Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 3: Friesland

[p. 43]

Griet snip^*).

Griet Snip wier lang gjin bêsten ien,

Mar wol in krib⁽¹⁾ der kribben.

Net folle gôeds hie 't minske dien

Hjir yn hjar ierdsce libben.

Der wier gjin bekstik hjar allyk;

Hja mijde suver nimmen,

Mar draefde thröch om earm en ryk

It hier mar út to kjimmen.

Do kaem op 't lêst de dead, en dy

Wier net fen 't stik to krijen.

Hy brocht, al die 't hjar bare nij⁽²⁾,

Griet Snip for gôed ta swijen.

Dat stiek hjar danich yn hjar krop,

En oan 'e himelpoärte

Dêr spoun se wer ûnbîdich op,

Wylst se oan 'e doärren hoärte⁽³⁾.

‘Hui, hui!’ rôp Adam, ‘hwet is dat?

Hwa steurt hjir sa de frommen?’ -

‘Ik bin Griet Snip; kom, help my hwet

Om binnen doar to kommen.’ -

‘Né, wrachtich net, ûndogensk nêst;

Wy kinn' dy hjir net hâlde.’ -

‘Ja, hwet ik bin dat wit ik bêst;

Mar hwet bistou den, âlde?

‘Bin ik ûndogensk, dêr hestou

De skild fen, apelfretter!

Hiest⁽⁴⁾ dat net útfierd, den wier nou

It minskdom frij hwet better.

‘Hwêrom scoe ik net like gôed

As dou in plak hjir krije?’ -

Dêr hie de âldbaes him net for hôed⁽⁵⁾,

Hy thocht, ik scil mar swije.

Mar fader Japik sei: ‘Jy matt'

Jo net mei bljuwen sette.’ -

Griet sei: ‘Forhip dou, om myn part!

Scoestou my dat bilette?

‘Och heden, maet, ik kin dy skoan,

Dou mei dyn bokkefellen.

Wier dat nou earlik, brave soan!

De segen God t' ûntstellen?’ -

Dêr kröste Japik ek mei op.

Mar Noách sei: ‘Gean hinne,

Griet Snip, sa'n dronkenmansgeröp

Dêr binn' wy net mei tsjinne⁽⁶⁾.’

‘O fij!’ sei Griet, ‘jy habbe fêst

Op dronkenskip in hate.

In man as jou docht fierwei⁽⁷⁾ bêst

Oer dronken net to praten.’ -

Hy hie syn meuch⁽⁸⁾. En Judith sei:

‘Gean foärt, yn ienen, fekke!’ -

‘Is dat frou kop-ousnijster? Ei!

Dy woe 'k wol efkes sprekke.’ -

Frou Judith waerd sa read as blôed,

Hja woe dat lang net hjerre.

Mar kening David wier sa gôed

Dat hy 't mei Griet probeärre.

Hy sei: ‘Dou gietst⁽⁹⁾ den heislik ta.

Dat kinn' wy net fordrage.’ -

Griet sei: ‘Wier ik mar Bathseba

Den waerd ik net forjage. -

‘'t Wier fêst sa mâlle ûndogensk net,

De man yn 't fjûr to stjûren,

Om sûnder hinder en bilet

It wyfke to bilôeren.

*) Uit: For de praetstôel en de hirdshoeke. Rym en ûnrym fen Waling Dykstra. Holwerd, W. Dykstra, 1877. Priis ƒ 0.90.

(1) Krib, kribbig wijf.

(2) Al die 't hjar bare nij, al keek zij er raar van op.

(3) Hoärte, hortte, rukte, stiet.

(4) Hiest, hadt gij.

(5) Dêr....hôed, dat had de oude niet verwacht, daarop was hij niet gewapend.

(6) Tsjinne, gediend.

(7) Fierwei, verreweg.

(8) Meuch, bekomst.

(9) Gietst ta, maakt leven.

[p. 44]

 

‘Dat het min fen dy fromme ljuw'

 

Dy 't altiid psalmesjonge.

 

Bin ik ûndogenscer as dou?

 

Sprek op mar, âlde jonge!’ -

 

 

 

Do kaem dèr Salomon op ta.

 

‘Griet, bist net by dyn sinnen?

 

Hwet skeelt dy, tsjin in kening sa

 

Skandalich op to spinnen?’ -

 

 

 

‘Och hearskip, sjuch mar net sa fiis

 

Om 't ik hwet heftich kibbe.

 

Ik wit, jy wieren thige wiis,

 

Mar ha j' er ek nei libbe?

 

 

 

‘Ien dy 't wol thûzen frouljue hie,

 

Ek heidens-frouljue yette,

 

As dy bidaerd en sedich wie',

 

Mei ik wol heilich hjitte.

 

 

 

‘Dy 't offerjend foär hout en stien

 

Gyng op 'e knibbels⁽¹⁾ lizzen,

 

Dat wier in wysheid om der ien

 

Op ta to jaen, scoe 'k sizze.’ -

 

 

 

‘Swij stil!’ sei Jonas, ‘ek mar gau!’ -

 

‘Hwet hest my to forwiten?’

 

Sei Griet, ‘ik bin noait, lyk as dou,

 

Om falskens 't skip útsmiten.’ -

 

 

 

Dêrop spriek Thomas: ‘Hwet min sei

 

Op ierde, docht hjir bliken,

 

Dat frouljues tongen faek bynei

 

Op lammestirtsjes⁽²⁾ liken.’ -

 

 

 

Griet sei: ‘Dêr harkje 'k mâl fen op,

 

Dêr scoe me in stik fen skrjuwe.

 

Ho kin sa'n dwarse twivelkop

 

Sa 'n grouwe fabel leauwe?’ -

 

 

 

Marije Magdalene sei:

 

‘Lit ús forstânnich prate,

 

En meitse net sa 'n great pohei.

 

Hwet kin sök skelden bate?

 

‘Bithink ris ho 't jy libbe ha:

 

Hast as in dîvelinne;

 

En sokken lit men hjir net ta,

 

Dat moästen je ynsjen kinne.’ -

 

 

 

‘Nou kom, jy binn' der ek ien nei

 

Om my hjir to biletten,’

 

Sei Griet: ‘Jou eigen libbenswei

 

Is fêst jo glêd forgetten.

 

 

 

‘Ik hab wol mâlle⁽³⁾ riten⁽⁴⁾ hawn,

 

Krekt as 'k de dîvel yn hie;

 

Mar 'k leau, dat ien mei 'n stik of saun

 

Dôch oars yet yn trewyn⁽⁵⁾ wie'.

 

 

 

‘Né, om jou deugden binn' jy wis

 

Hjir ek net binnen kommen,

 

Mar holpen thröch forjeffenis

 

Hjir yn biskerming nommen.

 

 

 

‘Jy moästen dêrom net sa hird

 

My hinne stjûre wolle.

 

Wit as⁽⁶⁾ ik ek net oannomd wird

 

As jou en wit ho folle.’ -

 

 

 

Dêr kaem de apostel Paulus oan;

 

Dy sei mar koärt en bounich:

 

‘Frou, spylje net sa 'n hege toan,

 

Jy binne fiërst to sounich.’ -

 

 

 

‘O fij! is dat nou praet mei skik?

 

't Is jo dôch ek al slage,’

 

Sei Griet, ‘en om 't geloof hab ik

 

Gjin kristenminsk forjage.’ -

 

 

 

‘Nou kom,’ sei Petrus, ‘hâld mar op.

 

Griet Snip hôeft net to mienen

 

Dat wy hjir om hjar lûd geröp

 

Hwet jouwe. - Foärt yn ienen!’ -

 

 

 

‘Sêft hearskip! woen' jy my mar gau

 

Hjir efkes wei ramaeije?

 

Ik skrilje⁽⁷⁾ net, allyk as jou,

 

As moärns de hoännen kraeije.’ -

(1) Knibbels, knieën.

(2) Lammestirtsjes, lammerstaartjes, die altijd in trillende beweging zijn.

(3) Mâl, gek, dwaas, raar.

(4) Rite, poos, tijd.

(5) Yn trewyn, in verwarring, verbijstering.

(6) Wit as, voor hwa wit as, wie weet of.

(7) Skrilje, ril.

[p. 45]

 

Do kaem der 'n boade, dy 't bidaerd

 

Oan Petrus die to witten,

 

Dat him by dizzen oansein waerd

 

Om Griet mar yn to litten.

 

 

 

‘Kom, wyfke,’ sei er, ‘kom mar mei,

 

Ik scil to plak jo liede.’ -

 

Griet waerd er oandien⁽¹⁾ fen en sei:

 

‘Ik, sa forachte op ierde?

 

 

 

‘Mar as 'k nou hwet forsiikje mei:

 

Fen sels jy matte 't witte,

 

Mar 'k woe wol graech net al to nei

 

By fine Sipke sitte.

 

 

 

‘Ik hie 't net op dy kearel stean

 

En hy mocht my net lije.

 

Nou daegliks mei 'noar om to gean!

 

Wy scoene rûsje krije.

 

 

 

‘Ik kaem der wol ris hird mei del

 

Om 't wird him út to lizzen.

 

Ik wier 'n stik barnhout for de hel,

 

Wier den altiid syn sizzen.’ -

 

 

 

‘Né frou, dy kearel is hjir net;

 

Al koed er kliemrich prate

 

En died er mannich lûd gebet,

 

Dat mocht him hjir net bate.’ -

 

 

 

‘En as Jan Stimpel my hjir sjöcht,

 

Dy scil ek nuver kypje⁽²⁾

 

En thinke: hwet Griet Snip hjir döcht,

 

Dat kin 'k my net bigrypje.

 

 

 

‘Hy wier sa wiis altiid en woe

 

My net in wird tasprekke.

 

Hy wier by doomny great, en koe

 

Net yn 'e tsjerke ûntbrekke.

 

 

 

‘Fornimt dy man, dat ik hjir bin,

 

My thinkt, den kin 'k wol gisse,

 

Den het er 't hjir net mear nei 't sin,

 

Fen spyt en ergernisse.’ -

 

De boade sei: ‘Wês jou mar stil.

 

Jy scille 't lang net thinke,

 

Mar Jan is ek hjir net; hy scil

 

Jo hinderje noch krinke.’ -

 

 

 

‘Wel deales! binn' dy ljue hjir net?

 

En do 't dy beiden stoaren,

 

Do sei ús doomny by hjar fet⁽³⁾,

 

Hja wieren útforkoaren.’ -

 

 

 

‘Ja, dominy dy miende 't gôed,

 

Mar wier thröch skyn forbline.

 

It binn' de oprjuchten fen gemôet

 

Dy 't hjir in oanhâld⁽⁴⁾ fine.’

 

 

 

Forline winter mei dy kjeld

 

Do wier 't mei Sjouk en Sije,

 

Lyk as jou witte, min gesteld,

 

Hja koen' gjin iten krije.

 

 

 

En do woe fine Sipke hjar

 

Gjin heal köp eärte boärgje.

 

Hy sei: ‘It griist my thige, mar

 

Ik kin for elk net soärgje.’

 

 

 

‘Jan Stimpel wier dyaken en

 

Dêr gyng do Sije hinne.

 

Jan sei: ‘kom moarn ris wer, ik kin

 

Gjin útslach jaen allinne.’

 

 

 

‘Mar bôer, wy kinne ús lytse bern

 

Net for de kjeld biwarje.’ -

 

‘Den matt' jimm' simmers foar jimm' sjeän

 

En for de winter sparje.’ -

 

 

 

‘Sjuch Griet, jy ha dêr net ôer thocht,

 

Mar sûnder fromme wirden

 

Hjar 'n amerfol iërappels brocht

 

En ek 'n sekfol sjudden⁽⁵⁾.’ -

 

 

 

‘Dat hab ik ek, dat 's wier,’ sei Griet,

 

Mar 't wier my al forgetten.’ -

 

‘En dos, jy ha jo sels dy died

 

Net rûm en breed tametten⁽⁶⁾.

(1) Oandien, aangedaan.

(2) Kypje, kijken.

(3) Fet, (vat)doodkist.

(4) Oanhâld, gastvrije woning.

(5) Sjudden, fijne splinters van den bast van het vlas, bij het braken afgebroken en door armen gebruikt als brandstof.

(6) Tametten, toegemeten.

[p. 46]

 

‘Jan Stimpel hie fol hope op lean

 

Syn deugden krekt ûnthâlden,

 

Mar mocht hjir dôch net binnen gean

 

Mei al syn fromme fàlden⁽¹⁾.

 

 

 

‘En Sipke, dy 't in hekel hie

 

Oan deugd en gôede seden,

 

En miende dat er útkard wier,

 

For heger sillichheden,

 

 

 

‘Dy staette hjir ek fix de noas;

 

Hy foun gjin plak hjir böppe.

 

Dy 't dêrop tiidget⁽²⁾ mat hwet oars

 

As ‘Heare! Heare!’ röppe.

 

 

 

‘Dy 't sels hjar achtsje 't heechst en 't meast,

 

Dy scill' de lêste wêze,

 

En folle lêste komme er earst,

 

Lyk as we yn 't tsjerkbôek lêze.’ -

 

Dat is in bjusterbaerlik stik,

 

Scil lichtwol immen sizze.

 

't Kin wêze, mar der scil, leau ik,

 

Dôch wol in leare yn lizze.

 

 

 

Foärearst: Gjin minske is sûnder kwea.

 

Dat ha jimm' lang wol witten,

 

Mar dêrom döcht it nimmen skea

 

Om 't yet ris nei to mjitten⁽³⁾.

 

 

 

Dat draecht der mooglik wer ta by

 

Om ta 't bisef to kommen:

 

It stiet gjin sounich minske frij

 

Syn neisten to fordommen.

 

⇏bp;

 

Ho wier as dat nou wêze mei,

 

Dôch hôeft gjin ien fen jimmen

 

Griet Snip hjir op 'e libbenswei

 

Ta 'n foarbyld oan to nimmen.

 

 

 

It Heechdûtsk fen Bürger fen fierren neifölge.

 

Waling Dykstra.

(1) Fâlden, vouwen, rimpels.

(2) Tiidget, rekent.

(3) Nei to mjitten, na te meten, opnieuw te bedenken.