Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

Hjerstjoun^(*)(1).

Wyn en wiëtte⁽²⁾,
Wylde buijen
rûze, reagje
rou yen yn 't wêzen⁽³⁾.
Boldrjend bûnzje
de baren jin 't heiwirk,
spatte, spiele
spôekjende ôer 't lân.

Kreunende, as krauden⁽⁴⁾ se,
kreakje de peällen
fen 't wicht der weagen,
dat wôest der jin oan dreunt.
De wyn giselt gysten⁽⁵⁾
mei gjalpen⁽⁶⁾ fen wetter
de skodsjende sédyk,
en skobbet⁽⁷⁾ syn krune.

De njûre nacht-dei
neijert syn ûndergong.
Tsjusterens tsjucht
tsjökker⁽⁸⁾ ôer d' ierde.
Bangens binypt
de bôezem yn 't sykjen⁽⁹⁾,
by d' aeklike oanloaits⁽¹⁰⁾
fen eangstjaende rouwens.

Regine, yn sök needwaer komstou der yette út,
Wylst elk him forbûke yn syn wente⁽¹¹⁾ nou slút?
Regine, 't wyld djierte⁽¹²⁾ leit bevend yn 't hôl;

De freze rejeärret oeral.

Heärstou it kriten der meauwen ôer 't strân?
Sjuchste se n't sköftich hjar bergjen⁽¹³⁾ op 't lân?
Boazer en boazer wirdt stees-oan it waer,
Jimmerwei stjalpsker⁽¹⁴⁾ jeit baer yette ôer baer.
Ljeave, dou trillest; dyn kleur is bistoarn;
Bleek en mismoedichlik sjuchste my oan.
Grimefol heistert de wyn mei dyn klean,
Pas kinste faken syn skûrren⁽¹⁵⁾ werstean.
Famke, myn djûrste, nin waer⁽¹⁶⁾ is 't for dy;
Rik my dyn hantsjes, ljeaf, hâld dy oan my.

(*) Uit: Iduna, 6e boek.

(1) Hjerstjoun, herfstavond.

(2) Wiëtte, natheid, regenvlagen.

(3) Wêzen, aangezicht.

(4) Krauden van krauwe of krauwje, krimpen, kramptrekken van pijn.

(5) Gysten, snel.

(6) Gjalpen, gulpen.

(7) Skobbet van skobje, Zweedsch skubba, wrijven, schuren, krabben.

(8) Tsjusterens tsjucht tsjökker, duisternis trekt dikker.

(9) Sykjen, ademhalen.

(10) Oanloaits, aanblik.

(11) Wente, wening.

(12) Wyld djierte, wild gedierte.

(13) Sköftich hjar bergjen, schichtig zich verbergen.

(14) Stjalpsker, overstelpender.

(15) Skûrren, scheuren, rukken; van hier ook wynskûr, windvlaag; Hd. Schauer.

(16) Nin waer, geen (geschikt) weer.

[p. 79]

 

Hwêrom biste úttein⁽¹⁾? Hwet dreau dy fen hûs?

 

Ommers to kâld is de joun, en to strûs⁽²⁾.

 

Famke, mar 'k wit it, de wylde natûr

 

Helle dy selve ta wandeljen ôer⁽³⁾;

 

Gods wirken t' oanskôgjen is jimmer dyn nocht,

 

Natûr is de Godstimme yn al hwet se docht.

 

Ljeaf, siikje w' in smouter⁽⁴⁾ en feiliger sté,

 

Hjir litste to folle fen wyn en fen sé.

 

 

 

Sjuch dat tomljen,

 

Woelen, skomljen,

 

Heär dat bûnzjen jin 'e dyk.

 

Weage op weage slacht to knetter,

 

Groulik stout it sâlte wetter,

 

Fleande⁽⁵⁾ bergen skom allyk.

 

 

 

't Raest en beart en giert en ploft;

 

Swarte leadkleur het de loft;

 

Net in inkel stjirke ljochtet;

 

't Earme séfölk sit yn need,

 

Neare tsjusterens omtsjocht it,

 

Wyl't it kampet jin 'e dead.

 

 

 

't Skip skynt alle stjûr to weegrjen,

 

Under dûken, ûnder steegrjen,

 

Sûnder mjitte, sûnder ein;

 

Seil en touwirk skûrre oan stikken,

 

d' Eangstme kliuwt mei d' eagenblikken,

 

Elk is môedleas en forslein.

 

 

 

't Stràn is nei,

 

't Kin naet mear lije.

 

't Anker út sa tel⁽⁶⁾ as 't mei!

 

Bergje alle seilen wei!

 

Snije! hwet net lös wol, snije!

 

Seinen jown!

 

't Rôer staet jin 'e groun!

 

't Skip wirdt lek! Scjit út de lêst!

 

Kapje ring⁽⁷⁾ de mêst!

 

En hwet hja nou mear yet kinne,

 

Bidde oan God, dat is 't allinne.

 

 

 

Fader, forlös ús!

 

Fader fen 't libben!

 

warje, weits⁽⁸⁾ òer ús

 

om wiif en berntsjes.

 

Heare, forhear ús!

 

heär d' earme sounders,

 

dy ljuentsje⁽⁹⁾ om bihâld,

 

libbens Fader!

 

 

 

Heare, hôedsje ús!

 

Hird is de deadstriid.

 

De boäijem bûnzet

 

bot jin 'e groun,

 

fel waext⁽¹⁰⁾ it wetter,

 

dat walt thröch de lekken.

 

Forlös ús, Heare,

 

Fader fen 't libben!

 

 

 

Earme, dyn bidden forfljucht mei de wyn;

 

Soun en by sinnen moast' d' ìwichheid yn,

 

Nearne is nin rêdding to finen for dy,

 

Dead spôeket om dy, dyn ein is neiby.

(1) Uttein, uitgetogen, uitgegaan.

(2) Strûs, gestreng, wreed, scherp.

(3) Helle ôer, haalde over, bewoog.

(4) Smouter, luwer.

(5) Fleande, vliegende.

(6) Tel, snel.

(7) Ring, vlug.

(8) Weits, waak.

(9) Ljueutsje, smeeken.

(10) Waext, wast.

[p. 80]

 

Regine, dou glimkest⁽¹⁾? Regine, hwet is 't?

 

Dou trieneste⁽²⁾ en lakest? Myn ljeafste, hwet is 't?

 

Sjuchstou útkomst for de lijers

 

Binne er yn 'e need bifrijers?

 

Famke, leauste⁽³⁾ 't? - Ja, 't is wier,

 

Minske deugd rikt einen fier.

 

Dieden, dêr w' oan wite kinne

 

Dat wy Gôdlik slachte binne,

 

Edle dieden barre⁽⁴⁾ er yet,

 

Braven - braven binne er yet.

 

 

 

Ja, 't is wier!

 

Seinjende ingels! rêddende ingels!

 

- Hwet m' ek fen ús slachte seit,

 

Ho m' ôer minskene ûndeugd geit -

 

Ja, 't is wier!

 

Minske deugd rikt einen fier.

 

 

 

Harkje! heech is de need.

 

Hinne moätte wy!

 

Hwa mòed het, gea mei ús:

 

minsken bidde om bihâld!

 

Brek thröch de brânning,

 

brûk alle kreften!

 

Nin môedige mijt syn libben

 

om minskelibbens to rêdden!

 

 

 

Strîders, jin stoärm en dead,

 

jin stream en weagekrêft⁽⁵⁾,

 

Kampers, nin keap jown!

 

wy komme se neijer.

 

Roei oan! nin warleaze⁽⁶⁾ riemen!

 

Lit rûzje end brûzje de sé,

 

lit bylje⁽⁷⁾ de boldrjende stoärm,

 

nin bangens oerfalt ús.

 

 

 

Hâld oan! wy hise 't.

 

Hein de line!

 

Nim de needlingen⁽⁸⁾ òer!

 

Nimmen fordjerre⁽⁹⁾!

 

Fier de kostlike fracht

 

firdich nei lân ta!

 

Ringen de hannen wer rept

 

de reis to foleindsjen.

 

 

 

Thank, Alfader, thank!

 

Dy sy d' eare!

 

Oan ljeaven en ljeavjende herten

 

is 't libben weromjown,

 

út 'e dúnjende⁽¹⁰⁾ djipte

 

deads klôeren⁽¹¹⁾ ûntkaept.

 

De Heechste stipe de helpers:

 

Him sy d' eare!

 

 

 

Myn Regine, eltsjoar omklamke,

 

Fal m' yn d' earmen, ljeafste, kom,

 

Jouw my patsjes⁽¹²⁾, inglich famke;

 

d' Iwichheid is great en rom.

 

 

 

Stôer en heech, der wrâld ûntsketten,

 

Stiet it minske yn 't skeppingswiid,

 

En, fen Gôdlik fjûr thröchgetten⁽¹³⁾,

 

Swicht syn geast for dead noch tiid.

(1) Glimkest, glimlacht.

(2) Dou trieneste, gij schreit.

(3) Leauste, gelooft gij.

(4) Barre, gebeuren.

(5) Weagekrêft, golfgeweld.

(6) Warleaze, komt van (yen) warre, (zich) weren, zijn best doen; dus: roeit aan! geen riemen, die zich niet weren!

(7) Bylje, gieren, huilen.

(8) Needlingen, schipbreukelingen.

(9) Fordjerre, kome om.

(10) Dúnjende, woedende, geweldig bewogene.

(11) Klôeren, klauwen.

(12) Patsjes, kusjes.

(13) Trôchgetten, doorstroomd.

[p. 81]

 

Famke, lit ús ljeavje en minne,

 

Ljeafde rekket nea forlern:

 

Wy, myn djûrste, ljeaf! wy binne

 

Fen de Heechste Ljeafde bern.

 

 

 

Ljeafde is Gôdlik, ljeafde is îwich,

 

't Minske wjukkelt⁽¹⁾ d' ieuwen ôer;

 

Rêddende ingels binne ús broërren;

 

't Minske is îwich mei syn ljeafde,

 

Tiid en wrâld en dead to stôer.

 

 

 

Famke, sjuch dat wylde djoeijen⁽²⁾,

 

Sjuch dat slingrjen fen de sé,

 

Sjuch him weage op weage loeijen,

 

As scoe d' ierde fen hjar sté.

 

 

 

Heär de boaze stoärmwyn gieren,

 

Heär syn jeijen wyld en rou,

 

't Blôed bistîvet yen yn d' ieren

 

By syn thouwrjen⁽³⁾ hôl en grou.

 

 

 

't Hjerstwaer roppet fjild en wâlden,

 

Deit it libben der natûr,

 

Net in blomke bliuwt bihâlden,

 

Net in krûdtsje lit it ôer.

 

 

 

Doch yn 't midden der fornieling

 

Is er hope en treast for ús,

 

Treast en hope by de fieling⁽⁴⁾:

 

Wy binne yn it Gôdswirk t'hús.

 

Litte wyld de stoärmen reagje,

 

Sinkê 't moai der skepping wei;

 

God, de Fader, dêr w' op eagje⁽⁵⁾,

 

Is en bliuwt ús jimmer nei.

 

 

 

Minsken binne fen syn slachte,

 

Minske fieling seit ús dit,

 

En - ho 't kwea it minske ôernachte -

 

Minske dieden teane 't yet.

 

 

 

Jouw my patsjes, myn Regine,

 

Krûp my, ljeave, thicht oan 't hert,

 

Mei ek ierde en al fordwine,

 

Nea forgiet ús ljeafde net.

 

 

 

Iwich, îwich scil se bliuwe,

 

Heech en sterk en stôer en frij,

 

Jimmer yette yn swietme kliuwe⁽⁶⁾,

 

Groeije yn heilgens lyk as wy.

 

 

 

Dêrom, ljeafke, lit ús minne,

 

Ho it beare⁽⁷⁾ en boldrje mei;

 

Plofte 't stjirte⁽⁸⁾ ôer ús hinne,

 

Tiid noch wrâld kin 't minske ôerwinne.

 

Mocht in îwichheid forrinne,

 

Minske geast stjert nimmer wei,

 

En syn ljeafde tsjucht him nei.

 

H. Sytstra.

(1) Wjukkelt, klapwiekt.

(2) Djoeijen. Zie blz. 75, no. 10.

(3) Thouwrjen, thouwerjen, bulderen.

(4) Fieling, gevoel.

(5) Eagje, staren.

(6) Yn swietme kliuwe, in zoetheid klimmen, toenemen.

(7) Beare, gieren, huilen.

(8) Stjirte, gestarnte.