Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 7. Capittel
Deroute ofte die Coursen vande Navigatie van Cochijn naer Portugael, beschreven door den selfden Piloot Vincente Rodriges de Lagos⁶⁾ .

De stadt van Cochijn is gheleghen op 9¾ graden⁷⁾ , eer min⁺ als meer, scheydende uyt Cochijn naer Portugael, soo doetmen de cours west aen en wel soo noordelijc tot op 30 mylen

6) Aan wien ook Cap. 5 en 6 ontleend zijn. Zie p. 30, n. 1.

7) 9^o58′ N.Br.

+ De stadt van Cochijn leijdt op 9 drie vierendeel graden.

[p. 40]

van Cochijn af, alhier wesende sult uwen cours nemen in sulcker voeghen, dat als ghy door d'Eylanden van Maldiva ende Mamale⁺ loopt, moght komen op de hooghte van 8 ende 8½ graden¹⁾ , om gheen Eylanden te ghemoeten, hoewel dat die Pascaerte op dese streckinghe sommige Eylanden heeft, niet teghenstaende en zijnder niet.

⁺ Dese Eylanden ghepasseert wesende, so ist goet uwen cours te nemen zuytwest aen tot op 4 graden, ende van daer voortaen zuyt zuytwest aen tot op 3 graden aen de zuytzyde vande linea⁺ Aequinoctiael; van Cochijn af op die voorschreven wegh tot hier toe, soo noortwesteert het Compas anderhalve streeck, komende op de 3 graden aende zuytzyde vande linea, so sult ghy de donderen beginnen te crygen van uyten westen ende noordtwesten²⁾ met stercke winden; van hier af sult zuyden ende zuyden ten westen aenloopen, tot op 10 ofte 12 graden, in welcke contreye⁺ sult kryghen de zuydtooste winden³⁾ ; op dese 12 graden soo noortwesteert het Compas een streeck ende ⅔ van een ander, en sult daerom gheen abatiment ofte afslach⁴⁾ rekenen: wantmen somtijts vint dat de wateren ofte stroomen alhier naer 't westen toe loopen 'twelcke dan twee fauten soude wesen, in⁺ voegen dat naer ic het te recht verstaen can op dese cours, soo moetmen alle 'tgeen toegeven ofte rekenen datmen gist het schip voor te gaen, om datmen van gelijcken sal vinden stroomen die naer 't zuytoosten toe trecken.

Comende op de 12 graden (als voren) tot op de 15 graden, soo krijghtmen somtijts de winden van uyten zuyt zuytoosten⁵⁾ , so en wilt dan niet op den boech naer 't westen toe loopen: wantet niet goet en is: maer loopt eer naer 't oosten ende oost zuytoosten, altoos goedewacht houdende tot op de 18 graden, op⁺ welcke hooghte ghelegen zijn de drooghten genaemt Os Baixios dos Garagiaus⁶⁾ , ende kryghende de zuytooste winden, so ist

+ Coursen nae d'Eylanden van Maldiva.

1) Het ‘Achtgraads-Kanaal’ en het ‘Negengraads-Kanaal’. Juist in het midden daarvan ligt het eilandje Minicoi (8^o17′ N.Br.) waarop tegenwoordig een zeer kenbaar kustlicht. Met de eilanden van Mamale kunnen slechts de zuidelijkste Lakadiven bedoeld zijn. Zie p. 44, n. 2.

+ Hoemen zijn cours nemen sal tot opte 3 graden.

+ Opte 3 graed aen de zuytzy van de Linea crijghtmen de Donder uyten Westen.

2) De N.W.moesson, ongeveer gedurende het winterhalfjaar op het N.lijk halfrond, wanneer de kust van Malabar N.O.-passaat ondervindt.

+ Hoe veel 't Compas op 12 graden noordwesteert.

3) De Z.O.-passaat, welker noordelijke grens in dit halfjaar naar het Z. is verdrongen.

4) Wraak. Zie p. 21, n. 4.

+ [21a]

5) Zie noot 3.

+ Os Baixos dos Garagiaus.

6) De Nazareth-bank met de Cargados Garajos eilanden, beO. Madagascar, op ongeveer 60^o O.L. en 17^o Z.Br.

[p. 41]

goet uwe cours te nemen zuytwest aen, tot dat ghy comt te sien het Eylant van Diego Rodriges¹⁾ , ende soot u recht voor uyt⁺ leijt, so sult ghy sommige vande voghelen Alcatrasen sien, ende oock sommighe hoopen van 't kruijt Sargasso²⁾ in 't water dryven, alhier so en noortwesteertet Compas niet hoogher: maer begint van daer voortaen weder te diminueren ofte te minderen.

Als ghy dit voorschreven Eylandt ofte de hooghte van dien⁺ gepasseert zijt, so loopt zuytwest ende zuydwest ten westen aen tot op 26 graden, op welcke hooghte gheleghen is 'tuyterste lant van sant Lourenço³⁾ ; so haest als ghy op dese hooghte zijt, soo sult ghy uwen cours west zuydwest aen doen tot op de 29 graden, ende van daer af west ende west ten zuyden aen.

Om te weten wanneermen noorden ende zuyden met het Eylandt⁺ sant Lourenço over een is, te weten mettet midden van 't uyterste lant aende zuytzyde, soo merckt het Compas wel, ende so ghy waert op de voorschreven contreye, soo salt Compas een streeck ende ¼ van een ander noortwesteren; van hier af voortaen salmen de cours nemen naer den tijt ende 'tweder sulcks toe-gheeft: want wesende vanden 15 April tot het laetste van de Mey maendt, soo ist noodigh in tijts 'tvaste landt aen boort te kryghen: wantmen in desen tijdt alhier de winden van uyten⁺ noorden ende noortwesten heeft; ende komende in Februarius ende Martius, so heeftmen de winden uyten oosten ende zuyden, waer door men hem moet reguleren naer den tijt datmen hem daer vint.

Wesende noorden ende zuyden mettet lant over een, so salt Compas een gheheele streeck eer meer dan min noortwesteren, 'twelcke een gewisse teijcken is daer met over een te wesen: maer soot meer waer, soo weest verseeckert dat ghy by 't lant niet en zijt, dan 30 ofte 40 mylen daer van af, ende soo ghy maer⁺ 30 mylen van lant en zijt, sult groen water sien, doch evenwel gheen gront vinden; Die Compassen die ick gheseijt hebbe sullen ficx ende gelijck wesen⁴⁾ aen de Cabo das Agulhas, ende die dese differentie doen noortoosteren in Portugael, een halve streeck eer min dan meer, ende soo wanneer dat ghy comt aen

1) Gelegen beO. Mauritius en Réunion op 19^o41′ Z.Br. en 63^o25′ O.L. Diogo Rodriguez was een Port. piloot die zich onder d'Albuquerque onderscheiden heeft. Zie Viterbo I, p. 270. Komt niet voor bij Fontoura da Costa, Boxer, of Cortesão.

+ 't Eyland van Diego Rodriges.

2) Zie p. 22.

+ Coursen van 26 graden na S. Lourenco.

3) Kaap St. Mary op 25^o39′ Z.Br.

+ Teijckenen ofmen noorden en zuyden by S. Lourenco is.

+ Verhael hoe de winden hier waeyen.

+ 30 mylen vant landt S. Lourenco is groen water.

4) Verg. p. 16, n. 10; p. 24, n. 4; p. 34, enz.

[p. 42]

de Cabo das Agulhas, ofte herwaerder, so langhe als ghy niet en⁺ comt op de gront van modder ofte slijc, so en zijt ghy noch aen de Cabo das Agulhas niet, daerom en laet niet, het loot dicwils uyt te worpen: want sal u altoos wel wysen wat dat ghy doen sult.

⁺ Passerende de Cabo das Agulhas naer de Cabo de bona Esperança toe, soo en ist niet goet noortwest aen te seylen, terwyle dat ghy gront neemt: want en sout daer met de Cabo de bona Esperança niet om loopen: maer die ghepasseert wesende, soo loopt alsdan noordtwest aen tot op 16 graden¹⁾ , op welcke⁺⁺ hooghte is gheleghen het Eylandt Sancta Helena, ofte tot op 16¼ graden, so haest als ghy comt op dese hooghte sult west ende een weinigh zuydelijcker aen loopen, ofte d'eerste etmael⁺ west ten zuyden, om oorsaecke van 't Compas, de Zee ende sommighe stroomen: want meene wel dat ghy gheen meer hooghten kryghen sult, al seijlde ghy west ten zuyden aen.

Seylende op dese cours sult op die selfde hooghte noch 50 mylen voort aen loopen: maer meer niet, ende als ghy 't Eylant comt te sien, en daer by daech niet en moght aenloopen, so strijckt alle u kleyne seylen, u overstaech houdende ontrent vijf mylen daer van af²⁾ , in sulcker voeghen dat ghy 't snachts moeght sien, u altoos houdende naer 't westen ende west ten noorden; alhier so noortoosteert het Compas ruijm een halve streeck, ende⁺ soo ghy u rekeninghe wel maekt vande cours vande Cabo de bona Esperança tot op dit Eylant met toegevinge op 't Compas naer behooren, sult bevinden dattet meer dan 70 mylen westwaerder leijt, alst inde Pas-caerte staet.

Scheydende van dit Eylandt om te seylen naer Portugael, ende⁺ te gaen sien 't Eylandt Acencaon genaemt, sult noortwest ende noortwest ten westen aen loopen 70 mylen, so sult ghy wat naert oosten af gaen.

⁺ Soo 't by gevalle gebuerden dat die Compassen ¾ van een streeck noortoosteerden, als sommige doen, als dan sout noodigh wesen te seylen 100 mylen noordtwest ten westen aen, ende van daer voortaen noortwest aen, tot dat ghy komt byde generale winden: maer en genaect het landt niet meer: want en sout gheen goede reyse doen, al ist dat de zuyde winden u wat langher op dese cours beyden, welcke u brengen tot op 12 ende 14 graden aende zyde van 't noorden, en wilt u daer niet op ver-

+ 't Loot dickwils uytworpen, etc.

+ Hoemen onder Cabo de bona Esperansa loopen sal.

1) Diana's piek op St. Helena ligt op 15^o57′ Z.Br.

+ [21b]

+ S. Helena op 16 graden.

+ Hoemen aen loopen moet alsmen opte 16 een vierendeel graden is.

2) Bedoeld is: blijf 's nachts boven den wind bijgedraaid.

+ 't Eyland van S. Helena leijt 70 mylen westwaerder alst inde Pascaert doet.

+ Coursen omme 't Eylandt Acencaon te sien.

+ Waerschouwinghe oft Compas drie vierendeel streeck noortoosteerden.

[p. 43]

laten, noch en begeeft u niet dicht onder de custe van Guynea,⁺ als ghy de generale wint¹⁾ crijcht, al ist dat ghy maer west moeght aenseylen, en laet daerom niet die cours te volghen: want 'tsal wel ruymen, overmits hy somtijts niet en ruijmt om datmen dicht by 't lant is.

'Tis goet datmen 150 tot 200 mylen toe vande custe af loopt: want al ist schoon datmen naer de Pas-caerten 200 mylen vande custe afloopt, niet teghenstaende, so ismender een goet stuck dichter by, de reden daer van is dese: als datmen scheijdt vanden hoeck van 't Eylant Sancta Helena, dat inde Pas-caerten leijdt, ende niet van 't Eylandt dat 70 mylen westwaerder leijt, als boven, ende als ist schoon dat die punten seecker uytkomen tot het Eylant Flores²⁾ toe, en gheeft daerom gheen reden dit aldus⁺ niet te wesen, als ick segghe: want de cours van duer de Zee vant kruijt Sargasso, dewyle de wint daer altoos noortoost is, soo loopen die wateren ofte stroomen naer de Antilhas, ofte voor Eylanden van Spaensch Indien toe, uyt welcke oorsaecke die schepen so weynigh multipliceren inde cours van Sargasso; ende⁺ soo dese wateren ende stroomen de Schepen comen te gemoeten, loopende op dese cours van Sargasso, so gebuert het wel dat de Schepen te loefwaert komen, doch selden; oock ghebuertet wel dat somtijts by Guynea de stroomen naer 't noorden loopen, ende wesende yet wat by 't lant, so trect u 'twater terstont voorts naert lant toe, oock mede so curserender de winden meest uyten⁺ noordtwesten ende noorden, 'twelcke u belet noortwest aen te⁺ seylen, ende te Zeewaert wesende sult de noordtooste winden t'eerder krygen, in voegen datmen veel voordels heeft met dicht onder de custe van Guynea te loopen; doe dese verclaringhe hier by om dat ick het selfs altemael wel ghenoteert hebbe: want alle die Schepen t'zy in wat voeghen dattet mach wesen, die haer terstont wenden te loefwaert van Guynea af, en krygen inde cours van Sargasso geen ruyme windt, dan alleenlijcken noordooste winden, ende somtijts stilten, 'twelckmen niet en vint seylende te lywaert, alwaer men de winden oost ende oost zuydoost heeft.

Alle die Schepen die vande Antillas ofte voor Eylanden van⁺ Spaenschs Indien komen, die scherpste winden diese vinden zijn van uyten oosten, waer by men verstaen mach, dat als wy wijt

+ Vermaninge datmen niet dicht onder Guynea comen sal.

1) Vento geral (Port.), de passaat.

2) Bedoeld: Flores van de Azoren.

+ Het Eylandt Flores.

+ Oorsaec waerom de schepen soo weynich multipliceren inde cours van Sargasso.

+ Oorsaec waerdoor 't noordt west seylen belet wert.

+ [22a]

+ De scherpste winden by de Spaenschs Indische Eylanden, waeyen uyten oosten.

[p. 44]

van Guynea af loopen, geen oorsaecke en is van een langer reyse te hebben: maer sullen eer beter ende ruymer winden vinden, ende so wanneermen komt op 20 graden, ende dat het Compas ficx ende ghelijck komt tot op 25 graden toe, so en zijt ghy niet te lywaert; alhier begintmen het kruijt Sargasso te sien, waer⁺ van dese Zee ghenaemt wort van Sargasso, en maeckt gheen rekeninge van te loefwaert ofte te lywaert: want daer en is gheen seeckerheyt af.

⁺ So wanner ghy noorden ende noordoost aengaet, ende dat die naelde van 'tCompas niet en noordwesteert, soo zijt seecker het Eylandt Flores recht voor uyt te hebben, gheduerende also tot het Eylant Fayael¹⁾ toe (dit zijn van de vlaemsche Eylanden diemen noemt As Ylhas dos Açores) te weten: die Compassen die in Sancta Helena ruijm een halve streeck noort oosteren,⁺ somen die wel weet te mercken, wanneer ghy comt vande 36 tot op de 39⅓ graden, so suldy t'Eylant Flores komen te sien, met sommighe Schilt-padden int water dryven, ende wesende van 't Eylant Flores 40 mylen naer de custe toe, soo sult ghy vande voghelen Garagiaus ende Duijckers sien, ende 'tCompas sal by naer ficx wesen, ende soo 't eenighe differentie heeft, sal wesen van een weynich te noordoosteren: want by 't Eylandt Flores tot het Eylant Fayael toe, soo zijn de Compassen ficx ende ghelijck als boven.

+ De Zee van Sargasso.

+ Teijckenen of 't Eylandt Flores recht voor u leyt

1) Fayal.

+ Opte 36 ende 39 een derden deel graden siet men 't Eylandt Flores met veel schiltpadden.