Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 8. Capittel.
Die Coursen ende Navigatie van Indien naer de Cabo de bona Esperança toe, door een ander Portugesche Piloot ofte Stuerman aengheteijckent.

Als ghy scheijdt van Cochijn om uwe cours te doen naer Portugael, soo doet altoos u uyterste neersticheyt te loopen op 10½ graden, tot op 50 mylen west zuydtwest daer van, soo dat ghy comt op 10 graden schaers, op welcke hooghte zijn geleghen⁺ d'Eylanden Mamales²⁾ : want de stroomen sullen u altoos trecken naer 't midden van 't Cannael³⁾ , tusschen dese Eylanden

+ d'Eylanden Mamales liggen op 10 graden.

2) De zuidelijkste eilanden der Lakadiven, zie p. 40, n. 1.

3) Dus het ‘Negengraads-Kanaal’.

[p. 45]

ende d' Eylanden van Maldiva, op 9½ graden, so moecht ghy dan ruijm passeren sonder eenigh van de Eylanden te sien, ende gaet altoos seecker op 9¼ graden, hoewel datse in de Pascaerten⁺ veel valsche Eylanden stellen.

Ende soo 't gheschiede dat ghy 'tseijl ginckt van Cochijn den 20 Januarius luttel min ofte meer, soo loopt also dat ghy d'Eylanden comt te passeren aen 't zuydwesten, ende zuyd west ten⁺ zuyden, tot dat ghy zijt onder de Linea Aequinoctiael, om oorsake dat ghy laet t'seijl gaet, ende 'tmach komen dat u de windt ende 'tweder soo wel niet voegen en sal, ende om te houden de zyde van ter Zeewaert van 't Eylandt Brandaon¹⁾ , so moeght ghy uwen cours nemen tusschen d'Eylanden ghenaemt Dos⁺ Yrmaos²⁾ , gheleghen op 4 grader aen 't zuyden ende vandaer moecht ghy uwen cours nemen naer d'Eylanden van Pedro Mascharenhas³⁾ , also uwen wegh volghende; soo 't gheschieden wesende op 4 graden aen 't zuyden, u veel Donderen, Blicxemen,⁺ ende Reghens over vallende, waer om datmenter ghemeenlijcken inde maent Februarius also vint: want ick het also ghevonden hebbe tot op de 14 graden toe, daerom doet altoos u beste om te komen op 14 ofte 15 graden: want sult ghemeenlijcken op 15 ofte 16 graden zuydooste winden vinden, en wilt alsdan niet meer ter Zeewaert in loopen: maer loopt tusschen het Eylant Brandaon⁴⁾ ende 'tEylant van Lopo Soares⁵⁾ , 'twelcke eenen⁺ goeden cours is, so haest als ghy dit Eylandt voorby zijt, soo neempt uwen wegh langhs 'tEylandt van Ioan de Lisboa⁶⁾ heen, tusschen dit Eylant ende d'Eylanden van Pedro Mascherenhas⁷⁾ , heeftmen eenen goeden wegh, so dat ghy komt te loopen 14 ofte 15 mylen van 't Eylant san Lourenço; van daer af neemt uwen cours tot op 29 graden, west zuydwest aen, ende daer naer soo loopt west ende west ten zuyden aen tot op 34 graden ofte soo verde als ghy wilt.

Met dese cours aldus aenloopende, komende op 50 ofte 60

+ Inde Pascaerten veel valsche Eylanden. Hoe datmen zijn cours van Cochijn nemen moet, alsmen den 20 January t'seijl gaet.

+ [22b]

1) Het zuidelijkste eiland van de Cargados Garajos op de Nazareth Bank. Zie p. 40, n. 6.

+ d'Eylanden dos Yrmaos ligghen op 4 graden.

2) Een verwijzing naar de Chagos Eilanden?

3) Namelijk Mauritius, Réunion, Rodriguez op 20 à 21^o Z.Br.

+ Opten 4 graed aent zuyden veel Donders in Februario.

4) Verg. noot 1.

5) Vermoedelijk bedoeld Os Baixos (de riffen) van Lopo Soares, waaronder te verstaan de noordelijke (niet zeer ondiepe) ondiepten van de Nazareth Bank. Er staat daar 14 vaam minste water. Verg. pag. 48. Ook kan Tromelin Island bedoeld zijn.

+ 't Eyland van Lopo Soares.

6) Rodriguez; zie p. 41, n. 1.

7) Verg. noot 3.

[p. 46]

⁺ mylen naer 't lant genaemt A terra do Natal, sult seer veel voghelen sien ende hoet meer stormt ende onweert, hoe ghy der meer sien sult, ende soo ghyder veel siet, soo zijt verseeckert verde van lant te wesen, ende als ghyse verliest, so siet voor u: want zijt dichter by lant, sultse altemael verliesen, behalven de swarte⁺ Ravens mette witte becken, ende hoe ghy dichter by 't lant comt, hoe ghyder meerder sult vinden, al hoewel datmen die ooc heeft tot 20 mylen van 't lant af: maer veerder niet; so haest als ghy begint het Eylandt san Lourenço voorby te komen,⁺ soo neemt de bovengeseyde cours, ende als ghy begint te ontdecken den mondt van't Cannael, tusschen san Lourenço ende Moçambique, soo hebt ghy terstont het loopen vande stroomen naer de Cabo de bona Esperança toe, en twyfelt niet in dese contreye uwen cours te nemen zuydwest aen: want hebt gemeenlijcken de wint terstont naer 't zuyden toe, ende al wat ghy west noort west aengheloopen zijt, dat zijt ghy voorder aen, waeromme u waerschouwe u altoos te houden by de custe, so sult ghy beter reyse doen: want de stroomen sullen u naer de Cabo toe dryven, al ist schoon dat u de winden niet en helpen; ende dit⁺ is te verstaen als ghy laet van Cochijn scheijt, so sult ghy hier altoos vinden grote cracht van weste winden; Ooc so is te weten dat alhier (in Martius ende Aprilis op desen gheheelen wegh, vanden uytersten hoeck van san Lourenço af tot de Cabo toe) ghemeenlijcken noorden ende noordooste winden waeyen, ende soot een ofte twee daghen uyten zuyd oost ofte zuyden waeyt, is by mirakel, daerom en maeckt daer gheen rekeninghe op: want waeyender in desen tijt seer selden, op alle den voorschreven wegh tot de Cabo toe, ende hoe naerder de Cabo, hoe meerder noorde winden: maer als de noorde windt met Mist ende Nevel⁺ komt, so verwacht voorseker weste winden: want dat is zijn⁺ natuereel in dese contreyen; sult geadverteert wesen, dat so ghy in dese contreyen quaemt in een schrickeljaer: want die⁺ selfde periculueser zijn dan d'ander jaren, om oorsaecke dat die Conjunctien vande Hemelsche Planeten ende lichamen als dan different zijn, als oock die inferiore lichamen, die de superioren⁺ ofte opperste subject ende onderworpen zijn, waer door zy gheregeert worden¹⁾ : soo sult bevinden in dese contreyen vande 30 graden opwaerts, dat so haest als ghy de windt uyten noorden crijght

+ By A terra do Natal veel voghelen.

+ Alsmen veel vogelen siet is men veer van landt.

+ Coursen als hem 't Canael tusschen S. Lourenco ende Mossambique vertoont.

+ In Martius ende Aprilis waeyen ghemeenlijcken noordt ende noordtooste winden, vanden hoeck van S. Lourenco tot de Cabo de bona Esperansa toe.

+ Teyckenen alsmen weste winden verwacht.

+ [23a]

+ 't Schrickeljaer periculueser als ander jaren.

+ Oorsaeck waeromme.

1) Laat ons hopen dat Jan Huyghen dit slechts om der curieusheids wille van den Portugeeschen piloot overnam.

[p. 47]

met een stof-regen, een groot onweer daer uyt te rysen, soo siet wel voor u, ende weest op u hoede, op dattet u niet en verrast: want soot u van voren onversiens overviel, en sout gheen remedie hebben om u boven te houden en te salveren, sonder besonder huipe en ghenade van God: want komen met grooter furie en desperaetheyt.

Soo 't ghebuerden dat ghy u vondt int beginsel van Februarius,⁺ byden uytersten hoeck van san Lourenço, 70 ofte 80 mylen t'Zeewaert in, soo neemt uwen Cours nae de Cabo das Agulhas toe: want sulter de winden alsdan altoos zuijdoost vinden, so dat ghy niet en passeert op de 36 graden t' Zeewaert in, welcke Navigatie ghy doen sult, scheydende uyt Indien inde maendt van December; sult by dese Cabo das Agulhas gront hebben 20 ende 25 mylen van 't lant af, op 100 ende 130 vaem diepten, te weten op de hooghte van 36½ graden etc.

+ Vermaninge hoemen in Februarij byden uytersten hoeck van S. Lourenco is zijn cours nemen sal.