Tooneelpoëzy
(1731)–Katharina Lescaille–
Auteursrechtvrij
[pagina 364]
| |
Eerste tooneel.Dianira, Phenice.
Dianira.
Neen, myn Phenice, neen; uw' moeite kan niet baaten.
'k Wil deeze stad, welke ik vervloek, noch niet verlaaten.
'k Zoek daar een ander lot, in myn elende en nood,
Zy heeft myn schand' gebaart, zy zal ook zien myn dood.
Maar't bloed van haar, die my dus stout naar't hart durft steeken,
Zal deezen dag myn dood, myn spyt, en schande wreeken.
Al 't geene ik vrees is waar: Alcides gantsch ontzind
Mint Iölé, die licht hem wederom bemint.
Hy, die al 't aardryk heeft doen beeven voor zyn' voeten,
Beeft aan dit hof, en durft myne oogen niet ontmoeten;
Daar Philoctetes is gevangen, die misschien
Te stout de afgrys'lykheid hem van zyn min deed zien;
Of licht'lyk kdat zy meê zyn teed're ziel doorgriefde,
En zyn gevangenis het loon is van die liefde.
Phenice.
Nu dat ik u niet kan beweegen dat gy gaat
Uit zulk een plaats, daar u meer leed te wachten staat,
Kunt gy niet zachter uw Gemaal tot reden brengen,
Als met zo wreed het bloed van Iölé te plengen?
Dianira.
Ja, zonder twyfel, 't weet iets anders, 't geen hem weêr
Kan doen gedenken aan zyn huw'lykspligt en eer;
Ik wist zorgvuldig ('k wil u alles openbaaren)
Een kleed, geverwd in 't bloed van Nessus, te bewaaren,
Sints dees op d' oever van Euénus, door een schicht
| |
[pagina 365]
| |
Van Herkules gewond, in myn verbaasd gezicht,
Het leeven en zyn bloed al tevens uit moest braaken.
Hy, vindende zich zelf gestuit in my te schaaken,
Sprak, noch van min vervoerd, al stervende, tot my,
Dat ik met zorg dit kleed moest houden in waardy,
't Welk hy uit gunst my schonk; dat ik hier door de zinnen,
En 't ontrouw hart zou van myn Bedgenoot herwinnen,
Wanneer dees, blaakende in een nieuwe minnevlam,
De snoô gedachten tot zyn huwlykscheiding nam.
Dies kan de onzichtbre kracht van Nessus bloed myn vreezen,
En Herkules van die gehaate vlam geneezen,
Ja, geeven my zyn hart: maar 't heeft die zoetheid niet
Als of hy 't my zelf gaf, en willig haar verliet.
Phenice.
Win, zonder toeven, weêr al de genegenheden
Van uw geliefden Held, verdwaald van 't spoor der reden.
Dien u van 't middel dat men stelde in uwe magt.
Dianira.
Tot zulk een uiterste ben ik noch niet gebragt.
Meent gy, schoon Herkules my hoont, en schynt te schuwen,
Dat hy, met zyn Slaavin, zal voor myne oogen huwen?
Neen, neen, 'k stak liever hem door 't hart met deeze hand,
En nam daar na my zelf het leeven, eêr 'k de schand',
En zulk een ongelyk zou aanzien en gedoogen.
Maar wat verborgen schrik! ô Goon! wat zien myne oogen!
Zal dan de Ondankbaare, in zyn snoode spoorloosheên,
Zo zeer my tergen? Zal hy durven d'echt . . . . Maar neen,
't Is al te lang myn hart ontrust door die gedachten.
Hoe! Herkules kan naar's Prinsessen weêrmin trachten,
En zonder dat hy met haar huwt? Wat zeg ik? ach!
't Licht van myn hoop verdwynt: my naakt een bange dag!
Na dat Alcides my zo trouw'loos heeft verraaden,
| |
[pagina 366]
| |
Doet hy licht alles my tot schande, spyt en schaden.
Phenice! ach! in den naam der Goôn! verberg my niet
Al 't geen men zegt dat hy besloot tot myn verdriet.
Phenice.
'k Zie Lichas komen, daar gy 't alles van zult hooren.
| |
Tweede tooneel.Dianira, Phenice, Lichas.
Dianira.
Spreek, Lichas, spreek, en zegt wat lot my is beschooren.
Wat moet ik hoopen, en wat vreezen in myn nood?
Wat moet ik wenschen? om myn leeven, of myn dood?
Lichas.
Mevrouw, uw Echtgenoot, ontroerd, vol angst en smarte,
Voelt beevende den slag, dien hy geeft aan uw harte;
Maar hem dwingt Junoos haat, in weêrwil van zyn zin,
Dat hy moet ontrouw zyn aan uwe huw'lyksmin:
En, om die kwelling voor uwe oogen te bedekken,
Wenscht hy dat gy moogt uit Echalië vertrekken.
Dianira.
Wat kwelling, Lichas? Spreek, wat 's dit? 'k Weet myn Gemaal
Mint Iölé. Wat vrees ik noch? welk een onthaal?
Lichas.
Ik kan niet langer dit voor u verborgen houwen,
Hy mint haar, en hy zal haar deezen dag noch trouwen.
Dianira.
Haar trouwen?
Lichas.
Ja, Mevrouw, en hier toe is de pracht
Der huw'lyksstaatsy by elkand'ren reeds gebragt.
Vlucht, vlucht, van hier, en wil uw hart voor 't noodlot buigen.
| |
[pagina 367]
| |
Laat toch uwe oogen niet verstrekken voor getuigen
Van zulk een haat'lyk en vloekwaardig bruiloftsfeest.
Dianira.
O welk een bitt're stryd gevoele ik in myn geest!
'k Vertrek, nu 't Herkules beveelt om zyn' belangen;
Maar laat ik zyn vaarwel, zo 't moog'lyk is, ontfangen.
'k Verzoek noch eenmaal hem te aanschouwen in myn druk.
Helaas! hy weiger' my toch niet dit klein geluk.
De zuchte die 'k heb om na te volgen zyn' geboden,
Verdient die gunst, daar 'k schyn verlaaten van de Goden.
Lichas.
Hy kan onmoogelyk dit weig'ren aan uw trouw.
'k Ga 't hem verwittigen. Verwacht hem hier, Mevrouw.
| |
Darde tooneel.
Dianira, Phenice.
Phenice.
O welk een kracht hebt gy op uw gemoed verkreegen!
Die deugd zal Herkules tot deernis licht beweegen.
Dianira.
Meent gy dat ik vertrek? en hier, zo laf, in rust
Myn Medeminnaares zal laaten naar hun lust?
Denk anders van dit hart, daar 't zich voelt fel bestryden,
Van allerlei verdriet, vermeesterd van zyn lyden.
'k Ben op dit oogenblik door zo veel hoon, verwoed.
Myn deugd heeft, door de spyt, geen kracht op myn gemoed;
Ja, 'k heb geen deugd meer: en hoe kan die in my weezen,
Daar 'k, vol van wanhoop, steeds het uiterste moet vreezen?
Phenice.
Waarom geveinsd, indien gy blyft?
| |
[pagina 368]
| |
Dianira.
'k Verblind hier meê
't Gezicht van Herkules, en van zyn Iölé.
Ik zal, verbergende myn minnenydig woeden,
Den grond wegneemen van hun vrees en kwaad vermoeden,
En wreeken my dies te gewisser in myn nood,
Voorkoomende een vertrek my wreeder dan de dood.
'k Wil my meestersse van hun' beider noodlot maaken,
En voor het dreigend kwaad van 't myne vlytig waaken,
Myn Medeminnaares beletten, voor den nacht,
De plaats die zy reeds op myn huw'lyksbed verwacht;
Ja, die verbeelde vreugd in haar geboorte smooren.
Laat ons met Nessus kleed 't verhoopte huw'lyk stooren,
Dit kleed, 't welk eeuwig zy door deeze daad vermaard.
Met welk een vlyt en zorg heb ik het steeds bewaart!
'k Liet door de kunst op nieuw zyn glans volmaakt volstrekken;
Dies kan 't dus ryk'lyk voor een offerkleed verstrekken.
Ik wil, ontveinzende myn dolle spyt en haat,
Dat zich myn Echtgenoot versier' met dit gewaad.
Maar, om geen yd'le hoop te voeden in myn' zinnen,
Moet ik door ootmoed zyn vertrouwen weder winnen.
O wreede minnenyd! waar heen vervoert gy me? ach!
Ja, 'k veins om zyn gemoed te buigen deezen dag.
Maar Goôn! hoe kwaalyk kan ik veinzen, en voor de oogen
Van dien Ondankb'ren my dus houden ingetoogen!
'k Zal geen meestresse van my zelve kunnen zyn,
Daar ik bestreeden van een teed're minnepyn . . . .
Maar, ach, Phenice! ik sterf: daar komt hy herwaarts treeden.
O Goôn! waarom schiept gy zo veel bekoorlykheden
By een trouwlooze ziel?
| |
[pagina 369]
| |
Vierde tooneel.Herkules, Dianira, Lichas, Phenice.
Dianira.
Myn tegenwoordigheid
Kwetst moogelyk 't gezicht van uwe Majesteit.
Gy wilt dat ik vertrek; 't is ook by my beslooten,
Zo dra ik heb 't vermaak van u te zien genooten.
Doch weigert gy my dit, ik neem geduld: 't is wel,
Ik zal gehoorzaam zyn, myn Heer, aan uw bevel.
En wie, wie kan den last van Herkules weêrstreeven?
Doch nu dat alle hoop is uit dit hart gedreeven,
En gantsch Echalië myn ramp weet, en beklaagt,
Daar alles van de pracht der nieuwe staatsi waagt,
Waar meê uw min zal een volmaakter huw'lyk kroonen,
Zo wilt ge, om myn gezicht zorgvuldig te verschoonen
Van zulk een lydig leed, dat ik gehoorzaam. Maar
Ik weet geen smart zo groot, zo moeilyk, en zo zwaar,
Als dat ik scheiden moet van u; ja, al myn plaagen
Zyn my zo groot niet, als deeze eene is, om te draagen.
Herkules.
Hoe! brengt de liefde u tot deeze overmaat van rouw?
Maar hebt ge op zulk een wys u straks verklaart, Mevrouw?
Waar 's die verandering zo schielyk uit gekoomen?
Dianira.
Van u te scheiden is al de oorzaak van myn schroomen.
Doch nu myn gramschap, spyt en woede niets verwon,
En dat myn wanhoop u geenszins beweegen kon,
Zo zal ik, tegen zo veel bittere ongenuchten,
My niet meer wapenen, dan moet onnooz'le zuchten,
Waar meê 'k beöoreloog uw liefde in uw gezicht.
| |
[pagina 370]
| |
Myn Heer, 'k geef my geheel weêrover aan myn pligt.
'k Was lang te fier. Doch, waar zou ik noch fier op wezen?
Op uwe min tot my? daar zyt gy van geneezen.
Op myn bekoorlykheid? een nieuwe won uw hart.
Herkules.
Ik bid, verberg voor myn gezicht uw teed're smart.
Wil u, al vluchtende, van een Ontrouwen wreeken;
Van een Gemaal, die u niet waardig is te spreeken;
Die zich zichzelf ontrukt, als hy zich u ontrukt.
Zie myn ontroering, en hoe zeer my de uwe drukt. . . .
Dianira.
Wel aan; waar zal 'k my, om uw liefde te genoegen,
En myn beklaag'lyk lot te draagen, heenen voegen?
Naar Kalydon? Helaas! welk een ontzagh zal ik
Genieten van een volk waar voor 'k zelf beef en schrik?
Wat glans, wat eer heb ik? Nu 'k ben van u verlaaten,
Verlaat my alles, en geen grootsheid kan my baaten.
'k Behou van al myn roem, en naam, zo wyd befaamd,
Niets dan 't geheugen, dat myn pynt en maakt beschaamd.
Gedoog dat ik hier blyf geboeid aan uw' belangen.
Uw nieuwe Gemaalin zal nimmer stof ontfangen
Van my tot minnenyd; maar, myn verkleende staat
Haar grootheid vleijende, versmooren allen haat.
Ja, 'k tracht, als 't eenigste geluk van al myn dagen,
Niets anders dan naar de eer dat ik haar mag behaagen;
Voor eeuwig wezende vernoegd, zo 'k, met ontzagh
Haar trouw'lyk dienende, u myn liefde toonen mag.
Herkules.
Is 't moog'lyk? Waar toe voert de minnedrift uw zinnen?
Gy zult meestres zyn van uw lot! 'k Voel my verwinnen,
En door den wroegende bekommering doorgriefd.
Mevrouw, doe met u zelf al 't geen dat u belieft;
| |
[pagina 371]
| |
En eind'lyk, nu ik kan myn yd'le vrees verdryven,
Wil, als Vorstinne van Alcides, gaan, of blyven.
Maar wyt het ongelyk, dat ik u doe, de Goôn.
Dianira.
Ach! had myn min 't geluk dat ik den grooten Zoon
Van Jupiter, gelyk voorheenen, kon bekooren!
Hy zou zich weinig aan den haat van Juno stooren.
Dit waar niets nieuws voor u, die alles overheert.
Ja, in uw wieg hebt gy haar moedig getrotseert,
Als gy twee slangen bragt om 't leeven met uw handen.
Hoe veel tyrannen en gedrochten, fel van tanden,
Door Junoos wrok verwekt, versloegt gy onvervaard!
Ge ontweekt haar nooit, wat ramp dat zy u heeft gebaart,
Dan om myn trouwe min dus ongetrouw te hoonen.
Nooit was uw hand moê, al die vocht om zegekroonen,
Dan daar gy moest myn hart bewaaren. Is 't gedaan!
Wat zeg ik? Hemel ach! myn min heeft my verraân!
Maar deeze slag zal zyn de laatste van myn leeven;
En, waar toe dat ik ook werd' door myn hoon gedreeven,
'k Vergeet, is 't moog'lyk, dat Alcides my verlaat!
| |
Vyfde tooneel.Herkules, Lichas.
Lichas.
Myn Heer, gelooft gy haar bekwaam tot deeze daad?
Herkules.
Dit zy geveinsd, of waar; zy zal nooit durven denken
Om myn verliefde vlam te stuiten, of te krenken:
En 't uur genaakt, dat my gelukkig maaken zal.
Doch Philoctetes lot mengt, met een bitt're gal
En heimelyke smart, de vreugd van myn gedachten:
| |
[pagina 372]
| |
Niet om de wraak die hy heeft van myn hand te wachten;
'k Straf hem met recht, nu hy myn Medeminnaar is;
Maar dat hy 't harte der Prinses tot deerenis
Met zyn verliefde vlam en smarten kon beweegen,
En, my braveerende, haar weêrmin heeft gekreegen.
| |
Zesde tooneel.Herkules, Iöle, Lichas, Dirce.
Iöle.
Myn Heer, indien uw liefde eischt een slagtöfferhand',
Neem die: maar wacht u voor een misdaad zo vol schand'.
Zie op wat hoofd dat gy den donder van uw tooren
Neêrstorten laat, en wien gy hebt zyn val gezwooren.
Neen, Philoctetes heeft dien niet verdient. Keer, keer
't Lot, dat hem dreigt, op my: straf, straf; ja straf, myn Heer,
Al myn misdaadige en vergifte aanloklykheden.
Die, die zyn schuldig dat hy my heeft aangebeden,
En trouw bemint.
Herkules.
Dit trouw beminnen, zo vol schuld,
Verwekt myn gramschap, spyt, en hevig ongeduld.
Hoe kunt gy denken dat myn gramschap hem zal spaaren,
Terwyl ge in myn gezicht dus stout durft openbaaren
Dat gy my zo zeer haat als gy hem trouw bemint?
Neen, nu 'k niet straffen kan uw wreedheid, gantsch verblind,
Zal ik ten minste my aan Philoctetes wreeken,
Die de oorzaak is dat ik blyf van uw gunst versteeken.
Nu hy, die alles dwong, zich zelf niet dwingen kan,
En gy hem geenszins wilt beminnen, vreest hem dan.
Iöle.
Gy zyt, maar al te veel gevreeds; en elk, verslaagen.
| |
[pagina 373]
| |
Op uw gezicht, beeft voor uw gramschaps wreede vlaagen.
Men vreest uw naam alom, ja zelf tot in de hel.
Maar als de liefde word verdrukt zo wreed en fel,
Zal zy, eêr dat men 't denkt, in haar geboorte smooren.
Wie kan met trotsheid ooit behaagen of bekooren?
Gy wint door dreigen, schrik, noch gramschap immermeer.
De weg, die u naar 't hart geleid, is veel te teêr.
Herkules.
Ten minste leer my, nu ik moet voor alles schroomen,
't Gelukkig middel om daar eindlyk op te koomen;
Licht dat gy deernis kreegt met myn versmaade vlam,
Wys, Wreede, my den weg dien Philoctetes nam.
Iöle.
Die Philoctetes, zo vol aangenaame zeden
En goedheid, heeft dit hart nooit met geweld bestreeden.
Die Philoctetes heeft in 't stryden my behoed,
Bevlekkende zyn arm nooit met myn Vaders bloed.
Die Philoctetes, van een zuiv're liefde aan 't blaaken,
Zal zyne Gemaalin geenszins wanhoopig maaken.
Ja, Philoctetes deugd verwon myn hart en zin,
Eêr hy verklaaren dorst zyn ongeveinsde min.
Herkules.
Nu dat ge my verwyst, zo wreed en zonder vreezen,
Om het slagtöffer van eens anders min te wezen,
Wordt ik genoopt, om u, die zyt zo trots en fier,
Te stellen op de proef.
Tegen Lichas.
Haal Philoctetes hier.
Iöle.
Hoe! Vorst. . . .
Herkules.
'k Wil u, ô Wreede! in zyn gezicht beschaamen
Zo groot een smaad, waar meê gy, tegen het betaamen,
My hebt getergt, verwon al myn standvastigheid.
| |
[pagina 374]
| |
Myn min heeft in myn hart plaats voor de wraak bereid,
En, zo 'k myn liefde noch hier door niet kan verwinnen,
Zal ik, alleen om u te plaagen, u beminnen.
Iöle.
Waarom dwingt gy me om u te haaten? Ach! aanschouw,
Schoon 'k u niet minnen kan, hoe zeer myn smart uw rouw!
Herkules.
Die gunst is wreeder als uw afkeer in myne oogen.
'k Begeer alleen uw hart, en niet uw mededoogen.
Maar ach! gy schonkt dit hart een ander reeds, en maakt
Aan 't myne u zelf gehaat, daar 't zo wanhoopig blaakt.
Doch, denk niet, als ik zal ophouden u te smeeken,
Dat myn getergde min zal laaten zich te wreeken,
En, smoorende al de hoop die me eertyds heeft gevleid,
De rust verkiezen in myn onverschillendheid;
En, zonder woede of smart, voldaan en wel te vreden,
Aanschouwer zyn van uw gehaate tederheden.
| |
Zeende tooneel.Herkules, Iöle, Philoctetes, Lichas, Dirce.
Herkules.
Prins, gy hebt door de liefde op my gezegepraalt.
Maar denkt gy lang deeze eer, zo groot, zo onbepaald,
Te houden? en dat ik my laaten zou ontëeren,
En, zonder wraak, my zien door zulk een hoon braveeren?
Philoctetes.
Neen, Vorst, nu Iölé uw min om my veracht,
Zo is'er niets waar door uw gramschap word verzacht.
'k Moet my bereiden om voor haar gezicht te sterven.
Maar zoude ik ooit wel een gewenschter lot verwerven?
Hoe meenigmaal dat ik myn leeven heb gewaagt
| |
[pagina 375]
| |
In 't midden van den stryd, 't heeft nooit de Goôn behaagt
Dat ik 't verliezen zou: en in zo veel gevaaren
Geliefde 't hun om my tot deezen dag te spaaren,
Op dat ik dienen zou tot een slagtöfferhand'
Der liefde, en sneuv'len in zo aangenaam een brand.
Iöle.
O Hemel!
Herkules.
Ja, gy zult, gelyk gy 't hebt geraaden,
't Salgtöffer zyn der min, die zy durft stout versmaaden.
Doch denk niet dat hier meê myn wraaklust is verzaad,
Die met uw dood alleen zich niet bepaalen laat.
Philoctetes.
Ach! ik kan door myn moed geenszins myn vrees verzaaken.
Gy vond allen 't gehiem dat my beschroomd kan maaken.
Nu Herkules op myn Prinses zich toont verwoed,
Zo stoort een storm van vrees de rust van myn gemoed.
Wreek u op 't hart van een gelukkig Medeminnaar,
Wiens onuitlesb're vlam van de uwe wierd verwinnaar;
Maar, ach! dat Iölé geen deel hebbe in de wraak.
Doch als zy geenszins is te scheiden van myn zaak,
Zo zie eerst wel aan wie ge uw gramschap zult betoonen.
Wil, met de Onnoos'le, uw hart van naberouw verschoonen.
Blusch in myn bloed uw haat: daar 's niets dat u belet.
Myn Heer, waar wacht gy na?
Iöle.
Neen, door de zelve wet
Sterve ik voor u, zo gy voor 't myne laat uw leeven.
Tegen Herkules.
Gy zoud op zyn besluit vergeefs uw vonnis geeven.
'k Sterf door één slag met hem: straf my: ik ben bereid.
Herkules.
Neen, neen, in weêrwil van zo groot een tederheid.
| |
[pagina 376]
| |
Zal deeze dag myn trouw, of zyne dood beschynen.
Iöle.
Hoe! wilt gy dan, myn Heer, door duizend wreede pynen. . . .
Herkules.
O ja, Mevrouw, ik wil dat gy my trouwen zult.
Schik u hier naar, of, tergt gy langer myn geduld,
Uwe oogen, om terstond uw Minnaars dood te aanschouwen.
Iöle.
O Goden! moet ik hem zien sterven, of u trouwen?
Herkules.
Ja, 'k wil dat gy tot een van deeze twee besluit,
Eêr dat myn gramschap u een wreeder vonnis uit'.
Licht dat gy morgen daar zult al te laat naar trachten.
Philoctetes.
Prinses, verwerp die keur, onwaardig uw' gedachten.
Laat ik veel liever zyn 't slagtöffer op myn beê;
Want als ik u verlies, verlies ik 't leeven meê.
Kom, Herkules, wil straks myn vonnis onderschryven.
Myn dood, hoe heerlyk, zal niet ongewrooken blyven.
O Goôn! wat wraak voel ik! nu dat hy word versmaad
Van haar, die my zo trouw bemint als zy hem haat.
Iöle.
Neen, neen, ik tart de dood om uw hoogwaardig leeven. . .
Herkules, tegen Iölé.
Dat my uw antwoord straks door Lichas werd' gegeeven,
En reden waarom dat ik word zo wreed veracht.
Ga.
Tegen Lichas.
Dat de Prins in zyn gevang'nis werd' gebragt.
Einde van het Darde Bedryf. |
|