Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

[p. 41]

Döntjes¹⁾.

I. Dat nyge testament.

In Paderbörn wahnde en Awkat, de leet sik Dokter Mühler schryven. He möök sik uut der Karke nich veel un wull van de Swartröcken nix weten; bloot den Pater Stephanus, en fidelen Mönk, mugg he wol lyden un drünk faken²⁾ eene Flesse Wyn mit em.

De Dokter würr krank; olt un swack was he al lange wesen. As syne Krankheit bedenkelk worrn was, höllt et Paster Fechteler, wat en Ex-Jesewyter was, vöör Pflicht und Schülligkeit, den Kranken ins to besöken um em to seggen, dat et nu wol Tyd wööre to bichten un to kommenzeeren. Man de keem nett an³⁾. De Kranke sed⁴⁾, dat he sik een- vöör allemal synen Besöök verbidden un mit kenen Papen wat to doon hebben wull.

Do Hilarius, de by Fechteler Kaplan was, datt höörde, sed he: Ik willr mal hen gaan un snacken⁵⁾ mal dütsch mit em.

Ah, mein Tobias, sed de Paster, bleib weg; du wirst nichts ausrichten. Tobias nömde he den Hilarius, wyl he nix beter verstünn, as Doden begrawen.

Hilarius leet sik nich afholen, stülpde synen Dreetimper⁶⁾ up un gung hen.

Go'n Dag, Herr Dokter.

Süü, go'n Dag, Herr Kaplan.

He is krank, Herr Dokter, un schall wol balle starwen möten.

Ja, datt kann wol mögelk syn. Un wat schall datt?

He mutt sik bekehren, mutt bichten, süsz kummt he syn Levdage nich in'n Himmel, süsz kummt he in de Helle.

So, mutt'n datt? Wer hett datt denn seggt?

De leewe Herr hett't seggt.

Wo steit datt denn schrewen?

Int nyge Test'ment.

Wer hett dat nyge Test'ment denn maket?

Ja, wer hett't maket? Gott Söhn hett't maket.

Herr Kaplan, wie kunn denn de Söhn en Test'ment maken? de Vader levde ja noch! Dat Test'ment is ungüldig.

Hilarius keek den Awkaten groot an, neem synen Dreetimper un Go'ndagstock⁷⁾ un daar gung he hen. He leep na'n Paster Fechteler un reep;

Pastoor, et is nix mit use Rel'gion! Dat nyge Test'ment gelt nich.

Ah, mein Tobias, warum denn? Wer sagt das?

Wie kunn denn de Söhn en Test'ment maken? De Vader levde je noch!

1) Döntje, kleine Erzählung, Anecdote.

2) Faken, zu Zeiten, manchmal (Holl. vaak).

3) De keem net an, (auch: he keem sien Mann an), der kam übel an.

4) Sed, sagte.

5) Snacken, plaudern, schwatzen.

6) Dreetimper, (Hood mit dree Timpen), dreieekiger Hut.

7) Gondagstock, Spazierstock.

[p. 42]

Ah, mein Tobias, Du bist bei dem kranken Doktor gewesen. - Un he har Last¹⁾, dat he synen Tobias weer torechte kreeg.

Pater Stephanus kunn mit'n Dokter beter farrig²⁾ warrn. He besoggt em eenige Dage daarna un fund den Dokter so dwas³⁾ un venynig⁴⁾, as wenn he by Pasters Karline in de Schoole gaan harr.

Wat is dy, Dokter? Du süüst je so venynig uut.

Denk dy mal, Stephanus, de Jödendokter was vandage hier; ik bruuk em je jümmer. De Keerl hett my ankundigt, wenn ik myne Reknung mit 'n Himmel afsluten wull, schull ik'f mörgen doon, öwermörgen mugg't wol to laat syn.

Dat het de Jöde seggt? Ne, so'n unbeschufften Keerl! Weeste wat? Den Jöden tom Aerger schaste't⁵⁾ vandage noch doon; de schall doch synen Willen nich hebben.

Daar heste Recht, sed de Dokter, kumm van Namiddag weer un breng alles mit.

Wer was froher, as Pater Stephanus! Hy gev synen Fründ alls, wat nödig was. Den drudden Dag was he doot.

Pater Stephanus gung nu na'n Kaplan Hilarius un brogg em en Grusz va'n Dokter Mühler, en he leet em seggen, dat nyge Test'ment gelle doch.

1) Last, Mühe.

2) Farrig, fertig.

3) Dwas (buchst. quer), unwirsch, Holl. dwars.

4) Venynig, giftig.

5) Schaste 't, sollst du es.

II. Een schoster.

De ole Meister Wäglich is nu al lange dood, un de Meesten warren⁶⁾ sik em nich mehr vöörstellen könen. 't Was man een lüttje Mann un harr slowitte⁷⁾ Hare un en Nöse int Gesicht harr he, de stunn so vöördwas⁸⁾ in de Luft henuut, dat he eenen wol darmit harr upspieszen kunnt, äwer een Paar graue Ogen unner een Paar groote witte Haarbüschels segen Een so pfiffig an as wenn se seggen wullen: ik weet wol, waar Barthelt den Most halt. Um en Antwort was he nümmer in Verlegenheit un he kunn syne Reden so zierlich setten, as wenn se vöörher drückt weeren. He harr en open Kopp⁹⁾ und harr ook veel in Böker lesen, so dat he mehr wuszde as mennigeen Schoolmester, un daarup ded he sik denn ook wat to gode. He was äwer ook en düchtige Schoster, de syn Handwark uutn Fundamente verstund, un de vöörnehmsten Lüde leten ere Stefels by keenen Andern maken, as by em, wenn se ook mennigmal ere Noth mit em harrn. He harr syn Kopp vöör sik un kunn 't partu¹⁰⁾ nich li'n, wenn in syn Fach Eener 't beter weten wull. Ne, sed he denn, ik heff Annetemie studeert un kenn idereen Knäkelken van 't Been.

Mit en olen Senater harr he ook 'mal so'n Danz¹¹⁾ hatt; de harr wol so'n Jahr of tein by em arbei'n laten un weer ümmer sehr mit syne Arbeid tofre'n wesen, eenmaal äwer leet he em kamen un bestellde een

6) Warren, werden.

7) Slowitt, weisz wie eine Schlosse, hagelweisz, schneeweisz.

8) Vöördwas, quer, schief.

9) Open Kopp, schlauen Kopf.

10) Partu, durchaus, keinenfalls. (Fr. partout).

11) So'n Danz hebben, solch eine Erfahrung haben.

[p. 43]

Paar Stefels gerade so, as he se daar un daar seen harr, un beschreef se em lang un breed. Wäglich schuddelde mit'n Kopp und sed, dat weren keene Stefels vöör den Herrn Senator, un he würr se schonst¹⁾ maken as se syn müszden. De Senater äwer schreide em noch na, se müszden gerade so syn as he em seggt harr un anners nich. Wäglich maakde de Stefels na synen Kopp un as he se den Herrn Senater brachde, wurr de fuchswild un sed em dat he nu keen Stück wedder by em arbeiden laten würd. Aewer na kuum²⁾ sösz Weeken leet de Senater em al wedder halen un weer as en Ohrworm un sed, he schull em man wedder en Paar Stefels maken, he kunn anners keene an de Föte hebben as von em. Daaröver hett sik Wäglich nu gar nich wunnert un to den Senater seggt, he schull man glycks synen Bedeenten vöörschicken, en Paar stunn al lang parat, fix un fardig, he harr wol wüszd, dat he em wedderkamen ded.

Ook vöör den olen Pastor harr he mal en Paar Stefels maakt un as de se anprobeeren wull, gung dat nich, wyl he de linke Stefel öwer dat rechte Been trecken wull. De Pastor wur daarby brun un roth, so harr he sik afmaracht³⁾ un sed dullerhare⁴⁾, wat he em eegentlyk maakt harr: de Stefels kunn he nich bruken. Wäglich har wol seen, waaran't haperde, neem de Stefels, pusde eenmal henin un verwesselde se, gev den olen Pastor den rechten un sed: Herr Paster, nu schall't woll gaan. Un't gung, as wenn't schmeert weer, de Stefels seten, as weern se em angaten⁵⁾. De Paster wull sick dood wunnern un meende, datt datt nich mit rechten Dingen togung, he muszde wol hexen könen.

Wäglich is sehr old worrn, he het äwer in syn Warksted seten un schostert bet up den lesten Dag, un noch vandage hört'n mennigmal van ole Lüde, dat se sücke Stefels nich wedder kregen harrn, as dunemals van Wäglich.

1) Schonst, schon.

2) Kuum, kaum.

3) Afmaracht, ermüdet, abgemattet.

4) Dullerhare (dullkoppt) jähzornig.

5) Angaten, angegossen.

III. Een droom.

Ik was in'n Keller wesen un nich ganz tydig na Huse kamen. As'k my daallegt⁶⁾ haar un inslapen weer, drömde my, dat en ole Mann mit'n langen, witten Bart vöör myn Bedde stunn mit'n groot Schlötelbund in'r Hand. Datt warrt wol Petrus syn, dachde ik. He froog my, of ik mit wull un ins den Himmel bekiken? ‘Ja wol,’ sed ik, ‘dat kann my passen.’ He neem my by de Hand, un do weer my datt, as wenn wy flögen, un uppen mal blev he vöör en grotet Döör staan un sed: ‘Nu pasz up, nu kaam wy henin, ik will Dy alles wysen, stille muszd äwer syn un't Muul holen, sunst laat ik Dy plumpsen.’ Un as ik em dat tosegt harr, schoof he en langen, dicken Riegel vöör de Döre weg, do keem wy uppen groten, wyden Hofplatz, up den rund herum Döre an Döre weer, Gott mag

6) Daallegt, niedergelegt.

[p. 44]

weten wa veele. Up den Hof weer't äwer boomstille¹⁾. Ik dachde by my, na, datt kann denn doch myn Levdage de Himmel nich syn; sed äwer nix un leet my gedüldig wyder föhren. As wy an de eerste Döre kemen, mook Petrus ganz sachte open un sed lise gegen my: ‘Du, daar sünd de olen Jungfern in, de mött't sik de Tyd mit Flockenzuppen verdryven.’ Daar weert Dy denn ook en Gewimmel un en Geschnatter un man seeg't jüm an, datt se vöör Arger un Verdreet Allens kort un kleen reten, wat jüm unner de Fingers keem, un do wüszd ik up eenmal, waar de veele Snee all' herkümmt. Von daar föhrde he my an de twede Döre un sed: ‘Daar binnen sitt't de olen Junggesellen, de mööt't dönnern un blitzen.’ As ik nyschyrig daar henin keek, seeg ik, wa alle daarseten un mit enander knurrden, datt datt gerade so klung, as wenn't dönnerde, un sücke böse Ogen maakden se, datt man meende, et ded blitzen. Do dachd' ik, wat is't good, dat Du ene Fru hest. As Petrus de drüdde Döre opended, sed he: ‘Daar sünd de Buren, de mööt't de Wulken schuwen²⁾.’ Datt hett my denn ook bannig Plaiseer maakt, as ik seeg, wa de leien Buren daar arbei'n muszden, un wa jüm³⁾ dat Sweet öwer Steert un Ohren leep. Eene Döör wyder sed Petrus: ‘Süü, daar sünd de bösen Wiwer, de mööt't Hagels brauen.’ Daar weer denn ook en Heidenspectakel, un ik harr noch kuum heninseen - ‘Herrjeses!’ schreed ik, ‘daar is jo myne -’. Plumps, daar lagg ik in myn Bedde. Petrus harr my loslaten, wyl ik plappert harr; do bin ik upwaakt. Myne Fru heff ik äwer van dissen Droom keen Starvenswöörtken seggt, - ik weer my höden.

1) Boomstille, völlig still.

2) Schuwen, schieben.

3) Jüm, ihm.

IV. Laat dy nich verblüffen.

I.

In Magdebörg was vöör dissen en olle Kaplan, den se wegen syner snurrigen Infälle in 'r ganzen Stadt geern li'n mochten. Allens lusterde up syne Unnerhollung. Wenn sik äwer mal so'n Klootschyter⁴⁾ ankamen leet, em to öwen⁵⁾, de verbrannde sik jedesmal de Schnute⁶⁾.

So'n halwwussen Schrywer wull in's synen Mothwillen an em uutlaten. He fung an up Papst un Biskup to sticheln un fröög:

‘Herr Kaplan, wat is wol vöör'n Unnerscheed tüsken en katholsken Biskup un en Esel?’

‘Datt is ganz eenfach: de Biskup draggt dat Krüz up'r Bost, un de Esel draggt et uppen Rügge.’

‘Ja, dat is wahr,’ sed de Schrywer un keek recht dumm vöör sik hen.

‘Wetet Se äwer wol,’ frog de Kaplan, ‘wat vöör'n Unnerscheed is tüsken en Esel un so'n Schrywer as Se sünd?’

Jenner Bedachte sik 'ne Wyle un sed: ‘Ik weet keenen.’

‘Ik ook nich,’ sed de Kaplan.

4) Klookschyter, Naseweis (Gron. wiesschiet).

5) Owen, necken, plagen.

6) Schnute, Schnauze.

[p. 45]

II.

En annermal was disse Kaplan in'r groten Gesellskup, un 't duurde nich lange, do harr he't groote Woord, un allens lusterde up em. Do verbrannde sik ook weer so'n Hansquast, de em targen¹⁾ wull. He fröög:

‘Seggen S' mal, Herr Kaplan, woorüm dröwt²⁾ de katholsken Geistliken nich frejen³⁾?’

‘Oh, swygen S' stille,’ sed de Kaplan, ‘door kürt'n⁴⁾ nich geern van.’

‘No, seggen S' doch, Herr Kaplan, et is jo eendoon⁵⁾.’

‘Swygen S' doch stille, et ludd nich good.’

Jenner dachte, de Kaplan harr Eenen in'n Sinn, wurr nyschieriger un todringlyker un sed, do alles lusterde:

‘No, seggen Se't doch man, et mag rutkamen wa et will, wy sünd jo Männer un vullwassen Lüe.’

‘Wenn S' my nix vöör öwel nehmen willt, denn will ik't seggen.’

‘Ne, ik nehme nix öwel, Herr Kaplan.’

‘Nu good, ik nehme de ganze Gesellskup to Tügen, de Herr nimmt my nix öwel. Denn lustern S' mal: Wy katholsken Geistliken dröwt nich frejen, dat wy nich so dumme Jungens in de Welt setten süllt, as Ehre Herr Vader daan hett.’

Allens reep Bravo un klappde in de Hänne. De Hansquast greep Hoot un Stock un günt⁶⁾ gung he hen tor Döör henut.

Karl Tannen.

1) Targen, zum Zorn reizen; Holl. tergen.

2) Dröwen, dürfen.

3) Frejen, lieben, Holl. vrijen.

4) Küren, sprechen.

5) Eendoon (buchst. ein Thun), einerlei.

6) Günt (Holl. ginds), da.