Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

[p. 82]

Meagere Lys^(*).

Meagre Lys wier fûl en earnich⁽¹⁾,

Goärje⁽²⁾ jin de klippen oan;

Koe der ien mei bytsjes hinne⁽³⁾,

Lys spand' altyd yet de kroan.

Freark, hjar man, wier to bikleijen⁽⁴⁾:

As er al i's liddich⁽⁵⁾ wier,

Den die Lys oars neat as fytrjen,

En se foërre⁽⁶⁾ 'm net to swier.

Doch 't wier nuver⁽⁷⁾, hwet se dieden,

Hja bidijden⁽⁸⁾ net in bean⁽⁹⁾:

Freark mocht bodsje⁽¹⁰⁾, Lys mocht goärje,

Altyd krapte⁽¹¹⁾ wier hjar lean⁽¹²⁾.

Lys briek dei oan dei hjar holle,

Lyk fol hwet⁽¹³⁾ waerd dêr bithocht;

Graech woe hja 't hwet rûmer habbe, 'n

Net in ding bleau ûnbisocht⁽¹⁴⁾.

Freark moäst faek it den ûntjilde:

Him fôel 't libben ek wol sûr;

Mar hy koe dat better dildsje,

En hy gnoärre⁽¹⁵⁾ 'r sa net ôer.

As er den al folle swige,

Bearde⁽¹⁶⁾ 't wyfke hird en lûd,

Den wier 't altyd: ‘'t Is dôch freeslik!

Prompt nin kriich hest' yn 'e hûd⁽¹⁷⁾.

't Skoffelt altyd der mar hinne,

Moärns nei 't wirk en jouns werom,

Altyd sûnder erch en thinken:

Freark! hwet bistou simple dom.

Ja! it scoe dy hiel wol flije⁽¹⁸⁾,

Gyng 't er eltse joun wer throch,

Hwet wy yn sa 'n dei fortsjinje;

'k Bin sa wiis, dat 'k dat net döch.

Sjuch dôch ek ris út dyn eagen,

Think er i's mei my ôer nei,

Ho wy bêst op proppen reitse,

Hwet ús yet ris bate mei.

Mar dou libbest súnder soärge,

(*) Uit: Iduna, boek IV.

(1) Fûl in earnich, tuk op gewin en gierig.

(2) Goarje, gierig zijn, leven als een vrek.

(3) Koe hinne, kon toe, had genoeg.

(4) Bikleijen, beklagen.

(5) Liddich, ledig.

(6) Foërre, voerde, gaf te eten.

(7) Nuver, zonderling.

(8) Bidijden, kwamen vooruit.

(9) Net in bean, geen zier.

(10) Bodsje, zwoegen.

(11) Krapte, armoede, bekrompenheid.

(12) Lean, loon.

(13) Lyk fol hwet, onverschillig wat, alles.

(14) Unbisocht, onbeproefd.

(15) Gnoärre, morde.

(16) Bearde, schreeuwde, maakte misbaar.

(17) Prompt nen kriich hest' yn 'e hûd, je hebt heelemaal geen' naijver in 't lijf.

(18) Flije, aanstaan.

[p. 83]

 

'k Sjuch dy nea net⁽¹⁾ oars as oars;

 

As wy jouns nei bêd ta geane,

 

Dalik sliëpstou as in roas.

 

Freark, ik scoe my wol togrieme⁽²⁾,

 

Freark, dou likest my⁽³⁾ nin byt,

 

En krijstu nin oare sinnen,

 

'k Reitse myn forstân yet kwyt.’

 

Sa gyng dat hast alle deagen;

 

Freark bleau meast deselde man;

 

Inkeld koe 't him ek forthrette,

 

Nou, den krige Lys in wan.

 

Ienkear, Freark-man snirke rêstlik

 

Nei in thige swiere dei;

 

Hwent it lexum fen syn wyfke

 

Dreau⁽⁴⁾ him nea de sliep net wei -

 

Lys koe yet nin sliep bithinke;

 

Hja thocht⁽⁵⁾ stil hjar lijen ôer,

 

En se rekne, en se mymre,

 

Nou mistreastich, den wer pûr⁽⁶⁾;

 

En hja wrotte en hja stinde

 

Nêst hjar man op 't bêdsteed om,

 

Hersenskraebje, dat se switte;

 

Fij, it minske hie 't net rom. -

 

Dêr komt hjar hwet yn 'e hölle;

 

Stil! dêr het se hwet bithocht;

 

Ja! dat 's rekke, dat mat wêze;

 

Nou is 't hjar yn ienen ljocht.

 

‘Freark!’ - se stompt him yn 'e side, -

 

‘Freark!’ - hja lûkt⁽⁷⁾ him yn it hier⁽⁸⁾, -

 

‘Freark-ju! wird ris wekker, siz ik;

 

Freark, nou scil it gean, sa wier!

 

Freark!’ - ‘Hwet wotte⁽⁹⁾’ - ‘Hark i's efkes;

 

Freark, bist' wekker?’ - ‘Ja, hwet is 't?’

 

‘Heär i's ta! wy binne rêdden⁽¹⁰⁾,

 

't Is in ding dat my netj mist.

 

'k Hab der lang ôer leid⁽¹¹⁾ to malen,

 

Einling scjit it my yn 't sin;

 

Fyn 'k mei gauwen⁽¹²⁾ i's in goune⁽¹³⁾,

 

Dat sa bêst i's slagje kin,

 

Den mastou my ien fortsjinje,

 

En dêr lien ik yet ien by,

 

As er ús den noch ien jown waerd,

(1) Nea net, nooit (niet).

(2) Togrieme, vermorselen, verscheuren.

(3) Likest my, gelijkt op mij, slacht mij.

(4) Dreau....wei, verdreef.

(5) Thocht ôer, overdacht.

(6) Pûr, woedend.

(7) Lûkt, trekt.

(8) Hier, haar.

(9) Wotte, wilt gij.

(10) Rêdden, gered.

(11) Leid, liggen, part. perf.

(12) Mei gauwen, weldra.

(13) Goune, gulden.

[p. 84]

 

Den hie 'k fjouwer. Fettest' my?

 

Nou den, for dy fjouwer goune,

 

Hab ik s' ienkear by mankoar,

 

Dêr gean 'k mei nei d' earste merke, 'n

 

Keapje der in keältsje⁽¹⁾ foar.

 

Mei der tiid scil 't greater wirde,

 

Njunkelytsen is 't in kou,

 

En de kou bringt wer in keältsje;

 

Dat forkeapje 'k, hwet seistou?’ -

 

‘Diker, ja!’ sei Freark binôge⁽²⁾,

 

‘Wiif, hwet heste 't fix yn 't sin,

 

Skjin - in goune to fortsjinjen.....

 

'k Scil bisiikje hwet ik kin.

 

Ja, sa 'n kou, dat wier al trewes⁽³⁾,

 

En hwet my noch 't measte flijt,

 

Ik kin den i's môlke drinke,

 

As ús kou in keältsje krijt.’ -

 

‘Hwet seistu dêr? Môlke drinke?

 

Dou de môlke? Biste sljucht⁽⁴⁾?

 

Dou scoest yen de winst oplurke,

 

As me pas hwet útwyk sjucht?

 

Né, de môlke krijt it keältsje,

 

Dat wirdt dêrfen grou en fet,

 

Scjit er ôer, den wol ik tsjernje⁽⁵⁾;

 

Sjuchste wol? Dou krijst it net.’ -

 

‘Nou, dat 's gôed, dat mei 'k wol lije;

 

Mar in bytsje koe nin kwea:

 

Think, fen my krijst ek in goune,

 

't Is den noch for dy nin skea.’ -

 

‘Naet scilst' habbe, Freark! nou wist' it;

 

Hwet scoestou mei môlke dwaen?

 

't Is myn wyt om jild to meitsen,

 

Net om dy der fen to jaen.

 

Lange slûgert⁽⁶⁾ datste biste,

 

Lyk fol hwet wött' altyd ha;

 

Hwet ik ek biskeuk⁽⁷⁾ en útfyn,

 

Net in sier bidijt me sa.

 

Mar ik scil wol wizer wêze, 'n

 

Set it dy net foär de snút,

 

Freark! dêr kinste steat op meitse;

 

Hwent ik wol i's hwet foärút.’ -

 

‘Lys! as wy dat koubist habbe,

 

'k Wol hwet môlke siz ik dy.’ -

(1) Keältsje, kalfje.

(2) Binôge, vergenoegd.

(3) Dat wier al trewes, dat zou zaak, dat zou een heerlijkheid zijn.

(4) Sljucht, onwijs; vergel. simpel, eenvoudig.

(5) Tsjernje, karnen.

(6) Slûgert, loome, slaperige kerel.

(7) Biskeuk, bedissel.

[p. 85]

 

‘Dou meist beare saste wötte,

 

Freark! dou rekkest grif foärby.’ -

 

‘Hâld dy stil, Lys! Ik scil 't wite,

 

Jouste krimp⁽¹⁾? en oars....., pas op!’ -

 

‘Scoest my drîge, loaije skevel⁽²⁾,

 

Loebes, frethals, âlde rob?’ -

 

Freark waerd nidich, Lys moäst swije,

 

Om 't hy hjar sa heislik kniep,

 

En se rekken njunkelytsen

 

Mei mankoarem yn 'e sliep.

 

En as Lys nou d' oare moärntiid

 

Wer fen nij op keakle⁽³⁾ het,

 

Ef yn ienen gyng to siikjen

 

Om in goune, wit ik net.

 

'k Hab der faken wol nei frege,

 

Nimmen wist er lykwol fan;

 

Mar dat mearke wier sa grappich,

 

Dat it moäst wol oan 'e man.

 

H. Sytstra.

(1) Jouste krimp, geeft ge toe.

(2) Skevel, verachtel. vent, kerel.

(3) Keakle, gebabbeld.