Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 16. Capittel.
Een ander breeder verclaringhe van de Navigatien ende Coursen, om te seylen van Goa uyt Indien naer Malacca, met alle die streckinge ende gelegentheyt van dien.

⁺ Die geen die begeert te seylen van Goa, ofte uyt Indien naer⁺ Malacca, sal tot 20 mylen weeghs t'Zeewaert in loopen, in sulcker voegen dat hy het Eylandt Seylon mach buyten om⁺ loopen, naer d'Eylanden As Ylhas de Nicobar toe, te weten door 't middelste Cannael heen, 'twelcke leijt op 7½ graden⁴⁾ , sult gheadverteert wesen op dese contreye acht te hebben op de stroomen: wantse mette weste winden naer de golve van Bengalen toe loopen, ende mette ooste winden t'Zeewaert aen; 20 ofte 30 mylen vande Eylanden af heeftmen so groote vergaderinge ofte ravelinge van water ende stroomen, dat het drooghten schynen te wesen.

⁺ Soo ghy quaemt op 't midden van d'Eylanden Nicobar aen, so weet datmen daer een Cannael heeft, liggende op 6½ graden, wesende d'Eylanden vanden anderen verscheyden ontrent anderhalf mijl⁵⁾ , daermen wel tusschen door mach loopen sonder schromen: want en hebt anders niet te vreesen, dan alleenlijcken dat ghy voor ooghen siet; de diepten diemen daer heeft zijn 12, 13

+ Coursen van Goa na Malacca.

+ [32a]

+ 't Middelste Eylandt van Nicobar leijt op 7 een half graden. Waerschouwinghe voor de stroomen.

4) Straat Sombrero.

+ Op 't midden van d'Eylanden Nicobar, op 6 een half graden leijt een Cannael.

5) St. George's Kanaal tusschen Klein en Groot Nicobar moet bedoeld zijn; het ligt echter op 7^o10′ N.Br.

[p. 75]

vadem; aen 't eijnt van dit Cannael, te weten by 't noorder Eylandt van d'Eylanden Nicobar, leijt een Eylandeken¹⁾ daermen tusschen door mach passeren, mettet grootste schip datmen vint; het zuyder eijnt van dit Eijlandt is ghelegen op 6¼ graden, ende⁺ 'tbovenghenoemde Cannael op seven en half graden, als voren.

Soo ghy quaemt by 't middelste Cannael gelegen op 6 graden, sult by 't inkomen van 't Eylandt vier Eylandekens sien, waer van de drie een half mijl van 't Eylandt af ligghen, zijnde twee van dien groot ende hoogh, ende 'tander kleijn, ende 'tvierde leijdt verscheyden van 't Eyland ontrent drie mylen; is een groot ront Eylandeken vlack boven op, ende naer 't noorden sult een ander Eylandt sien ghelegen op 8 graden; d'inkomste van dit⁺ Eylandt heeft eenen dicken hooghen rugghe, wesende aen 't eijnde vlack; komende int midden van 't Cannael sult noch een ander⁺ Eylandt sien, geleghen dicht by dat vande 8 graden van een vlack land, liggende vanden anderen ontrent twee mylen weeghs; van d'Eylanden Nicobar tot dit noorder Eylandt, zijn ontrent seven mylen weeghs, en hebt alhier nieuwers van te vreesen; aen 't eijnt van dit Cannael heeftet Eylandt Nicobar eenen ronden⁺ huevel, hebbende aende voet van dien een Eylandeken ligghen, sult gheadverteert wesen aende zuijdzyde van Nicobar²⁾ niet te passeren, om te schouwen die van Acheijn van 't Eylandt Samatra, die hen alhier onthouwen: want zijn doot vyanden vande⁺ Portugesen; doet eer u beste om te passeren, als boven gheroert is, al waert schoon dat ghy u vont op 8¼ ende 8⅓ graden, moechter evenwel passeren sonder vreese, want zijn altemael Cannalen ofte Duer-tochten.

Ghepasseert wesende d'Eylanden van Nicobar, als gheseyt is:⁺ sult uwen cours nemen naer 't Eylandt Pulo Cuto toe; men loopt Pulo Cuto met Nicobar oost ende west, ende heeft wat van oost ten zuyden, ende west ten noorden, is inde cours 9 mylen³⁾ , ende leijdt op de hooghte van 6⅔ graden; Om Pulo Cuto te kennen⁺ komende van uyter Zee daer op aen, so sult ghy vande oostzyde een hoogh ront lant sien, wesende aenden oever vande Zee laegh,

1) Kabra.

+ Een Eylandeken op 6 een vierendeel graden.
Vier Eylandekens.

+ Een Eylandt op 8 graden.

+ Ontrent 2 mylen veerder noch een Eyland.

+ Waerschouwinge voor de zuijdtzyde van Nicobar.

2) D.i.: bezuiden de eilandengroep niet te passeeren.

+ Desghelijcks voor de Acheijn van 't Eyland Samatra.

+ 't Eylandt Pulo Cuto leijt op 6 twee derdendeel graden.

3) Een eiland op dien afstand van de Nicobaren bestaat niet; de afstand is volstrekt fout. Bedoeld zal wel zijn (in verband met koers en breedte) een eilandencomplex onder den wal van het schiereiland Malakka en wel de op de Engelsche kaarten voorkomende: P. Bouton, P. Trotto, P. Lancava, Junkseylon enz., vermoedelijk dit laatste.

+ Teijckenen van Pulo Cuto te kennen.

[p. 76]

zijn drie kleyne Eylandekens byeen, hebbende vande zuijdtzyde, te weten: aenden uytersten hoeck van dien 3 ofte 4 Klippen ondect⁺ ligghen, ende vande noordtzyde een ander mont ofte open, loopende tusschen 'tgroote Eyland ende 'tEylandt van ter Zee; In dit Eylandt naer 't landt toe, te weten: aende zyde van 't zuijdtoosten, is een plaets daermen seer goet versch water heeft, by eenen leeghen punt landts.

⁺ Moecht oock wel uwen cours nemen van d'Eylanden Nicobar af, naer 't Eylandt Pulo Pera¹⁾ toe, twelcke is een kleijn ront Eylandt sonder eenighe gheboomten, ghelegen op 5⅔ graden, wesende inde cours van Nicobar tot Pulo Pera ontrent 100 mylen; men loopter oost zuijdtoost ende west noordtwest; Van Pulo Pera tot het Eylandt Pulo Pinaon²⁾ zijn 15 mylen, ende liggen vanden anderen oost ende west, en heeft wat van oost ten zuyden, ende⁺ west ten noorden; Dit Eylandt Pulo Pinaon leijt 5 mylen van 't vaste landt af, op 5¼ graden ruijm; die kennisse van dien is, dattet hoogh int midden is, hebbende aenden hoeck van 't noorden eenen ronden huevel, ende een Eylandeken te midde-weghen⁺ van 't selfde Eylandt ligghen; ende komende langhes 'tlandt heen, so heeftet eenen grooten inwijck met een sant strant, hebbende aen 't eijnde vande strant een Eylandeken liggen, daermen die plaets van 't versch water heeft, ende aende punt van 't zuyden ist laegh landt, maeckende een ander Eylandeken³⁾ ; Men loopt Pulo Pinaon met het Eylandt Pulo Sambilaon noorden ende⁺ zuyden, moet alhier wel voor u sien: want van dit Eyland Pulo⁺ Pinaon streckt een bancke af, streckende tot een punt ofte hoeck hoogh lants toe, (die 't Zeewaert in komt) ende streckt tot op twee mylen t' Zeewaert aen, sulter op vinden 5 vadem diepten, ende wat meer naer 't lant toe wesende minder.

Sult weten dat wanneer u dese voorschreven punt blijft int oosten ende oosten ten noorden, soo sult ghy Sambilaon komen te sien; de cours van Pulo Pinaon tot Pulo Sambilaon zijn 22 mylen, leijt op de hooghte van 4 graden schaers; oost ende west van Pulo Sambilaon t' Zeewaert 4 ofte 5 mylen, leijt het Eylandt genaemt⁺ A Ylha das Iarres⁴⁾ , is een kleijn ront Eylandt bedeckt met Bos-

+ [32b]

+ 't Eylandt Pulo Pera leijt of 5 twee derdendeel graden.

1) P. Perak, midden in Straat Malakka, op 5^o45′ N.B.

2) P. Penang, zie p. 74, n. 1.

+ Pulo Pinaon leijt op 5 een vierendeel graden ruijm.

+ Kenteycken van Pulo Pinaon.

3) P. Kandy.

+ Pulo Sambilaon.

+ Een banck by Pulo Pinaon. Pulo Sambilaon leijt op 4 graden.

+ A Ylha das Iarras.

4) P. Djarrah. Linschoten vertaalt dit (pag. 78) door Potten-Eiland (van Port. jarro); het zal wel zijn van Mal..‘djarrah’, d.i. ‘uitkijken’, iets als Abrolhos dus. Verg. p. 32, n. 4.

[p. 77]

schagie, ende heeft aende zyde van 't zuijdtwesten versch water,⁺ doch is weynigh: maer in Pulo Sambilaon heeft men seer goet versch water, te weten op de 4 Eylanden van dien, waer van het grootste aldernaest het landt toe leijt int midden, van 't welcke aen de zyde van 't noordtoosten staet eenen huevel, van welcker beyde zyden men stranden van sant heeft, aen dese beyde stranden heeftmen versch water; Van gelijcken die ander drie Eylanden,⁺ welcke int midden blyven, hebben aende zyde van 't oost noord-oosten altemael sant-stranden, int midden van de welcke, te weten daer 't een open heeft, vintmen seer goet versch water, aende voet van eenen grooten boom; by alle dese Eylanden, so wel aende zyde vande Zee als van 't land, als oock door de Cannalen daer tusschen heen, machmen vryelijck passeren sonder vrees: want is over al diep genoegh, ende moechtet setten int gesicht van 't landt op 20 ende 25 vadem diepten.

Begheerende te passeren doort groot Cannael van Pulo Sambilaon,⁺ so sult ghy zuyden ende zuyden ten oosten aen loopen, naer d'Eylanden As Ylhas d'Aru¹⁾ toe, welcke liggen aen de custe van 't Eyland Samatra, zijn drie kleyne ende laghe Eylanden,⁺ bedeckt met Boschagie; als ghy so verde zijt als dese voorschreven⁺ Eylanden, tot op een mijl daer voorby wesende, sult uwen cours nemen zuijdtoost, zuijdtoost ten oosten, ende oost zuijdtoost aen, loopende op de diepten van 10 vadem naer Pulo Parcelar²⁾⁺ toe, 't welcke is eenen hooghen Bergh, gheleghen aende custe van Malacca, ende schijnt van verde een Eylandt te wesen, staet in een vlack landt, so datmen 't landt niet en siet dan alsmender dicht by is; Van Pulo Parcelar tot den hoeck ghenaemt Cabo⁺ Rachado³⁾ , dat is de ghecloven hoeck, gheleghen op 2½ graden ruijm, looptmen van daer tot Malacca oost zuijdtoost ende west noordtwest; lancks de custe heen ist altemael een puntigh ende huevelachtigh landt: maer niet te hoogh; Comende te middeweghen, te weten: vande Cabo Rachado naer Malacca, sult terstont⁺ ondecken d'Eylanden die ontrent een half mijl voorby Malacca (dicht by 't landt heen) ligghen.

+ Ghedaente ende gelegentheyt. In Pulo Sambilaon is goet versch water.

+ Beschryvinge van 3 Eylanden.

+ Coursen om door 't groot Canneal van Pulo Sambilaon te seylen.

1) De Aroa-Eilanden, midden in de Straat op bijna 3^o N.B.

+ [33a]

+ As Ylha d' Aru.

2) Eiland onder den Malakka-wal bij Kelang. Zie bijv. de groote kaart van Sumatra in Valentijn V, (1).

+ Pulo Parselar is een hooghen Bergh aende cust van Malacca.

+ Cabo Rachado leijdt op 2 een half graed.

3) Van Port. rachar = klieven. De kaap heet nog Rachado.

+ Beschryvinge vande custe van Malacca.