Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. 28]

Dat 4. Capittel.
De Navigatie van Moçambique naer Indien toe¹⁾ .

Scheydende van Moçambique aff naer Indien toe, soo loopt⁺ noordt oost aen, waer mede sult ghy het Eylandt A Ilha do Comoro²⁾ comen te sien, 'twelcke leyt van Moçambique 94 mylen op elf en half graden³⁾ , te weten het uyterste eynde nae het⁺ noorden; is een seer hoogh landt; Vijfthien mylen daer van sult ghy sommighe vande voghelen Rabos de Iuncos sien (dat is gheseyt⁺ Biesen steerten⁴⁾ ) want hebben een enckele langhe uytgaende steert ghelijck een Biese, ende sult des nachts de voghels Garagiaus⁵⁾⁺ hooren singhen ofte gherucht maken.

Vervolgende uwen wegh van dit Eyland af naer Indien, soo is te weten (soo haest als ghy ondeckt den uytersten hoeck na het noorden van het Eylandt San Laurenço,) dat de wateren ende stroomen⁺ noorden ende noord-westwaert aen loopen, naer de C. de Guardafu, ende de mont vande Estrecho de Mecca ofte 'tRoode meer toe; Sult geadverteer wesen, dat soo 't gheschiede, ghy met halve wint ende ruyme schoten, ofte voor de wint seylden, soo en moecht ghy daerom den wegh niet rekenen naer de cours die ghy aen gaet, neemt altoos een streeck voor abatement ofte afslach⁶⁾ ,⁺ ende wesende by de wint twee streken, om oorsake dat de wateren ende stroomen u altoos dryven nae 't noord-westen, ende siet wel voor u, dat wanneer ghy veel hooghten vint⁷⁾ , is daerom dat u de wateren op dryven als voorseyt is; Ende om versekerder te wesen de Custe van Indien te moghen krygen, so moet ghy u wachten vande Naelden van deCompassen, die een streeck ende meer noordwesteren⁸⁾ , soo ghy de cours rekent nae den roem⁹⁾ ofte streeck

1) Vervolg van Cap. 3 door Diogo Afonso.

+ 't Eylandt Ylha doComor op 11 en half graed 94 mylen van Mossambique.

2) Eigenlijk is El-Comor de naam dien de Arabieren aan Madagascar gaven. Zie Tiele ‘De Portugeezen op weg naar Indië’ (De Gids, 1873, III), p. 212. Hier is natuurlijk bedoeld Groot-Comoro, het grootste der eilandengroep die men thans de Comoren noemt.

3) De noordpunt op 11^o20′.

+ [17a]

+ Vogelen Rabos de Iuncos.

4) Ook wel ‘pijlstaarten’ (Phaëton aetherius). Zie d'Eerste Boeck van Willem Lodewijksz. (ed. 1915) p. 52, noot 6.

5) Zie p. 25, n. 4.

+ Voghel Garagiaus.

+ Cabo de Guardafu.

6) In den zin van wegzetting door den stroom; géén wraak.

+ Onderrichtinghe om de Custen van Indien te kryghen

7) Versta: indien de breedteverandering per etmaal wat groot wordt bevonden.

8) Er staat noortoosteren, hetgeen Jan Huyghen bij ‘erratum’ verbeterde in noordwesteren.

9) Port. ‘rhombo’, ruit, d.i. streek van de kompasroos. Verg. Fr. en Eng. rhumb.

[p. 29]

die 't Schip aengaet, soo verliest ghy alle 'tgheen dat de Naelde van 't Compas wraeckt ofte noordwesteert¹⁾ , ende 'tghene u de wateren nae 't noord westen dryven, waer mede die te cort ende in faulte blyft vande Custe van Indien te moghen krygen; De stroomen ofte het trecken vande wateren na 't Roode meer toe, is van 4 tot 7 graden; Hebt altoos goet opsicht op u voordeel te wesen, en niet te cort te komen. In dese contreye ende wech sult altoos sien veel vande vogelen Rabos de Iuncos, ofte Biesen steerten, ende⁺ als ghy ghenaeckt de Custe ende drooghten de Pandua²⁾ , en sult van daer voortaen gheen meer sien, dan alleenlicken in de Zee sien dryven (50 mylen ende meer van landt) veel Slanghen ghelijck als Ael, ende grooter.

Oock is te weten dat de stroomen vant water aende Cabo de bona⁺ Esperança tot desen voorseyden tijdt toe altoos loopen vande Cabo Delgado af naer de Cabo de bona Esperança toe zuyd westwaert aen, niet teghenstaende datter sommighe dweerse stroomen onder loopen, te weten, langhs d'Eylanden As Ilhas primeiras³⁾ , loopense naet westen, op de bancken vande Cabo das Correntes tot de Revier ghenaemt Aguada de Boapaz⁴⁾ , loopen de stroomen van⁺ ghelijcken nae het westen, treckende nae de Inwijcken toe die by de Cabo das Agulhas ligghen; by de Aguada de san Bras⁵⁾ , loopen de stroomen nae het landt toe, ende op dese Custe sult ghy bevinden⁺ dat hoe het stercker waeyt uyt den westen, hoe dat de wateren ofte stroomen meerder tegens den windt aendringhen.

1) Er staat noordoosteert, hetgeen Jan Huyghen bij ‘erratum’ verbeterde in noordwesteert.

+ De Droochte van Pangua.

2) Padua-Bank op de kust van Voor-Indië, verg. p. 18, n. 12.

+ Hoe dat de stroomen byde Cabo de bona Esperance loopen.

3) Zie p. 17, n. 14.

4) Agoa de bona passa is de Rio do Cobre in de Terra da boa Gente van Vasco da Gama. Modern: R. Zavora.

+ Aguada de Boapaz.

5) Mosselbaai; zie p. 25, n. 1.

+ Hoe de stroomen by de Aguada de San Bras loopen.