Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 145]

Dat 26. Capittel.
Deroute ofte die Coursen vande Haven Bantam af, tot die Haven van Calapa, diemen noemt Sunda Calapa¹⁾ , beyde Havens gheleghen aende noordtzyde van 't Eylandt Java major.

Seylende uyt de Haven van Bantam naer Sunda Calapa, sult⁺ uwen cours nemen tusschen 't Eylandeken ende 'tEylandt (ghelegen tegen over den krommen hoeck) door²⁾ , om dieswille dat de stroomen naert Canael ofte Straet toe loopen, seylende ontrent een schuet van een stuck geschuts van alle d'Eylanden⁺ af daer langhes heen: want isser over al suyver ende schoon van 5, 6 vadem diepten, modder gront, overmits datter (vanden⁺ hoeck vande bocht, ofte den krommen hoeck) een groote bancke ofte drooghte afsteeckt; Desen hoeck om wesende, sult gaen loopen op 6, 7 vadem diepten, tot een goede mijl daer van af: want van desen krommen hoeck³⁾ af, tot eenen anderen (diemen daer naer aen 't selfde landt heeft,) ist altemael banckachtigh ende ondiep van sanden, ende tZeewaert van dese punt af, leyt een langhwerpigh Eyland, ghenaemt Pulo Tunda⁴⁾ , ende 3 ofte 4 mylen⁺ oostwaert daer van af, streckt eenen geheelen regel Eylanden⁵⁾ , onder groote ende kleyne, welcke altemael op de selfde streckinghe heen ligghen; 'teynde van dese Eylanden (twelcke zijn 4 Eylanden by een, te weten, een groot ende drie cleyne) zijn⁺ aenden ander ghehecht met Riffen, ende sult dicht langes dese Riffen heen 24 ende 25 vadem diepten vinden, sult alle dese Eylanden (die op desen reghel heen strecken) laten t'Zeewaert van u af.

⁺ Van de voorsz. punt ghenaemt den krommen hoeck af, so⁺ strect alle de custe tot Calapa toe oost aen, ende heeft wat van o. ten z. Sulter langes heen loopen op de 7 ende 8 vadem diepten: want so ghy verder t'Zeewaert in waert, soo loopen de stroomen

1) Soenda Kalapa, de oude naam van de vrij belangrijke negorij aan de monding der Tjiliwong, later Djakatra en Batavia. Zie Enc. v. Ned.-Indië (2de druk) sub: ‘Batavia’. Bij de inlanders werd voor deze negorij veelal de naam ‘Sulakarta’ of ‘Surakarta’ gebruikt. Zie Brandes in Tijdschr. voor Ind. Taal-, Land- en Volkenkunde, deel XXXVII 1894, ‘Yogyakarta’.

+ Cours van Bantam na Calapa.

2) Tusschen Pamoedjan Besar en Tandjong Pontang door.

+ Diepten omtrent de Eylanden.

+ Een grote Banck van de krommen heock afloopende.

3) Tandjong Pontang.

4) Nog steeds: P. Toenda of P. Babi.

+ Plaets van t'Eylandt Pulo Tunda, met eenen heelen reghel Eylanden.

5) De Hoorn-Eilanden en de Agnieten-Eilanden.

+ Diepten omtrent dese Eylanden.

+ [55b]

+ Gelegentheyt vande krommen hoeck tot Calapa toe.

[p. 146]

te seer naer de Straet ofte 'tCanael (dat tusschen Iava ende Samatra naer buyten is loopende) toe, 'twelcke u tegens is, ende⁺ is van veel diepten; Vier mylen vanden krommen hoeck¹⁾ ofte punt voortaen, so heeft de custe een ander punt²⁾ landts, alwaer recht tegens over, te weten, een mijl tZeewaert daer van af, is gheleghen een ront Eylandt³⁾ , en sult tusschen dit Eylandt ende 'tlandt niet door loopen: want is over al seer ondiep, ende steenighe gront⁴⁾ ; daer loopen alleenlijcken cleyne Fusten door;⁺ sult een half mijl t'Zeewaert daer van af loopen: want is daer langhes heen altemael steen; Een cleyne mijl weeghs voorby dit Eyland, heeftmen een ander lanck Eylandt, ende dan noch wat⁺ voorder aen, te weten daer dicht by, leyt noch een ander cleijn Eylandt⁵⁾ ; Van dese 2 Eylanden af een mijl weeghs z.o. waert aen, te weten dicht by 't landt, liggen noch 2 ander Eylanden⁶⁾ ; tusschen die bovengenoemde Eylanden ende dese twee Eylanden heen, heeftmen een Cannael van 6, 7 vadem diepten; daer door loopende, sult altoos d'Eylanden van ter Zee-waert aldernaest loopen, ende so ghy daer niet en begheert door te passeren, so⁺ loopter buyten om tZeewaert daer van af, al waer sult vinden 12, 13, 15 vadem diepten. Van dit lanck Eylandt af n. aen, voleijnden d'Eylanden van ter Zeewaert, die de Riffen hebben, als gheseyt is, ende maken een mont ofte open van een Canael van een groote mijl weeghs, sult alhier d'Eylanden die nae 't landt⁺ liggen aldernaest loopen: want loopende by d'Eylanden van die 't Zeewaerts in liggen, sout terstont de Riffen comen te sien, die van sant ende oock van steen zijn, welcmen tmeestendeel mettet leegh water ontdeckt siet⁷⁾ .

Ghepasseert wesende het langhe Eylandt, ende 'tander datter een schuet van een stuck geschuts voorby leijdt, als oock die tweede die voorder aen ligghen, ende 'tland vande Custe die de⁺ punt heeft, so heeftmen wat voorby dese punt noch ander vier Eylanden ligghen, tusschen welcke ende 'tlandt men gants niet passeren en mach, ende een cleyne mijl oostwaert aen, zijn ghelegen noch ander vier Eylanden, te weten, twee ende twee op de

+ Vier mylen vanden krommen hoeck een punt lants, ende daer tegen over een Eylandt.

1) Tg. Pontang.

2) Tandjong Kait.

3) Menscheneter of Laki.

4) Rif van Menscheneter.

+ Waerschouwinghe hier door niet te loopen.

+ Beschryvinge van verscheyden Eylanden.

5) Groot en Klein Kombuis of Lantjang en Bokor.

6) Middelburg of Ramboet en Amsterdam of Ontong Djawa.

+ Diepten buyten om de Eylanden.

+ Waerschouwinge voorde Riffen byde Eylanden, etc.

7) Een verwarde voorstelling.

+ Gelegentheyt van vier Eylanden.

[p. 147]

ry; op 't eijnde van dese 4 Eylanden t'Zeewaert in, leijt een witte⁺ sant drooghte die altoos ontdeckt leijt; alle dese ghementioneerde Eylanden sult ghy laten aende rechter hant, te weten aende zyde van 't landt; Wesende aende zuydzyde voorby dese witte sandt drooghte, sult komen te sien binnen int landt twee hooghe bergen¹⁾ , welcke ligghen oost ende west vanden anderen verscheyden, ende aende voet vanden bergh int oosten, is gheleghen de⁺ Haven van Calapa²⁾ , alwaer ghy 't setten sult.

Als ghy binnen in de Haven wilt loopen, de voorsz. drooghten ende dan noch een Eylandt dat van daer naert landt toe leijt,⁺ voorby wesende, so sullen u blyven int zuydoosten 4 Eylanden die nae 't land toe strecken, ende noch een ander dicht by 't landt, so sult u wachten van een sant drooghte, geleghen int⁺ noordtoosten, seer dicht vande Haven af, welckmen altoos sien mach, wort vande vloet wegh ghespoelt alst hoogh water is, sult naer dese Eylanden toe loopen, welcke zijn gheleghen t'Zeewaert vande Haven af, wesende by daegh om die voorseyde drooghten te schouwen, etc.

+ Beschryvinge van vier Eylanden met een drooghte.

1) De Salak en de toppen van den Gedeh.

+ Gedaente van de Haven van Calapa.

2) Zie p. 145, n. 1.

+ Courssen om inde Haven te loopen.

+ Waerschouwinghe voor een sandt drooghte.