Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

⁺ Dat 27. Capittel.
Deroute ofte die Coursen van 't Eyland Pulo Tymon³⁾ af, naer de Haven van Sunda toe int Eylandt Java Mayor.

Van 't Eyland Pulo Tymon af, looptmen naer 't Eylandt⁺ Binton⁴⁾ toe, (te weten, naer een punt landts die van 't selfde Eylandt aldermeest oostwaert in Zee uyt comt) z.z.o. ende n.n. west, dicht by dese punt⁵⁾ zijn gheleghen sommighe Riffen van cleyne Rudsen ende Clippen, en heeft aende noordzyde van⁺ dese punt een open ofte mont legghen, inde welcke gheleghen is een groot Eylandeken van twee berghen, ende een dal int midden⁶⁾ , ende langhs dese punt, minder als een half mijl van landt, heeftmen 8 vadem diepten, van vlacke ende suyvere sant gront,⁺ ende en heeft anders gheen vuylicheyt, als die Steen-clippen ende Rudsen, die dicht langhs 'tlandt heen ligghen⁷⁾ .

+ [56a]

3) Tioman; zie p. 103, n. 1.

+ Cours van Pulo Tymon nae 't Eyland Binton.

4) Bintang; zie p. 102, n. 1.

5) Tandjong Berakit, de noordpunt van Bintang.

+ Plaets van sommighe Clippen ende Rudsen.

6) De omschrijving moet berusten op waarneming uit de verte.

+ Van een Eylandeken met twee berghen.

7) Postiljon-rif en Berakit-rots waren dus vermoedelijk onbekend.

[p. 148]

Van dese voorseyde punt van 't Eylandt Binton af, naer die⁺ z. ooster punt van 't Eylandt Pulo Panjon¹⁾ toe, (welcke een Eylandeken t'Zeewaert daer van af heeft) looptmen zuydtoost ende n.w., ende z.o. ten o. ende n.w. ten w.; tusschen dit Eylandt Pulo Panjon ende 'tEylandt Binton leyt een open, twelcke te middewegen twee vlacke cleyne Eylandekens heeft ligghen²⁾ , staende vol gheboomten, ende somen Pulo Panjon niet en mach⁺ passeren aende oostzyde, so machmen daer binnen door daer langhs by heen loopen, heefter 5 ende 6 vadem diepten van goede gront, ende hebter nieuwers af te vreesen, dan van dat ghy voor ooghen siet.

⁺ Dit Eyland Pulo Panjon is gelegen dicht by 't Eylandt Binton, ende soo 't ghebuerde datmen hem so dicht by 't landt vont, datmen daer aende zyde van ter Zeewaert niet voorby en mocht, soo salmen loopen naer den hoeck van 't noordtwesten toe, alwaer een ront Eylandeken³⁾ leijdt, 'twelcke ghy sult laten aende zyde vant Eylandt, tusschen dat ende 'tEylandt niet loopende, dan daer buyten om dicht by heen: want isser schoon, loopende alsoo van binnen langhs 'tEylandt heen als gheseyt is: Aende⁺ zuydtooster hoeck van dit Eylandt Panjon, zijn gheleghen dicht by 't landt veel Eylandekens ende Clippen, ende twee mylen zuydtoost daer van af, is gheleghen een rondt Eylandt⁴⁾ vol gheboomten; sult tusschen dese twee Eylanden door loopen,⁺ naer 't Eylandt van Lynga⁵⁾ toe, 'twelcke een schoone suyvere wegh ende Zee is, ende soomen hem vont voorby dese voorsz. mont ofte open, so salmen buyten 'tEylandt om loopen: (want isser schoon) zynen wegh voortaen; Van dit ront Eylandeken⁺ af twee mylen naert zuyden toe, leijt een Riffe van steen⁶⁾ , vande lenghte van een schuet van een Gotelingh, ende heeft maer een Rudse die ontdeckt is, doch men siet het water ofte die Zee op de reste breken, waer van u sult wachten.

Van dit Eylandt af naer 'teijnde vande Eylanden van 't landt⁺ van Lynga, (gelegen dicht aende oostzyde van 't selfde Eyland,) salt uwen cours doen z. ende z. ten o. aen, ende buyten om loo-

+ Tusschen Pulo Panjon ende Binton liggen 2 Eylandekens.

1) Pandjang of Mapor, beO. Bintang.

2) Namelijk een zeestraat waarin de eilandjes Nikoi en Sama.

+ Diepte tusschen beyden.

+ Gelegentheyt van 't Eyland Panjon.

3) Melibon.

+ Aende z.o. zy van Pulo Panjon liggen veel Eylanden ende Clippen.

4) Merapas.

+ Cours om na 'tEylandt Lynga toe te loopen.

5) Lingga, zie vlg. alinea.

+ 2 mylen vant Eylandt Lynga moetmen een Steen-riff schouwen.

6) De Kajoe Ara.

+ Hoemen den Cours langs ende om d'Eylanden houden moet, midts verclaringe van sommighe merckelijcke Eylanden.

[p. 149]

pende z. aen, altoos langhs d'Eylanden heen, die u altesamen sullen blyven aende zyde vant westen.

Soo wanneer ghy twaalf mylen gheseylt hebt, so sult ghy recht voor uyt comen te sien, te weten aende zyde vant zuyd westen¹⁾ , een cleijn ront Eylandt²⁾ , liggende wat te Zeewaert van d'ander⁺ verscheyden, welck Eylandt by naer een gelijckenis heeft van 't Eyland Das Iarras gheleghen by Malacca, ende aleermen daer op 4 mylen naer by comt, soo sult ghy comen te sien twee andere cleyne ronde Eylandekens³⁾ , liggende langhs 'tlandt heen verscheyden vanden anderen, evenwel niet te veel.

Als ghy so verde zijt alst eerste ront Eyland, wesende claer⁺ weer, so sult ghy 'thooge landt van 't Eylandt Lynga comen te sien, w.z.w. van u ligghende, te weten, boven over d'Eylanden⁴⁾ (daer ghy langs heen loopt) heen, welcke altesamen zijn van leeghe huevelen en dalen, sult aldus langhs d'Eylanden heen loopen; Comende tot op drie mylen voor by 't ront Eylandt⁵⁾ , sult comen te sien wat verscheyden vant landt af, een cleijn Eylandeken⁶⁾ , ('twelcke hem int eerste ghesicht verthoont als 2 Clippen) ende 'tlandt heeft alhier eenen hoeck streckende van daer af innewaerts aen, makende eenen Inwijck (A Enseade de⁺ Linga⁷⁾ genaemt); als ghy so verde zijt als dit cleijn Eylandeken, so sult comen te sien int west noordtwesten, het hooghe landt van Lynga, 'twelcke maect de verthooninghe van twee hooge Rootsen ofte Berghen, ligghende verscheyden vanden anderen,⁺ welcke strecken n. ende zuyden, ende die van 't n. heeft twee spitsen, makende 'tfatsoen van Hase ooren⁸⁾ , ende sult int westen een ander landt sien, 'twelcke maeckt eenen krommen hooghen rugghe⁹⁾ , by wylen wat afdalende. Op alle desen wegh⁺ tot het voorsz. ront Eyland toe, sult vinden vande 17 tot 18 vadem diepten, van harde ende schoone gront, te weten, tot by desen hoeck ofte eijndt vande Eylanden toe, ende daer voorby

1) Dus niet recht vooruit, maar iets aan stuurboord.

2) Boedjang op ongeveer dezelfde breedte als de Piek van Lingga.

+ [56b]

3) Vermoedelijk zijn toppen van eilanden, als Kongki Besar en Boedjang bedoeld, welker formatie meer of minder insulair nog niet was vastgesteld. Voor 't eiland Das Iarres zie p. 76, n. 4.

+ Waer en wanneermen het eylandt Lynga sien mach.

4) Dus over Kongki Besar heen.

5) Nog Boedjang, als voren.

6) Merati buiten Tandjong Djang, den zuidoostelijken hoek van Lingga.

+ Gedaente der Landen, ende van den Inwijck Enseada de Linga.

7) De Baai van Lingga, waaraan de hoofdplaats Daik.

+ Gedaente hoe hem 'thooghe landt van Lynga verthoont.

8) Een bijzonder teekenachtige en juiste omschrijving voor wien dien berg uit eigen aanschouwing kent.

9) Het hooge land van Singkep.

+ Vande streckingen, diepten ende gronden nae Lynga.

[p. 150]

sult 28 vadem diepten hebben; Comende voorby desen hoeck (daer ghy 't land ontdeckt, 'twelcke naert w.z.w. strect) om te⁺ loopen naer Pulo Pon¹⁾ toe, ('twelcke is een Eylandt, ghelegen vant landt van Lynga 8 mylen, hebbende vande noordzyde twee kleyne Eylandekens²⁾ ; ende alsmen daer aende zyde vant noordoosten af is, soo schijntet rondt te wesen, met eenen spitsighen bergh int midden, ende vande zuydtoost zyde maecktet de verthooninghe van twee bergen met een dal int midden, ghelijck het in effeckt is, so wilt dan z.z.w. aen loopen; wesende vande voorsz. hoeck drie ofte 4 mylen voortaen, sult dit eylandt van⁺ Pulo Pon terstondt voor uyt sien liggen; op dit eylandt heeftmen versch water, ende 'tisser rontom schoon; als ghy 't int gesichte crijght, so sulter nae toe loopen, te weten op de w. zyde aen, sult een half mijl daer van af vinden de diepten van 15 vadem; by dit eyland wesende, so loopt z. ende z. ten o. aen, op welcke⁺ cours sult comen te sien den Bergh van Manopijn³⁾ , gheleghen op den hoeck vant eylandt Banca, alwaer de Straet van Palimbon⁴⁾ zijn beginsel heeft, ende die seven eylanden diemen heet Pulo Tayo⁵⁾ , sullen u blijven aende zyde vant zuydtoosten, welcke zijn gheleghen van Pulo Pon af 7 mylen; somen op dese wegh vint de diepten van over de 10 vadem, so ismen aende⁺ oostzyde, ende hebbende 10 vadem, so ismen van Banca 6 ofte 7 mylen, ende comende op 8 vadem, so en salt niet lange toeven, oft ghy sult het landt van Samatra comen te sien⁶⁾ ; soo haest als ghy int ghesicht van Manopijn zijt, so loopter tot op 2 mylen naer toe, eer dat ghy de Straet ofte tCannael in loopt, doende op dese manier uwen cours naer de monden ofte inwijcken van Palimbon, naer de Custe van Samatra toe, u wachtende van eenen grooten inwijck⁷⁾ , gheleghen naert noordwesten vande monden⁺⁺ van Palimbon af, aende selfde Custe van Samatra, de welcke eem seer groote Haven ende inkomste heeft, soo datter veel sche-

+ Pulo Pon leyt 8 mylen van Lynga, ende van de mercken ende opdoemingen des selfden.

1) Vermoedelijk een verbastering van Mal. Pohon (boom), temeer daar het eiland op de bij het Itinerario behoorende kaart van Oost-Azië (zie achterin, kaart V) Puõ heet; Boom-Eiland dus. Op de kaarten heet het thans Saja.

2) Het noordelijkste heet Njamok (mug).

+ Versch water aen 't Eylandt Pulo Pon.

+ De Straet van Palimbon begint aenden hoeck van Banca, by den Bergh Manopijn.

3) Menoembing; zie p. 139, n. 4.

4) Straat Banka.

5) P. Toedjoeh.

+ Hoemen by die diepten verstan can waer omtrent datmen is.

6) Een prachtige opmerking, die men contrôleeren kan, door op de kaart een lijn van P. Saja naar den Menoembing te trekken en te letten op de snijding van die koerslijn met de van den Sumatrawal afstekende 10 vaams lijn.

7) De Kindawang baai.

+ [57a]

+ Hoemen 'tCanael van Samatra inloopt, ende den inwijck van Palimbon schouwen moet.

[p. 151]

pen met bedroghen zijn gheweest, die daer in liepen, en heeft gheen ondiepten; sult terstont comen te sien (soo ghy langhs de Custe heen loopt) dat het landt van dien z.z.w. aen strect; Van hier af voortaen so doetmen die Coursen ende Navigatie naer Sunda toe, ghelijck als wy die op de voyage ende deschriptie van Malacca naer Sunda ende Java verclaert hebben, waerom niet noodigh is hier weder te verhalen.