Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

Doch dyn plicht, en lit de ljouwe rabje⁽²⁾.

Tetke (dominys faem, rint by Gabe-en-hjarre yn hûs). G'n joun sizze⁽³⁾ fen dominy; as de japon klear wier?

Gabe. Dêr mienste daste my oer 't mot kaemste, mar mis wier 't. Ik scoe him krekt bringe, ljea'! Wacht efkes, dat ik it baitke⁽⁴⁾ oanlûk; den gean 'k mei dy, en as dominy it lije wol, Tetk, den bliuw ik fen nacht mei ien by dy to meiden⁽⁵⁾.

Tetke. Fui, heite! Sa'n eärdske⁽⁶⁾? Dou biste ommers net fen seizen klear.

Gabe. Mienste dat meiden hirddraven en hynstewirk is? Dy bêst pattet is de man, en ik rop skrik fen patsjen⁽⁷⁾. Dou kenst' it earst bisiikje, Tetk! Jouw my mar 'ris ien fûgel⁽⁸⁾.

Tetke. Fê, sa 'n gemael altiten. Kom, gean mar mei: dominy wachtet nei my.

(Tetke en Gabe geane mei eltsjoar út hûs. It wier in seafte simmerjoun nei in mylde dei: er lôek nin sîgenke⁽⁹⁾ oan 'e lije loft. De koekkoek, 'jip biskûl yn 'e bledden, song syn dof lietke. De rikkikkerts raesden fier yn 't stille fjild. Ut it foäronder fen in skûteboer, dy yn 'e bûrren laei, kaem in salm fen Dathenus mei thûzen draeijen as út in smoarmogge⁽¹⁰⁾ nei boppen

(2) Rabje, babbelen.

(3) Sizze, moet ik zeggen.

(4) Baitke, buis.

(5) Meiden, vrijen.

(6) Eärdske, aardmannetje.

(7) Rop skrik fen patsjen, ben een baas in 't kussen.

(8) Fûgel, (vogel), kus.

(9) Sîgenke, tochtje, windje.

(10) Smoarmogge, doofpot.

[p. 125]

setten, wylst de bûrlju fen 't doärp op 'e stoepen by eltsjoar in jounpraetke houden.)

Gabe. Het dominy al jimmette⁽¹⁾?

Tetke. Né, wy scoenen anstons to wirk oer 't selaed. Pestoarske is út-fen-hûs, en hy mient, dat ik de aeijen⁽²⁾ net salvich⁽³⁾ siede ken. Nou ha 'k de tsjettel mei sieden' wetter en 't haloasje⁽⁴⁾ mar by him set; nou ken er him sels op it menuet ôf rêdde.

Gabe. Dat hie 'k net weage, Tetk. As de ljuwe mei ien wyt en ien swart hoas nei de preekstôel geane, oaf de bef oerskis op it skouder drage, dat jout noait nin goede aisieders. (Se komme oan 'e pasterije-doar.)

Tetke. Ik scil him iepen dwaen, dy doar het in sin.

Gabe. St! St! Lit my foargean; ik scil i's ôfloere, hwet er docht.

Tetke. Foi, Gabe! It is krekt as wy struenjeijers⁽⁵⁾ binne.

(Gabe glûpt teantsjende⁽⁶⁾ de gong làns en kipet throch de keamersdoar, dy yn 't kier stie, nei binnen ta. Dominy siet mei in pear greate eagen stiif to dîgerkykjen⁽⁷⁾; hy hie it netke mei fjouwer aeijen permantich yn 'e fûst, en it haloasje hynge yn 'e tsjettel to sieden, dat it rammele.)

Gabe. Dominy! is dat aei noch net gear? My thinkt, it scil wol hird wêze.

Dominy. Nou is 't formaerde bryk!

(Dominy flocht op; hy set de aeijen rimpen op 'e groun del, dat de deärre him om 'e teännen spat: hy skûrt et haloasje út 'e tsjettel, mar it kjetting is sa hjit, dat er it net daeije⁽⁸⁾ ken en it haloasje yn grûs op 'e groun falle lit.)

Gabe. Allegeärre diggels! Ik wyt net, dominy; ik scoe mar nin aeijen siede.

(De faem, dy net mak wier, komt mei in dweil en himmelt de boel op. Dominy sjocht sneu.)

Gabe. As 't sa fet yn 'e koken is, dat de aeijen oer 'e flier rinne, den hawwe dy klitsen fen fammen it mâl fel noch oan. Ho sjochste sa bros, Tetk? Wel, wel, in spjelde het ek in kop!

Tetke. Nou binne de aeijen salvich, hê? Fê, sa 'n gemjox⁽⁹⁾! In dominy aisiede is krekt sa folle as de faem preekje.

Dominy. Kom, wammis⁽¹⁰⁾ mar mei de bôel. Tonei better, seit it almanak. Sa 'n frjemde bink⁽¹¹⁾ ha 'k myn libben noch net hawn, Gabe. Ik wier fen top ta teil yn 'e stuedsje wei.

Gabe. It is better dat jou yn 'e stuedsje wei binne, as dat de stuedsje yn jou wei is. Folle fen jins bûrlju sjocht me alle dagen as sjammelûken⁽¹²⁾ twiske de snijbeäntsjes en de roomske beänne stean; dy wite op in hier oaf, ho folle aeijen in wjitten hin leit en ho mannich tellen de skylfisk siede mat: it binne bêste gniërkers en kokenfammen, mar minne prekers.

Dominy. Heste myn japon, Gabe? Pas him 'ris oan. (Gabe tsjocht 'im de japon oan.) Kom, fix, man. Dêr is romte yn. Nauwe klean binne foär it lichem, hwet in skabberich geweten foär 'e siel is. Me doare yen net reppe.

(1) Jimmete, 't avondmaal gebruikt.

(2) Aeijen, eieren.

(3) Salvich, zacht.

(4) Haloasje, horloge.

(5) Struenjeyers, spionnen, verg. blz. 119, no. 8.

(6) Teantsjende, op de teenen loopend.

(7) Dîgerkykjen, staren.

(8) Daeije, uithouden (van de warmte).

(9) Gemjox, gemors.

(10) Wammis, weg.

(11) Bink, misslag.

(12) Sjammelûken, vogelverschrikkers.

[p. 126]

Gabe. As ik 't mei alle minsken sa goe roaije koe as mei jou, dominy, ik krigge wol helte mear klanten. Mar de iene seit, dat ik 'im de pânnen fen 'e rôk sa koärt meitse as se fen 'e rotten ôfgnoud binne; de oare klaget, dat se him to lang binne. De iene seit, dat 'im wol in mosk ta de brôek yn fleane ken en de oare klaget as in earm ridder, dat er net nei de groun wiizje ken as de naden kreakje him. Lêsten siet ik by Auke-boer to skroärjen: dêr kaem Poppe Stút oan mei in rêst smelle praetsjes, dat yn myn lapekoer rju⁽¹⁾ onrjuchtfirdige lapen leinen. In amerij dêrnei hienen jy er Bouke-slachter ek by om in fet kou to hanneljen, en dy sei, dat er gau sa folle lekken throch it each fen 'e skjirre skûrre scoe, dat er by de boerkes nin taei bolleflêsk langer hoefde to kôgjen.

Dominy. Bouke-slachter thochte mûlk⁽²⁾, dy in oar kjimme wol, mat sels nin lûs ha. Immen, dy sels by 't mak ôf is, docht bêst, dat er kameraten sîket. - Ik heär it wol, lek en brek fen 'e skroärren by de rûs: mar mienste dat it mei de dominys better is? Alle dagen heärste ommers: ‘It is mei de dominys de bûse thicht en de hân oan 'e hôed. Me ken dat foltsen net fjirder as oan 'e mul ta.’ Wiste wol hwat jimme pake sei?

Gabe. O, dy sei ommers, dat de dominys wriuwpeällen⁽³⁾ wiernen, dêr alle bisten, dy jokte hienen, hjar rudige hûd oan rösten. Dêr thocht' ik jouns noch om, do Klaes Tsjalkskonk, de skûteboer, by ús yn 't milhûs trape: hy hie thrije brakke baggeler onder 'e arm, dy er mem foär bêste linde⁽⁴⁾ forkeapje woe. Hy pîpe sa fyn as ien mûs en de holle hynge him op ien skouder. ‘Jimme dominy, sei er tsjin mem, bringt it fier mei de letter, mar hy het de geast net.’

Dominy. Sjochste wol! En de siktaris fen it Nut het my jister noch mei it kryt yn 'e hân útrekkene, dat ik wol fyftich jier mei de letter binefter wier.

Gabe. Lêsten frege ik dôve Japik, ho jy him foldienen; nou, jou preekjen wier oars sa slim net, mar er siet nin lonte yn je.

Dominy. Dat scil de jiffer fen ontfangers om de deaker net sizze. Dy krigge forline snein de lymmoar⁽⁵⁾ yn 'e tsjerke, do ik in gjalp yn 'e tapassing die, dy hwette hird oankaem. Mar Teake Stikel, (wiste? dy al myn texten opskriuwt,) dy het him noch better ward; dy kraide okkerdeis⁽⁶⁾ oer it hiele gea út, dat ik twa âlde preken nei eltsjoar dien hie.

Gabe. Me het it slimmer mei de niten as de luzen. De stumper ken er oars neat fen as de text. It bytke dat er mear fen jins preek thús bringt, berget er jouns noch mei de sneinsklean⁽⁷⁾ yn it kammenet; as je mar in oar kraech op dy âlde rokjes settene, Teake scoe se allegeär foär nij oansjeän. Mar, hawar, it is om yen stikken to laitsen. Okkerdeis siet Tetkemoi goemoar by de tsjerkefâden⁽⁸⁾ en klagge eärmlik hjar need; en hwêr mien'je oer, dominy? Dat jins gebetten en jins preek eltse snein oars wierne. Jou giselen alles throch enoar as in keállestirt en er wier nin each op to hâlden. Fen 'e âld dominy koe se foär- en nei-gebet op in prik fen bûten en

(1) Rju, vrij wat.

(2) Mûlk, mogelijk.

(3) Wriuwpeällen, wrijfpalen.

(4) Linde, soort van zware, harde turf.

(5) Lymmoar, flauwte, bezwijming.

(6) Okkerdeis, onlangs.

(7) Sneinsklean, Zondagsche kleeren.

(8) Tsjerkefâden, kerkvoogden.

[p. 127]

dat koe se den sa swietkes yn 'e tsjerke neipruttelje! Mar as stiene jy er noch fyftich jier, den wist s' er noch nin grevel⁽¹⁾ fen. Jou laitse, dominy; mar sizz' my, ho scil me al dy ljuwe de mûle stopje?

Dominy. Ei, Gabe, döch dyn plicht en lit de ljuwe rabje. Kom, lit ús fen hwette oars praetsje. Wist' ek nijs? Hwêr kaemste hjoed wei, doste uzes foärbygongste?

Gabe. Ik hie nei Auke-boer wêst om in rokje to mjitten. Hwat ha 'k onderweis lake, dominy!

Dominy. Hwet wier 't den?

Gabe. Jou kenne masters Olfert wol?

Dominy. Dêr de âlders sa ier fen weirekke binne en dy do by master, syn omke, ynkomd is?

Gabe. Krekt. Nou, dy laei plat op 'e rêch sa lang as er woechsen wier yn 'e onderwâl fen 't leanke del; krekt kaem der in jong fyndoekspôepke⁽²⁾ foärby, dy him de wei nei Freäntsjer frege; en ho mien' je, dat er dy man dat bitsjutte? Om 't er to loai wier om oerein sitten to gean, tilde er ien fen syn longerige lobben⁽³⁾ yn 'e hichte en wylst er dy nei de kant fen Freántsjer swong, sei er: ‘Dêrre, keäpman!’

Dominy. Dat wier den danich, ju! Ja, hy mat hwet ûtmintsje yn loaijens.

Gabe. En dêr het er gelyk oan. Olfert het ommers oan âlderserf meibrocht njoggentsjinhondert goune en seis pounsmiet⁽⁴⁾ bêst finlân; en den noch de oanstjerte⁽⁵⁾ fen ien âldomke fen in keeft⁽⁶⁾ mei klean en linnen. Dêr ken in keardel wol loai op gean.

Dominy. Dat 's wier. Mar wy wolle hoopje, dat ús Ljeavenhear dy en my for in segen biwarje scil, dy ús de bargen allyk makket.

Master (oan 'e doar). Hijla! Folk?

Dominy. Kom yn, master.

Gabe. Jou matte him 'ris tantsje oer Olfert.

Master. Ik scoe 'ris freegje, dominy, as je moarn de koalplanten hawwe wolle?

Gabe. Binne er noch net nôch dominys, dy koal forbouwe en forkeapje? Matt' je 'r ús dominy ek noch oan helpje, master?

Dominy. Hâld dy stil, Gabe: wy krije nou prefesters, dy de jonge dominys dat leare scille, as se 't út hjar sels net koene. Mar do ik op 'e stuedsje gong, waerd de gniërkerij⁽⁷⁾ noch net leard en dêrom scill' je wol wachtsje matte, as myn wiif thús komt.

Master. Nou, dominy, den winskje ik jimme genacht.

Dominy. Né, né! In eagenblikje. To! Tolef minniste bledden⁽⁸⁾, wylst ik selaed yt. Jou hawwe ommers neat to forstriken.

Master. Nou, for jins rekkening. Wy scille stroukje⁽⁹⁾, en as ik de

(1) Nin grevel, geen zier.

(2) Fyndoekspôep, Munsterlander, die met ‘het pak’ (kleedingsstoffen en manufacturen), op den boer reist.

(3) Lobben, minachtend van beenen.

(4) Pounsmiet, poudemaat, ± 2/6 bunder.

(5) Oanstjerte, (het door sterfgeval verkregene) erfenis.

(6) Keeft, ouderwetsche kast.

(7) Gniërkerij, gardenierderij.

(8) Tolef minniste bledden, een los gestopt pijpje tabak.

(9) Stroukje, pannekoeken bakken.

[p. 128]

tsjien geboaden fen myn wiif yn 'e troänje krij, for jins rekkening. (Master stoppet.)

Dominy. Wy hiene jimme Olfert by de holle. Hâldt dy 'im noch al noatich?

Master. Sa matichjes. Hy het in tsjoed⁽¹⁾ quael, dy noch folle slimmer is as de threddeis tsjinst⁽²⁾. Alle dokters en prefesters fen 't lân kenne 'im net weimasterje; hy het de evert op 'e rêch⁽³⁾.

Gabe. My thinkt, dêr binne noch al middelkes for. Hwette throchgeande salve op syn tiid is er bjustere skoan for, wolle de ljuwe wol sizze.

Master. Dat leauste! Mar foäral en biliewen mei de fûst ynsmard en as 't slim komt, bollepystsmoar er boppe op. Mar hy wirdt nou sa âld, dat er de mint⁽⁴⁾ fen dat smarren kriget, en ik mat nou mar tuike⁽⁵⁾, tuike mei him oan.

Dominy. Jy wolle sizze, master, Olfert mient, dat ús ierdkleat ien planeet is om er baei to roken en yn 't waer to sjean, mar net om to adamjen⁽⁶⁾.

Master. Op 'e kop, dominy, op 'e kop! En ik miende, dat it in planeet wier om er op to pocheljen⁽⁷⁾ en to roken fen beiden; mar binamen⁽⁸⁾ pochelje.

Gabe. Mar hien' je den nin licht wirk for him, master, dat him sinnige⁽⁹⁾ sa as hwet túntsje⁽¹⁰⁾? Jou hawwe ommers in great hôf.

Master. Túntsje? Myn ljeave man, hy forflokt alle griente, dy ús Ljeavenhear oer 'e groun krûpe lit. As er him bûcht om de stambeäntsjes út it onk⁽¹¹⁾ to rêdden, oaf hwat bledkeselaed ôf to snijen, den stint er as er boärste scil. Lêsten heärd' ik him as in âld bear yn him sels gromjen. ‘Dat goare gêrs....ik fordom it sa wyt as sûpe! It is noch nin goe kouwefretten....dat in jong keardel dêr syn soune lea op brekke mat!’

Dominy. Mar ken hy net skriuwe? Skriuwe is, thinkt my, goe loailjus wirk.

Master. Skriuwe, dominy? Skriuwe? As in abbekaet, wo'k je sizze. Mar de deaker, loai is slim. As ik tsjin him siz, by jontyd fiif skriften klear, den binne se klear, mar allegeärre hoännepoaten; hwant ik haw him nin tiid dien, seit er: en as ik him langer tiid döch, den skriuwt er yn in hiele dei just ien pljims⁽¹²⁾ foärskrift.

Gabe. In mâl séskip, dat op nin ien fen beide boegen sile wol.

Master. Ja, mar op it lêst ha 'k dochs hwette foun, dat 'im noäske. My thochte, dat gewyn en gebombam fen in klok wier noch sok onbinlik wirk for Olfert net. Ek wier er sa âld al, dat ik him it setten fen 'e klok er wol by tatrouwe koe. Op 'e sinnewîzer scoe er him net gek studeärje en op it winen en lieden net lam arbeidsje. En, ja wol man, dat wier rekke; hy hie er anstons kreft op. To njoggen ûre, to twa ûre, to acht ûre lette Olfert, dat de bynten wriggellen⁽¹³⁾ en de kaën⁽¹⁴⁾ fen 'e toer

(1) Tsjoed, booze.

(2) Tsjinst, koorts.

(3) Het evert op 'e rêch, is zeer lui; Evert is evenals Lenz (Faullenzer) bij de Duitschers de naam geworden voor een luiaard.

(4) De mint, het land, de puist.

(5) Tuike, (lokroep) zachtjes, zoetjes aan.

(6) Adamjen, werken.

(7) Pocheljen, zwoegen, arbeiden.

(8) Binamen, (bij name) vooral.

(9) Sinnige, naar den zin mocht zijn.

(10) Túntsje, tuinieren.

(11) Onk, onkruid.

(12) Pljims, blad.

(13) Wriggelen, waggelden, bewogen.

(14) Kaën, kraaien.

[p. 129]

fleagen. As 't dien wier, hynge er mei syn grouwe hûd oan 'e klokstouwen, en liet him op en del slingerje sa lang as de klok neilette. Lêtsten fleach er noch mei de plasse tsjin 'e balken oan, dat er yn 'e sûs delfoel, en for heal-dea thús kaem.

Dominy. Sa giet it mei dy fornimstige ljouwe: hja siikje allegeärre de hichte.

Gabe. Dat wier 'n stik bûter yn 'e brij. Mar wier it wol dûrjen?

Master Fjouwer wiken het it goe' gien; mar do rekke er yn omslach mei de skoälbern. Okkermoärns, do er fen it njoggenûrs let⁽¹⁾ thús kaem, hie er danich it mâl fel oan. Hy seach as in ûl, ken 'k je sizze, en do 'k him frege, hwat him ritte⁽²⁾, keilde er de klots tsjin 'e flier. ‘Dat wjirmske kloklieden!’ sei er. ‘Dy syn faer en môer formoärde het, is noch to goe...

Olfert (Hy röpt oan 'e doar.) Omke, as je ynkomme wolle; de pankoeken binn' klear.

Master. Dêr is er; freegje 't him nou sels. Hy is tsjinwirch sa flak en njuet, dat me him wol om 'e finger woëlje ken.

Dominy. Olfert, kom yn! Omke het daelk dé piip út.

Olfert. Joun allegeärre!

Gabe. Joun, Olfert! Is dat sa, dat jimme omke seit, datste sa 'n mier⁽³⁾ oan 't kloklieden heste? My thochte, dat med⁽⁴⁾ wier sa 'n dûbelliddich⁽⁵⁾ keardel as dy oars net to mansk⁽⁶⁾.

Olfert. It wirk pleage my net, skroärke.

Gabe. Hwat pleage dy den, heitte? Binne er spôeken yn 'e tôer? Heste de liken sykjen heärd, oaf ien bigangel⁽⁷⁾ sjoen? Binne de minskeskrinkels út 'e biëntsjekou⁽⁸⁾ tsjin dy oandounse?

Olfert. Né, né, Gabe! De deade hawwe it my net dien, mar de libbene. Ik woe 't de tôer mei klokken en de hele santepyk ombruide.

Gabe. Nou, daer heste wol kâns op; want de dominys bidde wol for de tsjerke, mar net for de tôer.

Dominy. To, Olfert, forhelje dou it my 'ris, en heär mar net nei dy praetsjemakker.

Olfert. Wel dominy, foär thrye wike het de sinne mei dat dîzenich waer wol in dei oaf fjouwer biskûl wêst, en do er wer throch 'e wolken kipe, seach ik op 'e sinnewîzer, dat de klok krekt in heälûre binefter wier. Ik thochte, kom, koärte metten; ik naem myn trekken daelk onder skoältyd waer, en sette de klok twiske ienen en fjouweren in heälûre foärút. Dat wier in skoft fen threddel-ûre for de skoälbern en timmerfeinten yn pleats fen thrije.

Gabe. Sinnige hjar dat net, Olfert?

Olfert. O man, hja sprongen as hoklingen út 'e skoälle, en do se heärden, dat ik it dien hie, wier daer nin skoander keardel yn 't hiele gea as Olfert. Mar foärt dêrnei kriggen wy wer thrije dagen efter enoär in

(1) Let, het luiden, gelui.

(2) Ritte, kwelde.

(3) Mier, hekel.

(4) Med, taak, eigenl.: maaitaak.

(5) Dûbelliddich, sterk.

(6) To mansk, te (zwaar) mans.

(7) Bigangel, (Hd.: Leichenbegängnisz) begrafenis, doch alleen in gebruik voor de voorbeduidende spookverschijning eener begrafenis

(8) Biëntsjekou, krekelhuis.

[p. 130]

bilommerde loft, en do it opkleärre wier de klok ien heälûre foärút. Ik thochte, kom, feintkes: fen 't selde lekken in pakje; en ik liet de klok onder skoältyd ien heälûre stilstean. Dat wier in skoft fen fjirdel-ûre yn pleats fen thrye foär de skoálbern en timmerfeinten.

Dominy. Hwat sein' se do, Olfert?

Olfert. Myn ljeave dominy', de jonges pjúwden my efternei, en forsprîken my. ‘Olfert,’ rôpen se, ‘loaije Olfert komt noait yn 'e himel.’ In hiel espel⁽¹⁾ fen de alderondogenste namen my yn 'e maling, dat ik sa mâl as ien tûr yn 'e thermen waerd. De jonne, do ik acht ûre let⁽²⁾ hie, stie er in swift fen in timmerfeint om 'e hoeke fen 'e tôer, dy my de glêzen fen 'e lantearne ynskopte; man! de kêrs út, en in slinger om 'e earen ta, dat ik om 'e mûtse sochte. In lyts bytke fiërder hien' se op it tsjerkhôf in stûrts-line⁽³⁾ staid; dêr truzele ik oer hals-oer-kop yn 't grêf fen fine Lyske, dy 't d' oare deis opdragen wirde scoe.

Gabe. Olfert en fine Lyske! In skoander pear! It bêst wier, dat er nin skaei fen komme koe.

Master. Ja, mar dêr kaem in bûde⁽⁴⁾ fen oan 'e hölle, sa great as in hanplak. Net wier, Olfert?

Olfert. Sjoch, daer kenne je de groede noch sjean, dominy. Ik haw er altiden noch hwette foëtpôk⁽⁵⁾ op.

Dominy. Mar hwat dieste do?

Olfert. Wel, ik waerd eang. Ik thochte, kom, me mat de dîwel wol to frjeun hâlde, dat er yen nin quea docht. Ik joech de klok eltse dei in knikje fen in goe kertier yn skoältyd foärút, en dat woan ik wer op sköfttiid út. Sa wiern' se in kertier koärter oan 'e bân, en in kertier langer frij. Man, hwet wier ik do in spekkeaper by de skoälbern en de timmerfeinten! Mar it briik my op as de houn it spek. Forline freed mette ik fjouwer timmerbazen, dy my oanseagen as nitelige bollen. Se gongen om my hinne stean, krekt as se my to liif woenen. Ien krôlle syn fûst op en doude 'im my onder de noas, dat ik thochte, dêr krij 'k in maling. De oare sei: ‘Loebes! biste to loai om de kop yn 'e hichte to stekken en nei de sinnewîzer to sjean? Mienste dat wy in hiel sköft bitelje wolle, as er in heal arbeide wirdt?’

Gabe. Dat wier in trawaet⁽⁶⁾, Olfert. Ik hie op 'e naed⁽⁷⁾ gien. Biste er noch mei de hiele hûd ôfkomd?

Olfert. Efkes. Ik slôep as in lyts honke mei de stirt twiske de skonken throch, bliid as in ingel, dat ik er sonder flikken ôfkaem. De selde eftermíddeis liet ik de klok onder skoältyd in lyts kertjirke stilstean. Do laekken de bazen wol sa wyt; mar....

Dominy. Mar de skoälbern, en de timmerfeinten?

Olfert. Pûr gleaun⁽⁸⁾, dominy! Breinroer! Se scoenen my wol roppe hawwe, dat er nin fear oan bleau. Nou bin 'k er sa skjin yn fortîze⁽⁹⁾, dat it ein er fen wei is. Ik ken de iene de mûle net stopje, as de oare gappet wer as de sé.

(1) Espel, troep, menigte.

(2) Let, geluid.

(3) Stûrts-line, stuiversche lijn.

(4) Bûde, buil.

(5) Foëtpôk, het vlies waarin 't kalf ter wereld komt, het lamsvlies.

(6) Trawaet, moeilijke positie; IJsl.: trafali, moeite, zwarigheid.

(7) Naed, vlucht; útnaeije, vluchten.

(8) Gleaun, gloeiend, boos.

(9) Fortîze, verward.

[p. 131]

Master. Hark 'ris, Olfert. Doste sa'n foech jonge wierste ha'k dy in bulte bitsjut mei de bollepenis; nou woe 'k dy ek wol 'ris hwat leare mei seafte wirden. Ik scil dy in goe' rie' jaen.

Olfert. As 't je b'ljeaft, omke.

Master. Set den de klok altyd nei de sinnewîzer. Hâld dy by de wiere tiid, en wyk er nin sekonde fen ôf. Hawwe de ljouwe noch hwat oer dy to sizzen, paei hjar mei swiete praetkes, en as er hjir oaf dêr al in stúthaspel is, dy oer de klok gnoärret, de measte minsken scille goe' mei dy op streek wêze.

Gabe. Hwat sizze je dêr fen, dominy? Dat komt krekt op jins sizzen del: döch dyn plicht en lit de lju rabje.

Dominy. Op in hier, Gabe. Elts scil op syn wei skoälbern en timmerbazen fine, en de iene scil him hjir hinne tôgje wolle, en de oare dêrre. Aste dêr nei harkje wolste, den scilste as de hoänne op 'e tôer mei twa-en-thritich winen omdraeye, en noch scille de minsken hjar moed net oer dy ha. De iene is lifts, aste de oare syn sin dochste. Dêrom bithink dy earst goed; mar aste dy ienders ryp en goed bithocht heste, fölgje den dyn ein⁽¹⁾ paed, en wyk er om rabjen oaf prysgjen nin striebreed fen ôf. Doch lyk as master seit: sjean nei de sinnewîzer, daer it ljocht fen 'e himel de ûren oanwiist. Dat giet altyd grif.

Gabe. Ja, dominy, dat is in bêst ding for Olfert, dy de klok sette mat; mar...

Dominy. Het de selde, dy 't de sinne gleaun makke het, syn ljocht ek net yn it binnenste fen dy, fen alle minsken, skine litten? Oaf is dyn geweten hwette oars as it ljocht fen God, dat yn dy skynt?

Gabe. Dat is de suvere wiërheid. Mar as 't ús yn 'e kreämme to pas komt, den lizze wy dat geweten sa nuver út. As it seit, krom, den tsjoene wy it rjocht; as is seit, onfrom, den draeije wy it mei ien slingerslach from, en sa gûchelje wy ús selme in rêd foär 'e eagen. It ljocht is himelsk en godlik, en grif: mar wy forbûge de sinnewîzer, en den wiist er net goe: soms to let, soms to ier.

Dominy. Dêrom, Gabe, skynt dat ljocht twaris for ús; iendris yn ús hert, en yn 'e skruft iendris. Om al dy miswîzingen fen dyn geweten to forhelpjen, hest it ljocht noch 'ris yn 'e bîbel. Dêr skynt de sinne fen 'e gerjochtichheid onforfalske. Sjoch dêrnei, aste dyn eigen sinnewîzer yn dy net bitrouste, en dou scilste noait net yn ûre oaf tiid fen dyn plicht feleärje.

Gabe. Mar de minsken, dominy!

Dominy. Nou, ja, de minsken! de minsken! Hwet scoe dat? Wy siikje ommers de lof net fen minsken, mar fen God.

Gabe. Wier, dominy; allegeärre wier. Mar wy sitte mei de minsken yn 't skipke, en wy matte er mei farre. Fen Gabe-skroar ôf oan kening Willem ta ken nin íen er bûten, en wy matte mei it foltsen oanpiele, sa as it is.

Dominy. Wolle se net om lyk, nou, lit se dy smaedsje en dwêrs-

(1) Ein, eigen.

[p. 132]

bongelje: hy, dy de sinne skine lit, is dy ommers mear wirdich as alle minsken mei eltsjoar. Mar hwet scoene se sizze? Daste in gnap keardel biste, dy rjocht throch sé giet. Se scille it allegeärre net sizze; mar de bêste, oan hwaens lof dy allinne hwette fêst is. En ljeau my, Gabe, ien middelke is er, dêr se hjar noch al throch liede litte; swiete praetkes jaen, lyk as master seit.

Gabe. Ja, dy swiete praetkes lizze my dreech yn 'e mage. In minske is sa net, oaf hy wol de mûle wol 'ris spiele oer gikken en snaken.

Master. Dat mat ik ek sizze, Gabe; en it is net onnoflik, as me oer scis⁽¹⁾ de galle 'ris quyt rekket. Mar gekjeijen is fyn wirk. Elts ken 't lang net, en folle wolle it ek net fele. Oeble fretter het dy dat op Wytmarsumer merke noch bitsjut, do 't er dy in âld groubôlle tsjin 'e holle keilde.

Dominy. Gabe, harkje 'ris. Binne de minsken net in goekeap ding, aste hjar for in tik oan 'e hoed, in bliere troänje, en in frjeunlik praetke keapje kenste? O man, dou wiste net hwat se yn dy oersjean, aste hjar swiete praetkes jouste. Mar al dyn goeddwaen scil dy ek nin byt helpe, aste swart sjochste en de wiërheid oeral mei bitsens seiste. As me de bern mei in daelder koeke paeije ken, hwa wol den dat gegryn en getruen.....

De faem fen Master. (Hja röpt foär doar.) Master, de pankoeken wirde kâld.

Master. De donker, ja, de hiele pankoeken forgetten. Nacht, dominy!

Dominy. Nacht, allegeärre! Olfert, hâld dy by de wiere tiid.

J.H. Halbertsma.

(1) Oer scis, nu en dan.