Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

Skipper Ocke^*). In Sizke⁽⁵⁾.

Minske! thins, er is in God,

Dy 't ús heärt en sjucht,

Frommen skinst it sillichst lot,

Godleaz'⁽⁶⁾ skriklik rjucht.

Och, hie Ockes⁽⁷⁾ tôet naet⁽⁸⁾ wyld,
Evels grousum God oanbyld!
'k Sjong fen him in eabel liet. -

Thûzen jier great lyn,

't⁽⁹⁾ Yet de sé nei Boälsert biet,

En noardweste-wyn

Mannich séskip binne skâu, -

Do libbe Ocke, soan fen Lou.

*) Uit het keurig dichtbundeltje Hiljuwns uwren, fen J.C.P. Salverda, uitgegeven te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar.

(5) Sizke, sage.

(6) Godleaz' voor godleazen, godloozen.

(7) Ockes tôet, Ockes mond; Ockes is eigenlijk een hollandisme, wordende de eigennamen op e in den genitief niet veranderd; b.v. Janke mem, de moeder van Janke.

(8) Naet, (dialect van den Z.W.-hoek der provincie, zooals er in dit stuk en in 't volgende van Windsma enkele meer voorkomen) niet.

(9) Lees: Do 't yet, toen nog.

[p. 181]

 

Flink fen lea, fol krêft en môed,

 

Pier-om⁽¹⁾ hie naet mear.

 

O yn 't bjear⁽²⁾ ho mannich hûd

 

Bûke er bont en sear.

 

Hy biskie: fiëll'⁽³⁾ hy nei 't hier,

 

Krêft! den gyng 't om dea - sa wier.

 

 

 

Joft⁽⁴⁾ hy krjuske by de rûs,

 

Woden hie syn hert,

 

Wrok en grime wiern' dêr thûs,

 

Fjuchtsjen syn bijeärt⁽⁵⁾.

 

Rabbers haedstêd, 't oerseesk lân

 

Trill'ne for syn swiere hân.

 

 

 

As de wyn oer 't Boerdjipt roun,

 

Dat it pipe en stâu,

 

't Nimmen doärst oer sé's ôfgroun,

 

Ocke wier sa'n sjou

 

Wolkom. Jou! den libbe er op,

 

Flink fen wâl en 't seil yn top!

 

 

 

't Wier't⁽⁶⁾ de wyn den eangstme oerfiel⁽⁷⁾,

 

En wrâlds wrigge⁽⁸⁾, dea,

 

Dy ynn'⁽⁹⁾ stoärme 't swietste miel

 

Op skranz't, - Ockes lea,

 

Long're⁽¹⁰⁾ lea, naet fetsje koe,

 

Mar as slûge kôeze stoe.

 

 

 

O dy glûpert, stean him net,

 

Minsk! - de smelle wei!

 

Nei him fierkje⁽¹¹⁾, ier en let,

 

Naet de soune nei!

 

Tsjinje God! den eangstû⁽¹²⁾ net,

 

As hy dy op wei ontmet.

 

 

 

Fêst oan't ein fenn'⁽¹³⁾ libbensthrie⁽¹⁴⁾

 

Fiem't hy rêstleas yn,

 

Red ef loai nei Gôds biskie:

 

Einling röpt er: ‘myn!’ -

 

Ocke, fjirtich jier pas âld,

 

Staette er skriklik út 'e wrâld.

 

Lêst reis teach er wer to hern⁽¹⁵⁾,

 

Mei syn skip fol koarn,

 

En het⁽¹⁶⁾ moäis for wiif en bern,

 

't Gyng op Boälsert oan.

 

't Wiet, as wier 't syn wrokjen ba,

 

Hipple-wipp' him Flies-tôet⁽¹⁷⁾ ta.

 

 

 

Yette blies⁽¹⁸⁾ de súdwyn swiet,

 

Widsjend him nei hûs.

 

Nearne rútte⁽¹⁹⁾ stoärm yn 't wiet,

 

't Sintsje knyp-eag' prôes,

 

En de bliere moänne stoe,

 

Nachts eft hja to brilloft scoe.

 

 

 

Pink't sa d' himel, o ho blier

 

Draeit den 't⁽²⁰⁾ wrâld yn 't roun!

 

't Libben laek't fen wille en tier,

 

't Siik hert wirdt wer soun!

 

Ocke fielde 't en syn tong

 

Laei syn hert ris bleat: hy song.

 

 

 

Sjongt nû⁽²¹⁾ 't ljurkje t'hús syn liet,

 

Ear't it Wodens dei -

 

Woden! Woden! Ocke op 't wiet,

 

Döcht dyn ljurkje nei

 

Spyt⁽²²⁾ dy Krysttiid, - yet him wea, -

 

Da⁽²³⁾ 't wier: ‘Ocke! doopt ef dea!’

 

 

 

Wodens tsjinst joe⁽²⁴⁾ Wodens fölk

 

Fjuchtkrêft, môed en bút.

 

Seach de Bard syn wein en wolk,

 

Den wier 't swirden út!

 

Fleagen se op ús wriggen⁽²⁵⁾ yn,

 

Den wier 't kreak! de hersens yn.

 

 

 

Wodens Ocke, - en lök en ear'

 

Paet'ne⁽²⁶⁾ him aloan; -

 

Kerstene⁽²⁷⁾ Ocke, - en lök en ear'

 

Is by 't doopjen stoarn.

 

Greate Woden! wês wer hear!

 

'k Wol nin krjuste Krystus mear.

(1) Pier-om, de Friesche zeeheld Groote Pier.

(2) Yn 't bjear (bjier), bij het bier drinken in de herberg.

(3) Fiëll' (fielde), voelde.

(4) Joft, of (oudfr. jefta).

(5) Bijeärt, begeerte.

(6) 't Wier 't ('t wier ef't), 't was alsof.

(7) Oerfiel, Hollandisme; Friesch: oerfoel.

(8) Wrigge, gedrocht, monster, plaaggeest.

(9) Ynn' (yn de), in de.

(10) Long're, zware, grove.

(11) Fierkje, in de verte uitzien.

(12) Eangstû (eangeston), vreest gij.

(13) Fenn' (fen de), van de.

(14) Libbensthrie, levensdraad.

(15) To hern, naar huis.

(16) Het, elders wat, waarom men doorgaans, naar 't oudfr. huet, spelt hwet, wat.

(17) Flies-tôet, de monding van het Flie.

(18) Blies (bliesde en blôes), blies.

(19) Rutte, ging geweldigaan; verg. het oude ruyten ende rooven.

(20) 't Wrâld, waarschijnlijk om de maat voor: de wrâld.

(21) Nû (nou), nu.

(22) Spyt, ten spijt van.

(23) Da, toen.

(24) Joe (joech), gaf.

(25) Wriggen, dwinglanden, vijanden.

(26) Paet'ne, knsten.

(27) Kerstene, gedoopt, van kerstenje, tot Christen maken, doopen.

[p. 182]

 

Woden! Woden! om dyn ear

 

Griep ik Winfrieds bird, -

 

O dyn beam-fal⁽¹⁾ die my sear, -

 

En, him friet myn swird:

 

't Kleau syn âlde skiere kop. -

 

Nim my oan! - Nû hiel⁽²⁾ hy op. -

 

 

 

- Einling Boreas^*) stiet op,

 

Strûpt syn keättings út, -

 

Sködd't him, snueft, stoam't, wjukk't earst slop,

 

Den mei krêft om bút.

 

't Swirk biskeat en sleat it each,

 

Da 't him thong'rjend fleanen seach.

 

 

 

't Iken wâld, fen jeld⁽³⁾ thröchrûch⁽⁴⁾,

 

Skôp⁽⁵⁾ hy om en dead;

 

Hwêr syn wjukke 't woel wiet sloech,

 

Skûrde 't de ôfgroun bleat;

 

Bergen tomm'len bergen nei,

 

Rjucht op 't skip oan....Ocke! wei!

 

 

 

Skipper Ocke, noait⁽⁶⁾ forslein,

 

Komt nû earst opp' dré.

 

't Fjuchtsjen tsjin syn âlde fij'n, -

 

En opp' Middelsé, -

 

Kastor en syn brôer ynn'⁽⁷⁾ mêst,

 

Hy oan 't roer - o 't het nin lêst!

 

Ockes maets, - bistoarn, yn 't swit,

 

Oan elk hier in drip,

 

Om 't de dead opp' weagen sit,

 

En sa happ't nei 't skip, -

 

Sizze, mei 't ynn' mêst opsjean,

 

‘Nû scil 't mei Gôds hölp wol gean.’

 

 

 

Ocke heärt it. Yn syn siel

 

Satansk⁽⁸⁾ tsjin wrâlds Haed⁽⁹⁾,

 

Lit hy - d'hel trill't - út syn kiel:

 

‘Dy is dead en kâld!

 

To poatoan mar!’ beart syn stim,

 

‘Het scoe Hy! 't scil sonder him!’

 

 

 

Seit it, fljucht en ploft fen 't roer,

 

Yn de sé! - o wea! -

 

Sparkjend siist Gôds blixmefjûr

 

Om en throch syn lea,

 

't Spjalt en wiet en ôfgroun op,

 

En dy gappert⁽¹⁰⁾ happ't him op!

 

 

 

Twiske Wons en Pinnegom⁽¹¹⁾,

 

Thichte by 't Koai-set,

 

Koam dos Ocke Lou-soan om.

 

['t Sizke seit, wirdt bret⁽¹²⁾]

 

't Hjit - o minske! wird net kel⁽¹³⁾, -

 

't Hjit ek yett' noch⁽¹⁴⁾: Ocke-hel!

 

 

 

Thins den, minsk'! er is in God,

 

Dy ús heärt en sjucht,

 

Frommen skinst it sillichst lot,

 

Godleaz' skriklik rjucht.

 

Och, hie Ockes tôet naet wyld,

 

Evels grousom God oanbyld!

 

 

 

J.C.P. Salverda.

(1) Beam-fal, het vallen der boomen van de heilige wouden, door de Christus-predikers uitgeroeid.

(2) Hiel (hâlde), hield.

*) De Noärdwyn. Jammer, dat wij hier, in de plaats van Boreas, niet den noordschen god Njordr ontmoeten. Maar Salverda schijnt nog van de leer te zijn geweest, dat er in een gedicht, als 't goed heeten zal, altijd wat van de Grieksche of Romeinsche mythologie in komen moet; vandaar later nog ‘Kastor en syn brôer’.

(3) Jeld, ouderdom.

(4) Thröchrûch, geheel ruig (van mos).

(5) Skôp, schopte.

(6) Noait, Hollandisme; Friesch nea.

(7) Ynn' (yn de), in de.

(8) Satansk, satansch, erg boos, verbitterd.

(9) Haed, Hoofd, Opperheer.

(10) Gappert, gaper.

(11) Pinnegom, Pingjum, dorp in Wonseradeel.

(12) Bret, gebraden.

(13) Kel, verschrikt.

(14) Yett' noch, pleonasme; het Friesche yet is nog, zooals Salverda 't in dit stuk ook elders gebruikt; noch is een Hollandsch inkruipsel.