Van de Schelde tot de Weichsel. Deel 2: Neder-Duitschland

[p. 25]

De abt van St. Gallen.

Ick will jo vertellen een Staaltje heel snurrig;

Der was ins een Kaiser, meer lüstig as gnurrig,
Oock was der een Abt, woll van Uutkiek wat smee⁽¹⁾,
Man Schade, sien Scheepker⁽²⁾ was klooker as he.

De Kaiser haddt' stuur⁽³⁾, 't was in Hitt' of in Kolde

In Iser musst slapen in buten⁽⁴⁾ de Olde,
Denn was man blank Water un Swartbrood sien Köst,
Un vaken musst liden he Hunger un Döst.

Dat Paapje, dat wusst sick wol beter to höegen⁽⁵⁾,

Un wakker an Disk un in 't Bedd sück to plegen.
As vulle Maan glinstert sien plutsig⁽⁶⁾ Gesicht,
Dree Kerels umspanden den Pans hum nig ligt.

Drum wull woll de Kaiser den Geck hum an scheeren,

Ins reed he vöerbi mit een Koppel Offceren,
't Was midden in 't Sömmer, se smullten in Sweet;
De Abt upp een Bank vöer sien Papenhuus seet.

De Kaiser docht, funtas, dat hebb' ick jo drapen⁽⁷⁾.

Wo geit di't? - so reep he, - du Baas van de Papen?
Mi dücht dat to sehn is, mi dücht, woll ganz recht,
Dat Beden un Fasten bekummt di nich slecht.

Doch vaken sünn ji mit jo Tied woll verlegen,

Een weinig meer Arbeid was vör jo een Segen.
Se seggen, de Abt is een heel klisper⁽⁸⁾ Mann,
De⁽⁹⁾ Gras wassen hören, nich sehn bloot het kann.

So geev' ick di denn, dat dien Kusen⁽¹⁰⁾ wat sliten,

To Körtswiel dree aardige Nöten to biten;
Dree Maanden van nu af, beraam ick, dat reed
Du bist, upp mien Fragen to geven Bescheed.

‘To 'm Eersten: wenn hoog upp den Troon ick mi laate Vöer aller Welt sehn in mien Kaisers-Ornate, Denn sallt du mi seggen, wo vöel of wo min Oock bet upp een Heller na weert ick woll bin.

(1) Smee, feist; eigentlich weich, Hd. geschmeidig, Holl. smijdig.

(2) Scheepker, Schäfer.

(3) Stuur, Holl. stoer, schwer; urspr. kräftig.

(4) In buten, draussen, im Freien; dasselbe in, welches die Holl. haben in: ên Zondag, daarenboven u.s.w.

(5) Höegen, hegen.

(6) Plutsig, aufgeblasen, aufgedunsen.

(7) Drapen, getroffen; Mnl. drepen.

(8) Klisper, schlau.

(9) De, der, pron, relat.

(10) Kusen, Holl. kiezen.

[p. 26]

To 'm Tweeden hebb ick van dien Wiesheid to fragen: Wo gau ick to Peerd' um de Eerde mag jagen? Um geene Minüte to vöel of to min; Ick weet woll, ligt draapt dit dien schrandere Sinn.

To 'm Darden moot oock dien Hoogwaardige Gnaden Upp 't Haartje denn mine Gedanken nog raden; Ick will se denn seggen, dat loof'⁽¹⁾ ick di, man Der sall oock geen Tütteltje waar wesen van.’

Un weetst du geen Antwoord upp disse dree Fragen,

Denn hesst du dien Krummstock de langste Tied dragen;
Denn laat ick di fören⁽²⁾ upp'n Ezel döer 't Land,
Verkeert, vöer de Tögel den Steert in de Hand.

De Kaiser reed wider mit Lachen un Spreken;

Dat Paapje fung an sick de Kopp to terbreken,
So starvensbenaut as wenn vöer dat Gericht
Een arme Verbreker sien Doods-Urthel kriggt.

He schreef woll an een, twee, dree, veer Unverstäten,
He froog woll bi een, twee, dree, veer Facultäten;
He spaard er geen Geld an, dog nicks as Verdreet
Bleef over, geen Dokter wussd vöer hum Bescheed.

Gau wussen⁽³⁾ bi fragen un heel vöel Koppbreeken

De Stünden to Dagen, de Dagen to Weeken,
De Weeken to Maanden; bold kwam de Termien,
De Stakkert, sien Corpus verging as een Schien⁽⁴⁾.

He sproock mit geen Minsk, mit geen Nunn' un geen Pater;

Bold leep he dat Holt döer, bold stund he an 't Water;
So seet he an d' Kant van een Sloot ins alleen,
Daar kreeg hum Hans Beendix sien Scheepker to sehn.

‘Heer Abt,’ säh Hans Beendix, ‘wat ga ji to quälen?

Wo word ji so mager, wat mag jo dog schälen?
Jo Beenen, jo Buuk un jo Wangen vergaan;
Ick lööv, Maree Joseep! jo iss wat andaan!’

Og, goode Hans Beendix! an 't Tüüg will mi lappen

De Kaiser⁽⁵⁾; he geef mi dree Nöten to knappen,
De süllfst woll Beelsebub ungeknappt lett,
Un wenn he oock Kusen as Ambolden⁽⁶⁾ het.

(1) Loof', verspreche, Holl. beloof.

(2) Fören, führen.

(3) Wussen, wuchsen.

(4) Schien, Schatten; Holl. schim (‘schijn en schaduw’).

(5) An 't Tüüg will mi lappen de Kaiser, Der Kaiser will mir am Zenge etwas flicken.

(6) Ambold, Amboss, Holl. aanbeeld.

[p. 27]

 

Eerst säh he: ‘Wenn hoog upp den Troon ick mi late

 

Vöer aller Welt sehn in mien Kaisers-Ornate,

 

Denn sallst du mi seggen, wo vöel of wo min

 

Oock bett upp een Heller na weert ick woll bin.

 

 

 

Dan säh he, will ick di to'm Andern nog fragen

 

Wo gau ick to Peerd' um de Eerde kann jagen

 

Um gene Minüte to vöel of to min;

 

He meende, dat draapt licht mien schrandere Sinn.

 

 

 

To'm Darden sall ick - nu Gott help mi in Gnaden,

 

Upp 't Haartje denn sine Gedanken nog raden.

 

He will se denn seggen, versprook he mi, - man

 

Der sall oock geen Tütteltje waar wesen van.’

 

 

 

Un weet ick Bescheed nig upp disse dree Fragen,

 

So hebb ick mien Krummstock de langste Tied dragen;

 

So lett he mi riden upp'n Esel döer 't Land

 

Verkeert, vöer de Tögel de Steert in de Hand.

 

 

 

Nicks meer? - froog Hans Beendix, dat sünd jo geen Saken;

 

Heer, geeft jo to frede, dat will ick woll maken.

 

Leent mi man jo Klottje⁽¹⁾, jo Krütz un jo Kleed;

 

Ick sall hum woll geven den rechten Bescheed.

 

 

 

Heb ick wat Latiensk is, oock heel nich begrepen

 

So weet 'k in mien Dummheid dog allerhand Knepen⁽²⁾,

 

Wat oock ji Geleerden vöer Geld nig upp 't Spoor

 

Könt krigen, datt hebb ick all arvt van mien Moor⁽³⁾.

 

 

 

Do sprung as een Rebukk de Abt, nu weer lüstig,

 

He steek in sien Kleer nu de Scheepker, de brüstig⁽⁴⁾,

 

As weer he de Abt, bi de Kaiser an 't Hoff

 

Sick sehn leet, un wull hum nu levern daar Stoff⁽⁵⁾.

 

 

 

Hoog satt upp sien Troon hier de Kaiser to prunken,

 

Sien Kroon un sien Mantel de glinsterd'n as Funken. -

 

‘Nu, Abt-Oom, nu seggt mi, wo vöel of wo min

 

Oock bett upp een Heller na weert ick woll bin.’

 

 

 

Vöer dartig Rieksgulden wurd Christus verschaggert,

 

Nu geev' ick, so vöel ji oock puggt wall un praggert⁽⁶⁾,

 

Vöer jo oock geen Deut⁽⁷⁾ meer as dartig min 'n een,

 

Um een moot ick jo dog woll minder weert sehn.

(1) Klottje, Holl. calotte, mutsje.

(2) Knepen, Kniffe.

(3) Moor, zusammengezogen aus Moder, Mutter.

(4) Brüstig, eine hohe Brust machend, sich in den Rücken werfend.

(5) Stoff levern, herausfordern.

(6) Puggt wall un praggert, pochet wohl und prahlet.

(7) Deut, Heller, Holl. Duit.

[p. 28]

 

Hum, hum, säh de Kaiser, de Grund lett sick hören,

 

De mag den doorlüchtigen Stollt⁽¹⁾ wall bekeeren;

 

Du dreist dat wall aardig, 'k hadd' nooit nig lövt⁽²⁾,

 

So schandkoop to wesen, Fründ, as et di bleeft⁽³⁾.

 

 

 

Man nu nog wat anders, hebb' ick di to fragen,

 

‘Wo gau ick to Peerd' um de Eerde kann jagen,

 

Um geene Minüte to vöel of to min!’

 

Ik weet, oock dit draapt woll dien schrandere Sinn.

 

 

 

Heer, ass ji jo froh mit de Sünn sett't to Peerde,

 

Un riedt't in een Tempo mit höer um de Eerde,

 

So sett ick mien Krütz un mien Klottjen daran,

 

In tweemaal twalf Stunden de Reis' is gedaan.

 

 

 

Ha, lagde de Kaiser, dat mag nig passeeren.

 

De Peerde föer Haver mit ass⁽⁴⁾ to tracteeren;

 

De Mann, de mit ass un mit wenn sick uppholt,

 

De maakt, ass he kann, wol uut Häksel nog Gold.

 

 

 

Man nu nog to'm Darden - dat sallt du wall swigen,

 

Un musst dog nog denk ick den Esel bestigen:

 

‘Wat denk ick, dat falsk is?’ - Da breng nu heruut,

 

Man blief mi mit Ass un mit Wenn van de Huut⁽⁵⁾.

 

 

 

Ji denkt van mi, ick weer' de Abt van St. Gallen?

 

Ja woll - man nu wider, geen rallen⁽⁶⁾ un mallen.

 

Prost-Maaltied Heer Kaiser, jo denken is mis,

 

De hier steit, Hans Beendix, sien Scheepker man is.

 

 

 

Wat Dusend, du bist nig de Abt van St. Gallen?

 

Reep luut uut, as weer uut de Wulken he fallen,

 

De Kaiser. - Nu, eens mut ick seggen, bist du

 

De Abt nigt, so sallt du 't denn wesen van nu⁽⁷⁾.

 

 

 

Di will ick den Rink un den Mantel vereeren,

 

Dien Vöer-Abt, de mag upp den Esel sick scheeren⁽⁸⁾;

 

So leer he denn wieder quid juris verstaan;

 

De sichten will, mutt upp de Akker eerst gaan.

 

 

 

Dat laat, mit Permissie, Heer Kaiser, man bliven,

 

Ick kann jo nig lesen, nig reken, nig schriven;

 

Oock weet van 't Latien ick so vöel as een Peerd,

 

Jan kann nig begripen, wat Janmann⁽⁹⁾ nig leerd.

(1) Stollt, Stolz.

(2) Lövt, von löven, (g)lauben.

(3) As et di bleeft, wenn es (dir) beliebt.

(4) Ass, Wortspiel auf Asche und as = wenn.

(5) Van de Huut, buchst. von der Haut, vom Leibe.

(6) Rallen, Unsinniges Zeug sprechen, Holl. rellen.

(7) Van nu, von jetzt an.

(8) Sick scheeren, sich packen, hier: hastig besteigen.

(9) Janmann, die Kindernamen werden gewöhnlich durch Mann zu Kosenamen geformt.

[p. 29]

 

Mien goode Hans Beendix, dat is denn dog Schade!

 

Nu kumm denn, un bidd' di een andere Gnade.

 

Dien Grapp was heel aardig, daarvöer mutt ick di

 

Wat geven - nu segg, wat verlangst du van mi?

 

 

 

Heer Kaiser, nig vöel vöer mi sülfst bruuk ick even;

 

Man is et jo Eernst, mi een Gnade to geven,

 

So bidd ick, wenn ick jo Pleseer maken kunn,

 

As Loon jo denn vöer mien Heer Abt um Pardun.

 

 

 

Ha braaf, säh de Kaiser, een Baas⁽¹⁾ magst du heeten,

 

So fix⁽²⁾ as dien Kopp is, is oock dien Geweten⁽³⁾.

 

So word denn Pardon hum in Gnaden verleent,

 

Un du oock toglieck mit een Broodbreef⁽⁴⁾ bedeent.

 

 

 

Wi laten den Abt van St. Gallen entbeeden:

 

Hans Beendix sall nig meer de Schapen hum höden.

 

De Abt sall hum plegen na unse Gebod

 

Vergeefs⁽⁵⁾ - bet an sinen sacht-saligen Dood.

 

 

 

(Na Bürger.)

(1) Een Baas, Meister, tüchtiger Kerl.

(2) Fix, tüchtig, klar.

(3) Geweten, hier: Herz.

(4) Broodbreef, briefliche Zusicherung eines sorgenfreien Lebens.

(5) Vergeefs, unentgeltlich, umsonst.