Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

Reisebreefe van Kasper Wullkop.
(Aus ‘Kasper Wullkop, de Bremer Schippsjung. Siene Erlewnisse un Abentüer bi de eerste Nordpohl-Eckspeditschoon.’)

I.

Insel Island.

Gelübte Oellern!

Nä, awer wat mi hier passeert is, da warret ji jo nich slecht öwer verwunnern! Awer - ‘jümmer van vör anfangen,’ as Klaas-Ohm seggt. - Also. Van Bremerhaben föhren wi denn gesund un vergnöögt af, mit gooden Wind un ook gooden Proviant, wat de Hauptsaak is, an dat Lüchtschipp vörbi, uut de Wesser-Mündung ruut un nu man so dwas⁽³⁾ in 't Weltmeer rin. Je mehr wi in dat Weltmeer rinköömen, je höhger güngen de Wellen, uhse Schipp hinup un hindahl wie 'ne Nöötschelle⁽⁴⁾, un dabi warret Eenen de Gedarme dorch enanner schüttelt, bit Eenen ganz öbel ward, un dann ward man seekrank, wat datsülwigte is, wat man to Land ‘sick övergewen’ nennt. Dat wörre ick denn ook, aber ick gewöhnde mi balde dran, wat denn wedder sehr angenehm is. Nah eene Fahrt van acht Dagen kreegen wi de Insel Island to Gesicht, stüerden drup los un legden ook bi ehr an. Wi bleewen up ehr dree Dage, denn disse Insel is bewahnt van goode Minschen un Schaape. Den Namen hett de Insel van dat isländsche Moos, wat hier van sülwst wassen deiht, un wat de Dok-

(3) Dwas, quer.

(4) Nöötschelle, Nussschale.

[p. 143]

ters in Bremen un Europa sick kamen latet un et för ehre Swindsüchtigen verschriewt. Hier bruukt et awer Keener. Hier frätet et alleen de Schaape, darüm hostet de ook gar nich, wie dat de Schaape in Dütschland doch faken doht. Dat markwürdigste awer up diese Insel is en gewisser hohger Barg, Geyser genannt, denn he speet nich Füer, wie de annern Barge in Neapel un Rom, sundern - wat meent ji woll? - he speet hittet kakendet Water, un so veel, dat de Islanders sick to Huuse gar keen Water to kaken bruukt, sundern man jümmer nah den Geyser-Barg gaen un sick dar ehre Theekätels vullfüllen künnt. Dat is natürlick sehr angenehm för disse Islanders. Doch, wie geseggt, ick kann mi bi dit hitte Water nich länger mehr upholen.

Also hört, wat mi denn passeert is. Et wöör an den tweeten Dag. Uhs Captein un uhs Stüermann un de öbrige Mannschaft wöören an't Land gaen, in de Hauptstadt Reikijawik, bloot Andrees un ick wöören man alleen up't Schipp torüggblewen. Ick harr awer de Wach jüst baben up't Deck un güng jümmer rasch hin un her, üm mi warm to holen, denn et wöör all höllsch kohld un fröör, dat de Steene knackden, un ick süng eben uut Desparatschohn för mi dat Leed ‘Hol di jo nich up! Mit Kartüffelzupp!’ - as in densülwigten Oogenblicken en Minsch in de islandsche Dracht, de just an't Oewer rünner kümmt mit'n Aalprick tum Aalfangen up'r Schulder, still steiht, mi verwunnert ankickt un dann mi toröppt: ‘Herrjes! büst Du nich Kasper Wullkopp uut Bremen!?’ - Un as ick em nu scharper in 't Ooge faat, keen is et? - So is et denn richtig Peter Harms, uhse Nachbarssöhn, de ook för twee Jahr uut Bremen wegwandert is, üm sien Glück in de wiede Welt to maaken. He is awer bloot bit Island kamen un is hier vörläufig Packdräger, bit et em mal beter slumpt⁽¹⁾. Wenn he awer just nicks to dohn hett, denn geiht he an de Seekant, prickt sick Aal un röökert de to Smurtaal⁽²⁾, womit he so'n lütj' Nebengeschäft Angroh⁽³⁾ drifft. Also erkenn ick em un roop för Freuden: ‘Ja, ick bün et. Kumm rup, Peter! Kumm, ohle beste Jung!’ - Natürlick kümmt he nu an Deck sprungen, ick breede de Arme uut, üm em an miene Bost to drücken, wat ick ook dohe, un unvörsichdiger Wies' drück ick em ook en düchdigen Kusz up sienen Mund - awer, oh weh! as ick mienen Mund trüggtrecken will, kann ick nich - sünd wi, Gott-verdohri! fast frahren anenanner mit uhse Lippen! - Losrieten güng nich, denn ick harr em, oder he mi dat Muul afreten.

Ick, in uhse Angst un Nohd, fang nu an, wat ick man kann, mit miene Stebelafsett⁽⁴⁾ up dat Deck to trampeln. Dat hört natürlick Andrees, de jüst ünnen in de Käke sitt un sick thee kaken will. He kickt uut de Luuk un as he nu us beiden in disse smerzliche Verbindüng süht, röppt he: ‘Töwt man en Oogenblick!’ - springt in de Käke trügg un kümmt glieks drup mit sienen Theekätel full hittet Water rup un gütt us dat twischen uhse Münder, so dat de ook natürlick glieks van enanner dauet un Peter un ick nu glücklich wedder as twee afgesonderte Minschen da staet.

(1) Slumpt, glückt.

(2) Smurtaal, geräucherter Aal.

(3) Angroh (fr. en gros).

(4) Stebelafsett, Absätze.

[p. 144]

‘Schaapsköppe, ji’ - schreet dabi Andrees mit höhnischet Gelächter us an - ‘hier in Island bi twintig Grad Külle dröff man sick in freer Luft nich küssen, sünst früst man glieks mit beide Snuten tosamen! Un dat heww ji nich wüszt? Laat't jo dat nich wedder infallen, denn et is nich glieks Eener mit'n Kätel full hitt Water to'r Hand. Un uut'n anner - - wüll ji jo doch woll nich laaten?!’ - Ick mag dat Woord nich uutschriewen, wat he darbi spröök, awer ji künnt et jo woll denken? - Damit güng he wedder de Ledder hindahl in de Käke. - Ji könnt jo vörstellen, wat wi beide för en dummerhaftig Gesicht makden, indem wi em nahkeeken.

Dit wöör mien erste Reise-Abentüer. Wenn de Külle nich gar to slimm ward, so dat mi ganz de Finger verklaamt⁽¹⁾, schriewe ick bald wedder.

Euer gelübter Söhn

Kasper Wullkop.

Naschrift. Ick mutt so all jedet Mal vörher in dat Blackfatt⁽²⁾ speen, wenn ick instippen will, so früst et, üm dat Black man so wiet uptodauen, awer ick dohe et geern, weil et jo för miene gelübten Oellern un goode Frünne is.

(1) Verklaamt, erfrieren.

(2) Blackfatt, Dintenfasz.

II.

Insel Island.

Gelübte Oellern!

Ja, wi sünd noch jümmer hier, nu all öwer acht Dage, un twars⁽³⁾ weil uhse eene Schipp so'n betjen wat van't Stüer verlaaren harr, wat wi erst wedder hier repareeren muszden, un wodorch ick denn Gelegenheit kreeg, noch mehr van de islandschen Markwördigkeiten mi to besehn. Also laatet Jo wieder vertellen! Dat Markwördigste up de Insel Island van Allen is denn nu awer dat Seehundsbad. - ‘Dat Seehundsbad?’ - fragt Ji nu woll verwunnert, gelübte Oellern - ‘wat hett denn dat to bedüden? Wat hewwt denn Seehunne, de jo Dag uut Dag in, van Morrn's bit Awends in'n Water swemmt un lewet, wat bruuket denn de noch 'n aparlichtes Bad oder gar Badehuus to hebben, för ehre Rennlichkeet, as dat woll de Minschen in de Städtens för ehre Rennlichkeet hewwet?’ - Ja, gelübte Oellern, un wenn Ji so fraget, so hewwet Ji Recht. Uem de Rennlichkeit willen is dat ‘Seehundsbad’ in Island ook nich vörhannen, denn üm de Rennlichkeit maaket sick de islandschen Seehunne am Enne so wenig Kummer as de islandschen Minschen, de altohoop en betjen dägt⁽⁴⁾ smärig uutsehet un for Seepe woll dat Wenigste uutgewen dohet. - Dat ‘Seehundsbad’ also, laatet Ju denn seggen, is een Gesundheitsbad, is datsülvigte för Seehunne, wat för Minschen Kaarlsbad, Töplitz un annere sölke Oörter mit ehre hitten Quellens sünd. Et is also, mit eenen

(3) Twars, zwar.

(4) Dägt, tüchtig.

[p. 145]

Woord geseggt, wat man eenen Kuuroort benöömt, dat heet, en Kuuroort för ohle un kranke Seehunne, de an Gicht, Romatismus, Podahgra un öwerhaupt Rieten in de Gleedmaszen lieden dohet. As Andrees, de mi öwerhaupt mit alle Markwördigkeiten van de Insel Island bekannt maaket hett, mi toerst van dit ‘Seehundsbad’ vertellde, da dachde ick nich anners, as dat he leegen dähe. Awer ick heww mi balle drup dorch Oogenschien öwertüügt, dat Andrees nich lagen harre; un wenn he nich lüggt vör mi, worüm schull ick den leegen för Ju, gelübte Oellern? Doch nich etwa, üm Ju man bloot wat Indrössantes mehr in miene Breewe to schriewen? - Nä! - Un dat ick as Reisebeschriewungsmaker öwerhaupt nich för't Leegen inkelneere⁽¹⁾, dat heww Ji Ju doch ook gewisz all öwertüügt, gelübte Oellern? Nich so?! - Also wieder to vertellen van dat Seehundsbad.

So sä denn Andrees, et wör also Freedags, to mi: ‘Na, Kasper, so kannst Du denn morgen Awend, as Sünnabend mit mi to'r Inspectschoon nah dat “Seehundsbad” gahn.’

‘Worüm denn jüst up Sünnabend Awend?’ - fragde ik.

‘Weil et Sünnabends am meisten besöcht is dat Bad, natürlick. Denn wenn de Wäk to Enne un de Wäkenarbeit dahn is, denn hett de Seehund, besunners de geringe natürlick, denn ook ehender⁽²⁾ en Stünn' Tied öwer, üm sick sien Bad to nehmen, so good wie de vörnehme Seehund, de sick freelick alle Dage un Stünne darto afmüssigen kann.’

‘Also ünner de Seehunne’ - fragde ick - ‘giwt et ook den Uennerscheed van groote un geringe, van vörnehme un gemeene, jüst so?’

‘Jüst so, wie bi de Landhunne un wie bi de Minschen, ja’ - sä Andrees.

‘Markwördig’ - sä ick - ‘wat man doch uut de Naturgeschicht Allens noch leeren kann un mutt.’

‘Dat schall woll sien’ - sä Andrees - ‘hauptsächlick uut de Naturgeschicht der wilden Dehre un Beester; ungeheuer veel för de Belehrung der Minschheit. Dar laat Di tum Bispill man mal vertellen, wat de Professor Karl Vogt in Genf uut de Naturgeschicht der wilden Beester för 'ne ungeheuer angenehme Belehrung öwer de Naturgeschichte des Minschen heruutklamüsert⁽³⁾ un heruutdozeeret het, nämlick in siene Apengeschichte; da hett he heruutkregen, dat de Minsch im Grunne wieder nicks wööre as een, bloot etwas mehr uutgebildeter, Ape, dat heet, en Ape, de - tum Uennerscheed van de annern, noch ganz Ape geblewenen - also Stebeln driggt, un ook Rock un Böxen meistens, un Sigarren smööckt, un noch so'n betjen wat mehr, wat man Cultur benöömt.’ -

‘Och Andrees’ - füll ick em hier in 't Woord - ‘Du sweifst mi wörklich to wiet af! Laat Vogt mit siene Apengeschichten bi Sied, un laat us wedder up den Seehund un dat “Seehundsbad” torüggkamen! Also, schüll wi morrn Awend tosammen dar hingaen, sprick?’

‘Ja woll’ - sä Andrees - ‘afgemaakt! Morrn Awend gaht wi tosammen darhin.’

Un so, gelübte Oellern, sünd wie Beiden, Andrees un ick, denn güstern

(1) Inkelneere, inelinire.

(2) Ehender, eher.

(3) Heruutklamüsert, ausgesonnen.

[p. 146]

wörklich nah dat ‘Seehundsbad’ hinwesen, un nu laatet Jo beschriewen, wie dat darbi togeiht.

Dat ‘Seehundsbad’ up Island liggt also an de Südsiede van den füerspeenden oder richtiger hittwaterspeenden Barg Geyser. An de Südsiede van dissen Barg befindet sick nämlick in den Felsbodden, woruut de Uemgegend van dissen Barg besteiht, eene deepe Uuthölung, de awer tämlich groot in Uemfang is, etwa so groot wie de Rathuusmarkt in Bremen is. In disset Becken is nu dat Water van eene bedüdende Wärmte oder veelmehr Hitte, denn an dörtig Grad un dröwer, meene Andrees, schulle woll nich veel mankeeren, de dat Water dar harre un twars⁽¹⁾ unafänderlick, bi Dage wie bi Nacht un Winters wie Sommers. De Hitte kummt awer van dat unnerirdsche Füer, wat all siet Erschaffung der Welt - seggd Andrees - deep in't Innere van Island brennt ünner den Geyser-Barg, wie et in Italien ünner den Vesuw brennt un in Siciljen ünner den Aetna ekzetera, bloot mit den Uennerscheed, dat disse letzteren Barge - wenn se an Verstoppung liedet - af un an Füer speet, dahingegen de Geyser-Barg man hittet Water speet, wie ick Ju all vertellt hewwe. - Also dit Felsbecken vull hittet Water is denn dat ‘Seehundsbad’. - Un richtig! Wat seegen wi Beiden denn, as wi dar nu anköömen? - En halw Dutzend Seehunne, lütje un groote, de all in dat Waterbecken rümswemmden un platschden, üm sick ehr Gesundheitsbad to nehmen, un woll noch 'n halv Dutz annere, de noch van de Seekant her angewatschelt köömen, üm dar ebenfals to'r Kuur to baden. - Awer öwer eenen van de letzteren, eenen ohlen, darbi tämlich vörnehm uutsehenden Seehund muszd ick doch helsch uplachen, as ick den, sowie he jüst üm de Ecke des Barges dreihe, to Gesichte kreeg! - Un wat meent Ji woll, warüm ick so lachen dähe? - Disse ohle Bengel van'n Seehund güng nich nakend wie siene annere Collegen un Verwandten: nä, he harr sick en Paletot, - ja woll en wörklichen Paletot van blauen Düffel un mit groote Hoorn-Knööpe, wie em de Stüerlühde un Schipps-Kapteins to drägen pleget - den harre disse ohle Seehund sick öwerslagen un watschele, darmit angedahn, nu ganz gravitätsch van'n Seestrande her nah dat ‘Seehundsbad’ hinto.

‘Kiek ins, Andrees, kiek ins! En Seehund in'n Paletot - So wat?! - Het'n all jemals so wat höört un sehn??’

‘Ih, dat's gar nich so wat Wunnerbars un Ungewönnlicks hier’, antwoordde Andrees; ‘Seehunne in Paletots dat kummt hier faken vör; - ick glöwe, et wörre hier mitünner sogar Seehunne in Hosen un Böxen gewen, wenn de Lörke⁽²⁾ man Beene harren, üm se sick antrecken to können. Awer so hett de Natur jüm jo bestimmt, up'n Steerte to gahn, wenn se mal marscheeren wüllt oder mötet, un dat is säker ook'n Kunststück, wat jüm nich Jeder nahmaakt.’

‘Ja, en betjen suur,’ sä ick, ‘schient jüm ook so 'ne Footreise oder Steertreise to warden. - Awer - fahre ick foort - segg mi man üm't Himmelswillen, wie is sick dat denn eegentlich to erklären, dat man hier mitünner Seehunne, mit Paletots angedahn, erschienen süht?’

(1) Twars, zwar.

(2) Lörke, Lümmel.

[p. 147]

‘Dat erklärt sick ganz eenfach,’ antwoordde Andrees. ‘Süh mal, Du weeszt doch, Kasper, dat hier an de islandsche Küst to'r Stormtied männich Schipp stranden un ünnergahn deiht, wobi öfters de ganze Manschaft versuupen mutt. Van disse Scheepslühd nu, wenn se so öwer Bord spöölt warret, oder wenn dat Schipp ünnergeiht, dann söökt se sick, wer man ichend⁽¹⁾ en betjen swemmen kann, soo good et gahn will, dorch Swemmen to retten, un darbi, üm sick lichter to maken, trecket se sick denn meistens ehre Paletots un Jacken af un smietet de in't Water. De meisten van jüm helpet dat in'r Regel doch nicks, se mötet doch elendiglick versuupen. Bi de Gelegenheit geschüht et denn mitünner, dat disser oder jener ohle Seehund, de jüst in der Nöchde⁽²⁾ der betreffenden unglücklichen Minschen oder Swimmers sick befindet - dorch den Wellenslag in den van jenem afgesmetenen Paletot hiningeschuppst ward mit siene Vördertatzen dorch de Paletots-Aermels, un süh da! - de Seehund in'n Paletot is fertig, is eckzistent worden, wie de Filosofen dat nennet - un wie - kiek hin! - Figura hier för us zeigt! - Ja - fahre nu Andrees foort in siene Erklärung - wenn de Seehund den Paletot nu anhett, so swemmt he natürlick damit gegen Middag an't Land; dat geschüht in der Regel nämlick, dat he Middags an't Land geiht, üm sick dar, up'n Strand liggend, in'n Sunnenschien to warmen. Hier dröögt em nu sien Paletot, während he sick dar so'ne Stünn un länger up'n Oeversand in'n Sünnenschien räkelt, uut, un - wat is am Enne natürlicker un erklärlicker? - de Seehund findet dann bald, dat so'n Paletot in'n Grunne gar nich to verachten is, un ook vör 'n Seehund, hauptsächlick bi slechten Wee'r an'n Lanne, en ganz nüdliche un kumfurdable Dracht afgiwt.’

‘Nä so wat,’ rööp ick, trotz disse schöne Verklärung doch eenigermaten verstaunt, ‘un disse ohle Bursz dar, de dar jitzt mit sienen Paletot angewackelt kummt, worüm mag de em denn nu jitzt gerade antagen hebben?’

‘Kannst Du noch fragen,’ sä Andrees; ‘as Bademantel will he em sick benützen - dat is doch licht to begriepen, as Bademantel, üm sick gegen Verküllung to schützen in den Dagwind, de hüt jüst stark weiht, wenn he nu wedder uut dat warme Bad ruutstiggt.’

‘As Bademantel?!’ rööp ick nu noch mehr verwunnert; ‘nä, öwer so'n Seehundsverstand! - Schull man dar nicht gar sienen Minschenverstand öwer verleeren!’

‘Vörläufig, mien goode Jung,’ slööt Andrees, ‘laat us Beiden darmit tofreden sien, un künn wi ook darmit tofreden sien, to sehn, dat et öwerhaupt vörkummt dat - Seehunne Paletots dräget. - - So wat kann doch nich Jeder, de van Reisen torüggkumt, vertellen.’

‘Nä,’ sä ick, ‘dar hest Du Recht, Andrees.’

Uennerdesz harr de ohle Seehund sick sienen Paletot aftagen un wöör in dat Bad hinafstegen. Wie töwden awer nich bit he wedder ruutsteeg, un sich em wedder antöög. - Wat schullen wie ook. - Wie wöören jo öwer disse beiden Punkte van fortschreitende ‘Seehunds-Cultur hinlänglick

(1) Ichend, irgend.

(2) Nöchde, Nähe.

[p. 148]

upgeklärt, un Ji, so hape ick, gelübte Oellern woll ook? - Im öwrigen bün ick nu darup gefaszt, noch mehr sehr uuterördentlicke Dinge to sehn un Begewenheiten to erlewen up miene wiedere Noordpohl-Reise, un künnt Ji Jo ook man im vöruut drup gefaszt maaken, gelübte Oellern!

Euer gelübter Söhn

Kasper Wullkopp.

Willem Schröder.