Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

Bern^(*)(2).

Traepje súntsjes⁽³⁾; stil, ei stil!

Mem⁽⁴⁾ het just it hert yn slomme⁽⁵⁾;
Súntsjes, súntsjes maste komme,
Bergje fluite, bos⁽⁶⁾ en tromme,

Hwêr se nimmen fine scil.

Lit de berntsjes bûte boärtsje⁽⁷⁾
Mei hjar weintsje⁽⁸⁾, pop en kroädtsje⁽⁹⁾;
Licht wol slept de lyts' in hoärtsje⁽¹⁰⁾,

Djoeije⁽¹¹⁾ d'oare net to skil⁽¹²⁾.

Lytse wierem⁽¹³⁾, slomje swiet!
Ljeafke, hieste sa 'n forthriet?
Hiel de nacht het Memke wekke:
For dy sjonge, jin dy sprekke,
Naenje, naenj' aloan, alwei;
Net in wink kaem dy binei.
Siz, hwet skeeld' er oan, myn nûkje⁽¹⁴⁾?
Krietste sa fen pyn' yn 't bûkje?
Komme 'r toskjes⁽¹⁵⁾, dat 'k net sjoch?
Ho sa lêstich út en throch?
Gouden blomke, sliep nou sêftkes;
Memke rêst den ek yet efkes;
Dyn forthriet is hjar forthriet:
Lytse wierem, slomje swiet!

Bernskens - 't wird⁽¹⁶⁾ omslút in Eden;
Bernskens - hwet al sillichheden

Neamt dy namme tagelyk!

Memmeljeafde - heilich is se;
't Jonge mûske kin se n't misse;

Engle-ljeafd' is net sa ryk!

En de berntsjes joech⁽¹⁷⁾ d' Algôede
Oan 'e memmeljeafd' yn hôede;

Sa - syn alwiis Faderstjûr,

Soärgjend for de lytse bertling⁽¹⁸⁾,
Keple 'm oan in ljeafdeketling,

Smeid yn 't Gôdlik ljeafdefjûr.

(*) Uit: Iduna, frîske rîm end unrîm, upmakke end samle fon Harmen Zylstra (Sytstra), Liowerd 1849, 5e boek.

(2) Bern, kinderen.

(3) Traepje súntsjes, loop zachtjes.

(4) Mem, moeder.

(5) Yn slomme, in slaap.

(6) Bos, klapbus.

(7) Boärtsje, spelen.

(8) Weintsje, wagentje.

(9) Kroädtsje, kruiwagentje.

(10) In hoärtsje, een poosje.

(11) Djoeije, een woord van zeer uitgestrekte beteekenis: dartelen, spelen, zweven, vliegen, zwemmen, slaven, zwoegen en in 't algemeen alle woelig bedrijf.

(12) To skil, te schel, luidruchtig.

(13) Wierem, worm.

(14) Nûkje, schatje, lieveling.

(15) Toskjes, tandjes.

(16) Wird, woord.

(17) Joech, gaf.

(18) Bertling, geboorteling, die geboren is.

[p. 76]

 

Struide memmeljeafd' allinne

 

Lök en sein'⁽¹⁾ ôer bernskens hinne,

 

Berne sein' en lök wier swiid.

 

Fêster stiet nin ljeafd' op ierde;

 

Hwet hjar tiid ef lot mei biede,

 

Naet forset⁽²⁾ hjar, lot noch tiid.

 

 

 

Lytse, wês mar bûte nôed:

 

Mem scil by dyn widske⁽³⁾ weitse⁽⁴⁾.

 

Nim en sliëpke: 't docht dy gòed,

 

Licht koe dat dy better meitse.

 

Den wier Mem wer bliid to mòed.

 

Hwet scoe dy dyn tate⁽⁵⁾ smeitse⁽⁶⁾,

 

'n Under aeikjen⁽⁷⁾,

 

Streakjen, flaeikjen,

 

Scoestou oan it dijen⁽⁸⁾ reitse,

 

Soune⁽⁹⁾ 't laeitsen⁽¹⁰⁾ dy it blôed.

 

 

 

Lytse, wierstou mar sa fier!

 

Doch it slaget⁽¹¹⁾ ek wol ringen,

 

En den sjuchste blij en blier

 

Wer nei d' oare berne springen⁽¹²⁾,

 

Nei hjar wille, nei hjar tier,

 

Nei hjar moaije boärtersdingen⁽¹³⁾;

 

En den rept it,

 

En den skrept it,

 

Om er dy hwet fen to bringen,

 

For dyn hantsjes net to swier.

 

 

 

Hark dêr bûte! hark i's ta!

 

Boartsje d' oare bern dèr sa?

 

Sêft in bytsje, net sa hird:

 

Dat ús lytse n't wekker wird'!

 

Berntsjes, stilte! 't mùltsj' yn 't snòer⁽¹⁴⁾;

 

't Giet er danich, danich ôer.

 

 

 

O it docht my naet nin nij⁽¹⁵⁾:

 

Al de bûrbern⁽¹⁶⁾ binn' er by!

 

En dat laket⁽¹⁷⁾, djoeit en gobbet⁽¹⁸⁾,

 

Nynke bikkelt mei Marij,

 

Foekje wasket, Poike skrobbet; -

 

Gjalt, ei fij, dou lytse skobbert⁽¹⁹⁾!

 

Smytstou dêr wer prikjes op?

 

Hynsteboärtsje⁽²⁰⁾ dou mei Mop. -

 

Keike-man scil Japik krije,

 

Rienkje boärtet mei hjar pop,

 

Keke wol him nèst hjar flije,

 

Hy mat Rienkje hwet fornije⁽²¹⁾:

 

Heit het gau syn mûlne⁽²²⁾ klear!

 

Moarn komt Moike 'n Omke Sije!

 

‘Keke 'n Rienkje binn' in pear,

 

Hoble-boble, smyt se gear⁽²³⁾.’

 

Jonges! jonges! kom i's harren⁽²⁴⁾,

 

Gau, toe gau nei Keimp' en Barre,

 

Nou! hwet fljucht hjar draek⁽²⁵⁾ dêr moai.

 

Falderitum, falderiere;

 

Sjonge, dûnsje, springe, sliere,

 

Hinglje, binglje⁽²⁶⁾, skouwe⁽²⁷⁾, fiere⁽²⁸⁾,

 

Hwa net mei wol, dy is loai.

 

 

 

Kekke, hark i's, wist⁽²⁹⁾ it al?

 

Joun⁽³⁰⁾ scil Henk-moi teltsjes telle,

 

Ja, se het it seid jin Melle, -

 

Ek fen 't ierdmantsj'⁽³¹⁾ yn it hôl, -

(1) Sein, zegen.

(2) Forset, verandert.

(3) Widske, wiegje.

(4) Weitse, waken.

(5) Tate, (zog) borst.

(6) Smeitse, smaken.

(7) Aeikjen. Eene bijzondere eigenschap bezitten vele Friesche werkwoorden daarin, dat zij evenals de zelfst. naamw. verkleind worden, en dan eene nieuwe zeer eigenaardige soort van werkwoorden opleveren; zoo hier van aije, aaien, aeikje, zachtjes aaien; van thriuwe, drukken, duwen, thriuwkje, zacht, liefkoozend drukken; van roeije, roeien, roeikje, zachtjes roeien, enz. enz.

(8) Dijen, groeien.

(9) Soune, maakte gezond.

(10) Laeitsen, lachen.

(11) Slaget - ringen, lukt spoedig.

(12) d'Oare berne springen, der anderen kinderen springen.

(13) Boärtersdingen, speelgoed.

(14) 't Mûltsje yn 't snôer, 't mondje in toom.

(15) Docht my naet nin nij, verwondert mij in 't geheel niet

(16) Bûrbern, kinderen van de buurt.

(17) Laket, lacht.

(18) Gobbet, schertst.

(19) Skobbert, deugniet.

(20) Hynsteboärtsje dou, speel jij paardje, imperatief.

(21) Fornije, meedeelen, vertellen (wat nieuws).

(22) Mûlne, molen.

(23) Smyt se gear, gooi ze te zamen.

(24) Harren, hierheen.

(25) Draek, (Hd. Drache), vlieger.

(26) Hinglje, binglje, heen en weer slingeren.

(27) Skouwe, schuiven.

(28) Fiere, met kracht wegstooten, werpen enz.

(29) Wist, weet gij.

(30) Joun, vanavond.

(31) Ierdmantsje, kaboutermanneke.

[p. 77]

 

Fen de jonge mei syn skeppe, -

 

Den fen Oeg' en âlde Beppe⁽¹⁾, -

 

Fen de hjerring⁽²⁾ en de skol, -

 

En den yette - kenstou 't wol?

 

- Ei, ik wit it nou net neijer, -

 

‘Tafel, tafel, dek dy,’ sei er,

 

Dêrmei wier syn tafel fol;

 

Hwet mar swiet en lekker smakke,

 

Dat wier yn in omsjeän makke⁽³⁾.

 

Nou, as ik sa 'n tafel hie,

 

Den wist ik wol hwet ik die:

 

Tetsje-moi, dy altyd gammelt⁽⁴⁾,

 

En sa trou ús bonken sammelt,

 

Tead'-om, dy by winterdei,

 

Al ho kâld it wêze mei,

 

For ús stiet to baentsje-feijen⁽⁵⁾,

 

Frearkje-bôlwiifs⁽⁶⁾ lytse Teije, 'n

 

Rients dy op 'e hikke⁽⁷⁾ past,

 

Nôege⁽⁸⁾ 'k allegeärr' to gast.

 

O hwet scoe 'k se den formeitse⁽⁹⁾!

 

Ho scoe 't Rients en Teije smeitse!

 

Joun, as ik by Henk-moi bin,

 

Wol 'k s' i's freegj' eft ús Baes Reitse

 

Sokken tafel meitse kin.....

 

 

 

O, myn sei⁽¹⁰⁾! is Memke dêr?

 

Mem, is lytse Sied wer better,

 

Sjuch, ei sjuch! syn rinkel het er;

 

't Ljeave boike⁽¹¹⁾ boärtet wer.

 

Dûnsje, berntsjes, spring in 't roun,

 

Lytse Sied-man is wer soun!

 

 

 

Spring yn 't roun, it mei ús barre:

 

Sied is better. Nou ús warre⁽¹²⁾,

 

Helje op nou: faldera!

 

Falderitum, falderiere,

 

Sjonge, dûnsje, springe, sliere,

 

Hinglje, binglje, skouwe, fiere,

 

Ring-om, ring-om, ringje ta.

 

 

 

Berntsjes, berntsjes, dûnsje frij,

 

Fleurich, froalik binne wy;

 

Lit ús sjonge, lit ús hiplje,

 

Hân oan hàn yn 't roun-om tiplje,

 

Ringen, ringen wer op nij;

 

Hwa kin wiplje,

 

Hwa kin triplje,

 

Hjirsa, hjirsa, hjirsa by:

 

Fleurich, froalik binne wy.

 

 

 

Bernske jiërren jouwe blîdens⁽¹³⁾.

 

As ik ûnder berntsjes sit,

 

Think ik oan myn bernetiid, en s'

 

Is myn swietste thinken yet.

 

 

 

Lang forflein binn' nou de deagen,

 

Dat 'k in lökkich boike wier,

 

Unks⁽¹⁴⁾ nacht makket mei hjar fleagen

 

't Libben my as lead sa swier.

 

 

 

Hwêrom dûrret bernewille

 

Net it hele libben ôer?

 

Hwêrom mat ik lêsten tille,

 

For myn wirge⁽¹⁵⁾ lea to stôer?

 

 

 

Ljeafd' en lök, se libje beide;

 

Skien en tierich is de wrâld;

 

Hunichblomkes jout de heide;

 

Hwêrom is de jeld⁽¹⁶⁾ sa kâld?

 

 

 

Lit de stîve witnis⁽¹⁷⁾ gûchje⁽¹⁸⁾,

 

By de bern formeits ik my,

 

'k Siikje faek in froalik ploechje⁽¹⁹⁾

 

En forfoegje my der by.

(1) Alde Beppe, oude Grootmoeder.

(2) Hjerring, haring.

(3) Makke, gemaakt.

(4) Gammelt, van gammelje, bestendig min of meer ziekelijk zijn.

(5) Baentsjefeijen, baanvegen.

(6) Bôlwiif, bollevrouw, vrouw die met wittebrood bij de huizen loopt.

(7) Hikke, hek, hier op een landweg, die door 't weiland loopt, en die telkens bij 't passeeren van een rijtnig geopend en gesloten wordt.

(8) Nôege, noodigde.

(9) Formeitse, vermaken.

(10) Myn sei, uitroep van verwondering.

(11) Boike, jongetje.

(12) Warre, weren, zijn best doen.

(13) Blîdens, blijdschap.

(14) Unk, ongeluk.

(15) Wirge, vermoeide.

(16) Jeld, ouderdom.

(17) Witnis, wetenschap.

(18) Gûchje, spotten.

(19) Ploechje, troepje.

[p. 78]

 

Hwêr se ljeaf en ienich boärtsje,

 

Bliërket my de freugde la,

 

Soärge wykt, en mei yn hoärtsje

 

Bin ik wer in bern as hja.

 

Berntsjes, 't lök is yette jimme,

 

't Swiet fornoeijen en de rêst!

 

Jimme meij' 't er yet fen nimme;

 

Ringen komt des libbens lêst.

 

H. Sytstra.