Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

[p. 158]

Blumenlese aus den Werken von Klaus Groth. (Dittmarschen.)

1. Min Modersprak.

Min Modersprak, wa klingst du schön!

Wa büst du mi vertrut!

Weer ok min Hart as Staal un Steen,

Du drevst den Stolt herut.

Du bögst min stiwe Nack so licht

As Moder mit èrn^(*) Arm,

Du fichelst⁽¹⁾ mi umt Angesicht

Un still is alle Larm.

Ik föhl mi as en lüttjet Kind,

De ganze Welt is weg.

Du pust mi as en Vaerjahrswind

De kranke Boss⁽²⁾ torecht.

Min Obbe⁽³⁾ folt mi noch de Hann',

Und seggt to mi: Nu bè!

Un ‘Vaderunser’ fang ik an,

As ik wul fröher dè.

Un föhl so deep: dat ward verstan,

So sprickt dat Hart sik ut.

Un Rau⁽⁴⁾ vunn Himmel weiht mi an

Un Allns is wedder gut!

Min Modersprak, so slicht un recht,

Du ole frame Rèd!

Wenn blot en Mund ‘min Vader’ seggt,

So klingt mi 't as en Bèd.

So herrli klingt mi keen Musik

Un singt keen Nachtigal;

Mi lopt se glik in Ogenblick

De hellen Thran hendal.

(*) ‘Ein ursprünglich eigentlich kurzes e, das wie in hochd. geben, nehmen, Meer, Theer, oder wie franz. è in mère, père, bête lautet,’ (wie Prof. Karl Müllenhoff - s. Ausgabe von Groth's Quickborn 1873 sagt) ist von dem Verfasser bezeichnet worden durch ein e mit cedille. Wir sind so frei gewesen dieses durch è zu thun, weil der Drucker unserer Sammlung über jenen Typus nicht zu verfügen hatte.

(1) Fichelst, streichelst.

(2) Boss, Brust.

(3) Obbe (Oldpapa), Groszvater.

(4) Rau, Ruhe.

2. As ik wegging.

Du brochst mi bet⁽⁵⁾ den Barg tohöch,
De Sünn de sack hendal:
Do säst du sachen, dat war Tid,
Un wennst di mit enmal.

Do stunn ik dar un seeg opt Holt,
Grön inne Abendsünn,
Denn seeg ik langs den smallen Weg,
Dar gingst du ruhi hin.
Do weerst du weg, doch weer de Thorn
Noch smuck und blank to sehn;
Ik gung de anner Sid hendal:
Dar weer ik ganz alleen. -

Nös⁽⁶⁾ heff ik öfter Afsched nam',
Gott weet, wa mennimal!
Min Hart dat is dar baben blèbn,
Süht vun den Barg hendal.

(5) Bet, tot.

(6) Nös, nachher.

[p. 159]

3. Min Jehann.

Ik wull, wi weern noch kleen, Jehann,

Do weer de Welt so grot!

Wi seten op den Steen, Jehann,

Weest noch? bi Nawers Sot⁽¹⁾.

An Hèben⁽²⁾ seil de stille Maan,

Wi segen, wa he leep.

Un snacken, wa de Himmel hoch

Un wa de Sot wul deep.

Weest noch, wa still dat weer, Jehann?

Dar röhr keen Blatt an Bom.

So is dat nu ni mehr, Jehann,

As höchstens noch in Drom.

Och nè, wenn do de Scheper sung,

Alleen int wide Feld:

Ni wahr, Jehann? dat weer en Ton,

De eenzige op de Welt.

Mitünner inne Schummerntid⁽³⁾

Denn ward mi so to Mod,

Denn löppt mi't langs den Rügg so hitt,

As domals bi den Sot.

Denn dreih ik mi so hasti um,

As weer ik nich alleen:

Doch Allens, wat ik finn, Jehann,

Dat is - ik sta un ween.

(1) Sot, Brunnen.

(2) Hèben, Himmel.

(3) Schummerntid, Dämmerung.

4. Wat man warrn kan, wenn man blot de vageln richti verstan deit. En Märken.

Dar weer ok mal en Mann, un de Mann harr en lütten Jung, de Mann wahn int Holt un fung Vageln, un de Jung muss em hölpen. Dat much he wul. Inn Harst fungn se Krammsvageln un Droszeln, de weern all dot un hungn inne Snèrn⁽⁴⁾ kopplangs anne Been, ganz truri⁽⁵⁾. In Winter fungn se Steilitschen in en Slaggbur: de weern all lebenni un harrn en bunten Kopp. De spèln int Bur un lehrn Water rop trecken in en Fingerhot un Kanarjensaat in en lütten Wagen. Awer int Fröhjahr denn söchen se Lurkennesten un Iritschen⁽⁶⁾. De Lurken buden⁽⁷⁾ int Gras: dat weer grön un quetsch Een ünner de Fot; denn keem der'n drögen Rüschenpull⁽⁸⁾, un dar weer dat warme Ness ünner mit graubunte Eier. De Iritschen buden inne Heiloh⁽⁹⁾, de weer brun; ok mank de Porst⁽¹⁰⁾, un wenn man dar rümsteeg, bet anne Kneen, so rük dat krüderi, un de Nessen⁽¹¹⁾ weern vull glatte swatte Pèrhaar un hungn nüdli mank de Twigen. Awer dat schönste weer int Holt, wenn de Primeln keemn mit de

(4) Snèrn, Schlinge.

(5) Truri, traurig.

(6) Iritschen, Hänflinge.

(7) Buden, bauten.

(8) Rüschenpull, Binsenbusch.

(9) Heiloh, Heideland.

(10) Porst (Porsch), wilder Rosmarin.

(11) Nessen, Nester.

[p. 160]

Knuppens ut dat dröge Sprock, wo de Sünndrang⁽¹⁾ leeg un de Mireems⁽²⁾ kropen as Soldaten. Dar weern de Nachtigalen, un warn fungn in en Nett. Dar seet de Jung to lurn, bet der een in keem. He hör na de Im un de Waterbèk un harr de Föt inne Sünn. Ok harr he sin egen Gedanken. Awer in Winter seet he inne Stuv un rich de Steilitschen af, un de Snee leeg buten op de Böm.

Dar harr he weni bi to don, awer vèl hi to denken, un he war jümmer gröter un klöker. Denn hör he wul na de annern Vageln int Bur; de Lüd⁽³⁾ sän, se sungn; awer he mark dat bald, dat leet⁽⁴⁾ man so, dat weer nix as snacken un vertelln. He kunn der man eerst gar ni achter kam, as wenn man dänsch hört oder de Aanten, awer dennös⁽⁵⁾ lehr he dat. Do hör he, wa se sik lange Geschichten vertelln vun de Spitzbov de Rav, un de Haev⁽⁶⁾, de grote Röwerhauptmann. Denn snacken se vun dat wunnerschöne Holt un de Kaneelböm, un de reis't harrn, sproken van Italien. Mennimal füngn se all an to weenn; awer Thran harrn se nich, und sin Vader sä: nu sungn se mal nüdli!

Malins⁽⁷⁾ gung he vaer Daer. As de Snee weg dau. De Höhner seeten jüs ünnern Tun un sünn' sik. Se harrn jeder en Lock int Sand kratzt, dar leegen se in un puken⁽⁸⁾ mitten Snawel. De Hahn harr dat grötste. - He keem man èben ut Hus, so flogen se all op, as wenn de Haev keem, un he hör de Hahn:

Küken neiht ut, Küken neiht ut,
Dat is keen Gu....den!

un alle versteken sik achtern Tun⁽⁹⁾.

Do ging he langs den Hof, wo de Huslünk⁽¹⁰⁾ jümmer Börgervereen harr. Awer nu weernt annere Tiden, un Spatz flog inn Busch: se keken listi achter de Twigen ut, un se reepen all mit enanner:

Dats en Spijon, dats en Spijon!

Awer am häszlichsten weert, wat de Gèlmöschen sä. De seet baben op en soren⁽¹¹⁾ Twig ganz inne Spitz, de trock de Feddern ganz kuri⁽¹²⁾ tosam, de seeg em so barmharti an un sä truri:

Junk, junk, junk verdorr....bn!

Un sin Fru op de anner Spitz antwor' ut de Feern⁽¹³⁾:

Junk, junk, junk versoo....rt!

Dat kunn he gar ni utholn. He dach, wa schast du eenmal hen, un leep rin int Holt. Dar seet do en Klunkrav⁽¹⁴⁾ baben oppen Bom un reep:

Du Narr....r! du Narr....r!

(1) Sünndrang, Blindschleiche.

(2) Mireems, Ameisen.

(3) Lüd, Leute.

(4) Leet, schien.

(5) Dennös, nachher.

(6) Haev, Habicht.

(7) Malins, einmal.

(8) Puken, stöchern.

(9) Tun, Zaun.

(10) Huslünk, Sperlinge.

(11) Soren, verdorrten.

(12) Kurï, bedrückt.

(13) Feern, Ferne.

(14) Klunkrav, Kolkrabe.

[p. 161]

Do war de Jung dull un smeet em mit en Steen. Dat hölp man nix. De Swarte flog vaer em ut un reep, un he leep achter em an to smiten. So keem he jümmer wider int Holt rin. Toletz seeg he en Barg un en groten Steen baben op. Dar flog de Vagel hin un sett sik, un de Jung klatter⁽¹⁾ ropper un weer noch ganz dull. As he awer achter de Steen keek, seeg he en Nest, un in dat Nest weern allerhand blanke Dinger. Un wat em am meisten gefull, dat weer en Rink mit en Steen in, de blitz as de Abendsteern. Den steek he an sin finger un keem wedder inne Höch. - Do kunn he mal wit sehn! All dat Holt ünner de Föt, un en Weg leep der langs so wit de Ogen man recken. Wo much de hin gan? Dat muss he doch weten, un so gung he em achterna.

He gung un gung, toletz war he ganz möd un hungeri. Do drop⁽²⁾ he en lütt Hus. De geben em wat to èten un sän, de Weg ging na de Stadt, wo de König wahn. As he nu sat weer un utslapen harr, do gung he wedder los, un toletz keem he na de Stadt. He frag glik, wo de Goldsmid wahn, un wis' em sin Rink un frag em, wat he weerth weer. De Goldsmid sä, he schull sik man dal setten un leep gau na den König un sä, nu wuss he, wonèm⁽³⁾ sin Rink weer, un de Deef weer in sin Hus.

Do gev de König em Soldaten mit: de keemn un neemn em sin Rink af, un smeten em in en Thorn, wo ni Sünn oder Maan rinschin, dar muss be liggen. He weer ganz truri, un dach an dat Holt un de Waterbèk un de Vageln int Bur. Dat dur⁽⁴⁾ de Thornwächter, un he frag em, ob he em ni wat bringn kunn, dat he ni so truri weer. Do sä de Jung: en Vagel. Do broch he em een, dat weer en Kanarjenvagel. De muss em wat vertelln vun de Insel, wo he her weer, wit ut Water, wo de Weg na Amerika verbi geit, mit en groten Barg op, de Füer spigen kann un en olen groten Bom. Denn weenn se beid mit enanner. Awer de Thornwächter meen, de Kanarjenvagel sung, un de Jung duer deraewer, un gung hin, un vertell dat de König.

De König harr en Dochder, de weer heel smuck, awer faken⁽⁵⁾ weer se truri. De Lüd wussen gar ni, wa dat vun keem, un sän, se weer melancholsch. Awer de König wuss dat wul, he kunn èr man gar ni hölpen.

As he dat hör vun de Jung, do leet he em haln, un frag em de ganze Geschichte, un de Jung vertell em, wa de Lünken em utscholln harrn, un de Krei harr em narrt, un nu muss he jammern as de Vageln int Bur. Denn he verstunn all wat se sän. Do leet de König em in Stuv, wo sin Dochder weer, un wis' em en Bur, dar weer en lütten grauen Vagel in, de sung ganz wunnerschön, awer so truri; un jedesmal, wenn he sung, so wuss de Prinzessin ni, wa⁽⁶⁾ èr to Mod war, un ok de König meen, se kunn noch mal melancholsch warrn. De Jung hör de Vagel un sä, he wuss wul, wat he singn dè, awer he döss dat man ni seggn, denn de König war dull warrn. Do sä de König, he schull dat man seggn, un wenn dat noch so wat Slimms weer, so schull em nix darvaer dan⁽⁷⁾ warrn. Do sä de Jung: denn will ik dat seggn, un sä dat de Vagel sung:

(1) Klatter, kletterte.

(2) Drop, traf.

(3) Wonèm, wo.

(4) Dur, dauerte.

(5) Faken, oft.

(6) Wa, wie.

(7) Dan, gethan.

[p. 162]

 

Kronen von Gold sind eitel Schein,

 

Krone des Lebens ist Liebe allein.

As dat de Dochder hör, do fung se an to weenn, awer de König sä, dat weer rech, nu schull de Vagel flegn, un de Jung schull sin Dochder hebbn, un so war de Jung Minister. As al malins Een Kaiser warn is, de fröher ok Vageln greep int Lauenborger Holt. Awer de harr ok rech tohört, un kunn mehr as Brot èten: de verstunn de Ackermann un de Plogsteert⁽¹⁾ un de Huslünk ünnern Oken⁽²⁾. Awer de Vageln, de der sungn, de lè he ni int Bur, un vun alle Blaeder klingt dat noch:

Heinrich de Gude.

(1) Ackermann un Plogsteert, Bachstelze.

(2) Oken, Winkel unter den Dachsparren.

5. Grotmoder.

Grotmoder nült⁽³⁾ inn Laehnstohl
Un hollt de Huspostill⁽⁴⁾.
Ik weet ni, wat de Olsche
Nu jümmer lesen will!

Se kikt sik daer èr Brillglas
De Ogn noch redi⁽⁵⁾ blind.
Se is noch orri⁽⁶⁾ strèwi⁽⁷⁾,
Doch lang ni mehr keen Kind.
Vunmorgens is se gänzli
Verbistert un verbas't,
Se süht ni, dat de Müppe⁽⁸⁾
Èr anne Rocken tas't⁽⁹⁾.

Se markt ni, dat de Kater
Èr inne Nachmütz slöppt
Un de Kanarjenvagel
Èr oppe Fingern löppt.

De Sünn schint doch so fründli
Un makt èr Backen roth:
Du lewe Gott in Himmel -
De Olsche....de is dot!

(3) Nült, sitzt gebückt.

(4) Huspostill, Hauspastille.

(5) Redi, wirklich.

(6) Orri, ziemlich.

(7) Strewi, rüstig.

(8) Müppe, Mops.

(9) Tas't, zerrt.

6. Wi gingn tosam to feld, min Hans.

Wi gingn tosam to Feld, min Hans,
Wi gingn tosam to Rau⁽¹⁰⁾,
Wi seten achtern Disch tosam,
So warn wi old un grau.
Bargop so licht, bargaf so trag,
So menni, menni Jahr -
Un doch, min Hans, noch èbn so leef,
As do in brune Haar.

(10) Rau, Ruhe.

[p. 163]

7. Wa heet se doch?

‘De Vullmachts⁽¹⁾ Oelste - wa heet se doch?’

Kathrina, Kathrin!

‘De Vullmachts Twete - wa heet se noch?’

Christina, Christin!

‘De Jüngste is je noch to kleen....’
De Jüngste is en Bild so schön,

Ein Rosenknupp so fin!

Wi gingn int Holt un reepen lud:

Kathrina, Kathrin!

Do schall dat mank de Böm herut:

Christina, Christin!

Se hebbt sik fungn un danzt un lacht.
De Jüngst èr Nam den reep ik sacht,

Un lisen reep se min.

De Vullmacht stunn so blid vaer Daer:

Kathrina, Kathrin!

De Moder fichel: min eenzi Gaer⁽²⁾

Christina, Christin!

De Jüngste kriggt vaer Daer keen Schmatz,
De Jüngste hett in Garn èr Schatz,

De Jüngste dat is min!

(1) Vullmacht, Landschafts-Deputirter.

(2) Gaer, Kind.

8. Dat gruli⁽³⁾ Hus.

Dat süht bi Dag' so fründli ut mit Daer un Finstern gèl,
Des Nachts is dat en gruli Hus: denn slarrt⁽⁴⁾ dat langs de Dèl.

Dat slarrt op Tüffeln, Schritt vaer Schritt, dat slarrt der hin un hèr,
Doch wenn de Dag des Morgens graut, so hört man dat ni mehr.

Dats jüs, as ging en ole Fru, un söch de ganze Nach,
Un kunn ni finn' un söch un söch bet an den hellen Dag.

Dat kumt des Abends ut de Stuv un wannert langs de Dèl,
Un föhlt herum bi jede Daer, as wenn de Slaetel fèhl.

Dat funszelt an de Kaekendaer, dat klaetert an den Rink,
Dat kraut un grabbelt an de Brèd⁽⁵⁾ un röhrt an Slött un Klink.

Denn slurrt dat wieder an de Wand un raschelt in den Gank,
Denn pett⁽⁶⁾ dat langs de Trepp tohöch un trufft⁽⁷⁾ de Baen⁽⁸⁾ hentlank.

Dar trufft dat langsam hin un her un wöhlt in Törf un Kaff,
Denn pett dat wedder na de Luk un kumt de Trepp heraf.

De Saaldaer hett en isen Kèd, dar ritt dat ganze Stunn',
Doch wenn de Hahn des Morgens kreiht, ist jedesmal verswunn'.

(3) Gruli, grauenhafte.

(4) Slarren, schleppenden Schrittes gehen.

(5) Brèd, Bretter.

(6) Petten, treten.

(7) Truffen, polternd zutreten.

(8) Baen, Boden.

[p. 164]

9. Prinzessin.

Se weer as en Pöppen, so smuck un so kleen,
Se seet mi in Schummern to dröm' oppe Kneen,
Se fat mi de Hand un ik strak èr Gesicht,
Vertell ik èr jümmer de ole Geschicht:

‘Dar weer en Prinzessin, de seet in en Bur,
Harr Haar as en Gold, un seet jümmer un lur;
Do keem mal en Prinz, un de hal èr herut,
Un he war de König un se war de Brut.’

Un gau is se wussen, un nu is se grot!
Se sitt mi in Schummern noch still oppen Schot,
Se hollt mi de Hand un ik küss èr Gesicht,
Vertell ik èr jümmer de ole Geschicht:

‘Dar weer en Prinzessin, de seet bi en Bur,
Harr Haar as en Gold, un seet jümmer un lur;
Do keem mal en Prinz, un de hal èr herut,
Un ik bün de König un du büst de Brut!’

10. De Steen bi Schalkholt.

Bi Schalkholt oppe Heiloh⁽¹⁾
Dar liggt en groten Steen,
Dar steit en Schrift op schrèben,
Is nu man kum to sehn.

Bi Schalkholt oppe Heiloh
Darr liggt en Steen so grot,
Dar slog vaer vèle Jahren
En Broder sin Broder dot.

Dar weer en rike Burdiern,
De harrn se beid so leef,
Dat weer int ganze Kaspel⁽²⁾ wul
De smuckste de dat gev.
‘Segg Broder an, wat feilt di?
Du sühst so truri ut:
To morgen sök din beste Staat,
Denn kam ik mit de Brut.’

‘To morgen heff ik gar keen Tid,
Denn mutt ik op de Heid,
Sunst fritt de böse Wulf min Schap,
Dat beste inne Weid.’ -

Bi Schalkholt oppe Heiloh
Dar liggt de Steen so grot,
Dar schot he Sündagsmorgens
Sin egen Broder dot.

(1) Heilo, Heide.

(2) Kaspel, Kirchspiel (holl. kerspel).

[p. 165]

11. Min Vaderland.

Ach Lendeken deep, nu bin ik di wit!
(Aus einem Ditmarschen Volksliede.)

Dar liggt int Norn en Ländeken deep,

en Ländeken deep,

Un eensam liggt de Strand,
Dar blenkt de See, dar blenkert de Schèp,

dar blenkert de Schèp:

Dat is min Vaderland.

Ik seeg an Hèben Wulken so blank,

de Wulken so blank,

Se kamt ut't blaue Haf⁽¹⁾,
Un aewer dat Ländken trocken se lank,

dar trocken se lank,

Un Règen drus' heraf.

Nu blenkt wul de Dau op Wischen⁽²⁾ un Holt,

op Wischen un Holt

Un dufti steit de Saat,
Un du liggst still, du Ländeken stolt,

du Ländeken stolt,

In all din Pracht un Staat.

Schin nich de Fleier⁽³⁾ as Gold oppen Thorn⁽⁴⁾,

as Gold oppen Thorn,

Wenn Abends de Bètklock summ?
Un aewer dat Feld blöh Hecken un Dorn,

de Hecken un Dorn,

Un de Marsch war wit un stumm.

Denn glänz as Sülwer unendli dat Meer,

unendli dat Meer,

Un flö' un ebb heraf;
Un klingt dat deep as Klocken derhèr,

as Klocken derhèr:

Hör to! denn brust dat Haf! -

Blendt de Wulken so, nu dat dämmri ward?

nu dat dämmri ward?

Weer dat dat Haf wat klung?
Och nè, den Ton in min egen Hart,

in min egen Hart

Hett lisen de Wehmoth sungn.

Bonn am Rheine.

(1) Haf, Seeküste.

(2) Wischen, Wiese.

(3) Fleier, Wetterhahn.

(4) Thorn, Thurm.

[p. 166]

12. Abendfrèden.

De Welt is rein⁽¹⁾ so sachen,
As leeg se deep in Drom,
Man hört ni weenn noch lachen,
Se's lisen as en Bom.

Se snackt man mank de Blaeder,
As snack en Kind in Slap,
Dat sünd de Wegenleder
Vaer Köh un stille Schap.
Nu liggt dat Dörp in Dunkeln
Un Nèwel hangt dervaer,
Man hört man èben munkeln,
As keem't vun Minschen hèr.

Man hört dat Veh int Grasen,
Un Allens is in Frèd,
Sogar en schüchtern Hasen
Sleep mi vaer de Föt.

Das wul de Himmelsfrèden
Ahn Larm un Strit un Spott,
Dat is en Tid tum Bèden -
Hör mi, du frame Gott!

(1) Rein, ganz.

13. He sä mi so vèl.

He sä mi so vèl, un ik sä em keen Wort,
Un all wat ik sä, weer: Jehann, ik mutt fort!

He sä mi vun Lev un vun Himmel un Eer,
He sä mi vun allens - ik weet ni mal mehr!

He sä mi so vèl, un ik sä em keen Wort,
Un all wat ik sä, weer: Jehann, ik mutt fort!

He heel mi de Hann', un he bè mi so dull,
Ik schull em doch gut wèn⁽²⁾, un ob ik ni wull?

Ik weer je ni bös, awer sä doch keen Wort,
Un all wat ik sä, weer: Jehann, ik mutt fort!

Nu sitt ik un denk, un denk jümmer deran,
Mi düch, ik muss seggt hebbn: Wa geern, min Jehann!

Un doch, kumt dat wedder, so segg ik keen Wort,
Un hollt he mi, segg ik: Jehann, ik mutt fort!

(2) Wèn, sein.

[p. 167]

14. Dar weer en lüttj' Burdiern.

Dar weer en lüttj' Burdiern,
De muss na Melken gan,
De harr en breden Strohhot,
Doch Strümp harr se nich an.

Wa kannst du lüttje Burdiern

Alleen na Melken gan?

Du büst je as en Wèps so dünn,
Du büst je rein so zart,
Du hest je nog to drègen
Al an din egen Haar.

O du lüttje Burdiern,

Du driggst je gar to swar!

Se harr en lichten Strohhot,
Se harr en sware Drach,
Doch wenn se hin na Melken gung,
So gung se hin un lach.

O du lüttje Burdiern,

Wat hest du'n sware Drach!

Kum mit, ik will din Drach nèhm,
Un hal de Köh nan Sleet⁽¹⁾,
Un wenn der scharpe Steen kamt,
So fat di anne Kèd⁽²⁾,

Ja, du lüttje Burdiern,

So fat man anne Kèd!

O ja, du lüttje Burdiern,
So fat man sèker an.
Ik kunn di geern noch mitnèhm
Un drègn di op de Hann',

Un weern der nix as Steen in Weg,

Ik drog di op de Hann'.

(1) Sleet, Querholz an der Innenseite des Walls oder Grabens hinter dem Heck vor einer Weide.

(2) Kèd, Kette.

15. Aflohnt.

De Saen de harr èr banni⁽³⁾ leef, se weer so week un fee⁽⁴⁾.
De Ole schull int Hus herum: wat se sik inbilln de!

Se neem èr Bündel ünnern Arm, vun Thran de Ogen blank,
Se sä de Ole sacht adüs, se sä de Saen: heff Dank!

Se ging bet um de Eck an Tun, un sett sik op den Steen.
De Ole schull int Hus herum - de Saen de stunn un ween.

(3) Banni, sehr.

(4) Fee, bange.

[p. 168]

16. Keen Graff is so breet.

Keen Graff is so breet un keen Müer so hoch,
Wenn Twe sik man gut sünd, so drapt⁽¹⁾ se sik doch.

Keen Wedder so gruli, so düster keen Nacht,
Wenn Twe sik man sehn wüllt, so seht se sik sacht⁽²⁾.

Dat gift wul en Maanschin, dar schint wul en Steern,
Dat gift noch en Licht oder Lücht un Lantern.

Dar finnt sik en Ledder, en Stègelsch⁽³⁾ un Steg:
Wenn Twe sik man leef hebbt - keen Sorg vaer den Weg.

(1) Drapen, treffen.

(2) Sacht, wohl (holl. zachts.)

(3) Stègelsch, eine kleine Leiter, um z.B. über einen Zaun zu steigen.

17. Vaer de Smèd.

‘De Docters!’ seggt de Smid un lüfft⁽⁴⁾ sin Arm
(Un wat vaern Arm! as Annerlüd èr Been)
‘De Docters, hör mal!’ - un sin Stimm weer fin,
Doch grof weer wat he sä, ik seggt ni wider.

Genog, he harr ok mal dat Fewer⁽⁵⁾ hat,
Un fraren harr he richti as en Snider -
Un jüs den Snider heel he nu de Rèd,
De bi em stunn vaer Daer un fror un bèwer⁽⁶⁾.
‘En Snapps, wat ik di segg, en lütten Kaem⁽⁷⁾
- Fru⁽⁸⁾ gah mal rin un hal en Lütjenborger,
Ok een vaer mi! - un süh, un düchtig èten,
Dat warmt de Mag!’ - un darmit schenk he in.

Doch weer der noch en Gast, de ok een much
(Denn dörstige Seelen wannert geern to Smèd,
As lahme Pèr⁽⁹⁾) un ok de Docters kenn:
Steenklopper weer dat, mit dat korte Been.
‘De seggt: ‘Jawul!’ un lang na't eerste Glas;
‘De Docters kenn ik, Nawer Smid hett recht,
Arfen⁽¹⁰⁾ un Speck, un denn Gesundheit! Snider.’
Un darmit drunk he ut bet uppen Grund.
‘De kenn ik vun min lange Reis' na Kiel.

(4) Lüfft, (lüftet) hebt.

(5) Fewer, Fieber.

(6) Bèwer, bebte.

(7) Kaem, Lütjenburger Kümmel.

(8) Fru, Frau.

(9) Pèr, Pferde.

(10) Arfen, Erbsen.

[p. 169]

 

Dar gifft dat Docters as Kantuffelarten:

 

Vaer Tähn, vaer Likdorn, vaer dat Innerlige,

 

Ok blot gelehrte Docters vaer de Böker,

 

De gar nix nützt, ni Veh noch Minschenkinner.

 

Un Een, de Allens snitt - as hier en Garner⁽¹⁾.

 

Dat mutt ik seggen, min Been hett he kureert,

 

Un leet mi èten - ‘wat se maegt!’ - so seggt he.

 

Doch op dat Sniden, seggt man, is he happi⁽²⁾,

 

Dat 's sin Pläseer, as Annerlüd dat Smöken.

 

 

 

Dar löppt en Koppel Volk mit blaue Brillen

 

In Kiel herum, wat meenst - Ogen derachter?

 

Ja, as man seggt, so welk ut Buttelglas⁽³⁾,

 

Doch ganz natürlich un vun schöne Farv:

 

De brun, de grauen - as se jüm gefallt.

 

De olen snitt he weg as wi de Nägeln.

 

De nien⁽⁴⁾ nèhmt se jeden Abend ut

 

Un leggt se in en Kumm mit Pumpenwater

 

(Vaersichtig, se sünd dür!), damit se afköhlt.

 

 

 

Wi harrn so'n Arfstück dar in't Hospital,

 

En Kerl, den heel he blot to sin Vergnögen:

 

Ni maegli sunst, dat so Een lèben kunn!

 

Den harr he flickt vun Koppen bet to Föten,

 

De harr en feine Näs ut Höhnerfleesch,

 

Paszleinern⁽⁵⁾ Tähn, en Lappen vaer de Mag

 

(Ik meen ut würkli Fleesch mit Hut daraewer)

 

As hier de Lappen op din Summerwest.

 

De Kerl sä sülbn, he weer man half sin egen,

 

He dach ok kum⁽⁶⁾ man mit sin egen Seel.

 

Denn sunsten, wat de Docter an em dan harr! -

 

He leet sik 't smecken in sin leente⁽⁷⁾ Mag,

 

Doch harr he keen Geföhl as anner Minschen,

 

Recht ut Een Stück: de Undank weer sin Lèben.

 

De sä mi, as ik eerst den Docter seeg

 

(En leifi⁽⁸⁾ Kerl mit heel vergnögte Ogen

 

De ut en leddern Tasch sin Messen kreeg):

 

Nimm di in Acht! so sä he, as he weg weer,

 

Du büst en Kerl, lat em nich an din Fleesch!

 

Hett he't eerst fat hatt, ward em dat gefalln,

 

Wat blüfft, weet Gott! - Ik harr hier en Colleg,

 

Dat weer en Kerl, ik segg di, as en Bom!

 

Denn het he ok besnèden un beputzt,

(1) Garner. Gärtner.

(2) Happi, begierig (holl. happig).

(3) Buttelglas, Bouteillenglas.

(4) Nien, neuen.

(5) Paszleinern, aus Porzellan.

(6) Kum, kaum.

(7) Leent, geliehen.

(8) Leifi, flink.

[p. 170]

 

Dar weer toletzt so wenig mehr vun na⁽¹⁾,

 

As vun en Deegpopp⁽²⁾ an en Wihnachtsbom,

 

Woran de Kinner veertein Dagen lickt hebbt.

 

So sä de Racker mit de Höhnernäs!

 

 

 

Rut keem he - dat is wahr - ut 't Hospital,

 

Un pickt nu Bètelkröm⁽³⁾, un wat min Fot

 

Bedrippt⁽⁴⁾, den kreeg ik bèter, bet opt Hinken!

 

Un krieg ik mal dat Fewer inne Mag -

 

 

 

Ik hink na Kiel un segg: Min Herr Professer,

 

So segg ik - as ik jümmer to em sä -

 

Hier is he, wenn he sunst to bruken is,

 

Se hebbt vaer mi wul sacht en olen annern!

 

Èr Hand is sèker, un ik bün ni bang!

 

Un vun min Hart - dar hebbt se doch en Stück!

 

 

 

Un süh mal - seggt he to den Smid, de lach,

 

Un nück den bèwern⁽⁵⁾ Snider mit de Ogen -

 

Schenk in! denn so'n Professer is dat weerth:

 

Op sin Gesundheit!’

 

Un so hink he wider. -

(1) Na, übrig.

(2) Deegpopp, Puppe aus Kuchenteig.

(3) Bètelkröm, Bettelkrumen.

(4) Bedrippt, betrifft.

(5) Bèwern, zitternden.

18. Lustspiel.

Hier liggt en Appel un dar liggt en Bèr⁽⁶⁾,
Dar kumt Hans un Greten hèr.

De Greten wul kaaken⁽⁷⁾,
Keem Hans un wul slicken,
Neem Greten en Staken,
Slog Hans oppen Rüggen.

Hulterdepulter de Trepp hindal:
Hans un Greten küszt sik mal.

(6) Bèr, Birne.

(7) Kaaken, kochen.

[p. 171]

19. Na'n buten⁽¹⁾.

Kind.

De Sünn is schön, dat Gras is grön,
Och, schall ik nich na'n Garn?

Moder.

Kind, Kind! Dar sitt de Mann inn Soot⁽²⁾,
De kriggt di bi de Haar!

Kind.

De kriggt mi bi de Haar to fat?

Moder.

Un treckt di in den Soot!

Kind.

Un ik kann gar ni ruter kam?

Moder.

Un du büst musedot!

Kind.

Denn kam ik in en smuck lütt Sark!

Moder.

Un inne kole Eer,
Ganz wit vun hier, günt anne Kark!

Kind.

Den lop ik wedder hèr!

Moder.

Denn löppst du nich, den büst du dot!

Kind.

Denn neih ik awer ut⁽³⁾!

Moder.

Denn büst du ünner in de Eer!

Kind.

Denn kam ik wedder rut!

Denn plück ik eerst de smucken Blöm,
Denn kam ik antofahrn,
Denn schint de warme Sünn so schön -
Och, lat mi na den Garn!

Moder.

Hörst du ni èben wat der bell?
Dar is en Hund so grot!

Kind.

Denn kriggt de Mann bi 't Haar tofat
Un halt em in den Soot!

Denn kann he gar ni ruter kam,
Un wi plückt all de Blöm!
Denn lat uns nu man rut na'n Garn,
De Sünn de schint so schön!

Moder.

Kind, Kind, din Vatter ward je bös!

Kind.

Un sleit den groten Hund.
Nu lat uns man!

Moder.

So lat uns denn,

Du söte Pappelmund!

(1) Buten, draussen.

(2) Soot, Brunnen.

(3) Utneihen, sich schnell aus dem Wege machen.

20. Jan Baas. (Aus: ‘Rothgeter Meister Lamp un sin Dochder.’)

Geit man den Fotstig dal⁽⁴⁾ vun Lampe⁽⁵⁾ ut achter de Gastwurth,

Links vun de Hüser int Feld, so drippt man en Koppel⁽⁶⁾ int Gröne,
Vaer en Port, un to Enn int Gröne geit dar en Windmaehl.
Schibenwall heet se den Platz, un de Maehl de Schibenwallswindmaehl.

(4) Dal, nieder.

(5) Lampe, Hauptperson in dieser schönen Idylle.

(6) Koppel, Acker.

[p. 172]

 

Schaten⁽¹⁾ ward dar ni mehr, de Maehl is bu't⁽²⁾ in en Grashof

 

Baben en Hus un en Schün⁽³⁾, mit Spikers⁽⁴⁾ vaer Oel un vaer Rappsaat,

 

De sik dar lank hin streckt, op hollandsch Art mit en Panndack,

 

Allens in Frèden un Ruh, as weer der keen To- un keen Afgang.

 

Blot de Roden⁽⁵⁾ de swunkt, as swunken se rum in dat Gröne,

 

Un wenn de Wind na den Ort, so hört man de Släg'⁽⁶⁾ un de Stampers.

 

Merrn⁽⁷⁾ bi düstere Nacht, inn Harfst, wenn de Storm inne Böm sus't,

 

Hört man se bi sik int Bett, as klopp un hamer dat ünner

 

Bald in Il⁽⁸⁾ un mit Macht, un bald as weih dat de Wind weg,

 

Dat man lurt op den Ton, as lur man, wa Een dat Hart klopp.

 

Eensam schallt dat der hèr, un eensam schint dar en Licht rut,

 

Jümmer verdeckt vun de Roden, un jümmer as kunn dat ni utgahn. -

 

 

 

Dar geit en Sag' vun den Ort, en Schäper hett se mal utseggt:

 

Wenn dat ins keem inne Tid, dat en isen Weg⁽⁹⁾ hier hentlankföhr,

 

Denn war Krieg aewert Land un de ganze Schibenwall blödig.

 

 

 

Nachtens kunn man dat löben, doch Dags - wa fründli dat toliggt!

 

Un de dar hus't inne Nacht sünd brave un fründlige Seelen -

 

Holländer meistens. De Maehl is en hollandsch achtkante Buart,

 

Dat is en Maehl mit en Kapp, en Wikemoole⁽¹⁰⁾ mit Zwickstell⁽¹¹⁾.

 

Warkmeister is Jan Baas, vun Harlem, - dat tügt em de Tulken⁽¹²⁾

 

De he in Mistbetten treckt, un stumm betracht un bewunnert.

 

Winters wahrt he se op, un Vaerjahrs plant he se ruter -

 

Snacken is nich sin Sak. - Sin Herr de hett em mal mitbrocht.

 

De der en Handel mit Rapps un Lin na Holland hendal harr,

 

Un dat nu sülsten versöch, Oel slog, verschèp un verhandel.

 

Baas de bu' em de Maehl oder seeg doch, wa se em bu't war:

 

Echt na hollandsche Mod', un Baas de föhr em dat Wark nu,

 

Lèv oppen Schibenwall still un smök ut en Harlemer Kalkpip

 

Hollandschen G ‘te koop tot Amsterdam bij Nienaber,’

 

Eet geern Eidamer Kees un drunk mal 'n Scheidamer Draapje⁽¹³⁾,

 

Na - un dar weer de Punkt - denn keem he mitünner int Snacken.

 

Holland - dat weer de Welt! dar rak⁽¹⁴⁾ de Eer annen Himmel,

 

Reck de Himmel na Eer, de See bet achter de Hüser,

 

Hüser de legen as Schèp, un Schèp de gingn um den Erdball,

 

Un wat en Herrlichkeit weer, dat brochten se mit to verkopen,

 

Dat weer in Holland to hebbn tot Amsterdam un in Harlem.

 

Lusthüs' kunn man dar sehn as en blank lackeertige Theedos',

 

All mit chineschen Behör, mit Dinger un Pütten un Musscheln,

 

Garns, mit Vageln un Böm babn aewertrocken mit Wirdrath⁽¹⁵⁾,

(1) Schaten, geschossen.

(2) Bu't, gebaut.

(3) Schün, Scheune.

(4) Spiker, Speicher.

(5) Roden, die beiden Balken, Ruthen, die an ihren Enden die Mühlenflügel tragen.

(6) De Släg', das Schlagen der Oelpressen.

(7) Merrn, mitten.

(8) Il, Eile.

(9) Isen Weg, Eisenbahn.

(10) Wikemoole, buchst. Flügelmühle.

(11) Zwickstell, Rundgang (eine Art Balcon oben um die Mühle herum).

(12) Tulken, Tulpen.

(13) Draapje, Tröpfchen.

(14) Rak, reichte.

(15) Wirdraht, Metalldrath.

[p. 173]

 

Gras, bescharn mit en Scheer un Büsch, beputzt as Schabülken⁽¹⁾,

 

Stigen dartwisschen mit Steen, lik grot, utsicht as de Arfen⁽²⁾,

 

Darbi en Properite⁽³⁾! vun den Fotborrn⁽⁴⁾ kunn mann dar èten!

 

 

 

Dat vertell he denn geern, un vertell wul mit en Art Wehmoth,

 

Wa he dat Klockenspill hör tot Amsterdam, un dat Beiern⁽⁵⁾,

 

Wenn he ann Haben⁽⁶⁾ spazeer un seeg as in't Holt op de Masten.

 

Malins, een vun de Schèp, opputzt mit Flaggen un Wimpeln,

 

Ging ok westen hinut, un de Vader mit na de Ostinje.

 

Wa de Flaggen ni weihn! un wa de Sègeln ni blinkern!

 

Klockenspill klung em dermank - doch den Vader seeg he nich wedder.

 

Wenn he dat langsam vertell, sin Dütsch mit en hollandsche Utsprak,

 

Seet sin urole⁽⁷⁾ Moder un weeg⁽⁸⁾ den Kopp as in Twifel:

 

Ob dat so weer inne Welt, un ob de Gedanken ni drogen⁽⁹⁾?

 

Ob he nich wedderkam kunn, un se seet hier blot um to töben?

 

Un, as warn se dar sèker, so söchen èr bistrigen Ogen,

 

Blöd un bleek as se weern, un föhln dat wul mehr as se seegen

 

Uenner de sülwrigen Haar un de Klappen vun Gold anne Mützen:

 

Bet se dat funn, anne Wand, en Bild, in Rahm, un in Oel malt.

 

Daran haken se fast, wenn Kopp un Gedanken èr bèwern,

 

Keken un weken nich af, wa lang èr Saehn ok vertelln dè.

 

Düster seeg dar en Og, wenn man neger ging un betrach dat,

 

Uenner en Hot mit en Fedder mit spanschen Bart un en Zwickel⁽¹⁰⁾,

 

Un wenn man't länger betrach, so weer't as war dat lebennig,

 

Keem herut ute Wand: en Mann, so schön he man wussen,

 

Stolt as man em man süht, in spanschen Mantel un Kragen.

 

Un wenn de Olsche dat seeg, so sä se: so is he, so weer he,

 

So hett Jan Steen mi em malt, as he wegging na de Ostinje!

 

Vèle Gedanken de gungn denn wul mit, un annere Biller

 

Keem in èr lèbndig to höch, dat se seet as sülben en Bildnis.

 

 

 

Oefter keem denn ok Baas aewer Enn⁽¹¹⁾, beseeg un bewisch dat,

 

Schov un hung dat torecht lik hoch mit sin annern Schülratsen⁽¹²⁾,

 

Meistens verrökert un old, doch lustig Tüs⁽¹³⁾ mit dartwisschen,

 

Lüd bi Drinken un Danz - de nöm he all na de Malers,

 

So as Jan Steen un Jan Been - un sä denn wul mal in Gedanken:

 

Ja, as ob he der lèv! De Ogen de kann ik noch denken!

 

Un wenn ik recht deran denk, - doch jüs as weert min Jehannes,

 

Blot de Backen to small, un sin Haar un Bart sünd wul heller. -

 

Wa sik dat geit inne Welt! Min Vader is gan un is blèben,

 

Föhr Gott den Saehn mi torügg! - So bè he vaer sik an den Sünndag.

(1) Schabülken, Masken.

(2) Arfen, Erbsen.

(3) Properite, Reinlichkeit.

(4) Fotborrn, Fuszboden.

(5) Beiern, läuten.

(6) Haben, Hafen.

(7) Urole, uralte.

(8) Weeg, schüttelte.

(9) Drogen, betrügen.

(10) Zwickel, Schnurrbart.

(11) AEwer Enn, in die Höhe.

(12) Schülratsen, Bilder.

(13) Tüs, Zeug.

[p. 174]

21. Min Jehann. † 1860.

So gingst du denn to Roh, Jehann,
Un leets mi hier alleen.
Du makst din Ogen to, Jehann -
Ik warr se nie mehr sehn!

Kumt morgens nu de Dag, Jehann,
Wer weckt mi fröhlich op?
Un geit de Maan to Nacht, Jehann -
Wer süht mit mi hinop?
Och wul! Du wuszt Wokeen⁽¹⁾, Jehann,
Un hest ok tövt⁽²⁾ so lang'!
Leets mi nich ganz alleen, Jehann,
In Sehnsucht un Verlangn.

Du blevst un heelst di op, Jehann,
Bet⁽³⁾ ik de Leefste kreeg.
Nu lat uns Gott tohop⁽⁴⁾, Jehann,
Bet ik di wedder seeg!

(1) Wokeen, Wen, Jemand.

(2) Tövt, gewartet (holl. toeven).

(3) Bet, bis.

(4) Tohop, zusammen.

22. Verstèken.

Wi makt uns en Water, un dat ward de Dik⁽⁵⁾,
Denn plant wi de Büscher, un dat ward de Knick⁽⁶⁾,
Denn sett wi de Rosen, un dat ward de Garn,
En Port mit en Slött, un de Slaetel ward verlarn.

Denn bu't wi en Hüschen - weet nüms wo dat steit,
Dar sitt wi un singt smuck - weet nüms wer dat deit;
De Vageln un Sünn kikt van baben inn Garn:
De Port is so hoch, un de Slaetel verlarn.

(5) Dik, Teich.

(6) Kuick, Zaun.

23. Sünndagsruh.

De Rau de treckt daer Hus un Stall, dat ganze Feld is still,
De Schatten liggt in Daer un Dèl⁽⁷⁾, de Sünnschien oppen Knüll⁽⁸⁾.

Dar is en Platz vaer Frèd un Glück, to Sit de junge Fru!
De sitt un hollt en Kind in Schot, se spèlt, se lacht in Ruh.

Keen Wulk is in de blaue Luft, keen Fol in dit Gesich.
Keen Lut! as aewert stille Feld de Klocken feierlich.

(7) Dèl, Flur.

(8) Knüll, Rasen vor dem Hause.

[p. 175]

24. Lütt Diern.

Du lüttje witte Zuckersnut,
Wa lachst du ut de Ogen rut!
Du hest en Kul⁽¹⁾ in jeder Back,
Du hest en Schelm inne Nack.
Du schast noch jümmer gröter warrn
Un schast noch jümmer söter warrn:
Lütt Kul int Kinn, lütt Schelm inn Sinn
Un tru lütt Hart binnen in.

(1) Kul, Gruhe.

25. Verlarn.

Sin Moder geit un jammert,
Sin Vader wischt de Thran,
Ik melk de Köh un fèg de Stuv,
Mi lat se stan un gan.

De Nawers kamt to trösten
Un snackt en hartli Wort,
Un wenn se tröst, un wenn se weent,
Slik ik mi truri fort.

Des Abends inne Kamer
Bi depe düstre Nach,
Denn ween ik all de Laken natt,
Bet an den hellen Dag.
Se hebbt je noch en annern,
Se hebbt je noch en Saen:
Ik heff je nix as bittre Thran
Un mutt se heemli weenn.

Un kamt sin Kameraden
Un seggt, wa brav he weer,
So mutt ik rut alleen nan Hof,
Un legg mi anne Eer.

Mi dünkt, ik hör dat Scheten,
Un wa de Kugeln fallt,
Mi dünkt ik hör, he röppt, heröppt:
Min Anna, kumm man bald!

26. Detelfs Jungenstied. (Aus: ‘Detelf’, in Vertelln.)

Am leefsten wull he Landvag⁽²⁾ warrn. Dat düch em dat nettste. Sin Vetter weer Scholmeister, dat düch em nich so pläseerli. He weer bi em inne Kost, un de Oebberste inne Schol, denn he kunn banni⁽³⁾ lehrn. Awer am leefsten wull he doch Landvag warrn; un wenn de op sin Witten⁽⁴⁾ umme Eck verbi ree, de Bedeenter op en Brun en bèten achteran, un he un Jan Pee leegen int Gras - Jan Pee weer de Gröttste inne Schol, awer man dumm, he hölp em int Rèken, un Jehann stunn em bi, denn he kunn sik ni wèhrn - legen int Gras un simeleern⁽⁵⁾, so sä he: Jung', Jehann, wenn ik Landvag weer, so wull ik nix èten as Botter in

(2) Landvag, Landschafts-Deputirter.

(3) Banni, tüchtig.

(4) Witten, Weiszen (Pferde).

(5) Simeleern, behaglich denken und traümen.

[p. 176]

Bri! Denn sprungn se beid op un leepen umme Eck un seegen, wa⁽¹⁾ de Witte blenker⁽²⁾; awer bald weer he se ute Ogen, un se lèn⁽³⁾ sik wedder hin.

Dat Dörp leeg ni wit vunne Heid: man kunn den langn Thorn sehn, wo de Landvag jeden Abend op to ree, de blanken Wulken seten der achter, un wennt dämmeri war, so hör man dat Getös' vun de Jungs, de Tick un Jäger spèln.

Sin Vetter weer man en lütten Mann, awer en groten Geist; he dè jümmer as de Paster: wenn he rech vermahnn wull, so pack he sin Pult ganz vull Böker, dar stunn he achter, as de Prester oppe Kanzel; he dreih jümmer hin un hèr, awer blot de Kopp weer to sehn, denn he weer verwussen. Detel much wul bi em wèn⁽⁴⁾, denn in Winter rèken se Abends Algebra tosam, dar weern se liker⁽⁵⁾ wit in. Dar seten se beid bi achtern Disch, wenn de ol Husholersch de Schüttel weg nam harr, awer he kreeg blot Melk to den Bri.

Jan Pee hö'⁽⁶⁾ in Summer Schap, un Detel muss towilen bit Hau⁽⁷⁾ hölpen. To Feld much he geern, awer harken much he nich, vèl lewer hö' he Schap mit Jan Pee. Mitünner kreeg he Verlöf. Denn maken se sik Scheernfleiten⁽⁸⁾ un Sprütten⁽⁹⁾, ok Grashüpperhüs'⁽¹⁰⁾, un all wat maegli. Mal smeten se mit Slippslappen⁽¹¹⁾ dat gung! Detel smeet daer de Heck oppen Wall, dat dat sus'! Do keem en ol Fru ant Dor un scholl: ‘Ji Slüngels! smit je 'n ole Fru half dot!’ un noch vèl mehr; awer Detel hör ni wider, he dach blot bi sik sülbn: Jung'! dat mutt sus't⁽¹²⁾ hebbn! - Em düch, he kunn General warrn; he dach nöszen⁽¹³⁾ an nix as wa he en Gewèhr krigen schull oder en Pistol.

As he lütt weer, lèv he bi sin Grotmoder. Dat weer en ol magere Fru, de jümmer mit den Mund kneep. Sin Grotvader seet blot achtern Abend⁽¹⁴⁾. Sin Vader broch em ins op en Sünndag hin. Eerst ging he em bi de Hand, nös harr he em oppen Arm. He war ganz möd, un ween as he ankeem. - He weet dat noch ganz gut, sin Vader harr do en ruge Mütz op, de schür em anne Back, as he em oppen Arm drog. Nös keem Sünndags wul en Mann de em Koken⁽¹⁵⁾ broch, de küss em ok; awer de Mann harr keen ruge Mütz: he löv ni, dat dat sin Vader weer.

As he den annern Morgen opwak, ween he banni. Sin Grotmoder gev em Kaffe mit Zucker in, un as se mal rut wèn⁽¹⁶⁾ weer, sä se: dar is Hans Lemp, de wil di besöken! Do keem en lütten Jung inne Stuv, de lach dat ganze Gesich; he stülter⁽¹⁷⁾ aewern Drössel⁽¹⁸⁾ un harr sin Mütz oppe Hand, dar keek he rin. He sä awer nix, un keem op Detel to. Awer de Grotmoder sä jümmer los: ‘Nu sühe! nu sühe!’ Do pipen lurlüttje Vageln in en Nest, de weern ganz nakelt, de Ogen weern to, un de Köpp

(1) Wa, wie.

(2) Blenker, glänzte.

(3) Lèn, legten.

(4) Wèn (wesen), sein.

(5) Liker, gleich.

(6) Hö, hütete.

(7) Hau, Heu.

(8) Scheernfleiten, Flöten, gemacht von ‘Scheernpipen, Schierling mit langen hohlen Stengeln, häufig wachsend bei den Scheren (Misthaufen).’

(9) Sprütten, Sprützen.

(10) Grashüpperhüs, Häuschen von Binsen oder Papier für Grashüpfer.

(11) Slippslappen, Schleudern.

(12) Sus't, gesaust.

(13) Nöszen, nachher.

(14) Abend, Ofen.

(15) Koken, Kuchen.

(16) Wèn, gewesen.

(17) Stülter, stolperte er.

(18) Drössel, Schwelle.

[p. 177]

fulln jümmer um. Se spèln den ganzen Dag darmit. - He hett de Jung un de Vageln sin Dag' ni vergèten, awer ant Hus dach he ni wedder. - Son schöne Vageln gift dat nu gar ni mehr! Dat weer man Schad, des Abends weern se all dot.

He harr en lütten Stohl un en lütten Disch, dar kreeg he ok sin Èten op, awer he war ni eenmal recht satt. Sin Grotmoder seet an den groten Disch, un sin Grotvader derachter. Em düch se eet banni, dat Kinn gung èr jümmer op un dal. Wenn he denn sin Teller mit beide Hann' inne Höch heel un sä: ‘Gosche⁽¹⁾, mehr!’ so sä se: ‘Kinner un Kalwer Mat maet ol Lüd wèten⁽²⁾! Sit dèm bedurt he noch jümmer de Kalwer.

Do keem mal en Mann mit en brun Kasten oppe Nack so grot as en Brotschapp⁽³⁾, de harr he mit twe Reems aewer de Schullern. He rak⁽⁴⁾ de Ètschütteln anne Sit, stell sik mitten Puckel⁽⁵⁾ gegen Disch un sett den Kasten derop: do staen he. De Jung seeg, dat de Kasten richti los kunn, ok kunn he apen mit en Daer, wo en Slaetel in pass, un all dat Maegliche weer derin. Sin Grotmoder wisch de Hann' in Platen⁽⁶⁾ af, kneep mitte Lippen un fat allerhand mitte Fingern an. Grotvader weer ni binn'. As se mal rut ging, sä de Mann: ‘du sühst je gar ni hèr, du sühst je ümmer na dat Schüttel!’ Do sä Detel: he weer ni satt. De Mann sä: ‘du büst so fin⁽⁷⁾, du kriggst wul ni eenmal rech satt?’ - ‘Nè,’ sä Detel, ‘Kinner un Kalwer Mat maet ol Lüd wèten.’ - Sin Grotmoder keem jüs in Daer, - do kreeg he mehr, un dennös ok jümmer genog.

To don harr he nix as wenn Grotmoder Kantüffeln opkreeg⁽⁸⁾: denn muss he sammeln. Oppen Wall wussen Hasselstöck: de snee he sik, un ree derop; dat Mess harr de Mann em mitbrocht, de em ok Koken gev un wa he Vader to sä. - De Mann hal em ok un broch em na sin Vetter.

Do seeg he toeerst, wa⁽⁹⁾ grot de Welt weer. Se gungn den ganzen Dag, un jümmer keem na een Koppel⁽¹⁰⁾ de anner, denn wedder en Wall, un denn wedder en Koppel. Banni vèl Hasselstöck weern oppe Walln, un so vèl glatte Ellhorn^(11)(11) to Knappbüssen: he wunner sik, dat de Jungs de noch ni afsnèn harrn, he harr se geern all mit nam. Een Juker⁽¹²⁾ weer doch gar to schön, de muss sin Vader em snidn, den harr he oppe Schuller, de weer so lank - em dünckt noch, wenn he deran denkt, en orndli Huslatt is körter. Darmit keem he möd bi sin Vetter an un war glik to Bett brocht, as he wat èten harr.

Sin Grotmoder hett he ni wedder sehn: de is bald dot blèbn, sin Vader ok. Se ween ni, as he weggung, awer se kneep vèl mitte Lippen un Thran' lepen beide Backen hendal; Grotvader blev achtern Disch sitten, de is ok dot blèbn. Wa lang he dar wèn is, weet he ni, doch hett he mennimal Kantüffeln mit opsammelt; ok mutt he lèsen un schriben lèhrt hebbn, dat kunn he al ganz gut, un as he to Schol keem, ging dat heel lusti. He harr besunners Lust tot Rèken. Wenn he tosamtell, dach he jümmer an Hasseln-

(1) Gosche, Groszmutter.

(2) Kinner und Kalwer u.s.w., das Theil für Kinder und Kälber müssen alte Leute kennen!

(3) Brotschapp, Brodschrank.

(4) Rak, schob.

(5) Puckel, Rücken.

(6) Platen, Schürze.

(7) Fin, fein, mager.

(8) Opkreeg, ausrodete.

(9) Wa, wie.

(10) Koppel, Acker.

(11) Ellhorn, Hollunder.

(11) Afsnèn, abgeschnitten.

(12) Juker, Gerte.

[p. 178]

stöck un rèk sik ganz rik; ok tell he Arfen inne Tasch tosam, un bit Kopprèken bedrog he sin Vetter darmit; denn he rèk ni eenmal uten Kopp, he rèk jümmer inne Tasch; doch sin Vetter mark dat ni, un so war he bald de Baewerste inne Schol.

Sin Vetter harr en Broder, de handel mit Pèr⁽¹⁾. De keem mal ton Besök. Dat weer en ganz annern Kèrl as de Scholmeister, un wenn man't ni wuss, kunn man't ni löben, dat dat Bröders weern. Lütt weer he ok man, awer dick, un dat ganze Gesicht weer roth. He weer heesch, awer he pral⁽²⁾, dat em dat weh dè un annere ok. He harr en bunten Wulldok aewern Rockkragen um Hals; den beheel he ok inne Stuv um, un sin Pudelmütz schov he blot oppen Kopp hin un hèr. He flök⁽³⁾ Detel binah to dull. Awer wat he vertell vun sin Fahrten daer dick un dünn leet⁽⁴⁾ so drulli: sogar de Perzepter keem ni ut Lachen. He weer allerwègen to Hus, harr op jeden Krüzweg handelt, kenn jede Pèrd inn ganzen Lann’, weer in jede Weerthshus Nacht wèn, un de Geschichten, de he dar belèvt harr, weern all so pläseerli: Detel dach sik en Weertschus as en verzaubert Sloss, mit luter wunnerlige Minschen un Herrlichkeiten.

Den annern Morgen baller⁽⁵⁾ de Rosskämmer op sin leddern Büx - he smök al wedder un heel de korte Pip mit den annern Arm hoch inne Höch, de Ellbagen mit de Pudelmüsz lik, as wull he sik de Tähn vunne Sit rut riten - un sä to Detel, de do al en arigen Jung weer: ‘Saen,’ sä he, un kratz de Stimm un pral, dat Detel tohop fahr, ‘Saen,’ sä he, un spuk ut: ‘wullt mit? so kannst du en Pèrd ut Haegen afhaln un dat na Flensborg achterna riden, ik will nat⁽⁶⁾ Tonder Mark!

Wenn Een em fragt harr, ob he König warrn much, so kunn he ni hiller⁽⁷⁾ ja seggt hebbn. As wenn op eenmal en grot Laken vaer de Welt wegtrocken war, un darachter leeg se in hellen Sünnschin, de he noch gar ni sehn harr: so war em to Sinn. He seeg nix mehr as Krüzwèg' un Wis'paln un wunnerschöne Weerthshüs'. Em düch, sin nien⁽⁸⁾ Vetter blenker vaer Minschenlev un Groszmuth, de Perzepter seeg ganz gnitti un gnatti⁽⁹⁾ bi em ut, as de noch lang inn' Kopp kratz un sik bedach. Doch endli gev he dat to un sä: ‘he wull je doch na't Seminar, so kunn he ok Tondern enmal besehn. Do steeg de Roszkämmer to Pèrd, doch lang he noch inne Tasch un gev Detel twee Drüttels⁽¹⁰⁾. Den ree he weg. He keem Detel orndli smuck vaer, as he em naseeg, so vèl heel he vun em.

Den annern Morgen steek de Husholersch em in jede Sidentasch en Strümp, un en grot sauber Papier mit Botterbrot inne Binnertasch vunt Jack, knöp em dat dich ann Hals to, bunn noch en groten wulln Dok deraewer, un ging mit bet vaer Daer. Do sä se: ‘nimm di in Acht!’ un Detel ging alleen los.

He weer ganz vull Kaffe un Freid. Dat weer en kolen Morgen inn Harst, awer klar, un de Sünn keem èben op. He dach jümmer an Flensborg un

(1) Pèr, Pferde.

(2) Pral, schrie.

(3) Flök, fluchte.

(4) Leet, schien.

(5) Baller, schlug dasz es klang.

(6) Nat, zum.

(7) Hiller, heller, freimüthiger.

(8) Nien, neuen.

(9) Gnitti un Gnatti, ärgerlich und verdrieszlich.

(10) Drüttel, zwei drittel Reichsthaler.

[p. 179]

Tondern. He sä de Nams bi sik sülbn hèr: denn klungn se beid as Musik, ‘Tunnern’ - wenn man't recht lang sä, binah as en Trummel; wa't dar lusti hèr gan much! He wunner sik, dat em Lüd entgegen keem, dat se ni all na't Norn gingn; sogar de Bèk leep derhin, frili⁽¹⁾ man bet anne Eider.

He keem na Haegen un kreeg dat Pèrd; riden kunn he düchti. Erst ging dat Deert⁽²⁾ ok ganz gut. - Awer na en Stunnstid him⁽³⁾ dat alle Ogenblick un stunn still. He slog dat, he pitsch dat, he strakel - allns hölp nix, dat Thier stunn still. Denn rement dat op eenmal un böm sik un jüch⁽⁴⁾ as wenn't unklok weer. Detel muss afstigen, awer dat leet sik ok ni trecken. He pral un ween un reep: keen Minsch weer to sehn. He weer ganz vertwifelt; he dach: dat Thier war em angan⁽⁵⁾, so verdreih dat de Ogen, he keem in Dodensangst, he keem sik vaer as de Mann inne Wüste, wa he vun lèst⁽⁶⁾ harr, de vaer en nüttli Kameel in en Sot krop:

Das Thier mit grimmigen Gebèrden -
Auf einmal anfing scheu zu werden,
Und that so ganz entsetzlich schnaufen...

he wull jüs ok den Taegel wegsmiten un utneihn⁽⁷⁾, do keem umme Eck en Mann in Drav anlopen, de sä: ‘Jung’, dat Pèrd hett den Kuller, hol em man wiss! Un as Detel sik wedder besunn un vertellt harr, do sä he: ‘dat Pèrd is ni to bruken, bring dat op min Wort man wedder torügg.’ - He har ok nog⁽⁸⁾ vunt Riden un trock dat truri wedder na Haegen. Wat de Bur sä, hett he vergèten, he keem sik so erbärmli vaer, as en König, de vunn Thron fulln is; he dach jümmer an Napoleon op St. Helena, wa sin Vetter em oft vun vertell. So sleek he ut Dörp. - Do full em op eenmal in, dat he twee Drüttels inne Tasch harr. Darmit, düch em, kunn he ok to Fot na Flensborg recken⁽⁹⁾, un he muss je doch sin Vetter de Roszkämmer Besched bringn, un so gung he noch mal densülwigen Weg nat Norn herut.

Bald harr he dat Përd mit den Kuller uten Sinn; he war ganz vergnögt, un dach aewer allns wat he seeg. De Sünn war warm, he snee sik en Handstock, de he int Gan ganz bunt mak, un so keem he an de Eider. Dar war jüs en Wagen in en Prahm⁽¹⁰⁾ aewersett, he keem mit in den Prahm. Do frog he, ob he nich op den Wagen stigen kunn? He sett sik oppen Stohl un grüwel: Uenner em weg leep de Eider, de Fährknechts gungn hin un her un trocken, de Prahm ging langsam vörwärts: man kunn ni sehn, ob sik dat Oewer bewèg oder de Fähr. He dach sik: wenn nu noch de Wagen leep, un he ging op den Wagen, un de Wulken baben em, un sin Vetter sä: de Eer dreih sik - de Fährknechts wussen man ni, warum he so gau raf steeg un sik anne Kant wiss heel⁽¹¹⁾! ton Glück stötten se jüs ant Land, un Detel neem sin Stock un gung wider.

Oppe Heiloh, de he nös bald drop⁽¹²⁾, weer dat nüdli. De Sünn schin jümmer warmer, dat weer allens bomstill⁽¹³⁾, de Heid blöm⁽¹⁴⁾ rosenroth,

(1) Frili, freilich.

(2) Deort, Thier.

(3) Him, keuchte.

(4) Jüch, rannte.

(5) Angan, anfallen.

(6) Lèst, gelesen.

(7) Utneihn, auskratzen.

(8) Nog, genug.

(9) Recken, reichen.

(10) Prahm, flaches Schiff.

(11) Wiss hee!, in Sicherheit stellte.

(12) Drop, traf.

(13) Borastil, blattstill.

(14) Blöm, bl:uhete.

[p. 180]

de Bram hellgèl, hin un wedder seet der noch en blaun Fleerlink⁽¹⁾ op, oder en Vagel flog der rut, de jedesmal pip, wenn he mit de Flünken toslog. De Fahrweg harr son depe Spör: wenn man darin ging reck⁽²⁾ de Rèmel⁽³⁾ een bet anne Knee; weer der en Wagen kam, man harr achterop petten⁽⁴⁾ kunnt un heraf as vun en Schèmel. Un de Bargen gungn so èben⁽⁵⁾ to höch: hindal kunn man tründeln⁽⁶⁾. He dach blot an sin Botterbrot, anners harr he't versöcht. Awer he knöp de Jack op un sett sik baben hin un eet dat op. Darbi keek he inne Feern, wa de Sünn spèl, un anne Kimming⁽⁷⁾ spegel de Luft as weert Water, un de Bargen dertwischen bèwern as Welln. Dat war em orndli flimmern vaer Ogen, un he sleep to. - As he op wak, gung he wedder los⁽⁸⁾, un as der en Stègels⁽⁹⁾ awer en Bèk keem, stunn he still un leet all dat Water ünner sik daerlopen bet he sülsten mitseil; denn smeet he Blaed⁽¹⁰⁾ rin un seeg se na, toletz drunk he un gung wedder wider. Endli drop⁽¹¹⁾ he en Koppel⁽¹²⁾ mit Bokweten, de stunn so dünn, man muss em wul Spil bi Spil mit en Scheer afsnidn: denn drop he en Mann, de Törf ünnern schirn⁽¹³⁾ Sand grav. He stunn lang vaer Verwunnering still, dat weer em, as wenn Een Kantüffeln ünnert Water uten Dik⁽¹⁴⁾ kleit⁽¹⁵⁾ harr. He sprok mit den Mann, he seeg inne Feern en groten Sotswang un en lütt Hus, un wil de Sünn ünnergan wull, so frag he, ob he dar nich Botter un Bri krigen un Nacht bliben kunn. De Mann wisch sin Spaden af, un Detel ging mit em. - He eet un sleep wunnerschön, drunk noch mal Melk, muss veer Schüllng utgeben, un wanner wedder los na Flensborg to.

Flensborg is en Stadt, dar löppt dat Water ut grote Söd⁽¹⁶⁾ vunt sülbn babn rut, un de Fischfruns⁽¹⁷⁾ un de mit Krut ropt so wunnerli; se muchen sik wul wat scham! ol Lüd, un jauelt⁽¹⁸⁾ as wenn man en Melodie schriggt, all watten⁽¹⁹⁾ kann, oder op en Kinnertrumpet blast! Un se kunn' dat geern laten, en orndli Minsch versteit se doch ni! - He keem der Namdags⁽²⁰⁾ an. He keem ganz hoch hendal: dar leeg de Stadt! nich blot een Thorn, sundern dre oder veer, dat Water gung bet dicht heran, un Schèp legen derop. Un se seeg so vaernèhm ut! He weer lewer rin rèden⁽²¹⁾; oder harr he man en Rock an hatt mit blanke Knöp! Wat schulln de Flensborgers seggn, wenn son Dörpsjung der rin keem? Wenn se dat män ni maken as sin Vetter, wenn en Hund inne Schol keem: denn fahrn alle gliks inne Höch un repen: ‘rut mit em, rut mit em!’ un sin Vetter mak de Daer op.

Likes⁽²²⁾ seeg he Burn ganz glikgülti herutfahrn; do ging he der op los. - Hüs' weern der genog, un doch noch to wenig, dar warn noch jümmer mehr bu't, he vergeet sik ganz, wa hoch, he stunn bi jede Hus still. Do seeg he, dat man ok Stuten un Backwark kopen kunn; as he dat wis war,

(1) Fleerlink, Schmetterling.

(2) Reck, reichte.

(3) Rèmel, Rand des Wagenspurs.

(4) Petten, treten.

(5) Eben, gleichmäszig, langsam.

(6) Tründeln, rollen purzeln.

(7) Kimming, Horizont.

(8) Gung los, wanderte fort.

(9) Stègelsch, kleiner Steg.

(10) Blaed, Blätter.

(11) Drop, traf.

(12) Koppel, Acker.

(13) Schirn, lauter.

(14) Dik, Teich.

(15) Kleit, hervorgekratzt.

(16) Söd, Brunnen.

(17) Fischfruns, Fischfrauen.

(18) Jauelt, kreischen.

(19) Watten, was man.

(20) Namdags, Nachmittags.

(21) Rèden, geritten.

(22) Likes, gerade.

[p. 181]

föhl he sik ganz sèker. He stell sik breet vaer en Ladendisch, koff sik ok wat, eet dat ut de Hand, un gras'⁽¹⁾ sik so allmäli langs de Stadt.

Int Weerthshus wo sin Vetter wèn schull - he funn dat gegen Abend - seeg de Fru em eerst ni vaer vull an, as het Botter in Bri èten un Nacht bliben wull. Do klaeter⁽²⁾ he mit sin Drüttel un de Schüllngs, denn he weer al slau warn, un as de Fru dat mark, sä se, Botter in Bri harr se nich (Detel löv, dat wunnerli Minsch kenn gar keen Bri!) awer se harrn noch Bratwuss, ob he de much? Dar noch na to fragen! He eet banni un sleep gut.

Sin Vetter weer al weg na Tondern, un he neem des Morgens sin Stock un frag, wat he schülli weer; denn wull he wider achterna, dat Reisen gefull em, he keem sik orndli sèker vaer un as en Kèrl. Awer wat kreeg he en Schreck, as de Drüttel binah weggung, un kleen Geld harr he nich vèl mehr! Ganz vaernèhm harr he sin Summ inne Hand nam, as he betaln wull; nu war he op eenmal so slagen: he harr inne Eer sacken kunnt vaer Scham un Demoth. Em keem de Thran' inne Ogen, un de Fru de em eerst ganz lächerli ankikt har, sä nu mit en fründli un mitlidi Gesich: ‘Wat feilt⁽³⁾ di, min Junge?’ Do klag he sin Noth. Se sä, èr⁽⁴⁾ düch, he schull man wedder umkehrn, un se löv, dar weer noch en Roszkämmer, de sin Vetter kenn. De weer der ok, de lach em int Gesich un sä, sin Vetter wuss al recht gut Besched vun dat Pèrd mit den Kuller, he schull man mit em kam; he fahr in en Eenspänner torügg bet anne Eider. So gungn all sin schön' Hoffnungen to Water! de Welt seeg em ganz truri ut, dat Wedder weer düster un nèweli, he keek jeder Minsch verdächti an, ob de ok aewer em lach oder scholl⁽⁵⁾, un as de Roszkämmer pral: ‘So, Jung, legg di man achter int Stroh!’ do dach he an de arm Kalwer uu an sin Grotmoder: he harr ween mucht! Weer he man bi sin Vetter, de Perzepter, un de ol Husholersch! dar weer't doch warm, un man kunn nett anne Tafel sitten to rèken un harr keen Angst vaer Minsch noch Veh un dat Geld wat all ward! - He krop int Stroh un hett slapen bet anne Eider. He hett sik schamt, as de Fährknecht em frag, ob he al wedder keem? He harr wul domals vun en grote Reis' spraken. He keem ok ni ehr wedder to sik sülbn, as bet he sin Vetter sin Hus seeg, mit den Weg herum un den Garn derachter un inne Feern den langn Heider Thorn, wa de Landvagt jeden Abend op to ree. De keem ok jüstement verbi. Awer em düch he much nich mal Landvag wèn: dat Pèrd kunn kulleri warrn un de Minschen häszli. He gung sachen int Hus un weer glückli un tofrèden, as de ol Husholersch em blid anseeg, em Kaffe kak, wo he bistunn, em nös de Stèweln uthölp, un em frag, ob he ni möd weer. Sin Vetter weer ut. He sleep al, as de to Hus keem, un den annern Morgen gung dat all sin Gank, as wenn gar keen Flensborg inne Welt un he ni ut Daer wèn weer. He weer ok satt vunt Reisen, awer - he vertell geen dervun.

(1) Gras', wanderte.

(2) Klaeter, klimperte.

(3) Feilt, fehlt.

(4) Èr, Ihr.

(5) Scholl, schimpfte.