Alle de brieven. Deel 3: 1679-1683

[p. 228]

Brief No. 60 [31].
13 Mei 1680.

Gericht aan: Thomas Gale.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society. MS. 1882. L l. 53. Drie kwartobladzijden, met één teekeningetje tusschen den tekst.

Gepubliceerd in:

Antoni van Leeuwenhoek. Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leyden, 1686. Blz. 38-40 (1ste nummering). Met 1 figuur. (Hollandsche tekst.) [A.]

Antonii a Leeuwenhoek Anatomia seu interiora rerum. C. Boutesteyn. Lugduni Batavorum, 1687. Blz. 29-31 (2de nummering). Met 1 figuur. (Latijnsche vertaling.)

Phil. Trans. Vol. XVII. No. 196. January 1692/3. London, 1694. Blz. 594. Met 1 figuur. (Engelsch extract.)

Antoni van Leeuwenhoek. Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leiden, 1696. Blz. 38-40 (1ste nummering). Met 1 figuur. (Hollandsche tekst.) [B.]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia, seu Arcana naturae detecta. Ed. nov. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722. Blz. 29-31 (2de nummering). Met 1 figuur. (Latijnsche vertaling.) [C.]

E. Valk. Genees-kundig Verhaal van de Algemeene in zwang gegaan hebbende Loop-ziekte, die te Kampen en in de om-geleegene Streeken heeft gewoed, In 't Jaar 1736. Haarlem, 1745. Blz. 1-3 (2de nummering). (Hollandsche aanhaling van de tweede alinea van den brief.)

C. Dobell. Antony van Leeuwenhoek and his ‘little Animals’. Amsterdam, 1932. Blz. 194-196. Met 1 figuur. (Moderne Engelsche vertaling van den geheelen brief, uitgezonderd den aanvang en het onderschrift, door Dobell.)

Korte inhoud:

Uiting van Leeuwenhoecks dankbaarheid voor de benoeming tot lid der Royal Society. Vervolg van de observaties uit den brief van 5 April 1680 over levende wezens in het uit de ranken van een wijnstok druipende sap; proefondervindelijk onderzoek naar het voorkomen van levende wezens in de lucht.

Figuren:

In de Phil. Trans. Vol. XVII. No. 196. is als Fig. 5, slechts één der drie ‘popkens’ afgebeeld.

[p. 229]

Letter No. 60 [31].
May 13th 1680.

Addressed to: Thomas Gale.

Manuscript: Signed autograph; London, Royal Society. MS. 1882. L l. 53. Three quarto pages. A drawing in the text.

Published in:

Antoni van Leeuwenhoek, Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leyden, 1886; pp. 38-40 (1st numbering). One figure. (Dutch text.) [A.]

Antonii a Leeuwenhoek Anatomia seu interiora rerum. C. Boutesteyn. Lugduni Batavorum, 1687; pp. 29-31 (2nd numbering). One figure. (Latin translation.)

Phil. Trans. Vol. XVII. No. 196. January 1692/3. London, 1694; p. 594. One figure. (English extract.)

Antoni van Leeuwenhoek, Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leiden, 1696; pp. 38-40 (1st numbering). One figure. (Dutch text.) [B.]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia, seu Arcana naturae detecta. Editio novissima. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722; pp. 29-31 (2nd numbering). One figure. (Latin translation.) [C.]

E. Valk, Genees-kundig verhaal van de algemeene in zwang gegaan hebbende loop-ziekte, die te Kampen...... heeft gewoed, in 't jaar 1736. Haarlem, 1745; pp. 1-3 (2nd numbering). (Second paragraph of the Dutch letter quoted.)

C. Dobell, Antony van Leeuwenhoek and his ‘little animals’. Amsterdam, 1932; pp. 194-196. One figure. (Modern English translation by Dobell of the entire letter, except the opening lines and the closing formula.)

Summary:

Leeuwenhoeck expresses his gratitude for his having been elected a Fellow of the Royal Society. Continues his observations in the letter of April 5th 1680 concerning living creatures in the sap dripping from vinebranches. Experimental investigation of the question whether living animalcules exist in the air.

Figures:

Only one of the three chrysalises appears as fig. 5 in the Phil. Trans., Vol. XVII. No. 196.

[p. 230]

D'Heer To: Gale¹⁾

Delft den 13^e. Meij 1680.

Mij (!) Heer.²⁾

UEd: seer aengenamen vanden 26^e Feb^r: O.S.³⁾ is mij onder covert vande Heer Hooke wel geworden, ende daer inne gesien de overgroote eer die de Roijale Societeit ende UEd: mij aen doet, en die ick op verre na niet en meriteer, blijve alle de dagen van mijn leven verplicht.

Alsoo de Heer Hooke in desselfs missive vanden 12 April O.S.³⁾ mij schrijft, dat UEd: de buijte lantse correspondentie hebt aen genomen,⁴⁾ en mij voortaen sult antwoorden, op mijne missiven,⁺ soo dient desen,²⁾ tot vervolg van mijn missive vanden 5. April, alwaer ick seg hoe dat ick in het sap, dat uijt de wijngaert rancken op mijn plaets sijpelde,⁵⁾ levende dierkens hadde waergenomen, en in het sap dat uijt de wijngaerd rancken in mijn thuijn⁶⁾ droop, geen levend schepsel hadde konnen ontdecken.

Hier over heb ick verscheijde malen mijn gedachten laten gaen, en heb mijn selven met geen andere redenen konnen voldoen, als

1) A. en B. hebben dezen brief geplaatst onder één hoofd met dien van 5 April 1680. Zij zetten er boven: ‘Vervolg op het voorgaande. Gezonde aan de Heer Thomas Gale, Secretaris van de Kon: Soc:’

2) A. en B. hebben het volgende weggelaten tot aan ‘tot vervolg’. Zij beginnen dan den zin met: ‘Dese dient’.

3) 0.S. - Oude Stijl (oude tijdrekening). Zie aant. 1 bij den brief van 20 Nov. 1679, blz. 142.

3) O.S. - Oude Stijl (oude tijdrekening). Zie aant. 1 bij den brief van 20 Nov. 1679, blz. 142.

4) Aennemen - op zich nemen. Vgl. verder Th. Birch The History of the Royal Society III (1757) blz. 515: ‘Dr. Gale was desired to send a letter to the several persons in foreign parts, who had formerly corresponded with the Society,.. to assure them of a constant correspondence for the future’, en blz. 518, waar vermeld wordt, dat in de zitting van 17 Dec. 1679 Dr. Gale de opdracht krijgt ‘to undertake all foreign correspondence, which he accordingly did.. and that he would apologize to the correspondents for the defect of returns, which should have been made from hence.’ Hieruit blijkt wel, dat L.'s herhaalde klachten over het traag beantwoorden van zijn brieven, verre van ongegrond waren. [M.]

+ ‘Diertgens’ in sap uit wijnstokranken.

2) A. en B. hebben het volgende weggelaten tot aan ‘tot vervolg’. Zij beginnen dan den zin met: ‘Dese dient’.

5) A. en B. hebben: ‘op mijn plaets staende, sijpelde’.

6) L. bedoelt hier waarschijnlijk zijn tuin ‘binnen de stad’. Zie aant. 43 bij den brief van 5 April 1680, blz. 212. [B-s.]

[p. 231]

Mr. Th. Gale¹⁾.

Delft, May 13th 1680.

Sir²⁾,

Your very welcome letter of February 26th, O.S.³⁾, reached me under cover from Mr. Hooke. From it I saw the very great honour conferred upon me by the Royal Society and yourself. I shall remain obliged for it all the days of my life, but do not merit it at all.

As Mr. Hooke in his letter of April 12th O.S.³⁾ tells me that you have taken over the foreign correspondence⁴⁾, and will hence-forward answer my letters²⁾, this serves to continue my letter of⁺ April 5th, in which I noted that I had observed living animalcules in the sap dripping from the vine-branches in my court-yard, whereas in the sap that dripped from the shoots of the vine in my garden⁵⁾, I could not discover a living creature.

I have several times given my mind to this subject, and have not been able to find a more satisfactory explanation than the

1) A and B have combined this letter with the one of 5 April 1680 under the heading ‘A continuation of the previous letter; sent to Mr. Thomas Gale, Secretary to the Royal Society’.

2) A and B have omitted the following up to: ‘this serves’.

3) Old Style. See note 1 to letter of 20 November 1679, p. 143.

3) Old Style. See note 1 to letter of 20 November 1679, p. 143.

4) Cf. Th. Birch, The History of the Royal Society, III (1757), p. 515: ‘Dr. Gale was desired to send a letter to the several persons in foreign parts, who had formerly corresponded with the Society,... to assure them of a constant correspondence for the future’, and p. 518, where we are told that in the meeting of 17 December 1679 Dr. Gale was commissioned to ‘undertake all foreign correspondence, which he accordingly did... and that he would apologize to the correspondents for the defect of returns, which should have been made from hence’. From this it is evident that L.'s repeated complaints of delayed replies to his letters were far from unfounded. [M.]

2) A and B have omitted the following up to: ‘this serves’.

+ Animalcules in the sap from vine-branches.

5) Probably a reference to L's garden in the town. See note 17 to the letter of 5 April 1680, p. 213. [B-s.]

[p. 232]

dese.⁷⁾ Het Hemel water, dat door de beweging vande Son⁸⁾ om hoogh werd gestoten,⁹⁾ ende de wolcken maeckt, is vermengd met het saet van dese dierkens, en alsoo¹⁰⁾ het verscheijde dagen achter den anderen hadde geregent, voor dato van mijn eerste observatien, van het wijngaerd sap, soo sijn de stuckiens leer, waer mede de wijngaerd ranken, die tegen een stene muijer waren vast gespijckerd, seer doorwaterd geweest, en daer op is gevolgt een warme sonneschijn, waer door de wijngaerd rancken hebben gedropen,¹¹⁾ en alsoo sijn de verhaelde leeren door het uijt sijpelen vande wijngaerd, continueel nat gebleven, waer door uijt dit Hemel water niet alleen sijn voort gecomen, verscheijde soorten van dierkens, maer sijn selfs (beeld ick mij in) daer in voort geteeld, en geswommen langs de wijngaerd rancken, tot aen het opperste vande wijngaerd, daer het nat uijt sijpelde. Omtrend 24. uren na dat ick mijne observatien aende Heer Hooke hadde overgesonden, droopen de wijngaerd ranken, op mijn plaets niet meer, en het was boven gemeen warm weder, soo dat de wijngaerd ranken, als oock de leeren gansch droog waren, Hier na regende het bij na een gantsche nacht, en des morgens was het Sonneschijn, ende des na de middags weder regen, en siende dat de leren weder door watert waren, heb ick het water, dat op de leren lagh, (en waer mede de wijngaerd ranken, als boven geseijt waren vast gespijckerd) geobserveert, en daer in gesien¹²⁾ verscheijde dierkens vande grooste soort, voor dato in het meer genoemde sap gesien, en eenige kleijnder soort, sag ick doot leggen, en wanneer ick dese dierkens na der examineerde; bevond ick dat het twee

7) Uit het volgende blijkt, dat een eenmaal opgevat onderzoek L. niet losliet voor hij een oplossing had gevonden, die hem volkomen bevredigde. Zijn zelfkritiek maakte, dat hij zijn proeven onder veranderde omstandigheden zoo lang herhaalde, tot hij van de juistheid van zijn inzicht overtuigd was. L. meende, dat in regenwater diertjes voorkomen (zie o.a. de brieven van 9 Oct. 1676 en 26 Dec. 1678, Alle de Brieven II. blz. 72-74, 154-158 en blz. 402). Hij denkt nog niet aan kiemen op de gebruikte leertjes. [S.]

8) De beweging vande Son - de door de zon veroorzaakte warmte-beweging. Zie aant. 15 bij den brief van 13 Juni 1679, blz. 78. [H.]

9) Gestoten - gestuwd.

10) Alsoo - doordat.

11) L. spreekt hier weer over het bloeden der wijnstokranken. Zie aant. 44 bij den brief van 5 April 1680, blz. 214. [S.]

12) A. en B. hebben: ‘ontdekt’.

[p. 233]

following⁶⁾. The rain-water which is driven upward by the motion of the sun⁷⁾, and forms the clouds, is mingled with the seed of these animalcules; and as it had been raining for several days running before the date of my first observations on the vine-sap, the tags of leather, with which the branches of the vine were nailed fast against a brick wall, had become wet through. Afterwards there followed a warm sunshine causing the vine-branches to drip⁸⁾ and thus the above-mentioned leathern tags were kept continually wet by the dripping of the vine, owing to which several sorts of animalcules have not only originated in this rain-water, but, I imagine, even bred in it, and swam along the vine-branches as far as the topmost part of the vine, where the moisture oozed out. About 24 hours after I had dispatched my observations to Mr. Hooke the vine-branches in my court-yard dripped no longer and the weather had become uncommonly warm, so that the vine-branches and the leathern tags as well were quite dry. After this it rained nearly the whole night, but in the morning the sun shone and in the afternoon there was once more rain. Seeing that the leathern tags were again wet through I examined the water on these tags (with which the vine-branches, as remarked above, were nailed to the wall) and saw in it several little animals of the biggest sort, previously seen in the aforesaid sap, and I saw some of a smaller sort, lying dead; and when I examined these animalcules more closely I found that they were two kinds of

6) It is evident from what follows that L. did not give up an investigation, once he had undertaken it, till he had found a solution that fully satisfied him; owing to his selfcriticism he repeated his experiments, while circumstances changed, till he was convinced of the correctness of his views. L. thought that there are animalcules in rain-water (see, i.a., the letters of 9 October 1676 and 26 December 1678, Collected Letters, II, pp. 73-75, 155-159, 403). He has not yet thought of germs on the strips of leather. [S.]

7) The heat-motion caused by the sun. See note 6 to the letter of 13 June 1679, p. 79. [H.]

8) A reference to the bleeding of vine-shoots. See note 18 to the letter of 5 April 1680, p. 215. [S.]

[p. 234]

soorten van dierkens waren, die ordinarie in gemene wateren sijn.¹³⁾

Na de verhaelde tijt, omtrent half April, regende het een gantse dag, en volgende nacht, en des morgens als wanneer het sonneschijn was, ben ick gegaen na mijn thuijn, en heb het uijtsijpelende sap van een wijngaerd rank,¹⁴⁾ die ick eenige dagen te vooren hadde af gesneden, op dat deselvige druijpen soude, en alsdoen daer aen gebonden, off om gewonden, een seem lere lapie, uijt consideratie, dat¹⁵⁾ wanneer het regenen soude, het hemel water daer in soude blijven hangen, en niet licht wegh drogen, ende alsoo des te beter soude vermengen met het verhaelde uijtsijpelende sap, en heb int selfde ontdeckt eenige weijnige dierkens vande selvige soort als hier vooren is geseijt, ick heb oock geobserveert het sap van een tweede wijngaerd, alwaer ick insgelijckx mede hadde gehandelt, en heb daer inne mede de dierkens vernomen. Jck heb mij begeven tot een derde wijngaerd, waer van ick mede voor dato de rank hadde afgesneden,¹⁶⁾ maer ick hadde deselvige met geen leer omwonden, ick heb het sap genomen dat bij de ranck neder liep en daer het meest was, te weten in een mick¹⁷⁾ daer de eene rank uijt de andere was geschoten, maer heb daer inne geen levende dierkens konnen vernemen, maer sagh int selfde, met⁺ verwonderingh, veel popkens, off tonnekens, als fig: A.A. en alhoewel deselvige meer dan een milioen kleijnder waren, dan een groff santge, soo kon ick echter seer naeckt¹⁸⁾ sien, dat deselvige met 5. ledekens versien waren,¹⁹⁾ dit quam mij seer vreemt voor, na de mael ick bij mij vast stelde, dat uijt die figuertgens geen water dierkens soude voortcomen, en noeijt in gedachten hadde gehadt, dat soo danige kleijne dierkens inde lucht soude konnen leven, Jck heb eenige van²⁰⁾ dese popkens thuijs gebracht, ende die²¹⁾ inde lucht gestelt,²²⁾ omme de uijtcomst daer van te sien,

13) C. Dobell. Antony van Leeuwenhoek and his ‘little Animals’ (1932) blz. 195 merkt op, dat L. hier waarschijnlijk protozoa of bacteriën heeft gezien. Men kan echter vrijwel met zekerheid zeggen, dat de ‘grooste soort’ protozoa zijn geweest, de kleinste bacteriën. [K.]

14) L. heeft hier waarschijnlijk het woord ‘geobserveerd’ vergeten. [M.]

15) Uijt consideratie, dat - opdat.

16) A. en B. hebben hierna: ‘op dat die druipen soude;’

17) Mick - vertakkingsplaats van een gaffelvormig gegroeiden tak.

+ fig. XXV.

18) Echter seer naeckt - toch zeer duidelijk.

19) Het is niet uit te maken, wat L. hier gezien heeft. [W-t.]

20) A. en B. hebben ‘eenige van’ weggelaten.

21) A. en B. hebben: ‘eenige van deselvige’.

22) Inde lucht gestelt - aan de lucht bloot gesteld.

[p. 235]

little animals that are commonly present in ordinary waters⁹⁾.

After this time, about the middle of April, it rained a whole day and the night following, and the next morning when the sun shone I went into my garden and examined the sap dripping from a vinebranch which I had cut a few days before in order to make it drip, tying a strip of chamois to it or twining it around it, so that when it rained, the rain-water would be retained in it, and not easily dry up, and thus get better mixed with the above-mentioned dripping sap; and in this (water) I discovered a few animalcules of the sort described above. I also examined the sap from a second vine, which I had treated in the same way, and in this also discovered the animalcules. I also went to a third vine, from which I had also previously cut off a branch¹⁰⁾, but had not tied round with chamois. I took the sap that ran down the branch where it was most plentiful, namely in a fork where one shoot sprang from another, but I could perceive no living animalcules in it, but was astonished to see in⁺ it many little chrysalises or puppae as in fig. AA. And although these were more than a million times smaller than a coarse sandgrain, yet I could very distinctly see that they were furnished with 5 joints¹¹⁾. This appeared very strange to me, as I was convinced that no water-animalcules would proceed from such forms, and as I had never imagined that such little animalcules could live in the air. I took some of these chrysalises home and put them in the air¹²⁾ to see what would be the result; but within a few days they

9) C. Dobell, Antony van Leeuwenhoek and his ‘little animals’ (1932), p. 195, states that L. probably saw protozoa or bacteria. We can, however, say with a fair amount of certainty that the biggest kind must have been protozoa, the smaller sort bacteria. [K.]

10) A and B have added: so that the vine-branches would drip.

+ fig. XXV.

11) We cannot decide what L. has seen here. [W-t.]

12) A and B have: I took these chrysalises home and put some of them in the air.

[p. 236]

maer deselvige sijn binnen weijnich dagen soo verdroogt, dat haer voorgaende Figuer²³⁾ naulijcx te bekennen waren, en die gene die ick int water meende te bewaren sijn mijn ontfallen,²⁴⁾ Dit ist geringe dat ick UEd: voor dees tijt heb mede te delen, blijve onder des.

Mijn Heer

UEd: onderdanige Dienaer

Antonj Leeuwenhoeck.

Mijn Heer

Mijn Heer To: Gale
Secretaris der Coninckl.
Societeit.
Londen.

23) A. en B. hebben: ‘maar die sijn soo verdroogt, dat binnen weinig dagen haar voorgaande figuur’.

24) A. en B. hebben hierna: ‘Mijn Heer dit is't &c. Antoni van Leeuwenhoek.’

[p. 237]

became so dry that their former figure could hardly be discerned¹³⁾; and those that I had meant to keep in water got lost.

These trifles¹⁴⁾ are all that I have to tell you for the present. Meanwhile I remain, Sir,

Your obedient servant

Antoni Leeuwenhoeck.

Mr. Tho. Gale

Secretary to the Royal Society,
London.

13) A and B have: but they became so dry that within a few days their former figure could hardly be discerned.

14) A and B have: Sir, these trifles etc. Antoni van Leeuwenhoek.