Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

Bäter is bäter.

Dit Sprekwoord stammt här van de vermaarde Doomni Gersema, dee siener Tied un in 't Leven Pastor te Ihrhove was. He sall een sekür, un in gewisse Saken een mehr as gewohnelk Mann weszt hebben. Mien Olle hett hum noch ganz good kennt. Een Mann, dee de Dingen anteleggen

[p. 70]

wusz, un klook un schlau was as de Brand⁽¹⁾. Een Staaltje⁽²⁾ maken of to 'n Besten geven, wasz hum 'n Lüst, - waarvan 't dann kwamm, datt dat Volk hum, mehr of minn, alle gärn lieden mugg, wenn he ‘von wegens die Ordnung und Pünktlichkeit’ ook towielen dör de bekende Nathgaarnsitters⁽³⁾ in de Enge dreven wurr. Man doch: unse Doomni Gersema leet sück d'r even gien grau Haar um wassen. He was levendeg van Natür, un unverzagt - mugg d'r komen, wat d'r wull. De Mann däh klook d'r an. Waarum ook? Waarum ook sölen wi uns eenmal dat körte Leven achterna sülffst noch verbittern, wenn de andere Menschken al mehr as genugg daarvör sörgen, datt unse Hoogmood neet in de Boomen waszt, - Junge nä! Weg d'r mit! Wi kunnen d'r wal ganz bi in de Boomkes gahn. - ‘Bäter is bäter!’ säh Doomni Gersema, un daar gung he hen, un kümmerde sück um de heele Welt neet. 't Kummt All' to rechte, wenn wi man wat Gedüld geven un Overlagg⁽⁴⁾ hollen; 't kummt noch All' torecht, wenn 't ook erst un toowielen dunker uutsüggt. Man wie? Nu, dat moot sück finden, un findt sück ook te siener Tied, - bloot gien Kopp hangen laten. Frischk d'r up an! Helpen deiht 't sück alle un wie? - ook dat find sück, as 't Gefall lehrde:

Doomni Gersema harr een grooten Söhn an de Akademie te Gröngen. De Junge sull studeeren un sien Vaders Amt lehren. Unse Jabk' harr al dree Jahr lang studeert - man he was 'n Quandje. ‘De Appel fallt neet wied van de Boom’, as 't Spreekwoord seggt. Doomni was in sien junge Jahren ook neet van Güstern west, un sien Jabk' wull hum daar neet in togefen. Nu, de Olle harr d'r ook so völ neet tegen, man doch - nu endelk wurr hum de Tied doch wat lange, as sien Jabk' noch neet overkwamm; un wat noch daarto de Olle prickelde, was de - Geldpüüt⁽⁵⁾. Daar wurr hum wirkelk de Tied ook lang bi, denn de Junge hull gar neet up um Geld un alltied weer um Geld antepumpen. De olle Gersema wull nu avers ook endliek wat vör sien Geld weten, he wull wat van Jabk' sien Daden seën, un Pasteroomske⁽⁶⁾ freite sück al ganz härelk daarup, wenn hör Jabke mit de groote Timphood un de Betfe up de Kanzel stahn sull te preken. De dree Studeerjahren wassen je al um, un Jabk' musz komen. Man leider! Jabk' kwamm neet, Jabk' leet in de lestde Tied nicks van sück hören. - Dat was je raar!

‘Doomni! Wo mag dat komen?’ säh Juffrau tegen hör Mann. ‘De Tied wordt mi d'r lang bi.’

‘Mi ook, mien Kind! 'k sall de Junge ins'n henschriefen.’

‘Do dat, do dat!’ säh de Frau.

Un Doomni sedde sück hen, un schreef an sien Söhn in Gröngen.

Mien Junge! Du liggst uns recht an 't Harte, un dien goode Moder freit sück al lang up dien Ankummst. Maak also dien Saken daar in Oerder un koom over. De Tied wordt uns d'r wahrliek lang

(1) As de Brand, in hohem Grade.

(2) Staaltje, Witz.

(3) Nathgaarnsitters, Kleinigkeitskrämer.

(4) Overlagg, Ueberlegung.

(5) Geldpüüt, Geldbeutel.

(6) Pasteroomske, Pastorin.

[p. 71]

bi. Geld genugg köst, hest du, as di wal bekennt is. Wacht' neet langer. Do dien Examen un wees neet verzagt. In de hartelke Verwachten van dien Ollen.’

Gersema harr schrefen un Jabk' kreeg de Breef. Dat was avers 'n Demnach vör unse junge Candidat. Ja, was he 't man erst! Jabk' harr noch heel neet an 't Huus docht, un noch minder an 't Examen. De dree Jahren wassen hum versträken as 'n Gedachte. He harr se good genooten, man leider an 't Lehren neet völ Gefallen funden un sück daarmit umschlaan. Daarto harr he ja immer noch Tied! as he meende. Man dee Tied was noch immer neet komen, un nu wassen de dree Jahr um, un - verspöölt. Dat was 'n Ding, um mall te worden. ‘Examen, - Examen! Vader kunn wal wat meenen! Ick al up de Preekstool? Nä, dat kummt mi doch te sekür vör. Ick bün heel verlegen, ick weet neet, wie ick dat maken sall, - ick kann 't Examen neet doon, ick fall dör - dör! Jungs, wat 'n Spill!’ - Jabk' dochde sück een Oogenblick over.

‘Ick schrief mien Olle 't hen; ick schrief hum hen, wie 't d'r mit gestellt is. He moot noch wat Gedüld hebben.’

Un Jabk' schreef sien Olle hen und bun d'r gien Dookje um. He openbaarde sien Vader un Moder de Dingen so, wie se vörlaggen: datt he 't Examen neet doon kunn un versöggde um de vaderlieke Gedüld, - sien Moder harr 't ja al van sülfst - dat weeten wi ja.

Un as Gersema de Breef van sien Söhn uut Gröngen kreeg un hum leesde, do maakde he een ernsteg Gesicht un so bedaard, as he 't neet völ harr. Dat kneep ook wal up Duumke! He leep stemmeg dör de Kamer un krabbde sück verdretelk up de Kopp.

‘Dat is je verdülld, dat is je verdülld mall!’ brummde he vör sück. ‘Nä, blieven kann de Junge d'r neet. Här moot he d'r! 't Geld is up, - All's is up! Här moot he d'r! - Man’ - de Olle bedochde sück - ‘ick sall hum Raad geven! Ja, ja! mooten seën, wo 't oflöppt. Wenn de Junge man neet heel un dall up de Kopp fallen is, un noch 'n bittje Genie besitt, dann kummt he d'r of, - of as 'n Dartien⁽¹⁾.’ Doomni harr sück al weer wat erhaalt. He namm sien Piep, kloppde hum uut, stook hum bedachteg an, leep noch 'n paar Maal schmökend over de Dähl, un dann - sedde he sück. Sien Söhn musz sogliek 'n Breef weer hebben. He sull hum wal Raad geven, Raad vör sien Examen.

Un also schreef Doomni Gersema:

‘Mien leeve Söhn Jabk'! In sünderlieke Droevigheid un Schmarte hebben wi dien Geschrift ontfangen. Dien goode Moder kritt dicke Thranen, un is noch neet weer stille. Se denkt, datt 't mit de Pastor al heel un dall uut is. Dien neë Timphood, dee se al lang in 't Kamnett had het, trüürt nu under 'n schwarten Schleier. Mien Junge, du hest hör mit dien Breef in de grootste Benaudheid versett, un daarum noch te mehr, dewiel se di al in 'n Verschiensel⁽²⁾

(1) As 'n Dartien, als ein Held.

(2) Verschiensel, Erscheinung.

[p. 72]

up de Preekstool seën het. Mien Junge, maak dat bäter! Mi sülffst is de Saake dichte an 't Harte komen, denn ick moot di bekennen - 't Geld is up! Daar leit sück gien Paale vör setten, alle Inwendsels⁽¹⁾ maken hört daarbi up. Du büst klook genugg, um datt sülfst inteseën. Also, mien leeve Söhn Jabk'! Här muszt du d'r - een vör alle Mal! - Man mien Junge, 't geit neet - neet wahr? - Spreeken wi neet langer daar van. Ick weet 't wall, 't geit so, wenn man jung is. Wi willen dat todecken un vergeten. Ick weet wal, ick bün ook jung west. Man hör' to! Ick will die Raad geven. Dat Examen muszt du doon, un di daarto so boll as mögelk is instellen. Gien Mood verloren; ick sall di helpen! Ick kenn' dat! Un is dann Alles in de Riege⁽²⁾, so schrifst du mi de Dag, wanneer de Proew⁽³⁾ wesen sall; ick sall dann daarvör sörgen, datt du up Tied un Stünde een Breef van mi in de Hand kriggst, dee di d'r dör helpen sall. Du muszt man good vör de Thranen sörgen.’

Un also schreef Doomni Gersema sien Söhn, un Jabk' kreeg Kennis van de Breef. Gehorsam sien Vader, melde he sück denn ook bi de Heeren to 't Examen an. De Dag wurr bestimmd, wenneer dat Jabk' vör de Banken un vör de gelehrde Heeren sien Probe ofleggen sull, un Gersema in Ihrhove kreeg daarvan bi Tieds Naricht.

De Doomni schreef nu weer een Breef, un wachde de Tied of, so datt he up dee Dag in Gröngen ankomen musz, wenn sien Söhn in 't Examen satt. Wat he daarin schreef? - Wacht even!

So versträken noch eenige Dagen, un de benaude Examensdag was daar. De junge Gersema satt in 'n groot Saal vör de Mesters un Heeren van de hooge School. Frage up Frage kwamm, man mit Gersema ging 't neet to best. He keek d'r bedrövt uut un bi Sied van de Nöse dahl⁽⁴⁾. Sull d'r wat an fehlen? De junge Mann sitt daar je so eegenaardeg vör sück hen, as of he d'r heel neet bi 't Examen is. De Examnater versöggt, hum upterichten, man dat will gar neet van 't Stä⁽⁵⁾. Daar wordt fraagt un fraagt - twee Körten, twee Langen - man Gersema is de Stillte sülfst, so dat endelk de Heeren bedenkelk de Koppen schüddeln un flüstern: Faulentus. 't Is hoch Tied vör Gersema, he markt 't sülfst; he sitt un trilld, un - denkt an sien Vader. Man sieh daar: Daar wordt mit eenmal an de Döhr tickt. De Döhrwachter, dee nett daarbinnen is, geit harrut, blifft een Oogenblick buten, dewiel de Heeren de Ohren spitzen un de Halsen verlängern, un 't Gersema wat lichter um 't Hart wordt. Daar kummt de Pedell weer harrin, un in sien. Hand het he een ördentlieken grooten Breef mit schwart Siegellack, un up de Breef steiht: ‘An de Studiosus Gersema - in de Oogenblick oftegeven!’ - De Heeren kieken recht gespannt up, de Oogen vergrootern sück, un Gersema is al radd upsprungen un hett mit 'n heel bedrövden Uutkiek na den Breef grepen, as

(1) Inwendsels, Einwendungen.

(2) In de Riege, in der Ordnung.

(3) Proew, Probe, Examen.

(4) Bi Sied van de Nöse dahl, bei der Nase hinunter.

(5) Van 't Stä, (eig. von der Stelle) von Statten.

[p. 73]

wusz he al, datt d'r neet völ Goods instunn. He weet Bescheed, un dreit, um 'n ganz besünder Indrück te maken, de Breef mit dat schwart Siegel recht sichtbarliek, langsam un hoog in de Hand herum, datt de Heeren het alle recht Schwart up Witt seën könen. Dann geiht he bi, un breckt hum langsam mit trillerge Handen open, - open, un leest. Doch, 't sünt man een paar Woorden! - Daar fallt de Breef al up de Grund, un Gersema beschwickt, - fallt bina bi Sied up sien Stä, un begünt recht hartelk te rären⁽¹⁾. De Heeren kieken verbaast eene de ander an, un weeten neet, wat d'r vör geiht.

‘Dat is heel wat Trüregs,’ seggt de Eene.

‘Dat is 't gewisz,’ seggt 'n Ander, un kriggt de Breef van de Grund up, kickt d'r sogeliek in un leest:

‘Mien leeve Söhn! Haast di, koom over! De Krankheit van unse leve Vader het schielek tonomen - he liggt up Starven!’ -

un wat d'r mehr instunn.

‘So,’ sähen daarup de Heeren tegen eenander. ‘Dat lett sück denken, datt de junge Mann under disse Umstandegheid sien Gedanken neet tosamen harr un hebben kann. Nä, nä! He kann darum wall klook genugg wesen, man wi mooten wat mit hum toseën. He het gien Schüld; 't sull uns sülfst neet bäter gahn.’ Un also beschlooten de Heeren, nickden vertrauelk mit de gelehrde Koppen un flüsterden: ‘Absentus!’

De Menschken harren gewisz neet Unrecht un unse Gersema kwamm d'r richteg dör! De Olle sien Raad harr de Schlacht overwunnen un de Sieg daarvan dragen.

Gien Eene was blieder as unse Jabk'. As he weer te Huus was, schreef he in fleegende Sprang sien Ollen hen. ‘Vader, ick bün d'r dör, - 't is alle good gahn. Moder, ick bün Candidat un kann preken.’

De Olle avers schmüüsterlachde, as he de Breef van sien Söhn leesde, he stook sien Piep daarup recht schmaakelk an, un dann schreef he sien Söhn bloot mit een paar Woorden also hen:

‘Bäter is bäter, mien Junge! Ick gratuleer di to dien Examen un datt du d'r dör büst. Koom nu ook boll herover un süüm neet.’

Un de junge Candidat is denn ook boll overkomen. Un as he dann daarup bi sien Ollen in Huus trad, floog hum sien Moder al van Wieden entegen, umhalsde hum, un reep: ‘Gott si Dank! Daar hebben wi nu doch unse Doomni!’ De Olle avers tickde sien Söhn mit een lachend Gelaat up de Schuller, un säh: ‘Bäter is bäter, mien Junge!’

(1) Rären, weinen.