit Eylandt ende die drie Eylandekens, welcke schoon is, van 5 ende 6 vadem waters, twelck men van ghelijcken heeft langhs de Eylandekens heen, te weten, soo wel aende zyde van 't landt, als te Zeewaert, uytghenomen de sant plate boven verhaelt.⁺ Dit Eylandt wort van de Chynen ghenaemt Tantaa²⁾ ; Twee mylen van die Eylandekens tZeewaert af, leyt een cleijn ende geclooft Eylandeken, geheeten Tantheaa. Van 't Eylant Tantaa tot het noorder landt, is ontrent een mijl weeghs, 'twelc altemael ondiepe gront is, so datmender gheensins door passeren mach, noch ooc op een groot stuck weeghs 'Zeewaert daer van af.

Van dit Eyland Tantaa af, een mijl weeghs westwaert aen, is ghelegen de mont ofte incomste vanden arm vande Zee³⁾ , welcke mach wesen van een half mijl inde breede; ende 'tlandt vande⁺ z.zyde, heeft een punt landts, tegens 'twelcke over (te weten, aen 't ander land vande n. zyde) is gheleghen eenen Inwijck ofte Bay, met seer goet beschutsel, daer heen die Armaden van des Coninghs van Chynas Schepen onthouden. Een mijl weeghs vande voorsz. punt lants af, de Revier innewaerts aen, leyt een eylandt (by 't zuyderlant) met sommighe roode Duynen; Te middeweghen van dit eyland, te weten, aende zyde van 't zuyder landt steeckt een punt landts uyt; Wat voorby dit punt w. aen, heeftmen een cleijn Bay aen 't selfde Eyland, in welcker mont⁺ de Schepen anckeren; alhier leytmen buyten alle stroomen, onder het beschutsel vande voorsz. punt landts. 'Tgebuert oock wel dat de Schepen somtijts door onachtsaemheyt opt droogh blyven, om datse te dicht aen 't land comen, doch en doet hen⁺ geen schade ofte letsel: want is weecke modder gront. Van dese voorsz. punt af nae den ooster hoeck van 't selfde eyland toe, heeftmen een seer goede plaetse om de schepen op 't landt te halen en te versien, alwaer de Portugesen huer schepen dickwils versien en geconserteert hebben. Van ghelijcken soo heeftmen alhier veel provande ende lijftochten; Sult weten dat die Schepen, (by 't eylandt Tantaa liggende) aldaer het onweder niet en⁺ verwachten⁴⁾ : maer so haest als zy eenigh quaet vermoeden

1) Thans Ningpo, op 29^o50′ N.B.

+ Ontrent het Eylandt Tantaa groote ondiepte te Zeewaert in.

2) Tantaa en het hierna te noemen Tantheaa zijn vermoedelijk de op de detailkaarten voorkomende eilanden Tae tan en Seao tan.

3) De eigenlijke ingang van de rivier van Chang Chin; zie p. 173, n. 1.

+ Vande ghelegentheyt der incomste w. waerts van 't Eyland Tantaa, tot een punt landts ende inwijck daer de Armada des Coninghs China onthouden.

+ Een Baye ende punt landts daer de schepen beschermt ligghen.

+ Goede plaetse om de schepen op te halen ende te ver sien, hebbende oock goede lijftochten.

+ Onder het Eylandt Tantaa dientmen geen onweder te verwachten.

4) Lees: afwachten.

[p. 177]

van tempeest ofte quaet weder krygen, so lichtense terstont haer anckers op, ende coment setten by dit Eylandt: te weten, inde mont vande voorsz. cleyne Bay, wel dicht by 't zuyderlant heen; op alle desen wegh ist over al schoon. Dese haven van Chincheo leyt op de hooghte van 24¼ graden.

Van 't Eylandt Tantaa, ende het eylandeken van dese Haven⁺ van Chincheo af 5 mylen o.n.o. aen, is gheleghen een punt landts, aende welcke leyt eenen goeden Inwijck, (voor 't quaet weder ende de Monson van China) ghenaemt Lialoo¹⁾ . De Reede van desen Inwijck is dicht by de voorsz. punt landts: want alle 'tlandt van desen Inwijck af tot het eylandt Tantaa toe, is altemael (te⁺ weten daer langhs heen) van een banckachtighe ende ondiepe⁺ gront, streckende alsoo tot het eylandt toe, want tusschen tselfde eylandt ende het landt ist oock altemael droogh ende ondiep, als voren gheseyt is.

Van desen Inwijck van Lialoo af voortaen, so beghint het land wat leeger van hoochten ende huevelen te worden, sonder eenige hooghe gheberghten, (als de voorgaende) meer te hebben, ende is van luttel wildernisse, en op plaetsen gantsch geen; is een seer schone Custe, en hebter niet te vreesen, dan dat ghy voor ooghen siet.

Van Chincheo tot de Haven van Foquien²⁾ zijn 40 mylen, ende⁺ men looptet n.o. ende noord oost ten oosten aen.

Van de punt van Lialoo af, twee mylen voort aen, is ghelegen een vlack eylandeken, te weten een half mijl verscheyden van 't land, ende noch een ander halve mijl voorder aen, ligghen twee eylandekens by den anderen, wat dichter by 't land; Dicht by de selfde heeftmen een Revier, hebbende aende mont van dien sant stranden, met een leegh land. In dese Revier loopende Somas ofte Chynische schepen, die na de Stadt van Enao oft Enau³⁾ willen wesen, welcke daer binnen in is gelegen, al waer men veel Chynische waren ende goederen heeft. De custe 7 ofte 8 mylen voort aen, so heeftmen de punt van Chencheu⁴⁾ ghenaemt, welck is van een hoogh ende kael landt, van een witte ende rosachtige coluer, stekende weynigh ter Zeewaert in; Heeft vande

+ De haven van Chinchon leyt op 24 een vierendeel grad.

1) De Liau lu Baai op de zuidkust van Quemoy.

+ Goede Reede ende Haven van Chinchon voorby 'tEyland Tantaa om een punt landts in een inwijc Lialoo ghenaemt.

+ [65b]

2) Fu chan fu, op 26^o N.B., aan den mond van de Min rivier, 20 zeemijl boven den mond.

+ Chinchon, ende de Haven van Foquien, ligghen 40 mylen verscheyden.

3) Vermoedelijk thans An hai, dicht bij den mond van de rivier van dien naam, beN. Quemoy. BeO. Quemoy liggen de hiervoor genoemde eilandjes. Zie echter ook Linsch. Ver. dl. XXV, p. 234.

4) Chinchu P^t. bij den zuidelijken ingang van de rivier van Chinchu, op 24^o 55′ N.B.

[p. 178]

noordtooster zyde eenen cleynen Inwijck ofte Bay, ende daer boven over een seer hoogh ende steijl afgebickt landt; In desen Inwijck leijt een groot eylandeken¹⁾ , tusschen twelcke ende de⁺ punt landts men daer in loopt. Van dit eylandeken af, een schuet van een Roer na 't n.o. is ghelegen een steen plate, een halve vadem onder water, ende nae het noordt westen van 't selfde eylandeken af, te weten, tusschen dien ende het landt, leyt een ander steen; en aende zyde van 't land heeftmen by dit eylandeken een goet beschutsel om te anckeren. Ick hebbe in dese Haven, selver geleghen (te weten, wat naerder aent eylandeken als by 't landt) met twee Iuncos, (dat zijn groote Chynische schepen) wesende een yeder wel van 500 ende 600 Bharen, rekeninge van Indien, twelcke is over de 90 vaten, ende liepender langhs de punt lands heen in; Boven op dese punt landts, te weten, opt opperste, leyt een groote bewoonde Stede²⁾ . Noordt noordt oost van dit eylandeken af, zijn gheleghen twee lanckwerpende ghecloven eylandekens van rootachtighe coluer: maer en hebben gheen schoone gront noch eenigh beschutsel; Twee mylen aleermen by dese punt van Chencheu comt, soo heeftmen te landewaerts in, te weten, nae Chencheu toe eenen bergh ligghen³⁾ , van ghelijckenisse van Monte Fermose⁴⁾ , ofte de schoone Bergh.

Desen voorseyden Bergh is gheleghen van Chincheo af 13 mylen. In dese contreye soo heeftmen ses ofte seven mylen van het⁺ landt af sommighe Boyen met ghecoluerde vlueghelen ende vlagghen⁵⁾ ligghen, welcke zijn van de Visschers van het landt, daer zy hen lieder netten ende want met af teijckenen; ende de Somas, (dat zijn de Chynische Carveelen) van dese contreye, zijn met overloopen ofte verdecken gants teenemael ghesloten, met slechts een seijl alleen, sonder eenigh ander ghereetschap meer.

Van den hoeck van Chencheu af 7 mylen voort aen, is ghelegen⁺ 'tzuyd west eyndt van 't Eyland (vande Portugesen geheeten) Ilha dos Cavallos⁶⁾ , dat is, het Eylandt vande Peerden, en wort van de Chynen ghenaemt Tachoo⁷⁾ , hebbende den naem nae een

1) Tahkut I; zie de detailkaarten.

+ Van de Streckinghen, Eylanden, Revieren, stranden, platen, Reeden, Berghen, Inwyck, bewoonde stadt ende Chinische waren, voorby 't punt van Lialoo, tot het punt van Chincheu.

2) Nl. Chinchu.

3) Thans Mt. Kusan, 760 voet hoog.

4) Port. formoso = schoon. Het blijkt niet welke berg is bedoeld.

+ Gedaente van sommighe schepen ende vlagghen van eenige visschers.

5) Boeien met gekleurde wimpels en vlaggen.

+ [66a]

6) Het hier beschreven eiland is Mei chen op 25^o 5′ N.B. Ilha dos Cavallos is echter blijkens de oude en moderne kaarten steeds Hai tan, op 25^o30′ N.B.

7) Naam niet aangetroffen.

[p. 179]

een groote stadt, also geheeten, die daer niet verde van daer en leyt, te weten, de Revier 2 mylen innewaerts aen. Sult weten, dat dit Eylandt ghelegen is binnen de Custe, omringht wesende van een arm vande Zee (ghelijck als het Eyland van Goa in Indien) welcke arm vande Zee 5 mylen voort aen aende selfde Custe weder uyt comt, welcke uytcomste ofte mont gheheeten wort Puyfu¹⁾ . D'eerste mont van 't z.w. mach wesen van ontrent⁺ een half mijl breet, ende vande punt van 't Eylandt af nae binnen toe, tot op een halve mijl, heeft men daer langhs heen goede ancker grondt, om te setten voor de winden vande Monson van China, van 10, 11 vadem diepten, schoone grondt; men sal hem wachten van 't landt van z.w. 'twelc leegh is van santstranden, ende is daer langs heen overal banckachtighe ende ondiepe gront; want ic hebbe dit gantsche Eylandt van binnen in gheheel omgheloopen; heeft veel ondiepten, ende daer is een Canael, waer van het alderdiepste twee vadem is; Die daer begheer binnen in te loopen, is noodigh een man van 't landt te hebben die daer kuntschap heeft. Wij liepen de mont van 't n.o. in, 'twelck de smalste ende ondiepste is, ende heeft een verborghen steen clippe onder 't water ligghen, te weten, dicht aende zyde van 't Eylandt, ontrent een schuet van een guetelingh, de punt binnewaerts aen. Van dese Steenclippe af nae de punt toe, moghen wel Schepen anckeren. Beyde dese Havens zijn sonder drooghten ofte ondiepten. De Custe van tusschen beyden, te weten, van d'eene mont tot d'ander; is van sommighe roode Duynen, ende van een kael landt, is daer langhs by heen over al schoon. Van dese mont van 't n.o. af een mijl tZeewaert in, leyt een cleijn Eylandeken. Vande maent van April af tot September toe, so worter in dit voorsz. Eylandt veel Vee gheweyt, als oock Peerden en dierghelijcke, waer van 't de Portugesen den naem van Ilha dos Cavallos, ofte vande Peerden ghegheven hebben, als voren.

Vande mont van Puyfu van 't voorsz. Eylandt vande Peerden,⁺ 8 mylen de Custe voortaen, heeftmen een grove ende dicke punt landts, met een wildernisse boven op. Dicht by dese punt is ghelegen een groot rondt Eylandeken, waer van het Canael van tusschen beyden seer smal (doch schoon) is, daermen (noodigh wesende) tusschen heen door mach loopen. Vande voorsz.

1) Thans Mei chen Sound; zie adm. kaart 1761.

+ Vande streckinge, mercken stranden, diepten, Canalen, drooghten, verborghen Clippen, ende Reeden, voorby den hoeck van Cheuchon tot het Eyland Tachoo, ende den mont van Puysu.

+ Vande streckingen, mercken ende gedaenten voorby de mont van Puyfu, etc. tot een punt landts ende een rondt eylandt daer de stadt Pinhay op staet.

[p. 180]

punt af nae 't z.w. toe, so is het een hoogh landt met wildernisse, ende van daer af nae de Zee toe, heeftet een groot groen velt ofte pleijn; Langhs dit groen velt heen, ist seer goet anckeren voor de winden vande Monson van China, is modder grondt; Op de voorsz. punt landts leyt een bewoonde Stadt, ghenaemt Pinhay¹⁾ .

⁺ Van dese punt van Pinhay af, de Custe 5 mylen voort aen, leyt de Haven van Foquyen²⁾ , de welcke een groote Ree heeft, ende is altemael van een grof dick landt met wildernisse, ende binnen by 't landt van 't z.w. so heeft het een groot rondt Eylandeken, met een swart schynende wildernisse. Voor by dit Eylandeken na binnen toe, soo leyt de mont vande Revier, aende welcke is gelegen een seer groote stat omringht met gheweldighe mueren ende torens, ende heeft een Brugge van 't landt af stekende,⁺ aende welcke (die schepen die huer daer onthouden) gebonden ligghen; dese incomste is schoon ende vry.

Van dese Haven van Foquyen af, 5 mylen voort aen, is gheleghen den Inwijck (vande Portugesen genaemt, A Enseada dos Camaroins³⁾ , dat is den Inwijck vande Garnaet) ende vande Chynen Cayto⁴⁾ geheeten. Op desen wegh zijn geleghen sommige cleyne ende hooge Eylanden, sonder eenige geboomten ofte Wildernisse, te weten, ontrent 3 groote mylen van 't landt af tZeewaert aen; Men heeft tusschen dien ende daer rondtsom over al Riffen ende Steen-clippen, ende schijnt op eenige plaetsen⁺ Canalen ofte doorgangen te hebben: want ic ben daer selver door gheloopen met een Piloot van 't landt. Men sal hem van dese Eylanden wachten. Van 't eynde van dese Eylanden af, 2 mylen voortaen, so heeft het landt een punt van een dick ende grof landt, gants sonder eenighe wildernisse ofte geboomte; aen 't eynde van elcke mijl, soo heeftmen w.z.w. aen twee Eylandekens ligghen, ende aende z.w. zyde van dit punt is een goet beschutsel, voor de winden vande Monson van Chynen, hebbende schoone santgront: maer hebt de winden scherp om buyten de Eylanden om te loopen, door welcke oorsake wy daer tusschen door liepen: maer en is niet goet voor onse schepen. Aen d'ander

1) Ping hai, op 25^o 10′ N.B.

+ Streckinghe ende mercken voor by het punt van Pinhay, tot de haven van Foquien.

2) Fu chan fu; zie p. 177, n. 2.

+ [66b]

3) Vermoedelijk het complex van baaien beO. en beW. Tong shu en Che yang pau, tusschen 26^o 30′ en 26^o 45′ N.B. Zie p. 170, n. 5.

4) Deze naam komt op de kaarten niet meer voor. De zeilaanwijzingen van deze en van de volgende alinea zijn ook op detailkaarten niet te volgen.

+ Streckingen, mercken, stranden, canalen, steengronden, Eylanden, diepten, inwijcken, Reeden, landtpunten, etc. des Havens van Foquyen tot den inwijck Caito.

[p. 181]

zyde van het n.o. van dese voorsz. punt, te weten, seer dicht by 't landt is gheleghen een cleijn hoogh Eylandt, streckende n.w. ende z.o. Het Canael van tusschen dit Eylandt ende het vaste landt, wesen van een Bas schuet breedt, met 3 vadem diepten,⁺ het meestendeel steenighe gront, in voegen, dat so haest alsmen de anckers laet vallen, soo zijn de touwen en Cabels terstont aen stucken ghesneden, vande scherpte vande steen. Dit Canael en kanmen van verde niet sien, het Eylandt heeft aende zyde van het landt een cleynen Inwijck ofte Bay. Die gheen die hier⁺ met een ongheval quam, ghelijck het my ghebuerde, sal daer in loopen, te weten, dicht by het Eylandt heen, so seer aen loevende, dat hy met die voor-kiel op 't droogh vande strant vande voorsz. cleynen Inwijck loopt, om op het diep vande harde gront d'anckers te setten: want soo ghy 't quaemt te setten inde Zee, soo sullen u de Cabels terstont aen stucken ghesneden wesen, als het my ghebuerden. Dit Eylandt blijft onder een punt bedeckt. Vandaer af noord oost, ende noord oost ten oosten aen, so heeft het landt een ander punt, wesende ontrent ander half mijl van den anderen verscheyden, makende tusschen beyden eenen Inham.

Van dit voorseyde Eylandt ende punt af, tot ontrent een half mijl oost noord oost aen, leyt een Riffe daermen het water op siet breken, streckende noord west ende zuyd oost, ontrent een⁺ half mijl lanck. Van dese Riffe af, tot de noord ooster punt vanden bovengeseyden inwijck, is ontrent een mijl weeghs; alle de reste vanden inwijc is schoon ende suyver.

Dit is den Inwijck diemen noemt A Enseada dos Camaroins, ofte den inwijck vande Garnaet; Die Ree van dien is onder tbeschutsel vande n.o. punt ofte hoec boven verhaelt: want is goet voor den tijt vande winden vande Monson van China, te weten, voor de schepen die van Liampo¹⁾ ende Japon afcomen, om daer in te comen, so salmen 'tland genaken (aleermen by de selfde punt comt) daer by langhs comende, tot datmen de punt⁺ om en daer binnen in is daerment anckert; men heefter een seer goede modder grondt, te weten, by dese noordtoosten punt heen, so dat u de Riffe sal comen te blyven int zuydtwesten; hierom so sult het landt vande punt wel ghenaken, om op de Riffe niet te vervallen; Van desen Inwijck af voortaen tot den hoeck ofte

+ Steene gronden die de cabels in stucken snyden.

+ Periculuesen inloop, ende hoemen best in loopen sal.

+ Hoe datmen den Inwijck van Caito best in loopen sal, ende van de hoecken, Eylanden, Riffen, diepten, ende quade Reede diemen onder wegen tot d'eylanden Canton, Sion ontmoet.

1) Ningpo; zie p. 176, n. 1.

+ [67a]

[p. 182]

punt van Sumbor¹⁾ toe, ghelegen op de hooghte van 28¼ graden, looptmen de Custe noordoost ende noordtoost ten noorden aen, te weten, buyten 'tvoorsz. Eylandt, ende de punten vande voorseyden inwijck heen; Nu keerende weder op den inwijck²⁾ , soo heeftet landt van daer af 12 ofte 13 mylen voortaen eenen hoec³⁾ , ende van daer streckt het landt n.n.w. innewaerts aen, comende daer naer weer n.o. en n.o. ten n. uyt; twee mylen daer van af zijn gheleghen drie Eylanden by den anderen, te weten, twee groote ende hooge, ende een cleijn, wesende daer rondtsom over al schoon: maer en hebben gants gheen beschutsel noch Reede, om de Schepen daer voor eenigh weer beschermt te wesen; Dese Eylanden zijn ghenaemt Canton Sion⁴⁾ ; alle dese Custe vande Enseada dos Camaroins af, tot dese eylanden ende voorseyden hoeck toe, is altemael van een leegh landt met huevelen, ende dalen van een effen wildernisse, ende men heeft daer langhs heen een schoone Zee ende grondt.

⁺ Op de contreye van ter halver wegen, vande Enseada dos Camaroins af, tot d'Eylanden van Canton Sion toe, te weten, daer drie mylen t'Zeewaert af, zijn geleghen twee Eylanden byden anderen, ende het Eylandt gheleghen aldernaest het landt, heeft int midden eenen hooghen bergh⁵⁾ , welcke gaet al dalende naer d'eynden vant Eylandt af, ende hebben gants geen boomen noch wildernisse, wesende daer ronts om over al schoon.

Vande Eylanden van Canton Sion voortaen, so strecktet landt ende custe binnewaerts aen, ende van daer af 10 mylen voortaen, te weten 2 mylen vant landt af, zijn gheleghen twee hooge ende groote Eylanden byden anderen, sonder eenigh gheboomte ofte⁺ wildernisse, streckende gelijck als de custe, waer van het eerste (ghelegen aende zuydtwest zyde) seer lanckwerpigh is, ende 'tander (vande noordoost zyde) maeckt een forme van Triangula, ofte driekantigh, ende 'tCanael dat huer vanden anderen scheijt, is van een weynigh meer als een steen-worp breet: maer is diep ende schoon: want hebber selver door gheloopen; Wel dicht byde noordooster punt vant eerste lanckwerpigh Eylandt, (welcke by 't ander uyt comt) heeftmen een sant Bay, hebbende

1) Thans Song men Pt., op 28^o 20′ N.B.

2) Nl. de Enseada dos Camaroins.

3) De hoek bij Nam kwam, op 27^o 10′ N.B.

4) Ping fong, op 27^o 10′ N.B.

+ Gelegentheyt der landen ende diepten tusschen Caito ende d'Eylanden Canton Sion.

5) Waarschijnlijk de top van 1700 voet op Fu yan, op 26^o 56′ N.B. Zie adm.kaart 1754.

+ Streckingen, mercken, punten, Canalen, Reede, etc. voorby Canton Sion tot de Bay Fudeon.

[p. 183]

daer dicht by een seer goede Reede: want dese sandt Bay heeft beschutsel voor alle winden, ende om dat het van ghelijcken een⁺ Haven is, so wort het vande Chynen ghenaemt Pudeau¹⁾ , dat is: soo veel gheseyt als een sack; Van dese sant Bay af, ontrent een Gotelingh schuet n.w. aen, leijdt een put van seer groote diepten, daerom sult op u hoede wesen den inwijck te ghenaken, alwaermen seer goede gront heeft van 5, 6 vadem diepten; In desen inwijck ofte sant Bay vintmen seer goet versch water,⁺ als oock daer recht teghens over aen 't ander Eyland, heeftmen een groote plaets van versch water, 't Canael van tusschen dese Eylanden ende 'tvaste landt, is altemael schoon ende diep, als oock van ghelijcken tZeewaert daer van af; Aen 't landt van 't noordtwesten van dese voorseyde Haven af, heeftmen een ander Haven ghenaemt Fuychu²⁾ , te weten een Revier: maer is van⁺ een cleyne incomste, zijnde van de breede van ontrent een schuet van een Gotelingh, met een schoone ende diepe grondt; Vande⁺ mont af innewaerts aen, so heeftet een groot water, loopende een groot stuck weeghs binnen int landt, ende is over al schoon; die daer begeert in te loopen om te anckeren, moet hem naer 't loot ende diepten reguleren; Dese Bay heeft veel steden ende bewoonde vlecken langhs de Revier heen ligghen; Van 't voorseyde eerste Eylandt af, 5 ofte 6 mylen tZeewaert in, zuyden aen, ligghen twee cleyne Eylanden, een half mijl vanden anderen verscheyden, zijn beyde gaer sonder gheboomten ofte eenighe wildernisse; Het Eylandt vande zyde van 't landt is vlack, ende dat van ter Zeewaert is seer hoogh, ende heeft eenen inwijck: maer is cleijn, ende is alleenlijck met eenen noordtwesten wint onbeschut; d'incomste van dien is seer cleijn, wesende van binnen in ront, met goede ende schoone gront; Dit Eylandt heeft het fatsoen van een hoef yser: want vande binnen zyde vanden inwijck af, naer de buyten zyde van te Zeewaert, mach wesen van een boech schuet verde, te weten, inde breede van 't Eylandt; beyde dese Eylanden zijn cleijn.

Van dese Haven van Pudeau af de custe 5 mylen voortaen, ontrent een mijl van 't landt af, zijn gheleghen twee Eylanden, waer van 't eerste lanckwerpigh is, streckende gelijck als de Custe,⁺

+ Waerschouwinghe voor periculeuse afgront, putten, met aenwijs, van goede Reede.

1) Vermoedelijk Pi kwam harbour, beZ. en beW. Ping fong, op 27^o 8′ N.B.; zie adm. kaart 1754.

+ Versche wateren.

2) Fu kien of Fu ting, aan de rivier van Nam kwam. De vele in den tekst genoemde eilanden zijn echter niet te definieeren.

+ [67b]

+ Beschryvinge des Havens van Fuychon hoemen hem daer in moet reguleren, en de van de gheleghentheyden die daerin ontmoeten.

+ Streckingen, mercken, Eylanden, punten, Canalen, Havens, Inwijcken, diepten ende gronden voorby de Haven van Pudeon, tot de Haven Guotimony.

[p. 184]

ende 'tander streckt van 't landt af, naer de Zee toe: want tusschen dat ende 'tlandt en machmen gheensins passeren, de punt van dit Eylandt strect tot by de noordooster punt van 't voorseyde lange Eyland dat tZeewaert leijdt, heeft van tusschen beyden een cleijn Canael: maer is diep ende schoon, als oock langhs ende rontom dit Eylandt, so wel van binnen als van buyten; Van dit Eylandt naer 't land toe, heeftmen een schoone modder gront, met 4 vadem diepten, ende is voor de Monson van China een goede Haven: maer is onbeschut van eenen z.w. wint, met welcke wint ick alhier twee Iuncos (dat zijn Chijnsche schepen) verloren hebbe; Dese Haven wort ghenaemt Guotimony¹⁾ , aleer men op twee mylen naer dese Haven ghenaeckt, so heeftmen aende custe twee inwijcken, gheleghen dicht by den anderen, welcke strecken tot ontrent een mijl te landewaerts in, zijnde wat meer als een schuet van een Gotelingh breet: maer en dienen voor onse schepen niet, de grondt isser schoon, hebbende binnen in bewoonde vlecken.

⁺ Van dese Haven van Guotimony af, 7 ofte 8 mylen oost aen, leydt een seer groot ende hoogh Eylandt, hebbende vande zuydtwest zyde 3 ofte 4 Eylandekens, dicht by hem ligghen, is gheleghen ontrent 7 ofte 8 mylen van 't landt af, ende seer verscheyden van d'ander Eylanden; Heeft aende noordtwest zyde twee inwijcken, gheleghen seer dicht by den anderen, waer van die vant noordtoosten het beste beschutsel heeft, met goede ende schoone gront, strecken tot op een half mijl innewaerts, ende hebben binnen in goet versch water, met een sant Bay, al waermen de schepen op halen mach om te versien, noodigh wesende; is daer ronts om over al schoon; men sal hem alleenlijck wachten te loopen tusschen d'Eylandekens ende 'tEylandt; dit Eylandt wort ghenaemt Lanquijn²⁾ .

Van dit Eylandt Lanquijn af vijf mylen n. ende n. ten o. aen, so heeftmen veel Eylanden by een liggen, onder groot en cleijn, hebbende sommighe gheboomten: maer staen ondicht ende leegh,⁺ strecken langhs de Custe heen, tot op 10 mylen weeghs voortaen; d'eerste zijn gelegen dicht by den anderen, op een ry 't Zeewaert van d'ander af; De Canalen van tusschen dese Eylanden zijn van drie vadem diepten, en sommige wat minder, modder⁺ gront, diet noodigh waer aldaer beschutsel te soecken, met de

1) Wellicht is bedoeld Tanue, op 27^o24′ N.B.; zie adm.kaart 1754.

+ Streckinghen ende ontmoetinghen van Eylanden, Inwijcken Reeden ende gronden voor by de Haven Guotimony, tot het Eylandt Lanquijn.

2) Nam ki, op 27^o27′ N.B., ongeveer 20 zeemijl uit den wal.

+ [68a]

+ Streckinghen ende ontmoetingen van eylanden, diepten, Canalen, gronden, stroomen, Clippen, Reeden, ende Havens vant Eylandt Lanquijn tot d'Eylanden Tiao ende tpunt van Sumbor.

[p. 185]

winden vande Monson van China, salt moghen setten inde monden van dese Canalen, daermen seker ghenoegh leijt: want op dese Monson ofte Conjunctie van die tyden, en heeftmen gheen onweer op de streeck vande generale winden; En sult u van desen eersten reghel Eylanden af 'tZeewaert gheleghen, naer 't landt toe niet passeren: want is over al banckachtighe gront van sant plaetsen: want 'talder diepste van dese bancken zijn twee vademen; aende zyde van 't noordtoosten, te weten, van dese Eylanden binnewaerts, heeftmen twee Eylanden langhs 'tlandt heen ligghen, welcke strecken n.o. ende z.w. waer van dat van 't zuydtwesten veel grooter ende hoogher is als 'tander van te landewaerts; tCanael van tusschen beyden door, is diepe ende schoone modder grondt; den uytganck van 't noordoosten van dit Canael, heeft alle de gront van corael ende kesel-steenen,⁺ hebbende veel cleyne Eylandekens ende Steen-clippen, de stroomen loopen alhier met de Monsoins vande winden aldersterckste.

Van dese twee Eylanden een mijl ofte wat meer oostwaert aen, soo heeftmen een goede schoone Zee ende grondt; 'Tis tusschen⁺ dese Eylanden seer periculues met groote schepen door te seylen: want men daer niet met passeren mach; Aen 't landt van teghens over dese Eylanden, heeftmen een Haven ghenaemt Huncheo¹⁾ , ende d'Eylanden zijn geheeten Lyon²⁾ .

Van dese eerste Eylanden van Lyon af tot de punt ofte hoeck van Sumbor³⁾ toe, zijn ontrent 13 mylen, ende men loopt het als boven geseyt is, noordtoost ende zuydwest; Dese Eylanden strecken tot op 3 mylen naer den hoeck van Sumbor toe: maer zijn van ter halver weghen voortaen minder ende verscheydender⁺ vanden anderen; aleermen comt op 6 mylen naer de punt van Sumbor, so heeft men een Eylandt van rootachtighe aerde, hebbende twee berghen, int fatsoen van twee mammen, makende int midden een dal, ende streckt noordtwest ende zuydtoost; heeft aende zuydoost zyde een goede haven, voor de winden van de Monson van China; Dit Eylandt is een goede kenteijcken voor de gheen die van Japon af comt; De punt van Sumbor steect⁺ een groot stuck t' Zeewaert in, is van een dick land, met een hooghe ende verheven rugghe boven op, heeft aen 't eijnde

+ Schoone Corael gront.

+ Periculeuse plaets om met groote schepen door te seylen.

1) Wen chau fu, op 28^o N.B.

2) De eilanden beO. den mond van de rivier van Wen chau of Wen chau fu, tusschen 27^o50′ en 28^o N.B. De naam Lyon is van de kaarten verdwenen.

3) Song men, op 28^o20′ N.B.; zie p. 182, n. 1.

+ Merck te nemen op een Eylandt van rootachtighe aerde, eermen aen't punt van Sumbor comt.

+ Ghedaente des punts van Sumbor.

[p. 186]

vande zuydtwester punt, te weten, seer dicht by een lanck ende hoogh Eylandt, ende vande noordtooster hoeck van dit Eylandt⁺ af leijt een Eylandeken ofte Clippe, makende tusschen dit Eylandeken ende de voorseyde punt een seer enghe Canael, daer⁺ de barcken van 't landt wel door passeren; van de punt binnewaerts van dese zuydtwest zyde, ende van 't Eylandt af, so maecktet landt eenen grooten inwijck, die int omgaens byde⁺ 4 mylen groot is; Twee mylen vande punt af naert zuydtwesten toe, ligghen twee ofte drie cleyne Eylanden; tot dese Eylanden⁺ toe, (te weten, van buyten aen comende) so heeftmen een diepe ende schoone gront: maer van daer af naer de punt ofte hoeck toe, ende over alle den inwijc ist altemael ondiep, soo dat het met leegh water droogh (ende de modder grondt ontdeckt) blijft;⁺⁺ boven op 't pleijn vande voorseyde punt vande zuydwest zyde, leijt een groot bewoont vleck ofte stede, hebben alhier veel ende groote barcken, die overdeckt ende met overloopen¹⁾ en nagelen gebout zijn; Daer zijnder die 280 Bharen groot zijn; Aende noordtoost zyde van de voorseyde punt ofte hoeck, heeftet van⁺ gelijcken eenen inwijck, te landtwaert in loopende, aen desen hoeck van Sumbor so maecktet landt een eijndt ofte hoeck, is gelegen op 28¼ graden; Van dese punt 4 mylen t'Zeewaert oost noordoost af, zijn gheleghen twee groote Eylanden, sonder eenighe gheboomten ofte wildernisse, waer van het eerste streckt oost ende west, ende vande oosterhoeck van dit eylandt af, so beghint het ander, twelcke streckt noorden ende zuyden; 'tCanael⁺ van tusschen beyden mach wesen van een Gotelingh schuet breet, diep ende schoon; Dit eylandt 'twelcke streckende is oost ende west, heeft aen 't oosteijnde een uytstekende punt naert noorden toe, in welcke punt men een cleynen Inwijck heeft van 5, 6 vadem diepten schoone gront, alwaermen beschutsel heeft voor alle winden, behalven van eenen n.w. wint; Het noorder eylandt heeft vande wester hoeck af, twee eylandekens op een ry ligghen, waer van 't een groot ende 't ander cleyn ende lanck is, tusschen welcke ende 'tEylandt men met cleyne schepen passeren mach, oock mede so is het ronts om alle dese eylanden over al schoon; Ende men heeft in dese Eylanden seer goet versch water; Dese Eylanden zijn ghenaemt Timbasam²⁾ ; Van dese eylanden af 1½ ofte 2 mylen noorden aen, zijn gheleghen twee

+ Aenwijs van een Clippe.

+ Enge Canael ende ander ontmoetinghen.

+ Inwijck van 4 mylen groot.

+ Van schoone diepte ende vlacke ondiepte.

+ [68b]

+ Verhael van een bewoont vlecke, ende groote Chynische barcken.

1) Verbinding tusschen voor- en achterdek.

+ Een Inwijck noordtoostwaert van 't punt, ende 'teynde van 't punt, leijt op 28 een vierendeel graden.

+ Streckinghen ende ontmoetingen van eylanden, Canalen diepten, punten, inwijcken, Reeden, gronden, ende versch water, voorby 'tpunt van Sumbor to d'Eylanden Timbasam, ende 2 mylen voorts.

2) Thans Tai chau, op 28^o 25′ N.B.; zie adm. kaart 2412.

[p. 187]

andere cleyne eylanden, welcke strecken o.z.o. ende w.n.w. Waer van het eene grooter ende langher is alst ander, ligghen seer dicht byden anderen, ende het Canael van tusschen beyden is diep ende schoon, met beschutsel voor noord, noordooste, ende zuydtweste winden: want ick heb daer selver gheanckert gelegen met een groot onweer.

Van dese punt van Sumbor af naer Liampo¹⁾ toe, soo looptmen⁺ buyten d'Eylandekens heen, n.n.o. ende z.z.w. ende de Custe is van een hooghe Landouwe; Nu van desen hoeck van Sumbor 5 ofte 6 mylen de Custe voortaen, soo heeftmen binnen int landt een hooghe Steen-rootse, welcke int schijnsel hem verthoont als de Monincks Kovel van 't eyland Seylon, ghenaemt O Capello de Frade²⁾ ; Voorby dese Monincks Kovel ofte Steenrootse ander ses mylen voortaen, leyt de haven van Chaposy³⁾ , welcke een Revier van soet ofte versch water is, ende heeft van binnen in een groot ende bewoont vleck ofte Stede, alwaer hen van ghelijcken een Armada van 'tslandts schepen onthouden, tot een bewaringhe vande Custe; De kennisse ende rechte teijckenen van⁺ dese Haven zijn dese, te weten, so wanneermen dicht by Chaposy comt, soo heeft de Zee sommighe rootachtighe gheverwde vlacken op 't water dryven, ende sommighe stucken van Rietstruycken, gelijck als Cassia Fistola⁴⁾ ofte Spaensch Riet, 'twelcke de selfde Revier uyt smijt; Van dese Haven af twee mylen oost Zuydtoost t'Zeewaert in, zijn gheleghen twee cleyne ende hooge Eylanden, dicht by den anderen, gantsch sonder gheboomten ofte eenighe wildernisse; men heeft daer ronts om 20 vadem⁺ diepten modder gront, ende vande mont vande Revier af een⁺ half mijl vant landt zuyden aen, leijt een lanck Eyland, streckende gelijck als de Custe, tusschen dit ende 'tlandt ist schoone modder gront van drie vadem diepten, waer van d'incomste van 't zuyden 'tdiepste is, ende langhs 'tlandt heen ist ondiep.

Van Chaposy 18 mylen de custe voortaen, ligghen d'Eylanden⁺ van Liampo, alwaer de Portugesen haren handel plaghen te dryven; Dese Eylanden worden ghenaemt Syongicam⁵⁾ , ende

1) Zie p. 176, n. 1.

+ Streckinghen ende ontmoetingen van eylanden, steenrootsen, ende Landouwen van 't punt Sumbor tot de haven van Chaposy, hebbende een Revier van versch water totter stadt.

2) Zie p. 63 n. 1.

3) Thans Shih phu, op 29^o12′ N.B.; zie adm. kaart 2412. De naam Chaposi komt voor op de kaart van Linschoten.

+ Merckteijckenen daerby men de haven van dese Revier kennen mach.

4) Thans meestal Canafistula genoemd.

+ Vande diepten ende gronden daer ontrent.

+ [69a]

+ 18 mylen ligghen d'eylanden van Liampo ghenaemt Syongicam, daer de Portugesen plachten te handelen, ende hoemen daer ontrent seylen moet, etc.

5) Thans Chu san archipel. Syongicam is de haven en reede van Sinkeamun op de Z.O. punt van het hoofdeiland Chu san, op 29^o 54′ N.B. Zie adm. kaart 1199.

[p. 188]

'tvaste land Liampo, twelcke langhs de Zeekant heen van een hoogh landt is; De Portugesche schepen en varen daer niet langhs by heen: maer tusschen d'Eylanden door; men heeft int eerste beghinsel weynigh ende cleyne Eylanden: maer die ghepasseert wesende, soo heeftmen (op de ry van d'Eylanden alder uytterste tZeewaert gheleghen,) een seer groot Eylandt met veel hooghe bergen¹⁾ , ende inwijcxkens langhs de Zeekant heen, ende is daer ronts om over al schoon, ende vande zyde van 't westen soo heeftet eenen inwijck, int midden van den welcken heeftet een groot ende hoogh Eylandeken²⁾ , tusschen twelcke ende tlandt men de⁺ Ree heeft, voor de Monson vande zuyden ende zuydtweste winden; dese incomste is van vijf vadem diepten: maer is te smal om 't schip te moghen om wenden, daerom moetmen hem wel vast binden, ofte d'anckers voor ende achter uyt te brengen; Van dit Eylandt twee mylen west noordtwest af, is ghelegen een ander groot Eylandt met seer hooghe geberghten³⁾ , ende vande zyde van z.z.w. van 't selfde Eylandt, soo heeftet een schoone⁺ Haven⁴⁾ voor de Monson vande noorde ende n.o. winden, van welcke zyde het een seer goede lucht ende versch water heeft: ende 'tander boven ghementioneerde Eylandt voor de Monson vande zuyde winden, is onghesont; Het Canael van tusschen beyden heeft 35 vadem diepten; maer op de Ree heeftmen de diepten diemen selver begheert; Van dit noorder Eylandt af, tot het landt toe zijn ontrent drie mylen, hebbende sommighe cleyne Eylanden onder weegh ligghen; men heeft aen 't vaste landt naer 't west noordtwesten toe, een cleijn inwijcxken liggen, ghenaemt Camocon⁵⁾ ; Van hier af soo loopt men naer de Haven⁺ ghelegen aende custe (vijf mylen voorby 't Eylandt,) twelcke een Revier is gheheeten Tinay⁶⁾ , heeft 4 vadem waters inde incomste van dien, sonder eenighe droochten ofte ondiepten; Dese⁺ twee voorsz. Eylanden van Syongicam⁷⁾ , (daermen plagh te handelen) zijn gheleghen op 29⅔ graden; Sult weten dat dese Eylanden van Liampo⁸⁾ comen te strecken tot op 31 graden ruijm,

1) Tong sing, met de zeer kenbare Chukea piek, op 29^o 52′ N.B. Zie adm. kaart 1199.

2) Fang sijok.

+ Waerschouwinghe om in een smalle inwijck de schepen wel te tuyen.

3) Chu san, heb hoofdeiland der groep van dien naam.

+ Streckinghen ende ontmoetingen van Eylanden, versch water, Canalen, inwijcken, havens, Reeden ende nature des luchts, voorby Liampo tot de haven Tinay.

4) De reede van Ting hai.

5) Thans Ka mun ko.

+ Schoone diepte des Reviers Tinay.

6) Chin hai, aan den mond van de Yung rivier.

+ d'Eylanden Syongicam liggen op 29 twee derden dee graden, ende d'Eylanden van Liampo op 31 graden, hebbende schoone Canalen.

7) Sinkeamun; zie p. 187 n. 5.

8) Nl. de Chu san archipel.

[p. 189]

noorden aen, ende en zijn niet als d'Eylanden van Canton, wiens Canalen suyver ende schoon zijn, sonder yewers voor te dorven vreesen, dan van datmen alleenlijck voor ooghen siet; Maer tusschen dese Eylanden heeftmen op plaetsen Steen-clippen ende Riffen onder 't water ligghen, te weten, vande Eylanden van Syongicam voortaen; oock mede soo loopen daer de getyden ende stroomen seer geweldich, te weten, een derdendeel waters⁺ int vallen, ende een derdendeel int wassen, waerom goede opsicht hebben sult op de dwers stroomen, die vande veel Canalen ende doortochten procederen, die seer sterck en gheweldigh loopen, so datse een dickwils doen dryven op de punt ende hoecken van d'Eylanden, daermen voorby begeert te loopen, daerom die door dese Eylanden heen wil seylen, moet yemandt by hem hebben⁺ die daer kuntschap af heeft; t'Zeewaert van dese Eylanden af ist over al schoon.

Loopende uyt het Eyland vande verwinteringhe voor de zuyde⁺ winden¹⁾ (te weten, vande Reede van 't Eylandeken ofte Clippe af,) tZeewaert in, so moet ghy daer altoos dicht by heen loopen, ende als hem 'tEylandt begint te strecken naer 't oosten, soo maeckt het een uytstekende punt; al eermen by dese punt comt,⁺ so heeftmen een cleijn leegh ende lanckwerpigh Eylandt, twelcken int midden eenen cleynen inwijck heeft, wesende binnen in van een ghekloven afgebickte Steen-rootse, hebbende aende voet van dien 20 vadem diepten, leijt verscheyden van 't groote Eylandt ontrent een schuet van een Gotelingh; dit cleyne Eylandt sal u blyven aende noordtzyde, ende sult u altoos naert groote Eylandt toe houden, so veel als ghy moecht: want dese⁺ voorseyde inwijck treckt het water na hem toe, dat so ghy daer dicht by waert, souden u daer in halen, alst my selver ghebuert is, waer door ick daer groot perijckel ende moeyten om hadde, eer ick daer weder uyt conste comen.

Van dit Eylandt af een half mijl noorden aen, beghint een⁺ ander groot ende hoogh Eylandt, twelcke van daer af oostwaert aen strect, makende een Cannael van tusschen beyden, tZeewaert in loopende; welcke Canael van uyter Zee af, tot dit cleijn Eylandt toe, altemael schoon ende suyver is: maer van daer af naer de punt van 't ander noorder eylandt, ende van beyde dese Eylanden naert westen toe, (twelcke een groote spatie vander

+ Sommighe verborghen Clippen ende Riffen, tusschen de voornoemde Eylanden, met waerschouwinge voor de dwers stroomen der Canalen.

+ [69b]

+ Vermaen dat men een kundigh Piloot dient te hebben.

1) Nl. de reede beN. Fang sijok; zie p. 188 n. 2.

+ Hoemen uyt het eyland der verwinteringe loopt, ende van het punt datmen uyt de Reede van 't Eylandt aencomt.

+ Een cleyne inwijck daermen op periculuese stroom moet letten.

+ Wat streckingen ende ontmoetingen van Eylanden, Canalen, Riffen, ende steenrudsen voorts voorcomen tottet Canael vant Eylandt der verwinteringe.

[p. 190]

Zee is) zijnt altemael Riffen ende steenen onder 't water, streckende alsoo tot het Canael toe, (twelcke vant eylandt vande⁺ verwinteringhe voor de noorde winden¹⁾ afloopt) langhs d'Eylanden die aende zyde van 't Landt ligghen heen, daerom alsmen vant Eylandt vant zuyden afcomt, naer de Zee toe, so moetmen daer dicht by heen loopen, tot die boven gheseyde punt, gheleghen aent selfde Eylandt.

Vant eylandt vande verwinteringe (voor de noorde winden)⁺ af, loopt een Canael noordt noordtoost aen, tusschen d'Eylanden door, so dat het d'eylanden scheyt, latende sommighe aende zyde vant landt, ende etlijcke tZeewaert, welck Canael hem altemets eens opent, hem selven verthoonende.

Van dit voorsz. eylandt (vande verwinteringe voor de noorde winden) vijf mijlen voortaen, te weten, op de selfde streckinghe, soo begint een ander groot ende hoogh eyland²⁾ , van vijf mijlen lanck, legghende op de selfde streckinghe van n.n.o. ende z.z.w.⁺ Dit eylandt is seer bewoont van een quaet aerdigh Volck. Vande zuyder punt van dit groot eyland af, een schuet van een Cartouwe⁺ oostwaert aen, heeftmen een verborghen Clippe ofte Steen-plaete onder water ligghen, alwaer eens een Portugees schip op verloren is, wesende met Peper ende Speceryen geladen, (twelcke van Indien af voor dese contreye een goede coopmanschappe is.)⁺ De boven verhaelde Riffen ende steenen strecken tot dese Steen-plaete toe, daerom die door dit voorseyde Canael ofte diep wil seylen, sal altoos dicht by d'eylanden (vande west zyde) heen loopen.

Vande punt van dit groot eylandt af, drie mylen n.o. aen, heeftmen noch een ander groot ende hoogh eylandt³⁾ , (is een van d'Eylanden die tZeewaert op de ry ligghen) alwaer een Chijnsche Tempel ofte Kercke opstaet, van groote ende cierlijcke Edefitie⁺ ofte bouwsel, waerom vande Portugesen ghenaemt wort, A Ilha da Varella, (dat is het Eylandt vande mercken ofte kenteijcken); aleermen hier by comt soo laetmen aende zyde van 't landt, twee ofte drie cleyne Eylanden, ende het groote Eylandt vande vijf mylen, streckt hem van achter dese Eylanden (van te landewaerts) heen, ende tZeewaert van dese Eylanden af, is gheleghen⁺ een ander groot Eylandt, streckende vande Steen-plate af, tot

+ Aenwijs hoe datmen letten moet op die cours, om 'tboven verhaelde punt te cryghen.

1) Dus het hoofdeiland Chu san.

+ Hoemen met noorde winden vant Eylandt der verwinteringhe loopen sal, ende wat hem dien wegh verthoont.

2) Tai shan.

+ Quaet aerdigh volck.

+ Verborghen Clippe.

+ Hoemen doort Canael seylen sal, ende van de mercken daer omtrent gheleghen.

3) Tsu san, op 30^o 25′ N.B.

+ [70a]

+ Streckinghen der Eylanden, Inwijcken, Canalen, Clippen, Riffen, ende Reeden, etc. voorby d'Eylanden Syongicam tot het Eylandt Varella.

[p. 191]

aen 't Eylandt vande Varella toe; tusschen dese twee Eylanden loopt een cleijn Canael ofte duertocht; 'tgantsche Canael, te weten van dese drie mylen af, tot d'incomste ofte doorganck vande Varella toe, heeft drie vadem diepten met volle Zee¹⁾ , ende dat vande Varella als oock de mondt van 't Canael, (twelck oostwaert aen daer door heen loopt, naer de Zee toe) is over al diep; Inde Incomste van dit Canael van dit Eylandt (te weten, aende voet vande Varella) heeft het eenen Inwijck met een sandt Bay, twelcke een goede Ree is; Vande zuyder punt van dit Eylandt vande Varella, ofte Chijnschen Tempel af, t'Zeewaert aen, zijn gheleghen drie Eylandekens, op een ry dicht by den anderen, streckende oost ende west; welcke Eylandekens van ghelijcken ghenaemt worden vande Varella, by de welcke het Canael verkent wordt. Dit Eyland van de Varella ofte Chynischen Tempel,⁺ leijt op de hooghte van 30 graden ruym²⁾ , ende is gheleghen acht mylen vande Eylanden Syongicam, boven verhaelt.

Vande Eylanden Syongicam af 11 ofte 12 mylen voortaen, soo zijnt altemael groote ende hooghe Eylanden, ligghende seer dicht by den anderen: maer van daer af tot op 31 graden ruijm, soo beghinnense minder, verscheydender, ende oock cleijnder te worden; Aen het eijndt van dese Eylanden, ligghen twee Eylanden by den anderen, waer van het Canael van tusschen beyden⁺ den een seer goet beschutsel ende Ree heeft, wort genaemt Lepion³⁾ , zijn gheleghen dicht by een groote Revier, die van veel Volcks ende Coopluyden bewoont ende ghefrequenteert wordt. In dese Haven van Lepion hebben de Iaponen dickwils ghehandelt,⁺ en hare vaert ghehadt, als oock noch; Van het eijnde van dese Eylanden af, soo is de Custe voortaen van een leegh landt langhs de Zee-kant heen, ende van een banckachtighe grondt:⁺ want men heeft een mijl van het landt maer anderhalf vadem diepten, wesende de grondt van harde Kesel-steenen; Die van het landt varen daer over heen met ghenaghelde barcken, van⁺ bepeckte overloopen ofte decksels, twee Roers, Seylen van Riet ofte matten, ende een ysere dregghe met scherpe tanden; Dese

1) D.w.z. met hoog water.

+ 't Eylandt Varella of Chinische Tempel leydt op 30 graden.

2) Zie voorlaatste noot.

+ d'Eylanden Lepion hebben goede Canael ende Reede.

3) Zuid en Oost Saddle, op 30^o42′N.B. met een goede reede, 40 zeemijl Z.O. van den mond van de Yang tse kiang. Vermoedelijk namen hier de Japanners de Nankingsche waren over. De naam Lepion komt op de moderne zeekaarten niet meer voor.

+ Revier daer door grooten handel ghedreven wordt.

+ Bancachtige kesel grondt.

+ Seltsame schepen ende scheepsghereetschap.

[p. 192]

Custe strect noorden aen, tot op 34 graden, alwaer¹⁾ gheleghen is een groote Revier die van Nanquijn af comt, welcke heeft⁺ inde mondt ofte Incomste van dien, een bewoont Eylandt ligghen, van veel Volks, soo te voet als te peerde; Dit Eylandt maeckt dat de Revier twee monden ofte incomsten heeft²⁾ ; Van⁺ hier af voortaen soo streckt het Landt noordt noordtoost, noordoost, ende oost aen; Comende tot daer het zuydtoost aenstreckt, alwaer dit landt een eijndt ofte hoeck heeft, makende op deser voeghen eenen grooten Inham³⁾ ; Van desen hoeck af voortaen,⁺⁺ soo streckt de Custe weder naer het noorden toe, wijckende daer naer innewaerts noordtwestwaert aen, aen welcke Custe comen⁺ die van Iapon, traffijckeren met het Volck van die contreye, diemen noemt Cooray⁴⁾ , ende men heeft daer Havens ende beschutsels, hebben een tuijch van smalle ende ondichte stucken⁺ gheweeft werck, 'twelcke die Iaponen aldaer komen verhandelen, waer van ick goede, breede, ende waerachtighe informatie hebbe, als oock vande Navigatie naer dit Landt toe, vande Pilooten die 't aldaer ondersocht ende bevaren hebben, als volght.

Van desen hoeck van den Inham van Nanquijn af, 20 mylen⁺ zuydtoostwaert aen, zijn gheleghen etlijcke Eylanden, aen het eijnde vande welcke, te weten aende oostzyde, leijdt een seer groot ende hoogh Eylandt⁵⁾ van veel Volcks bewoont, soo te voet als oock tepeert.

Dese Eylanden worden vande Portugesen gheheeten As Ilhas de Core, ofte d'Eylanden van Core: maer het voorschreven groot Eylandt is ghenaemt Chausien⁶⁾ , heeft vande zyde van het⁺ noordtwesten een cleynen Inwijck, hebbende een Eylandeken inde mont ligghen, 'twelcke de Haven is⁷⁾ : maer heeft weynigh⁺ diepten; alhier houdt de Heer van het landt zijn residentie; Van dit Eylandt af 25 mylen zuydtoost aen, is gheleghen het Eylandt

1) Lees: op deze kust, niet: op 34 graden. De grootste rivier is de Yang tse kiang; het eiland in den mond is Tsung ming.

+ Een Revier op 34 graden, comende van Nanquijn.

2) Hier begint een zeer vage beschrijving van het verloop der kusten van de Gele Zee, opgemaakt in de veronderstelling dat Korea een eiland is (zie achterin, kaart V). Inde officieele rapporten aan den Gouverneur Generaal in Batavia van 1637 wordt Korea nòg ‘een groot ront Eijlant’ genoemd (Zie Linsch. Ver. dl. XVIII, p. 114).

+ Streckinghe der voorder Courssen.

3) De Gele Zee.

+ Hoeck ende Inham.

+ [70b]

+ Custe Cooray daer die van Japon comen handelen.

4) Korea.

+ Goede Haven ende Reede.

+ Streckinghen der Eylanden, etc. vanden hoeck des Inhams Nanquijn tot eene der Iaponische Eylanden Goto genaemt.

5) Korea.

6) Inlandsche naam van Korea is Cho sen.

+ Namen sommigher Eylanden.

7) Seöul.

+ Inwijck ende Haven van weynigh diepten.

[p. 193]

van Goto¹⁾ , een van d'Eylanden van Japon, twelcke leijt vanden⁺ hoeck vanden Inham van Nanquijn af, oost ten noorden t'Zeewaert aen, 60 mylen weeghs ofte weynigh meer.

Dese voorseyde informatie hebbe ick ghecreghen van een Portugees Edelman, ghenaemt Pero da Cunha, die 't altemael selfs⁺ ghesien ende ghepeijlt heeft, hebbende by hem alle instrumenten daer toe dienende, als de gheen die daer wel in gheoeffent ende ervaren was: want arriveerden ende verstaken in de voorseyde contreye met een onweer, teghens haren danck, willende naer Iapon varen, ende seijlden van daer weder af naer het bovengeseyde Eylandt van Goto toe; Die Eylanden gheleghen van dit⁺ Eylandt af naer het landt toe, hebben tusschen den anderen, en daer dicht by heen, overal veel Riffen ende steenen; d'Informatie van den Inwijck ofte Inham van Nanquijn, hebbe ick ghehadt van een ervaren Stuer-man, natureel van het landt van Algarve in Spaengien, den welcken zijn Schip verloor op de droogten die vande Revier van Nanquijn afsteken, hebbende alle desen Inwijck met een Barcke om gheloopende, ende seyden oock dat binnen in wesende, de Son in het op gaen van over 't⁺ landt heen quam, ende datter vande Revier van Nanquijn af, sommighe sandt Platen ende drooghten afquamen, die zuyden aen streckten tot op 32 graden, ende ter halver weghe vande Golffo van Japon toe.

Hier mede voleyndt de deschriptie ende kennisse vande uyterste Navigatie ende vaert der Portugesen langhs het Landt, de Custe ende Eylanden van het Coningh-rijck van Chynen, 'tgene van die contreye tot huydens daeghs bekent ende ontdeckt is.

1) Goto-eilanden, nabij den westelijksten hoek van Japan.

+ Aenwijs waer 'tEylandt Goto leijdt.

+ Redenen hoe de kennis dat er passagien in wetenschap ghecomen zijn.

+ Veel Riffen ende steenen daermen periculen verhoeden moet.

+ Platen ende drooghten ontrent de Reviere van Nanquijn op 32 graden.